Thomæ Bradwardini Archiepiscopi olim Cantuariensis, De causa Dei, contra Pelagium, et De virtute causarum, ad suos Mertonenses, libri tres: iussu reverendiss. Georgii Abbot Cantuariensis Archiepiscopi; opera et studio Dr. Henrici Savilii, Colegij Mertonensis in Academia Oxoniensi custodis, ex scriptis codicibus nunc primum editi

CAP. XVIII. Distinguit diuinam scientiam incomplexam quodammodo & complex∣am: distinguit similiter scibilia complexa in priora quodammodo & posteriora voluntate diuina: & ostendit quòd priora sunt Causa ‖ 1.1 quoduomodo diuinae scientiae complexae, posteriora verò nequaquam, sed quod Deus per voluntatem suam scit ‖ 1.2 illa.

[unspec E]

EST autem pro maiori notitia diuinae scientiae vlterius aduertendum, quòd secundum Philosophum 3. de Anima, tres sunt operationes in∣tellectus humani, scilicer simplicium apprehensio, compositio, & diui∣sio, ac discursus; quarum tertia Deo non conuenit, quia nihil est sibi ignotum, nec potest perficere nouam scientiam adquirendo, & quia talis operatio sine potentia & imperfectione esse non potest: Sed prima & secunda sibi conueniunt modo suo. Omnia enim incomplexa & simplicia comprehendit, & omnia complexa composita vel diuisa quodammodo componit & diuidit, affirmat & negat. Vocetur igitur prima sua scientia siue

[unspec A] notitia incomplexa, seu simpliciter apprehensiua aut intuitiua, vel simplex apprehensio aut intuitio: secunda verò vocetur complexa, compositiua vel diuisiua, affirmatiua aut negatiua vel adhaesiua; aut in abstracto compositio & diuisio, affirmatio vel negatio, siue adhaesio: non enim propriè distinctè, sed similitudinariè balbutiendo vix tenus possum vel scio, igna∣rus homuncio, excelsa scientiae Dei mirabilis resonare: Confortata est enim, & non possum ad eam. Ostenso igitur quòd Deus scit omnia scibilia scientia incomplexa, non per scita po∣steriora, sed per suam claram essentiam, sibi omnia distinctissimè praesentantem, nunc re∣stat consequenter ostendere quomodo Deus scit omnia scibilia complexa: Pro quo est primò sciendum, quòd scibilia complexa & vera sunt duplicia: quaedam enim naturaliter praece∣dunt voluntatem diuinam, & quaedam eam naturaliter subsequuntur. Praecedit ••am natura∣liter Deum esse, Deum esse aeternum, Deum esse omnipotentem, & similia: Non enim quia Deus vult sic esse, ideo sic est, sed potius è contrario. Sequuntur autem eam mundum esse, [unspec B] quamlibet creaturam esse, & vniuersaliter omnia illa vera complexa, quorum veritas causatur & pendetab ipsa. Illa igitur vera complexa quae voluntatem diuinam praecedunt, scit Deus per suam solam essentiam, sicut alia vera incomplexa, sicut potest cognosci ex proximo hu∣ius scriptis: Illa verò quae voluntatem eius sequuntur, non scit Deus per illa complexa, neque per aliquid aliud voluntate eius semota, sed per suam voluntatem, vel per suam substantiam cum sua voluntate, ita quòd ad scientiam ‖ 1.3 eius complexam est sua voluntas necessariò prius naturaliter requisita. Prima pars huius, videlicet Deum non scire complexè vera complexa posteriora per ipsa, potest ostendi, sicut ostensum est supra, ipsum non scire incomplexè ali∣qua posteriora per illa. Secunda verò potest sic ostendi; Deus praescit vera de futuro, & non per aliquas propositiones habitus aut actus existentes in eo realiter diuersos ab eo, per 26. partem corollarij primi huius. Per quid ergo nisi per suam propriam voluntatem? Nec po∣test quis dicere Deum praescire complexè Antichristum fore, per ipsummet Antichristum, [unspec C] propter capitula praelibata, cùm etiam Antichristus in se nihil sit, nihil per se agit aut causat; Antichristus quoque non est de se determinatus ad fore, sicut 14. docuit. Quomodo ergo per se facit determinatè hoc sciri? Nec etiam potest dici, quòd Deus praescit futura per futuritio∣nem eorum; Tunc etenim, vt videtur, res futurae essent causa, seu causae diuinae scientiae con∣tra praemissa. Illa insuper futuritio, si nihil est, penitus nihil causat; si autem sit aliquid reale diuersum à Deo, arguitur, sicut prius. Illa insuper futuritio est aut fuit aliquando causata à Deo secundum priora: Quomodo ergo prius sciuit Deus illam esse futuram? quomodo etiam prius sciuit illa futura esse futura, aut illud futurum esse futurum? Adhuc autem illa futuritio vel facit rem esse futuram contingenter & indeterminatè, vel necessariò & determinatè; si contingenter & indeterminatè, quomodo scit Deus per illam determinatè & certè rem fore? Nonne etiam illa futuritio nunc determinatè & certè existit, & ex illa determinatè & necessa∣rio sequitur, quòd res erit? quomodo ergo vitabitur, quin omnia quae euenient, de necessita∣te [unspec D] euenient & nihil penitus contingenter? Si vero illa futuritio ponatur esse in Deo, maximè videtur quòd sit ponenda in voluntate diuina, cùm haec sit causa determinationis & futuritio∣nis omnium futurorum. 14^o. huius teste, sicque fundatur intentio principalis.* 1.4 Nec adhuc rationabiliter opinandum, quòd Deus sciat futura per solam suam essentiam, eius voluntate remota: Ipsa enim de se sola indifferens est aequaliter & indeterminata ad repraesentandum diuino intellectui Antichristum fore, & Antichristum non fore, sicut vtrumque aequaliter po∣test fore & sciri à Deo. Neutrum igitur ex se sola sine determinatione aliqua praeuia repraesen∣tat. Neque similiter arbitrandum, quòd Deus sciat futura per intellectum eius solum,* 1.5 aut quòd ipse determinet diuinam essentiam ad ostendendum hoc futurum vel illud, cùm ipse de se sit indifferens ad vtrumque oppositorum contingentium, sicut & essentia ipsa Dei, cùm eti∣am intellectus solus non sit practicus isto modo voluntate [eius] remota, sicut ex 8^o. & 9^o. hu∣ius apparet; cùm insuper intellectus voluntate semota sit principium necessarium, sicut con∣stat, [unspec E] & per corollarium decimi huius patet, quodlibet futurum necessariò esset futurum, & praescitum à Deo, sicque contingens aequaliter deperiret.* 1.6 Nec potest determinari vt quidam volunt per infinitatem seu immensitatem suae scientiae, quia posita immensitate suae scientiae, adhuc potest indifferenter scire Antichristum fore & non fore, sicut Antichristus potest in∣differenter fore & non fore: ergo neutrum sciet sine alia determinatione praeuia limi∣tante, aut terminante. Item determinatio qua Deus determinatur ad sciendum quicquam, prior est naturaliter quàm illud scire, siue scientia ex tali determinatione proueniens: Sed Deus determinatur ad sciendum Antichristum fore per infinitatem suae scientiae; ergo infinita Dei scientia prior est naturaliter, quàm ipsum scire Antichristum fore; & cum illa includat scientiam huius, Antichristus erit, sequitur quod scientia Dei, qua scit

Antichristum fore, praecedat naturaliter semetipsam. Hoc confirmatur, quia Deus non [unspec A] determinatur ad sciendum Antichristum fore primò & adaequatè per totam suam scientiam infinitam: Nullae enim sunt partes eius, vt burnellus rudit, eclipsis fuit, & similes infini∣tae, quas licet non haberet, non minus posset scire Antichristum fore. Imò vt videtur per nullam aliam partem suae scientiae infinitae determinatur ad sciendum Antichristum fore, nisi per scientiam propriam huius, quod est Antichristus erit, vel per scientiam causarum futuritionis Antichristi, sed non per scientiam propriam huius, quoniam tunc eadem scien∣tia praecederet semetipsam.* 1.7 Nec per scientiam causarum secundarum suarum, quoniam tunc sciret discursiuè talia à causis ad causata, quod est contra praedicta. Item, fiat argu∣mentum de effectu futuro semper contingenter ad vtrumlibet donec fiat, sicut erit aliqua volutio libera creaturae; tunc de futuritione talis effectus futuri nulla potest esse determina∣tio per suas causas, vel per earum scientiam, cùm illae sint omnino indeterminatae, & ad vtrumlibet ad illum causandum & non causandum. Idem est de futuritione Antichristi. [unspec B] Non enim necessario sed contingenter producetur à suis causis; Alias enim non esset con∣tingenter futurus ad vtrumlibet, vt supponitur communiter, sed determinatè & necessario e∣uenturus: vel fiat argumentum de effectu futuro, quem sine alia causa Deus immediatè fa∣ciet per seipsum. Quomodo insuper praesciuit res fore ante productionem & existentiam suarum causarum? Nunquid aliter quàm nunc, aut nunc quàm tunc contra sententiam quinti huius.* 1.8 Nec etiam potest dici, vt alij forsan vellent, quod Deus determinatur ad scien∣dum huiusmodi per infinitatem & immensitatem suae scibilitatis, seu scientiuitatis, non sci∣entiae actualis. Posita namque ‖ 1.9 & stante sua scibilitate, seu scientiuitate immensa, potest adhuc indifferenter scire Antichristum fore vel non fore, sicut ipse indifferenter potest fore, & non fore: Ergo neutrum determinatè sciet, sine alia determinatione praeuia limitante. Eodem modo potest ostendi,* 1.10 quod Deus non determinatur ad sciendum huiusmodi per suam omnipotentiam, nec per suam perfectionem simpliciter infinitam: Quidam verò parum [unspec C] propinquius accedentes, affirmant quod Deus per solam permissionem voluntatis suae, per hoc scilicet quod vult permittere, seu permittet actiua posteriora agere haec aut illa, praescit futura. Sed hi supponunt actiua posteriora posse agere aliquid sine Deo, & voluntate diuina idem per se & propriè coagente, contra tertium huius, quartum, & nonum. Permissione quoque diuina sola supposita, si agens rationale & liberum posset quippiam liberè agere, posset & vtrumque oppositorum aequaliter contingenter, & neutrum. Quomodo ergo per hanc solam scit Deus determinatè & certè, quod hoc aget, & illud dimittet? Ex omnibus ergo his videtur, quod Deus praescit futura & non futura, fore & non fore per volutionem [& nolutionem] naturaliter quodammodo praeuiam voluntatis. Amplius autem per hoc scit Deus futura, per quod primò sunt futura; sed hoc est diuina voluntas, sicut decimum∣quartum ostendebat, & rationes pro illa conclusione adductae possunt conuerti similiter ad hanc probandam.* 1.11 Item testante Philosopho 1. Poster. 2. Scire est per causam cognoscere, [unspec D] Deus autem verissimè scit futura, ergo per causam verissimam, omnes alias causas, & causa∣tiones earum virtualiter continentem, & haec est sua voluntas, sicut nono & decimo quarto est ostensum: & potest confirmari per Auerroem super de somno & vigilia, vbi inquirit cau∣sam somniorum diuinatiuorum, siue propheticorum de futuris; & ostendit quod est ex perfe∣cta sollicitudine Dei circa homines; vlteriusque ostendens, quomodo Deus haec sciat, dicit quod scit ista per hoc quod sunt determinati esse, & habent causam determinatam, & natu∣ram vniuersalem intellectam, quae est prima causa in esse eorum, sicque sunt intellecta apud naturam intellectiuam, à qua natura sensibilis recipit quaecunque & mouetur, sicut instru∣menta mouentur à forma * 1.12 artificij, nec aliquod indiuiduum fit essentialiter à natura nisi per scientiam antecedentem, quoniam sicut allegat ab Aristotele, instrumentum artificis non mouetur, nisi secundum Artificem: secundum ipsum ergo Deus scit futura per causam determinantē hoc ad esse, & factiuam ipsorum, & haec est diuina voluntas, sicut 14^um. & 9^um. [unspec E] ostendunt; & hoc videtur esse de mente sua; maximè cùm super 12. comment. 51. dicat quod ens non est scientiae Dei causa, sed è cōtra: cùm ergo secundum eum Deus sciat futura per cau∣sam determinantē illa ad esse, & non per ‖ 1.13 aliam causam extra se, ergo per causam sibi intrinse∣cam, quae non potest esse alia quā voluntas. Cui & concordanter Ammonius super 1. periher∣menias vlt. Dicendum, inquit, Deos cognoscere omnia, facta, entia, & futura modo Dijs con∣uenienti; hoc autem est vna, & determinata, & infallibili cognitione, propter quod quidem & contingentium scientiam dicendum ipsos comprehendere, velut omnia quae in mundo producentes, & perpetuarum quidem substantiarum ipsos causas existentes, generabilium autem concausas, secundum suas proptias operationes, & velut videntes non ipsas solùm

[unspec A] substantias, sed virtutes ipsarum, & operationes eas quae secundum naturam, & eas quae praeter naturam; quod quidem praeter naturam simul intrauit cum necessario ordine sub∣iecto, vel subiectum decurrentiae entium in his quae nata sunt hoc participare, non princi∣paliter sed secundum modum qui dicitur parypostaseos, scilicet secus existentiae. Et infra dicit, Deos cognoscere contingentia modo nobiliori quàm sit ipsorum natura, cognitionem illorum praeaccipientes determinatè, & haec scire; sed vnde accipientes & praeaccipientes cognitionem illorum? ex quo praecedente principio, siue causa, nisi ex propria voluntate determinata, & indefectibili causa rerum, & consimili causa scientiae apud eos? Istam quo∣que sententiam videtur Dionysius de diuinis nominibus 7. efficaciter attestari, sicut 15^o. hu∣ius plenius recitatur. Item Deus rectè scit futura contingentia, ergo per aliquid quod realiter est certum; sed hoc non est aliquod futurum contingens, cùm illud non sit certum, nec ali∣qua causa inferior sufficiens ad productionem illius in causatione eius est certa, sed contingens [unspec B] similiter vt effectus: Alias enim ille effectus esset certè & determinatè futurus. Relinquitur ergo quòd Deus ista sciat per suam voluntatem sibi certissimam, qua vult omnia illa fore.* 1.14 Istud posset confirmari per Auerroem super 9. Metaph. comment. 21. dicentem, quòd scire illa, quae semper sunt, immutabiliter vno modo, est scire; sed scire essentiam mutabilem dicitur aestimare. Item haec vltima ratio,* 1.15 & conclusio principalis patet per Iohannem Sco∣tum super 2. sentent. distinct. 37. quaest. 2. redarguentem opinantes quòd voluntas creata sit causa totalis sui velle sine Deo coagente, per hoc, quòd si sic esset, Deus non esset naturaliter praescius futurorum, quia non habet scientiam de futuris contingentibus, nisi quia certitudi∣naliter nouit determinationem voluntatis suae respectu eorum; quae voluntas est immutabilis, & impotentialis. Sed si voluntas creata sit causa totalis sui velle, & ipsa se habet contingen∣ter ad illud velle, ergo quantumcunque ponatur voluntas diuina determinata ad vnam partem eorum quae dependent à voluntate creata, ipsa potest aliter velle, & ita non sequi∣tur [unspec C] certitudo ex cognitione determinationis voluntatis diuinae.* 1.16 Qui & super 1. sentent. distinct. 41. reprobans opinionem dicentem ideò Deum quenquam praedestinare ad vitam, quia praeuidet ipsum benè vsurum libero arbitrio ita scribit: Sed contra istud arguitur, Pri∣mò, quia Deus non praeuidet ipsum bene vsurum libero arbitrio, nisi quia vult & praeordi∣nat istum bene vsurum, eo quòd sicut dictum est dist. 39. Certa praeuisio futurorum contin∣gentium, est ex determinatione voluntatis suae. Et infra, factis duabus instanrijs de Iuda siue Lucifero peccaturo, argutoque quòd sola permissio non sufficit ad certitudinem diui∣nae scientiae, sic respondet: Primum istorum soluitur per hoc quod Deus praescit se coope∣raturum ad substantiam illius actus qui erit peccatum, hoc autem praescit quia vult coope∣rari illi; si erit peccatum commissionis, vel praescit se non cooperaturum ad actum aliquem si non vult ipsum, & hoc, si erit peccatum omissionis; & sciendo se cooperaturum ad sub∣stantiam talis actus non cum circumstantijs debitis, vel non cooperaturum ei ad actum ne∣cessarum, [unspec D] & per consequens, quòd omittet, scit hunc peccaturum, non solùm quia scit se permissurum hoc, sed quia scit se cooperaturum huic ad substantiam actus non circumstan∣tionati, & per consequens iste committet; vel non cooperaturum ei ad actum necessarium, & per consequens iste omittet. Item Sanctus Thomas de Christiana religione siue de fide, spe, & charitate 138. dicit, quod contingentia effectuum causarum secundarum non potest certi∣tudinem diuinae prouidentiae perturbare, quia efficacia voluntatis diuinae certitudinem sibi praestat: Voluntas enim Dei cùm sit vniuersalis causa rerum, non solùm vt aliquid fiat, sed vt sic fiat, ad efficientiam diuinae voluntatis pertinet, non solum vt fiat quod vult fieri, sed vt hoc modo fiat, quo illud vult fieri, vt sic diuina voluntas impleatur efficaciter. Idem quoque su∣pra eodem 133. dicit, quod contingentia, prout sunt virtualiter in suis causis non sunt deter∣minata ad vnum, vt de eis certa cognitio possit haberi, tamen prout sunt actu in suo esse in Dei aeterno, iam sunt determinata ad vnum, & potest de eis certa haberi cognitio.* 1.17 Qui & super 1. [unspec E] sent. dist. 38. qu. vlt. quaerente, Vtrum scientia Dei sit contingentium; & infra super dist. 40. qu. quarta quaerente, de certitudine praedestinationis ean dem sententiam planè tenet: sed contin∣gentia talia determinari possunt nisi per voluntatem diuinā sicut 14. ostendebat, & pro ista de∣terminatione posset allegari Autoritas Auerrois super de somno & vigilia abbreuiatè supe∣rius memorata. Hoc idem videtur sentire Anselm. de casu diaboli 21. vbi vult,* 1.18 quòd nihil ve∣rè scitur, nisi quod certa ratione intelligitur; Quate & Deus non propriè dicitur habere prae∣scientiam futurorum, sed magis praesentium scientiam, quia omnia futura sunt ei praesentia.* 1.19 Et idem dicit de Concordia 7^o & Boetius 5^o de Consolat. Philosophiae prosa sexta quod videtur non posse intelligi aliter, nisi quòd Deus per hoc sciat omnia futura, quia sunt ei praesentia, id est, per suam insuperabilem, & immutabilem voluntatem praesentialiter determinata, & de∣creta

certitudinaliter, vt fiant in futuro. Vndè & de ipso Propheticè dicitur, Qui fecit quae [unspec A] ventura sunt;* 1.20 Et Ecclesiastis 6. Qui futurus est, iam vocatum est nomen eius; sed hoc esse non potest nisi praeuia voluntate; et hoc videtur Deus innuere, Esaiae 46. sic dicens, Ego sum Deus annuntians ab exordio nouissimum, & ab initio quae nec dum facta sunt, dicens Con∣silium meum stabit, & omnis voluntas mea fiet: quasi velit innuere, quòd per hoc annun∣tiet,* 1.21 vel annuntiare possit ab exordio nouissimum, quia omne suum Consilium & voluntas immutabiliter stabit, & fiet. Quomodò insuper melius posset intelligi Origines super Epi∣stolam ad Romanos, quòd non propterea aliquid erit, quia illud scit Deus futurum, sed quia futurum est, ideo scitur a Deo antequam fiat; quam quòd quia aliquid est futurum in voluti∣one & praedestinatione diuina, ideo causaliter praescitur à Deo notitia simplici, non è contra. Quare & Augustinus 26. contra Faustum 2. Potius, inquit, verum est quod Deus scit, quàm quod opinatur homo. Vndè tam non possunt futura non fieri, quàm non fuisse facta praete∣rita, quoniam non est in Dei voluntate, vt eo sit aliquid falsum quo verum est. Haec ergo [unspec B] sunt talia & scita à Deo per voluntatem ipsius. Idem de bono perseuerantiae 49. Castitas, Charitas, Pietas, &c. quae Dei esse aliqui confitentur, eaque ab illo praecognita, ac per hoc ipsa esse praedestinata negare non possunt. Et infra, eodem ‖ 1.22 53. Dei donaque dantur electis, si nulla est praedestinatio, non praesciuntur à Deo; Praesciuntur autem; est igitur praedestina∣tio quam defendimus: Omnis autem praedestinatio à voluntate procedit: Omnia ergo quae praecognita sunt à Deo, voluta sunt ab eo, & non simul nec post naturaliter, ergo prius; vo∣luntas ergo Dei est causa eius scientiae sicut praehabita suaserunt. Istam quoque sententiam te∣stari videntur illi praeclari 24. Seniores Apocalyps. 4. sicut 14. huius tangit. Et sicut argu∣tum est de scientia Dei respectu contingentium futurorum, quod est per voluntatem diui∣nam, sic potest argui de eius scientia respectu omnium futurorum, praesentium, & praeterito∣rum, quae voluntatem ipsius naturaliter consequntur, decimoquarto & nono Capitulo ad iu∣uante, maximè cum non aliter sciat praesentia siue praeterita, quam futura, propter eius im∣mutabilitatem [unspec C] omnimodam quinto Capitulo demonstratam. Hic autem per voluntatem in∣telligo omnem actum voluntatis, siue volutio, siue nolutio fuerit, siue actus alius qualiscun∣que.* 1.23 Haec pro illorum fatuorum quaestione non fatua, qui dixerunt, Quomodò scit Deus, qui fortè propter perplexitatem eius ambiguam, & insolubilem apud ipsos, putabunt non esse scientiam in excelso.

Notes

• ‖ 1.1

  quodam∣modo
• ‖ 1.2

  omnia
• ‖ 1.3

  suam
• * 1.4

  5. Opinio
• * 1.5

  6. Opinio.
• * 1.6

  7. Opinio.
• * 1.7

  8^a. opinio.
• * 1.8

  9^a. opinio.
• ‖ 1.9

  seu
• * 1.10

  10^a. opinio. 11^a. opinio. 12^a. opinio.
• * 1.11

  Philosophus
• * 1.12

  forte leg. artificis
• ‖ 1.13

  aliquam A••us.
• * 1.14

  Auerroes.
• * 1.15

  Iohannes Scotus.
• * 1.16

  Scotus.
• * 1.17

  S. Thomas.
• * 1.18

  Auerroes. Anselmus.
• * 1.19

  Boetius.
• * 1.20

  Ecclesiastes. Esaias.
• * 1.21

  Origines.
• ‖ 1.22

  5.3.
• * 1.23

  Psal. 72.