Thomæ Bradwardini Archiepiscopi olim Cantuariensis, De causa Dei, contra Pelagium, et De virtute causarum, ad suos Mertonenses, libri tres: iussu reverendiss. Georgii Abbot Cantuariensis Archiepiscopi; opera et studio Dr. Henrici Savilii, Colegij Mertonensis in Academia Oxoniensi custodis, ex scriptis codicibus nunc primum editi

[unspec A] CAP. IX. Respondet.

IGitur vt huius quaestionis perplexitas absolutiùs & breuiùs enodetur, sciendum quòd potestas ad propositum dupliciter potest sumi; pro potestate actiua scilicet & passitia, sicut capitulum proximum distin∣guebat: illud autem quod nullo modo possumus agere, sed tantùm pati, non dicitur esse in potestate nostra, sicut cap. proximum ostende∣bat, sed ad communem modum loquendi vulgarium, & Autorum, so∣lùm [unspec B] illud dicitur esse in potestate nostra, quod est in potestate nostra actiua, & hoc non quacunque, sed tantummodo contradictionis, sicut loquitur Philosophus 9. Metaphys. 18. in corollario 4. huius plenius recitatus; quare omne illud & solùm illud dicitur esse in potestate nostra, quod est in nostra libera potestate, libera in∣quam, consimili libertate, scilicet contradictionis, vt idem corollarium definiuit. Quamob∣rem per partem 10. quinti huius, nullus actus noster est simpliciter in nostra libera potestate actiua, sicut & capitulum proximum satis probat, sed secundum quid tantùm, scilicet respe∣ctu causarum omnium secundarum: Quare tam vulgares quàm docti, qui vt plutimum cau∣sas naturales & secundas considerant, dicunt simpliciter in potestate nostra constitui hoc vel illud, & intelligunt respectu harum causarum; quare ad communem modum loquendi, in potestate nostra constitui, licèt proferatur simpliciter, accipitur tamen & significat dicto mo∣do, sicut & dictum est de contingenti aequaliter quinto huius. Quod tamen, scilicet esse in [unspec C] potestate nostra, secundum vsitatiorem modum loquendi potest intelligibilius definiri, dicen∣do quod illud est in potestate nostra, quod, cùm volumus, facimus, & cùm nolumus nequa∣quam. Vnde & B. Augustinus de Sp. & lit. 26. magna disputatione praemissa,* 1.1 eius definitio∣nem siue quid nominis exprimendo, sic ait; Hanc dicimus potestatem, vbi voluntati adiacet facultas faciendi: vnde hoc quisque in potestate habere dicitur, quod si vult, facit; si non vult, non facit: & 3. de libero arbitrio 3. Non possum aliud sentire esse in potestate nostra, nisi quod cùm volumus, facimus: & 5. de ciuit. Dei 10. ostendens multa esse in potestate no∣stra, sic ait; Multa enim facimus, quae si nollemus, non vti{que} faceremus, quo primitus pertinet ipsum velle: nam si volumus est, si nolumus non est; non enim vellemus si nollemus. Nihil ergo est in potestate nostra nisi secundum quid tantummodo, scilicet subactiua, subexecutiua, & subseruiente necessariò, necessitate scilicet naturaliter praecedente respectu voluntatis di∣uinae; quod ideo in nostra dicitur potestate, quia cùm volumus, illud facimus voluntarij, non [unspec D] inuiti. Simpliciter autem & penitus absolutè, antecedenter & sufficienter, sine indigentia scili∣cet alicuius, quod nostrae potestati seu voluntati non subiacet, nihil omninò in nostra verè di∣citur potestate; sic{que} rationes & autoritates quae videntur contrariae, inuicem concordantur. Nullus ergo hominū indignetur, etsi nihil habeat absolutè simpliciter in propria potestate, sed potestati sublimiori in omnibus sit subiectus, dicente Apost. ad Rom. 13. Omnis anima pote∣statibus sublimioribus subdita sit. Sufficiat enim cuilibet homini habere quae debet in sua quo∣dammodo potestate; vt scilicet superiori potestati diuinae in omnibus sit subiectus, & inferiori praefectus; vt scilicet habeat potestatē mediā inter potestates extremas, sicut illi Angelici spi∣ritus, qui in quodam ordine medio constituti, Potestates dicuntur, quitamen potestati diuinae subduntur; sicut & summi Reges & Principes, qui potestatem habent in subditos, & ipsi sunt subditi Regi Regum, illi scilicet, qui in vestimento & femore suo habet scriptum, Rex Regū, & Dominus dominantiū, Apoc. 19. Ac sicut alij homines medij, puta Duces, & Comi∣tes, [unspec E] Barones & Satrapae, ac praepositi caeteri qui in quibusdā ciuitatibus Potestates vulgariter nuncupantur, qui sic potestatē exercent in subdiros, vt ipsimet tamen potestatibus sublimiori∣bus sint subiecti, quod ille Centurio recte sensit, cùm dixit, Ego homo sum sub potestate con∣stitutus, habens sub me milites, Mat. 8. sicut & 28. 2ⁱ. commemorat.* 1.2 Vnde & Augustinus de correptione & gratia 69. dicit sic, Velle seu nolle in volentis aut nolentis est potestate, vt di∣uinam voluntatem impleat, nec superet potestatem. Et 1. Retract. 22. sic ait, Nisi quisquam, inquam, voluntatem mutauerit, bonum operari non potest; quod in nostra potestate positum esse docet, vbi ait, Aut facite arborem bonam, & fructum eius bonū, aut facite arbore malam, & fructum eius malum, quod non est contra gratiam Dei quam praedicamus: in potestate est quippe hominis mutare in melius voluntatem; sed ea potestas nulla est nisi à Deo detur, de

quo dictum est, Dedit eis potestatem filios Dei fieri. Cum enim hoc sit in potestate, quod [unspec A] cùm volumus facimus, nihil tam in potestate quam ipsa voluntas: sed praeparatur voluntas à Domino, eo modo ergo dat potestatem. Et supra 10. Quod verò dixi, Dei praecepta im∣plere omnes homines possint si velint, non existiment noui haeretici Pelagiani secundum eos esse dictum: verum est enim omninò, omnes homines hoc posse si velint, sed praeparatur vo∣luntas à Domino, & tantum augetur munere charitatis vt velint. Et secundum hanc exposi∣tionem debent autoritates Augustini & aliorum intelligi, quae dicunt absolutè aliquid in no∣stra constitui potestate; autoritates verò aliae aliorum dicentes similiter absolute nihil in no∣stra constitui potestate secundum distinctionem praemissam superius exponentur; cuiusmodi sunt,* 1.3 Non est hominis via eius, nec viri vt ambuler, Ierem. 10. Non est in hominis pote∣state consilium tuum, Tobiae 3. nec quod minimum est potestis, Luc. 12. Non volentis nec currentis, sed miserentis est Del, ad Rom. 9. Illud quoque Doctoris Catholici & beatissimi Martyris Cypriani epistola sua 13. praetitulata ad Quirinum de disciplina religionis Christi∣anae [unspec B] cap. 4. In nullo nobis gloriandum, quando nostrum nihil sit, quod est quasi titulus & continentia illius totius capituli, quod & multipliciter ibi probat. Quam autoritatem bea∣tus Augustinus deuotè amplectitur, & allegat de correptione & gratia 19. de praedestinati∣one sanctorum 3. & alijs locis multis, cuiusmodi plurimas alias capitulum proximum recita∣uit. Ex his autem redditur manifestum qualiter homo est & non est Dominus sui actus, & qualiter est & non est liberi arbitrij consequenter, quoniam correspondenter praemissis. Nam sicut actus hominis constituitur & non constituitur in eius potestate, sic est & non est Domi∣nus illius, & sic est & non est liberi arbitrij consequenter, quod patet cuilibet ex significatio∣nibus terminotum. Nulius enim, vt spero, tam superbum dominium sibi vendicare praesu∣met, vt illum superiorem Dominum non agnoscat, qui in vestimento & in femore suo ha∣bet scriptum, Rex Regum, & Dominus dominantium, Apoc. 19. sed dicat, Volumus hunc regnare super nos: quod quicunque praesumserit, per 30. secundi diuino dominio subi∣getur. [unspec C] Nullus ergo ‖ 1.4 hominum est Dominus sui actus omninò simpliciter & penitus absolutè, summè, antecedenter, & sufficienter sine indigentia scilicet alicuius, quod suae potestati siue dominio non sit subiectum, sed tantùm secundum quid, scilicet respectu causarum omnium secundarum subseruiens necessariò causae primae, & hoc necessitate naturaliter praecedente, sicut secundum huius ostendit; sicque dicitur Dominus sui actus, quia cùm vult, agit, & cùm non vult, non agit, & hoc voluntariè, non inuitè nec coactè. Nec hoc ferat indignè: sufficiat enim sibi vt sit Dominus medius, sicut & illi sancti Angelici spiritus in quodam medio ordine constituti qui dominationes dicuntur, sicut summi Reges nostri & Principes, qui ita sunt Do∣mini, vt tamen seruiant Domino Dominorum; sicut & Duces ac Comites, qui ita sunt Do∣mini subditorum, vt tamen superioribus Dominis seruiant & subdantur, sicut & 28. secundi confirmat.* 1.5 Vnde Boetius super 1. peri hermenias vlt. Nostra voluntas domina quodammodo est nostrorum actuum, & totius vitae rationis: quodammodo, inquit, non penitus absolutè. [unspec D] Et Augustinus 144.* 1.6 sententiarum Prosperi, Rationalis, inquit, anima est domina corporis sui, quae inferiori non bene imperabit, nisi superiori se Deo tota charitatis subiectione scruie∣rit. Idem de vera religione 25. Tales seruos suos meliores esse Deus iudicauit, si ei seruirent liberaliter. Dicamus igitur deuotè cum Ecclesia tota Dei, Domine, in voluntate tua cuncta sunt posita, & non est qui possit resistere voluntati tuae: tu enim fecisti coelum & terram, & vniuersa quae coeli ambitu continentur, Dominus vniuersorum tu es, ergo ipse est Dominus cuiuslibet actus humani, & non in aequali ordine cum ipso homine, vt iura vetant, & ratio prohibet, sicut per ostensionem corollarij secundi primi, & per 20. secundi apparet; nec ho∣mo est superior Dominus per 30. secundi, sed Deus: nec quisquam, quaeso, tantam sibi ven∣dicet libertatem, vt etiam Dei refugiat seruitutem, dicendo cum impijs, Quis est omnipotens vt seruiamus ei? Iob 21. Dicit enim Propheta, Ordinatione tua perseuerat dies, quoniam omnia seruiunt tibi, Psalm. 118. & Psalm. 61. Nonne Deo subiecta erit anima mea? Et infra, [unspec E] Veruntamen Deo subiecta ‖ 1.7 esto anima mea.* 1.8 Et Apostolusad Rom. 3. Omne os obstruatur, & subditus fiat omnis mundus Deo. Vnde & Esaiae 45. In memetipso iuraui, dicit Dominus, egredietur de ore meo iustitiae verbum, & non reuertetur, quia * 1.9 mihi cutuabitur omne genu: quare & Ecclesiastici 42. sic scribitur; In omni necessitate omnia obaudiunt ei. Caueant sibi tales, ne dum liberi iustitiae volunt esse, fiant serui peccati. Dicit quo{que} beatus Augustinus de spiritu & litera 25. Vt quid miseri homines de libero arbitrio audent superbire antequam li∣berentur, aut de suis viribus si iam liberati sunt, nec attendunt in ipso nomine liberi arbitrij vtique libertatem sonare? Vbi autem spiritus Domini ibi libertas. Si ergo serui sunt peccati, quid se iactant de libero arbitrio? A quo enim quis deuictus, huic & seruus est addictus. Si

[unspec A] si autem liberati sunt, quid se iactant velut de opere proprio, & gloriātur quasi non acceperint? An ita sunt liberi, vt nec illum velint habere Dominum, qui cis dicit, Sine me nihil potestis fa∣cere•• Idem de libertate arbitrij ad Hilar. 3. Desinant, inquit, Pelagiani sic insanire, & ad hoc se intelligant habere quantū possunt liberum arbitrium, vt non superba voluntate respuant ad∣iutoriū, sed vt pia voluntate inuocent Dominum. Haec enim voluntas libera tanto erit liberior, quanto diuinae misericordiae gratiae{que} subiectior; Ipsa quippe fideliter orat & dicit, Itinera mea dirige secundum verbū tuum; & ne dominetur mei omnis iniquitas. Itē Prosp. cont. Cas••ian. 8.* 1.10 sic ait; Non est periculum liberi arbitrij gratia Dei, nec voluntas aufertur, cùm in ipsa bene vel∣le generatur. Nam si ideo non putanda est libera, quia formatur, regitur, ordinatur, imbuitur, spoliantur libertate silij Dei qui aguntur spiritu Dei. Et infra 24. Non conturbat, inquit, nos superbientium inepta querimonia, qua lib. arb. causantur auferri, si & principia, & protectus, & perseuerantia in bonis vs{que} in finem Dei dona esse dicantur, quoniā opitulationes diuinae gra∣tiae [unspec B] stabilimenta sunt voluntatis humanae, volentes oramus, & tamen misit spiritum in corda nostra clamantem Abba Pater; volentes loquimur, & tamen si pium est quod loquimur, non sumus nos loquentes, sed spiritus Patris nostri qui loquitur in nobis; volentes operamur salu∣tem nostram, & tamen idipsum velle ac operati Deus est qui operatur in nobis. Et in fine,* 1.11 vbi 13. haereses Pelag. summariè recitantur, & totidem sanctiones carholicae contra eas, haec loca∣tur 11^a. Non esse lib. arb. si Dei indigeret auxilio, quoniam in propria voluntare habet vnus∣quis{que} facere aliquid aut non facere: & haec 11^a. sanctio contra illam fatetur esse liberum arbi∣trium, etsi diuino indiget adiutorio. Idem{que} in senten. suis, proposit. 124. dicit, Libera semper est seruitus apud Deū, cui non necessitas seruit, sed charitas. Nullus igitur omnium est arbitrij liberi simpliciter, arbitrij simpliciter liberi, ab omni scilicet superioris seruitute immunis om∣nino & ab ommnecessitate naturaliter praecedente penitus altenus, sicut 10^a pars quinti huius ostendit, sed secundū quid tantūscilicet respectu causarū omniū secundarū, sicut cadē pars 10^a [unspec C] & 3^a secundi docebant, subseruiens tamen necessariò causae primae, necessariò inquānecessitate naturaliter praecedente, sicut secundum huius ostendit: Sic{que} dicitur homo liber ad aliquid fa∣ciendū, quia cùm vult, facit illud, & cùm non vult, nō facit, volūtariè, non coactus aut inuitus.* 1.12 Vnde Philos. 6. Polit. 1. Viuere, inquit, vt vult quis, hoc opus libertatis esse aiunt; siquidem ser∣uientis, ipsum viuere non vt vult. Cui & concorditer Aug. 1. contra Pelag. & Coelestium 12^o.* 1.13 Oratur, inquit, in Psal. Suauis es Domine, & in tua suauitate doce me iustitiam tuam; id est, non formidine poenae seruiliter cogar esse sub lege, sed libera charitate delecter esse cum lege; praeceptum quoque liber facit, qui libens facit; & hoc idem videtur esse, quod dicitur in sentēt. Prosp. propositione praemissa; Libera semper est seruitus apud Deum, cui non necessitas ser∣uit, sed charitas; Non necessitas, inquit, cogens scilicet violenter, sed charitas, scilicet amor spontancae voluntatis, sicut & corol. primi huius ostendit, Nec quisquam recalcitret murmu∣rando; sufficere namque debet cuilibet homini talis libertas, qualem habuit, habet, ac semper [unspec D] habebit Dominus suus Christus, qui Patri in omnibus est subiectus, ac necessitate naturaliter praecedenti, vt 30^o. secundi, & secūdum huius ostendunt. Dicit enim Apost. 1. ad Cor. 15.* 1.14 Cùm autem subiecta fuerint illi, scilicet Christo filio Dei, omnia, tunc ipse filius subiectus erit Patri, qui sibi subiecit omnia. Qui & dicitur seruus Patris; Vnde Esa. 42. Ecce seruus meus, suscipiam eum, electus meus: Complacuit igitur in illo anima mea; Dedi spiritum meum super eum, iu∣dicium gentibus proferre. Et infra 53. Dominus voluit conterere cum in infirmitate & volun∣tas Domini in manu eius dirigetur; In scientia sua iustificabit ipse iustus scruus meus multos, & iniquitates eorum ipse portabit. Sufficiat homini talis libertas, qualis est in sanctis Angelis, & in hominibus confirmatis, qui diuinae voluntati adeo sunt subiecti, vt peccare aut velle pec∣care non possint, sed ipsam in omnibus necessariò imitantur, sicut omnes ‖ 1.15 autoritates concor∣diter profitentur. Quare & Lumbard. 4. sent. dist. 45. Adeo, inquit,* 1.16 volūtati addicti sunt super∣nae, vt nihil praeter voluntatem eius queant velle. Sufficiat homini quod sit liber, sicut Reges & [unspec E] Principes, qui ita sunt liberi, vt tamen diuinae prouidentiae seruiāt etiam in omnibus factis suis, sicut 27^um. primi & seq. docuerunt. Sufficiat homini ‖ 1.17 quod sit liber respectu omnium citra Deum, & tantummodo seruus Dei, seruus, inquam, spontaneus, non coactus; cui sic seruire si∣cut canit Ecclesia, est regnare, cùm plurimi homines dicātur, & verè sint liberi, qui nedum vni, sed multis superioribus Dominis seruiunt & subduntur. Vnde Aug. 2. de lib. arb. 22. Haec est libertas nostra, cùm ipsi subdimur veritati, scilicet vero Deo.

Notes

• * 1.1

  Augustinus.
• * 1.2

  Augustinus
• * 1.3

  Ieremias. Tobias. Lucas. Apostolus. Cyprianus.
• ‖ 1.4

  homo
• * 1.5

  Boetius.
• * 1.6

  Augustinus.
• ‖ 1.7

  erit Apostolus.
• * 1.8

  Psalmus.
• * 1.9

  tunc
• * 1.10

  Prosper.
• * 1.11

  Prosfer.
• * 1.12

  Philosophus.
• * 1.13

  Augustinus.
• * 1.14

  Apostolus.
• ‖ 1.15

  autores
• * 1.16

  Petrus.
• ‖ 1.17

  vt