Thomæ Bradwardini Archiepiscopi olim Cantuariensis, De causa Dei, contra Pelagium, et De virtute causarum, ad suos Mertonenses, libri tres: iussu reverendiss. Georgii Abbot Cantuariensis Archiepiscopi; opera et studio Dr. Henrici Savilii, Colegij Mertonensis in Academia Oxoniensi custodis, ex scriptis codicibus nunc primum editi

COROLLARIVM.

Corollarium, quod unicum & idem est instans & immutabile penitus in tota aeternita∣te; & quod tota aeternitas non est multiplicior neque maior suo instanti, nec instans ae∣ternitatis ipsa simplicius, neque minus; quare & quod idem est realiter aeternitas & suum instans. Amplius autem & quod his nequaquam obstantibus dicitur aeternitas tota, magna, longa, etiam infinita, fuisse quoque, esse, & fore; aliquid insuper in ipsa fuisse, esse, & fore: quamobrem & quod de Deo & actu eius intrinseco dicitur, tran∣sumptiue [unspec B] fuit, est, & erit; de actionibus tamen eius extrinsecis proprie temporaliter dicitur fecit, & facit, & faciet.

EX his autem euidenter infertur quod vnicum & idem est instans immutabile penitus in tota aeternitate, & quod tota aeternitas non est multiplicior neque maior suo instanti, nec instans aeternitatis ipsa simplicius neque minus, quare & quod idem est realiter aeternitas & suum instans: amplius autem & quod his nequaquam obstantibus dicitur aeternitas tota, magna, longa, etiam infinita; fuisse quoque, esse, & fore; Aliquid insuper in ipsa fuisse, esse, & fore: quamobrem & quod de Deo & actu eius intrinseco dicitur transumptiue, fuit, est, & erit; de actionibus tamen eius extrinsecis propriè temporaliter dicitur, fecit, facit, & faciet. Prima pars huius corollarij sequitur euidenter, cum secundum prius ostensa in aeternitate [unspec C] semper instante stabiliter nulla sit mutabilitas, nec diuersitas aliqualis; Secunda sequitur ex eisdem, & ex prima; Tertia sequitur ex secunda; Quarta infertur ex secunda & tertia. Si enim aeternitas & suum instans non essent idem realiter, differrent sicut tempus & suum in∣stans; quare & haec esset multiplicior atque maior, illud vero simplicius atque minus. Quin∣ta similiter sequitur ex praemissis; aeternitas namque coexistit toti tempori, magno, longo, e∣tiam secundum Aristotelem, infinito; quare & ab ipso huiusmodi denominationes transump∣tiuas admittit. Sexta quoque sequitur ex hac quinta, & probatur similiter sicut illa. Septima ‖ 1.1 etiam infertur ex sexta & per ostensionem illius. Octaua vero pars eius potest inferri ex sex∣ta. Huius autem transumptionis causa est, quia non habemus verbum significans proprie aeternitatis stabilem mansionem, quare necessario cogimur transferre secundum similitudi∣nem qualem cunque verba nostra temporalia secundum differentias quaslibet temporales ad [unspec D] aeternitatem & Deum aeternum, actusque suos intrinsecos coaeternos, quia omni tempori co∣existunt, nec vlli tempori defuerunt aut desunt, vel deerunt in futuro. Huic autem testimo∣nium perhibet Anselmus de Concord.* 1.2 3. Propositum, inquiens, secundum quod vocati sunt Sancti in aeternitate, in qua non est praeteritum vel futurum, sed tantum praesens, immutabile est in aeternitate: non enim fuit aliquid, aut erit aliquid, sed tantum est. Quamuis autem ibi nihil sit nisi praesens, non est tamen illud praesens temporale, sicut nostrum, sed aeternum, in quo tempore cuncta continentur. Siquidem quemadmodum praesens tempus continet omnem locum, & quae in quolibet loco sunt; ita aeterno praesenti simul clauditur omne tempus, & quae sunt in quolibet tempore. Cum ergo ait Apostolus, quia Deus Sanctos suos praesciuit, praedestinauit, vocauit, iustificauit, magnificauit; nihil horum prius aut posterius apud Deum est, sed omnia simul aeterno praesenti sunt intelligenda: Habet e∣nim aeternitas suum simul in quo sunt omnia, quae simul sunt loco & tempore, & quae sunt in locis diuersis vel temporibus. Vt autem ostenderet idem Apostolus non illa ver∣ba [unspec E] se pro temporali significatione posuisse, illa etiam, quae futura sunt, praeteriti verbo temporis pronuntiauit: Nondum enim quos praesciuit adhuc nascituros, sic iam temporaliter vocauit, iustificauit, magnificauit; Vnde cognosci potest eum propter indigentiam verbi significantis aeternam praesentiam vsum esse verbis praeteritae significationis, quoniam quae tempore praeterita sunt, ad similitudinem aeterni praesentis omnino immutabilia sunt. Nonne & de spiritu sancto voce veritatis veraciter dicitur, Quae cunque audiet, loquetur, Ioh. 16? Super quod Augustinus part. 2. super Iohan. homilia 45. seu nonogesima nona totius sic ait; Nec moueat, quod verbum futuri temporis positum est; Non enim di∣ctum est quaecunque audiuit, sed quaecunque audiet loquetur; Illa quippe audientia sem∣piterna

[unspec A] est, quia sempiterna scientia; in eo autem quod sempiternum est, sine initio & sine fine, cuiuslibet temporis verbum ponatur siue praesentis, siue praesentis, siue futuri, non mendaciter ponitur. Quamuis enim natura illa immutabilis & ineffabilis non recipiat fuit & erit, sed tantùm est; ipsa enim veraciter est, quia mutari non potest, & ideo ilii tantùm conueniat dicere, Ego sum qui sum, & dices filijs Israel, qui est misit me ad vos; tamen propter mutabilitatem temporum in quibus versatur nostra mortalitas, & nostra mu∣tabilitas, non mendaciter dicimus, & fuit, & erit, & est; Fuit in praeteritis saeculis, Est in praesentibus, Erit in futuris: Fuit, quia nunquam defuit; Erit, quia nunquam deerit, & quia semper est; neque enim velut qui iam non sit cum praeteritis, occidit, aut cum prae∣sentibus, velut qui non maneat labitur, aut cum futuris velut qui non fuerat orietur; pro∣inde cùm secundum volumina temporum locutio humana variatur, qui per nulla deesse potuit, aut potest, aut poterit tempora, vera de illo dicuntur cuiuslibet temporis verba: [unspec B] semper itaque audit Spiritus Sanctus quia semper scit, ergo & sciuit, & scit, & sciet, ac per hoc & audiuit, & audit, & audiet. Cui & concordanter Gregorius 23. Moral su∣per illud Iob 33. Semel loquetur Deus, sic dicit; Quod autem non ait, locutus est, sed loquetur, non videlicet tempus praeteritum, sed futurum ponens, liquet omnibus, quia Deo tempus nec praeteritum congruit, nec futurum: tanto ergo in eo quodlibet tempus ponitur liberè, quanto nullum verè; neque enim quodlibet liberè dici poterit, si saltem vnum propriè diceretur, inde itaque dici in Deo tempus audacter quodlibet licet, vnde in eo dici propriè nullum licet. Vltima autem pars huius sequitur manifestè: Nam sicut actus Dei intrinsecus aeternus mensuratur aeternitate seu eius instanti, sic actio eius ex∣trinseca temporalis rebus temporalibus, tempore, temporisuè instanti, sicut & actio creaturae.

[unspec C]

Notes

• ‖ 1.1

  similiter
• * 1.2

  Anselmus.