Thomæ Bradwardini Archiepiscopi olim Cantuariensis, De causa Dei, contra Pelagium, et De virtute causarum, ad suos Mertonenses, libri tres: iussu reverendiss. Georgii Abbot Cantuariensis Archiepiscopi; opera et studio Dr. Henrici Savilii, Colegij Mertonensis in Academia Oxoniensi custodis, ex scriptis codicibus nunc primum editi

COROLLARIVM.

Corollarium, quod voluntas creaturae rationalis non est passinatantummodo, sed actiua; & quòd voluntas per causas secundas sufficientissimè disposita ad agendum potest vna vice non agere, & alias agere liberum actum suum: quare & quod bonis inaequalibus propositis voluntati non necessariò volet maius; imo & proposito bono honesto, & malo inhonesto delectabili, tamen multum vel vtili, potest scienter bono illo neglecto eligere illud malum. Quare & quod cum recta ratione in intellectus esterror possibilis in affectu. Quod etiam appetitus irrationalis non necessitat hominē ad agendum; quod corpora coelestia non necessitant voluntatem: Quod Diabolus non necessitat volun∣tatem; [unspec D] & quod nulla tentatio necessitat voluntatem: Quod tantum purum malum voluntati ostensum ipsam necessitat ad non volendum, & purum bonum, ad non nolendum positiuè, id est, ad non odiendum: ipsaue voluntas naturali necessitate necessario haec non potest, vbi etiam ostenditur consequenter quod fortè multum dece∣ret & plurimum expediret Theologis & perfectis Catholicis Astrologiam & alias tales scientias non nescire.

EX his autem existimo refulgere quòd voluntas creaturae rationalis non est passiua tantum∣modo sed actiua; & quòd voluntas per causas secundas sufficientissimè disposita ad agen∣dum, potest vna vice non agere, & alias agere liberum actum suum; quare & quod bonis in∣aequalibus propositis voluntati non necessariò volet maius; imò & proposito bono honesto & malo inhonesto, delectabili tamen multùm vel vtili, potest scienter bono illo neglecto eligere [unspec E] illud malum; quare & quòd cum recta ratione in intellectu est error possibilis in affectu, quod etiam appetitus irrationalis non necessitat hominem ad agendum, quòd corpora coelestia non necessitant voluntatem, quod diabolus non necessitat voluntatem, & quod nulla ten∣tatio necessitat voluntatem; quomodo etiam est capacitatis finitae & quomodo infinitae. Quod tamen purum malum voluntati ostensum ipsam necessitat ad non volendum, & pu∣rum bonum ad non nolendum positiuè, id est, ad non odiendum, ipsave voluntas naturali ne∣cessitate necessario haec non potest; quod insuper forsitan multum deceret, & plurimum ex∣pideret Theologos & perfectos Catholicos Astrologiam & alias tales scientias non nescire. Haec autem ex praemissis hic et proximo tam lucidè consequuntur, quod alia declaratione non egent. Per quae & multi errores damnati per Stephanum Parisiensem Episcopum repro∣bantur;

quod videlicet voluntas de se est indeterminata ad opposita sicut materia; deter∣minatur [unspec A] ab appetibili, sicut materia ab agente; quod appetitus intellectiuus cessantibus impedi∣mentis necessariò mouetur ab appetibili; quòd voluntate existente in dispositione in qua na∣ta est moueri, & mouente sic disposito quod natum est sic mouere, impossibile est volunta∣tem non velle; quod etiam post conclusionem factam de aliquo faciendo, voluntas non manet libera, quòd voluntas hominis necessitatur per suam cognitionem sicut appetitus bruti; quòd voluntas necessario persequitur quod principaliter creditur à ratione, & quòd non potest abstinere ab eo quod ratio dictat; & quod si ratio est recta, voluntas est re∣cta; quòd voluntas manente passione & scientia in particulari & in actu non potest age∣re contra eam; quòd homo agens ex passione coactè agit; & quod homo in omnibus actionibus suis sequitur appetitum, & semper maiorem, quibus & quidam alij similes supe∣rius recitantur. Sunt quo{que} plurimi similes, quos nec hic nec ibi oportuit recitare. Nonnè & diligenter consideratis, & debitè ponderatis piaemissis, & alijs similibus praetermissis videretur [unspec B] multum decere, & plurimum expedite Reip. Christianae, quod Theologi & perfecti Catho∣lici Astrologiam, & alias doctrinales seu Mathematicales scientias non nescirent, vel prop∣ter vtilitates carum praeclaras, si opot tuerit, exercendas, vel saltem propter abusores earum, & falso nomine sapientum gloriantes efficacius confutandos. Quomodo nam{que} non logicus logicum, non Mathematicus Mathematicum, iners artificem in arte propria artificialiter re∣darguet,* 1.1 & conuincet, quin magis in se risum astantium concitabit? Magnus quo{que} Ptolomae∣us 1. Almagesti Prol. 2•• sic ait, O quam bonum fuit quod Aristoteles diuisit theoricā, cum eam in tria prima genera distribuit, in Naturale, Doctrinale, & Theologicum; & dicto de Naturali, & Theologico; de Doctrinali, id est, Mathematico sic adiungit. Hoc quo{que} non parum valet ad duorum reliquorum modorum scientiae compraehensionem, & praecipuè scientiae Dei ex∣celsi. Ipsa nam{que} est scientia ad sciendum Deum altissimum propter rationem cum perscruta∣tione & intellectu, quae & eius similia verè & manifestè significant Deum qui non alteratur, & [unspec C] non mouetur, & non est accidens, ne{que} est factus; quoniā ipsa, * 1.2 nostra scientia quam de ipso habemus altissimo, vicina existit, & quia ipsa est semita ducens ad * 1.3ipsum. Praeterea in actioni∣bus quo{que} & honestatibus morum laudabilium non est eius necessitas parua; Imò nihil est eâ magis adiuuās ad acuendos nostrae mentis oculos, & intellectus ad considerandum ea, quae o∣peribus assimilantur diuinis propter bonitatē moderaminis & paruitatem arrogrintiae, & quo∣nia ipsa facit eū qui perseueranter inquirit eam, hanc coelestem pulcherrimè diligere, & ducit eum ad perseuerantiam diuini studij, & coniungit cum ipsi, quod animae simile est propter bo∣nitatem formae,* 1.4 & assimulat eum creatori suo. Quare & Auicen. 1. Metaph. 3. scribit ita, Ordo huius scientiae, s••ilicet diuinae est, vt discatur post scientias naturales & disciplinales; post na∣turales ideò quia multa quae hîc conceduntur ibi probantur; post disciplinales verò ideò, quia intentio vltima in hac scientia est cognitio gubernationis Dei altissimi, & cognitio singulorum spiritalium, & ordinum Angelorum suorum, & cognitio ordinationis in compositione circu∣lorum, [unspec D] ad quam scientiam impossibile est peruenire nisi per cognitionem Astrologiae; ad scien∣tiam verò Astrologiae nemo potest venire nisi per scientiam Arithmeticae & Geometricae In his quo{que} scientijs plurimum claruerunt filij Seth, Enoch, Noe, Abraham, Moses, Solomon, Daniel, & alij sancti Patres, sicut quamplures historiae contestantur, sicuti & ostensio 35. partis Corollarij primi primi aliquantulū recitauit.* 1.5 Nonnè & Creator ipse in ex ordio rerum dixit, fiant luminaria in firmamento coeli, & diuidant diem & noctem, & sint in signa? Annon & veritas ipsa dicit; erunt signa in Sole, & Luna, & stellis, & quis nescit signum ad signatum refer∣ri? Cur ergo per haec signa non est iudicandum de eorum signatis? Nonnè & Dominus ipse dixit, Cum videritis nubem orientem ab occasu, statim dicitis nimbus venit, & ita fit, & cum Austrum flantem, dicitis{que} aestus erit, & ita fit? hypocritae, faciem coeli & terrae potestis proba∣re, hoc autem tēpus quomodò non probatis? Luc. 12. & Mat. 16. facto vespere dicitis, serenum erit, rubicundum enim est coelum; & mane, hodie tempestas, rutilat enim triste coelum: Fa∣ciem [unspec E] ergo coeli dijudicare nostis; signa autem temporum non potestis? Licet ergo & expedit per signa inferiora & superiora, de futura temperie & intemperie iudicare; ista namque iu∣dicia temporum, non videtur Christus Autor temporum reprobare, sed potius approbare, sed in hoc specialiter ipsos redarguit; quod non potuerunt, nescierunt, seu noluerunt pro∣bare, nec dijudicare tempus seu tempora sui aduentus, aduentumuè suorum. Quare & beatus Hieronymus super illud Matth. praemissum,* 1.6 sensus, inquit, manifestus est, quòd ex elemen∣torum ordine & consonantia possunt & sereni, & pluuiosi dies praenosci. Historia quoque Scholastica tractans illud verbum Gen. 1. praemissum, dicit quòd luminatia coelestia sunt sig∣na serenitatis & tempestatis;* 1.7 quod & tractans beatus Basilius homilia sexta sui hexamcron;

[unspec A] Necessitas, inquit, humanae vitae, sicut longior vsus docet, signorū vocationes & obseruatio∣nes inuenies; si tamen non ampliùs eas quàm oportet, inquiras: Multa enim super futuris im∣bribus possumus dicere, plurima quoque de vaporibas terrarum, motibusque ventorum, seu per partes venientium, seu generaliter vbique spirantium, & vttum violenter an placidè sint venturi: Vnum itaque ex demonstrationibus habetur solis, quod ostendit nobis Dominus dicens, futuram tempestatem cùm coelum caeperit igneo rubore tristari, [supra de mane Mat∣thaei 16.] & infra; Horum igitur obseruatio quantum commoditatis impendat hominibus, quis ignorat? Possunt enim nauigaturi intra portum retinere classem, futura pericula praeuidē∣tes; viator item cautus effectus ex coeli tristitia tranquillitatis tempus expectat; Agricultores quoque seminibus & plantis solidam diligentiam commodantes, & memoratis instructi sig∣nis opportunitatem congruam praestolantur: Siquidem solutiones etiam rerum omnium in sole, & luna & stellis videnda prodigia Dominus praedicauit dicens, Sol conuertetur in te∣nebras, [unspec B] & Luna non dabit lucem suam: Verum haec iudicia sunt mundanae consummationis. Historia quoque Scholastica agens de ortu Iubilaei, sic ait; Abraham peritus erat astrotum,* 1.8 in quibus etiam secundum quosdam Zoroastrem Magicae artis inuentorem, instituit; noue∣ratque quod aëris intemperies quae fit ex eleuatis vel depressis Planetis semper vsque ad quin∣quaginta annos ad temperiem redit, & quod vidit fieri in astris, voluit imitari in terris. An non & vtilitas scientiarum huiusmodi videtur euidenter patere ex praecognitione, promo∣tione, & repressione possibili virtutum & vitiorum moralium, & intellectualium, naturali∣um quodammodo, sicut testantur hic praemissa & trigesimum nonum primi?* 1.9 Quare & Phi∣losophus 2. Eth. 10. inquirens quod ‖ 1.10 vnum extremum magis contrarietur virtuti in medio; ostendit quod in aliquibus vnum, cuius causa est ex re ipsa; in alijs verò aliud, cuius causa est ex nobis; & haec duplex, generalis, & specialis: pro generali sic ait; Ad quae enim ipsi ma∣gis nati samus aliqualiter, haec magis contraria medio videntur, puta ipsi magis nati sumus [unspec C] ad delectationes, ideo facilius mobiles sumus ad intemperantiam, quàm ad temperantiam: pro speciali verò infra 11^o. dicit; Et intendere oportet & ad quae & ipsi facilè mobiles sumus; Alij enim ad alia apti nati sumus; Hoc autem erit notum ex delectatione & tristitia facta cir∣ca nos; In contrarium autem nos ipsos attrahere oportet: Multum enim abducentes, à pec∣cando in medium veniemus. Annon & vtilitatem scientiae istius ostendunt praemissa 32^a. & 35^a. & 39^a. parte Corollarij primi, primi? Amplius autem quantam virtutem habeat arti∣ficiosa congregatio & disgregatio radiorum seu luminum, quis eruditus ignorat? Annon per istud magisterium possent qualitates, conditiones & mores hominum, ciuitatum, atque regnorum mutari in melius & firmari? per quod aliud magisterium posset id fieri?* 1.11 De quo in secundo prologo in Secretum Secretorum Aristotelis scribitur quod Alexander direxit su∣am epistolam ad Aristotelem sub hac forma, O Doctor egregie, rector iustitiae, significo tuae prudentiae me inuenisse in terra Persidis quasdam gentes abundantes ratione & intelle∣ctu [unspec D] penetrabili, studentes super alios dominari, & regnum acquirere: Vnde nos proponi∣mus occidere vniuersos: quicquid super hoc decreueris, nobis significa tuis scripturis; & se∣quitur, Cui Aristoteles ita respondit; Si non potes mutare illius terrae aërem & aquam, in∣super dispositionem ciuitatum, imple tuum propositum si potes, & dominare super eos cum bonitate & exaudi eos cum benignitate; quod si feceris, fiduciam habeas cum Dei adiuto∣rio, quod omnes erunt subiecti ad tuum beneplacitum, & praeceptum, & per amorem quem habebunt in te, dominaberis in eis pacificè cum ••riumpho. Alexander igitur accepta episto∣la suum adimpleuit consilium diligenter; & erant Persae magis obedientes suo imperio, quàm omnes aliae nationes. Nonne & Arthesius Philosophus Magisterij huius virtute, mil∣le & vigesimo quinque annis astruit se vixisse, & alia mirabilia perfecisse, quod & alij simili∣ter asseuerant? Nonne & de Mose Act. 7. scribitur isto modo, Eruditus est Moses omni sa∣pientia Aegyptiorum, & erat potens in verbis, & in operibus suis, de quo & historia schola∣stica [unspec E] super exod. recitato, quomodo Moses nutritus in Aegypto transiuit in Aethiopiam, & Aethiopes debellauit, & Tharbis filiam Regis Aethiopum in vxorem assumpsit, & quomo∣do Mosi redire volenti ipsa nullatenus acquieuit, subiungit; Proinde tanquam vir peritus astrorum imagines sculpsit in gemmis huius efficaciae, vt altera memoriam, alia obliuionem conferret, cumque paribus annulis eas inseruisset, alterum, scilicet obliuionis annulum prae∣buit vxori, alterum ipse tulit, vt sicut pari amore, ita paribus annulis insignirentur: Caepit ergo amoris viri mulier obliuisci, & tandem liberè in Aegyptum regressus est.* 1.12 Qui & sicut dicunt Hebraei, tradidit eis quantitatem mensis Lunaris, quo festa legalia obseruarent: Hic autem sicut eorum computus attestatur, est 29. dies, 12. horae, 793. puncta: Punctum autem est species mirabilis fractionis, scilicet 1080. pars horae, quod est 3. secunda, & 20. tertia, ita

quod mensis Lunaris medius secundum Mosen continet, 29. dies 12. horas 44. minuta, 3. [unspec A] secunda, & 20. tertia; qui eius quantitatem melius & verius posuit, quàm Abrachis, qui con∣siderauit in Rodo; quam Ptolomaeus, qui considerauit in Alexandria; quàm Arzachel, qui composuit canones & tabulas secundum annos Arabum ad Toletum; & quam multi alij eum sequentes: Abrachis enim, sicut recitat Ptolomaeus 4. Almagesti 2. posuit quantitatem me∣dij mensis Lunaris 29. dies, 31. minuta diei 50. secunda 8. tertia, 9. quarta & 30. quinta ferè; vnum autem minutum diei est 24. minuta horae; quoniam sicut dies ad suum minutum, ita ho∣ra ad suum minutum igitur permutatim: quantitas ergo mensis secundum eum est, 29. dies, 12. horae 44. minuta horae, tria secunda, quindecim tertia, quadraginta octo quarta fe••e. Pto∣lomaeus verùm multum posterior Abrachis, 4. Almagesti 3. concordat cum eo in quantitate mensis in omnibus, exceptis quintis diei quae ponit praecisè 20. quantitas ergo secundum eum mensis Lunaris est in diebus, horis, minutis horae, secundis & tertijs sicut priùs & 44. quarta praecisè. Arzachel autem posterior istis multum videtur ponere quantitatem mensis [unspec B] Lunari, multo minorem, videlicet 29. dies 12. horas; 44. minuta sicut tabulae suae testantur, quod & videtur eum necessariò oportere, cùm secundum eum in suis canonibus, & secun∣dum omnes concorditer annus Arabum communis contineat praecisè 354. dies, & quintam, & sextam diei partem, quae sunt vndecim trigesimae diei; trigesima autem diei cùm sit dupla ad vnum minutum diei, continet 48 minuta horae, sicut constat ex praemissis: Continet igi∣tur talis annus 354. dies 8. horas & 48. minuta horae, cuius 12^a. pars, scilicet vnus mensis Lunaris est, 29. dies; 12. horae, & 44. minuta praecisè. Iste ergo diminuit à quantitate men∣sis per Mosen posita vnum punctum, à qua etiam Abrachis, & Ptolomaeus diminuunt, sed non tantum. Qui & sibi ipsis repugnant, sicut ex quantitatibus medij motus solis, & medij motus Lunae in vno die, quas ponunt extracto centro lunae in die, & tabulato continuè per 60. dies, vel per 15. dies, & 60. horas, cliciendo demonstratiuè quantitatem dimidij vel in∣tegri mensis lunaris medij; cùm in omni coniunctione & oppositione media centrum lunae [unspec C] sit nihil omnino, id est 12. signa praecisè, & ab omni coniunctione media ad oppositionem mediam & è contra, pertranseat, 12. signa praecisè, & ab omni coniunctione, seu oppositio∣ne media ad proximam similem, 24. signa praecisè potest clarissimè demonstrari. Per quam viam rectissimam rectissimè incedendo est alibi demonstratum quantitatem medij mensis lu∣naris continere ad minus quantum posuit Moses & fortassis vlterius aliquas fractiones, quod & moderni Astronomi confitentur. Ex his autem euidenter apparet defectus lunationum & mensium lunarium in Calendario Latinorum, quibus Pascha, & festa Christianorum mo∣bilia regulantur, ex quibus & patet quomodo rectificari deberent. Et quis huiusmodi scien∣tijs non adiutus ista rectificare praesumet, aut transferre Calendarium Iudaeorum ad vsum fa∣cilem Latinorum, & sic reducere Pascha Christianorum vt secundum statutum Concilij Niceni, & alia plurima plurimorum Patrum statuta semper fiat dominica sequente Pascha [unspec D] Iudaeorum; scilicet, aliquo die azymorum, videlicet à 14. luna primi mensis lunaris vsque ad 21. diem eiusdem, quod nunc, & à prima creatione Calendarij Christiani frequenter con∣tingit posterius, quandoque per 4. quandoque per quinque integras septimanas, quandoque autem continget posterius semper per vnum mensem, quandoque verò semper per duos, & ita deinceps, donec annus integer taliter transigatur, & tunc reincipiet cum errore priore. Quis etiam huius ignarus scientiae veraciter capiet introitum solis in Arietem, aequinoctium∣que vernale, seu temporis verni principium, vt secundum exigentiam proximi pleni lunij fiat Pascha secundum praeceptum legis Deut. 16. in haec verba;* 1.13 obserua mensem nouarum fru∣gum, & verni principium temporis, vt facias phase Domino Deo tuo. Salomon quoque diuinitus inspiratus vt patet 3. Reg. 3. & 2. Paralip. 1. tantam sapientiam, intelligentiam & scientiam recepit à Domino, vt nullus ante eum similis ei fuerit, nec post eum, de quo & 3. Reg. 3. scribitur, Dedit quoque Dominus sapientiam Solomoni, & prudentiam multam nimis, & praecedebat sapientia Solomonis sapientiam omnium Orientalium, & Aegyptio∣rum,* 1.14 [unspec E] & erat sapientior cunctis hominibus. De quo & Iosephus octauo Antiquitatis Iudai∣cae 2^o. dicit; quod Deus dedit ei intellectum & sapientiam, qualem nullus alter hominum habuit, nec Regum, nec priuatorum, vt etiam homines antiquos praecelleret, & nec Ae∣gyptijs, qui sapientia omnibus differre dicuntur, comparatus, modicum vel minus esset; cu∣ius vtique multum nimis sapientia praecedebat. Composuit autem libros 5. & 4. millia. Nul∣lam namque naturam ignoratam inexanimatamque praeterijt, sed de omnibus Philosopha∣tus est, & disciplinam proprietatem que earum eminenter exposuit, praestitit autem ei Deus vt etiam contra daemones ad vtilita tem hominum, & eorum curas edisceret, & incantatio∣nes instituit quibus aegritudines solea nt mitigari; Modos etiam coniurationum quibus ob∣stricti

[unspec A] daemones ne denuò redeant effugati, inuenit, & haec cura hactenus apud nos multum praeualere dignoscitur. Vidi etenim quendam Eleazarum de gente nostra, praesente Vespa∣siano & eius filijs & Tribunis, alioque simul exercitu, curantem eos qui à Daemonibus vexa∣bantur: Modus autem medicinae fuit huiusmodi; Intulit naribus eius qui à daemonio vexa∣batur annulum habentem subter signaculum radicem à Solomone monstratam; deinde dae∣monium per nares odorantis abstraxit, & repente cecidit homo, Postea coniurauit eum, iu∣ramentum obijciens Solomonis, ne ad eum denuo remearet, id est cantica quae ille compo∣suit, super eum edicens; volens satisfacere atque probare praesentibus Eleazarus hanc se ha∣bere virtutem, ponebat ante eos aut calicem aqua plenum, aut peluem, & daemoni impera∣bat, vt haec ab homine egressus verteret, & videntibus praeberet iudicium quod hominem re∣liquisset, quo facto sapientia Solomonis cunctis innoruit.* 1.15 Daniel insuper vt patet Dan. 1. di∣dicit excellenter omnem sapientiam, & scientiam Chaldaeorum decaelestibus & terrenis sicut [unspec B] glossa testatur, qui tamen in corde suo proposuit ne pollueretur de mensa Regis immundis vescendo: Vbi dicit Hieronymus, sicut recitat ibi glossa,* 1.16 qui de mensa Regis & de vino po∣tus eius non vult comedere ne polluatur, vtique sapientiam & doctrinam Babyloniorum, si sciret esse peccatum, nunquam acquiesceret discere quae non licebat; discunt autem, non vt sequantur, sed vt iudicent atque conuincant; quomodo si quispiam aduersum Mathemati∣cos velit scribere imperitus Mathematices risui pateat, & aduersus Philosophos disputans si ignoret dogmata Philosophorum; Discunt ergo ea mente doctrinam Chaldaicam, qua Moses omnem sapientiam Eegyptiorum didicerat: Qui & in Prologo in Esaiam sic ait,* 1.17 Le∣gant priùs & postea despiciant, ne videantur non ex iudicio sed ex odij praesumptione igno∣rata damnare: qui etiam epistola 74. ad Mineruium & Alexandrium Monachos, de resurre∣ctione sic scribit; Meum propositum est antiquos legere, probare singula, quae bona sunt, & à fide Catholicae Ecclesiae non recedere.* 1.18 Septimo quoque historiae Ecclesiasticae 7^o. scri∣bitur [unspec C] isto modo, quòd Dionysius Episcopus ita dixit; Ego & tractatus haereticorum lego, & traditiones eorum perscrutor, etiamsi videar ad horam, verbis eorum pollui; sed & mul∣tum mihi confert hoc ipsum, quod ex eorum verbis arguere eos possum: denique cùm ali∣quis ex fratribus cum presbyteris me à lectionibus talibus prohiberet, diuina me visio con∣firmauit, euidenter proloquens in hunc modum; Lege omnia quaecunque in manus tuas peruenerint, quia probare quaeque & discernere potes, quandoquidem ex initio haec tibi fuit causa credendi: amplexus sum visionem quae & Apostolicae sententiae concordabat dicenti, Omnia legite, quae bona sunt tenete. Illa quoque Autoritas suprascripta Hieronymi super Daniclem cum multis similibus; dist. 37^a. in canone recitatur. Vnde & Augustinus 5. Con∣fess. 5. loquens de quodam haeretico Manichaeo, qui se Spiritum Sanctum habere, & scire omnia impudentissimè asserebat, sic ait; Non parui se aestimari voluit, sed Spiritum San∣ctum consolatorem & ditatorem fidelium tuorum, autoritate plenaria personaliter in se esse [unspec D] persuadere conatus est: Itaque cùm de coelo ac stellis, & de solis ac lunae motibus falsa dixisse reprehenderetur, quamuis ad doctrinam religionis ista non pertineant, tamen ausus eius sa∣crilegos fuisse satis emineret, cùm ea non solum ignorata, sed etiam falsa tam vesana super∣biae vanitate diceret, vt ea tanquam diuinae personae tribuere sibi niteretur. Sciui & ego quādam famosam maleficam, quae in quadam eclipsi lunae quam aspicientes plurimi miraban∣tur iuxta opinionem laicam laicorū putantium eclipsin accidere ex maleficio alicuius fortile∣gae, dixisse vicinis, Ecce qualem potestatem habeo super lunam; Nisi permiseritis me in pa∣ce, & satisfeceritis de contumelijs & opprobrijs mihi illatis, tollam à vobis lunam, stellas, & solem, ac coeli beneficium vniuersum; Cui duxeram respondendum, quod faceret sic de luna nocte proxima, aut mense proximo, vel sequente; aut faceret sic de sole in crastino, aut aliquo die septimanae sequentis, vel saltem quod diceret, quando proximè sic faceret de luna, vel sole, & quantam partem auferret, à qua parte inciperet & quamdiu duraret huiusmodi [unspec E] passio alterius luminaris, & omnes faceremus sibi in omnibus quicquid vellet: sin autem; ego dicerem ei, quando primò similiter contingeret circa lunam & solem, quanta pars lumi∣nis tolleretur, ex qua parte inciperet eclipsari, & quamdiu duraret eclipsis etiam ipsa inuita, & cum cunctis suis maleficijs renitente, quae non potuit respondere. Apud Iudaeos autem à tempore Mosis fuerunt septuaginta ordinarij Iudices, praecipiente Domino per Mosem; Congrega mihi septuaginta viros, &c. Num. 11. imò secundum Talmud eorum septua∣ginta vnus, quia talem numerum Moses cum illis septuaginta constituit: De his verò Iudi∣cibus & gestis eorum, est vnus liber, qui vocatur Hebraicè Sanhedrim, id est Iudicium Or∣dinariorum, in quo scribitur isto modo: Non erant constituentes in Sanhedrim, scilicet in ordine seu officio septuaginta, seu septuaginta vnius Iudicum ordinariorum, nisi dominos

sapientiae, staturae, apparentiae atque senectutis, & Dominos incantationum atque scientes [unspec A] septuaginta linguas, ne oporteat eos audire ab ore Interpretis: statura, & apparentia require∣batur vt haberentur in reuerentia; & quod essent Domini incantationum, vt conuincerent & occiderent incantantes siue maleficos in suis incantationibus & maleficijs confidentes. Haec autem non sine causa digrediendo paulisper sufficiat breuiter tetigisse.

Notes

• * 1.1

  Ptolomaeus.
• * 1.2

  id est A∣strologia.
• * 1.3

  id est, De∣um.
• * 1.4

  Auicenna.
• * 1.5

  Gen. 1.
• * 1.6

  Hieronymus. Historia.
• * 1.7

  Basilius.
• * 1.8

  Historia.
• * 1.9

  Philosophus.
• ‖ 1.10

  vitium
• * 1.11

  Epistola A∣lexandri ad Aristotel••m
• * 1.12

  Nota quan∣titatem men∣sis Lunaris.
• * 1.13

  Deut. Solomon.
• * 1.14

  Iosephus.
• * 1.15

  Daniel.
• * 1.16

  Hieronymus
• * 1.17

  Hieronymus
• * 1.18

  Ecclesiastica historia.