Thomæ Bradwardini Archiepiscopi olim Cantuariensis, De causa Dei, contra Pelagium, et De virtute causarum, ad suos Mertonenses, libri tres: iussu reverendiss. Georgii Abbot Cantuariensis Archiepiscopi; opera et studio Dr. Henrici Savilii, Colegij Mertonensis in Academia Oxoniensi custodis, ex scriptis codicibus nunc primum editi

CAP. XIIII. Quod perseuerantia gratis detur à Deo, non me∣ritis comparetur.

POst haec autem restat inquirere, nun quid aliquis sibi possit perseue∣rantiam promereri, & quod sic, posset non improbabiliter apparere. Aliquis enim potest mereri perseuerantiam alteri per preces suas deuo∣tas: alias enim inutile videtur fundere preces Deo, vt in bono quem∣piam [unspec D] ‖ 1.1 confirmet, contra 8^o. huius praemissa; cur ergo non potest quis mereri perseuerantiam sibi ipsi? Item viator existens in gratia, & casu∣rus ab illa, posset & potest per deuotae orationis instantiam sibi à Deo perseuerantiam impetrare; curalias nobis ‖ 1.2 diceret Filius, quod quic∣quid peteremus patrem in nomine Filij daret nobis. Dicitque Iacobus, Si quis vestrum in∣diget sapientia, postulet à Deo, qui dat omnibus affluenter & non improperat, & dabitur ei; postulet autem in fide nihil haesitans: Cur ergo si quis nostrum indiget perseuerantia, non similiter faciet? & similiter ei fict? praesertim cùm Deus det omnibus affluenter, & omne datum optimum, & omne donum perfectum à Patre luminum de sursum descendat. Item homo potest mereri vitam aeternam, sicut tota fides Christiana testatur, & haec est maior & melior perseuerantia, ergo multo magis potest & illam mereri. Item homo potest mereri confirmationem finalem beatificam, & perseuerantiam sempiternam, sicut ex decimo huius, [unspec E] praemissis videtur sanctos Angelos meruisse; multo magis ergo perseuerantiam temporalem. Item Augustinus de bono perseuerantiae 7. hoc, inquit, Dei donum, scilicet perseuerantia sup∣pliciter emereri potest, amitti contumaciter non potest; Et infra 46. dicit quod alia Deus dat non orantibus, sicut initium fidei, alia verò non nisi orantibus praeparasse, sicut vsque in finem perseuerantiam. His tamen nequaquam obstantibus, opposita pars videtur magis probabilis, & magis consona rationi, autoritatibusque Sanctorum: Si quis namque possit mereri perse∣uerantiam, ponantur duo viatores, Ioannes & Petrus pares in omnibus naturalibus & gratui∣tis, & Deum neutri eorum dare perseuerantiam nisi secundum exigentiam meritorum; qui & aequaliter perseuerantiam mereantur vsque ad A tempus vel instans, in quo ambo tententur aequaliter de peccato mortali, & cùm non sit necesse quod vno consentiente alter consentiat,

nec quod vno resistente alter resistat, ponatur Ioannem resistere & sic mori, Petrum verò [unspec A] peccare; tunc Ioannes meruit perseuerantiam, & accepit in A vel ante; & Petrus omnino aequaliter meruit ante A: Ergo & ipse accepit perseuerantiam in A vel ante, quod falsum est, cùm non perseuerauit, sed cecidit. Vel sic, Petrus & Ioannes aequaliter meruerunt perseue∣rantiam eis dari, & Petrus non meruit perseuerantiam sibi dari, quare nec Ioannes contra prae∣missa. Vel ponatur disparitas quantalibet meritorum, & adhuc qui plus meruit perseueran∣tiam sibi dari, aequaliter vel minus tentatus potest cadere in peccatum mortale, & qui minus meruit, aequaliter vel plus tentatus potest resistere & sic mori, quare & perseuerare finaliter. Paruulis etiam baptisatis sic decedentibus perseuerantia quaedam datur; multis verò adultis qui multipliciter meruerunt, nequaquam: Imò & ponatur, quod vnus in maxima gratia con∣stitutus, excellentissimè mereatur perseuerantiam sibi dari, quod tamen tandem cadat in pec∣catum mortale; & quod alter in gratia paruula, scilicet baptismali nunquam bene mereatur, sed per totum tempus suum, quod potest esse maius vel minus, exerceat se in actibus indiffe∣rentibus, [unspec B] venialibusuè peccatis, sed abstineat à mortali, & ita decedat; iste ergo habuit perse∣uerantiam finalem, ille nequaquam; quare & videtur perspicuum perseuerantiam finalem non dari secundum eorum merita, quibus datur, sed secundum gratuitam gratiam, ipsam dantis. Et si quis respondeat, perseuerantiam quibusdam praedictis non dari, quia licet mul∣tipliciter meruerunt, postea tamen mortaliter peccauerunt, non soluit nodum, nec difficulta∣tem euadit: Perseuerantia namque finalis est praeseruatiua à peccato mortali, & conseruati∣ua finaliter aliorum munerum diuinorum, dicente Augustino de bono perseuerantiae 7. Quomodo potest donum perseuerantiae amitti, per quod fit vt non amittatur etiam quod posset amitti; Et supra 3. Qui accipiunt perseuerantiam, profecto magnum Dei donum, quo caetera eius dona conseruantur, accipiunt; qui ergo meruit perseuerantiam finalem, meruit praeseruari à Deo ab omni mortali peccato, & in bono finaliter conseruari: Cur ergo in casi∣bus praelibatis vnus praeseruatur à malo, & conseruatur in bono, & alter nequaquam? Rur∣sum [unspec C] iste nunc peccans mortaliter prius dignissimè meruit perseuerantiam sibi dari: Cur ergo non prius eam accepit, sicut alius qui aequaliter meruit, vel minus vel minimè? Nec potest vl∣terius dicere, quod ipsam meruit & accepit, sed per peccatum sequens amisit, sicut per osten∣sionem corollarij noni huius patet. Nec potest quis fingere, quod postquam quis meruit perseuerantiam, & accepit ipsum non posse peccare mortaliter; quicunque enim viator acce∣pit & habet perseuerantiam vsque in finem, nondum est in fine sed tendens ad finem; quare sicut potest perficere vsque ad finem, ita potest deficere circa finem. Quis etiam dubitat san∣ctos Martyres, Confessores & Virgines, qui multis annis in charitate continua vsque ad vi∣tae terminum perstiterunt, intra tantum tempus cadere liberè potuisse. Nec potest aliquis somniare, quod de nullo est verum, ipsum habere perseuerantiam, quamdiu fuerit in hac vi∣ta, sed cum migrauerit, verum est ipsum perseuerantiam habuisse, licet haec videatur senten∣tia [unspec D] Augustini de bono perseuerantiae 7. sicut 12. huius patet; licet etiam Solon, qui fuit vnus de septem sapientibus perantiquis dixerit nullum esse beatum dum viueret, post mortem ta∣men verum esse quod prius erat beatus: Hoc enim tam repugnantiam, quàm falsitatem in∣cludit; repugnantiam, quia si quis perseuerauit per aliquod totum tempus, tunc praesentia∣liter erat verum ipsum perseuerare per illud tempus, sicut est de eo quod mouetur per ali∣quod tempus totum; tunc ergo verum erat ipsum aliqua perseuerantia, aliquibusuè perseue∣rantijs, quare adhuc aliqua perseuerantia ipsum tunc perseuerare praesentialiter, ergo verum erat ipsum perseuerantiam tunc habere: Vel breuius, si quis mortuus habuit perseuerantiam, vel hoc fuit per instans tantummodo, vel per tempus; non per vnum instans tantummodo sicut ex 12^o. huius patet, & quia illud instans vel fuit in vita eius, & cum non fuit immedia∣tum instanti mortis eius, sicut alibi demonstratur, perseuerauit tempore medio; vel fuit in morte eius, & tunc non fuit vt aliquid habuit neque fecit; si autem habuit perseuerantiam per tempus, toto illo tempore verum fuit ipsum habere perseuerantiam de praesenti. Et si quis [unspec E] proteruiat dicendo ipsum habuisse perseuerantiam per aliquod tempus, sed per nullum tem∣pus habuisse perseuerantiam; semper ergo pro quolibet suo tempore & instanti non habuit, & fuit non habens perseuerātiam, quare nunquam habuit, nec fuit habens perseuerantiam con∣tra hypothesin. Rursum sic; Iste perseuerauit & habuit perseuerantiam, & non semper; Ali∣quando ergo, scilicet in aliquo instanti incaepit perseuerare, perseuerantiamque habere, quod instans dicatur A, & A non fuit instans mortis eius, quod sit B, quia tunc non incaepit sed de∣fijt perseuerare, perseuerantiamque habere; nec fuit post B, sicut constat omnibus; ergo an∣te per totum ergo A B tempus iste perseuerauit, & perseuerantiam habuit. Prior quoque res∣ponsio falsitatem includit, quia secundum prius ostensa 11^o. huius, persenerantia non differt

[unspec A] realiter absolutè à charirate seu gratia; qui ergo habet charitatem seu gratiam finaliter per∣mansuram, & perseuerantiam ipsam habet. Si etiam ista responsio esset vera, nullus perse∣ueraret, nec posset perseuerare in via, nec perseuerantia donum Dei, aut bonum, imò nec esset, nec insuper esse posset, contra octauum huius secundi. Nec potest quis vlterius cauil∣lare, dicendo perseuerantiam nihil esse, nec aliquem praesentialiter cam habere, nec in praete∣rito habuisse, sicut nullus bene dispositus dubitat, & octauum huius certificat, & Ecclesia to∣ta tenet. Post has autem proteruias ad priorem materiam redeundum: Siquis igitur potest perseuerantiam sibi mereri, vel hoc potest in charitate & gratia constitutus, vel sine; Non si∣ne, sicut 39^um. & sequentia primi docent; si etiam potest sine, multò magis potest, si habeat gratiam; ponatur ergo aliquem non habentem perseuerantiam, habere gratiam, & prius con∣tinue habuisse, & mereri continue perseuerantiam, & quòd in A tempore, vel instanti futuro ipsam recipiet & habebit, & sequitur euidenter quòd habuit eam prius, toto scilicet tempore [unspec B] quo continuè habuit charitatem, sicut vndecimum huius probat. Item meritum non est re∣spectu praeteriti, vt scilicet faciat aliquid fuisse in praeterito, quod in rei veritate non fuit in praeterito, cùm faciens praecedat factum tempore vel natura; si tamen iste continuè prius, nunc, & post existens in gratia & sine perseuerantia mereatur perseuerantiam & eam accipiat, habuit eam prius toto tempore, quo prius continuè habuit gratiam, sicut iam proximo est o∣stensum, hoc per meritum suum bonum. Item tunc non perseueraturus nec praedestinatus existens in gratia posset mereri sibi perseuerantiam finalem in bono, quare & posset mereri quod esset praedestinatus, & de numero electorum, siue de numero saluandorum contra prae∣habita quinto huius, & 45. primi. Amplius autem si quis sibi perseuerantiam mereretur, ali∣qua esset causa & ratio assignanda circa voluntatem diuinam, quare vnus finaliter perseue∣rat, alius verò cadit, quia videlicet vnus perseuerantiam sibi mererur, alius verò nequaquam; cùm tamen aliquoties videamus vnum qui vixit sanctissimè toto penè tempore vitae suae, in [unspec C] ipso quasi exitu resilire, cadere, & sic mori; alium verò qui vixit sceleratissimè toto fere tem∣pore vitae suae, tandem in ipso quasi hiatu postremo resurgere, & sanctè transire; multi etiam paruuli baptizati lauacro, merito transeuat sic ad vitam, multi verò adulti, qui diu multi∣pliciter meruerunt, tandem peccant mortaliter, & transeunt sic ad mortem. Quare & Domi∣nus in persona Iob, humanam ignorantiam in hac parte insinuans, dicit ei, Indica mihi si no∣stiomnia, in qua via habitet lux, & tenebrarum quis locus sit, vt ducas vnum quodque ad ter∣minos suos, & intelligas semitas domus eius, Iob 38. Quid autem est lux nisi iustus? quid verò tenebrae nisi peccator? quid via vel semita nisi actio? & quid terminus, locus, vel domus nisi terminus actionis, seu vitae, & perpetua mansio in gloria vel in poena? Dicit igitur Domi∣nus, Si nosti omnia, indica mihi ista; quasi diceret manifestè, qui nescit omnia, haec indica∣re non nouit. Huic autem expositioni Gregorius 29. Moral. 12. consonanter; Multos,* 1.3 in∣quit, videmus quotidie quia iustitiae luce resplendent, & tamen ad finem suae nequitiae obscu∣ritate [unspec D] tenebrantur, & multos cernimus peccatorum tenebris obuolutos, & tamen iuxta vi∣tae suae terminum repentè reddi luce iustitiae liberos; Multos etiam nouimus semel inuentam viam iustitiae illibatae vsque ad obitum tenuisse, & plerosque conspeximus vsque ad exitum caepta semel crimina sine cessatione cumulasse; quis verò inter ista occultorum iudiciorum nubila mentis suae radium mittat, vt aliqua consideratione discernat, vel quis perduret in malo, vel quis perseueret in bono, vel quis ab infimis conuertatur ad summa, vel quis à summis reuerberetur ad infima? Latent haec sensus hominum, nec quic quam de cuiuslibet fine cognoscitur, quia diuinorum iudiciorum abyssus humanae mentis oculo nullatenus pene∣tratur. Videmus namque quod illa Deo aduersatrix gentilitas iustitiae luce perfusa est, & Iu∣daea dudum dilecta, perfidiae est nocte caecata. Scimus etiam quod latro de patibulo transi∣uit ad ••egnum, Iudas de Apostolatus gloria est lapsus in tartarum: Rursumque quia aliqua∣do sortes quae caeperint, non mutantur, & latronem nouimus aliquando peruenisse ad suppli∣cium, [unspec E] & Apostolos scimus percepisse propositum quod desiderauerunt regnum; quis ergo discutiat in qua via habitet lux, &c?* 1.4 Qui & 25. Moral. 14. super illud Iob. 34. ipso conceden te pacem, quis est qui condemnet? ex quo absconderit vultum suum, quis est qui contemple∣tur eum? Nemo, inquit, discutiat, cur stante Iudaico populo dudum in infidelitate gentili∣tas iacuit; & cur ad fidem gentilitate surgente, Iudaicum populum infidelitatis culpa prostra∣uit. Nemo discutiat, cur alius trahatur ex dono, alius repellatur ex merito: Si enim gentil∣tatem miraris assumptam ipso concedente pacem quis est qui condemnet? si Iudaeam obstu∣pescis perditam, ex quo abscondit vultum suum, quis est qui contempletur eum?* 1.5 Augusti∣nus quoque de bono perseuerantiae 19. Ex duobus, inquit, paruulis originali peccato pari∣ter obstrictis, cur iste assumatur, & ille relinquatur, & ex duobus aetate iam grandibus impijs,

cur ista ita vocetur vt vocantem sequatur; ille autem aut non vocetur, aut non ita vocetur; [unspec A] Inscrutabilia sunt iudicia Dei: Ex duobus autem pijs, cur huic donetur perseuerantia vsque in finem, illi non donetur; Inscrutabilia sunt iudicia Dei; eandemque sententiam in eodem libro suprà & infrà saepius recitat & ostendit.* 1.6 Idemque de Correptione & gratia 25. loquens de bene pieque viuentibus, sed non perseueraturis, sic ait; Hic si à me quaeratur, cur eis Deus perseuerantiam non dederit, quibus eam, qua Christianè viuerent, dilectionem dedit, me ignorare respondeo. Non enim arroganter sed agnoscens modulum meum, audio dicentem Apostolum; O homo, tu quis es, qui respondeas Deo, &c. & ô altitudo diuitiarum sapien∣tiae & scientiae Dei, quàm inscrutabilia sunt iudicia eius, & inuestigabiles viae eius: Quantum itaque nobis iudicia sua manifestare dignatur, gratias agamus; quantum verò abscondere, non aduersus eius consilium murmuremur, sed hoc quoque nobis saluberrimum esse creda∣mus.* 1.7 Et 26. immediatè subiungitur, Tu autem quisquis inimicus es gratiae, sic interrogas ipse qui dicis bene quod te non negas esse Christianum, & Catholicum iactas; si ergo confi∣teris [unspec B] donum Dei esse perseuerare in bono vsque in finem; cur hoc donum illi accipient, illi non accipient; puto quod mecum pariter nescis, & ambo hic inscrutabilia iudicia Dei penetrare non possumus. Et sequitur 27. Mirandum est quidem multumque mirandum, quod filijs suis quibusdam Deus quos regenerauerit in Christo, quibus fidem, spem, dilectionem dedit, non dat perseuerantiam, cum filijs alienis scelera tanta dimittat, atque impertita gratia faciat filios suos: Quis hoc non miretur? quis hoc non vehementissimè stupeat? sed etiam illud non minus verum est, & tamen verum, atque ita manifestum, vt nec ipsi inimici gratiae Dei, quomodo id negent, valeant inuenire, quod filios quosdam amicorum suorum, hoc est regene∣ratorum bonorumque fidelium sine baptismo hinc paruulos exeuntes, quibus vtique si vellet, huius lauacri gratiam procuraret, in cuius potestate sunt omnia, alienat à regno suo, in quod parentes mittit ipsorum; & quosdam filios inimicorum suorum facit in manus Christiano∣rum venire, & per lauacrum introduci in regnum, à quo eorum parentes alieni sunt, cum & [unspec C] illis malum, & istis bonum meritum nullum sit paruulis ex eorum propria voluntate: Certè haec iudicia Dei quoniam iusta & alta sunt, nec vituperari possunt nec penetrari. In his est & illud de perseuerantia, de qua nunc disputamus; De vtrisque igitur exclamemus, O altitu∣do diuitiarum sapientiae, & scientiae Dei, quàm inscrutabilia sunt iudicia eius, nec miremur nos inuestigate non posse inuestigabiles vias eius: Vt enim alia innumerabilia taceam, quae a∣lijs dantur hominibus, nec retribuuntur meritis voluntatum, alijs verò non dantur à Deo, apud quem non est acceptio personarum, illos intueamur, de quibus agitur; De his enim dis∣setimus qui perseuerantiam bonitatis non habent, sed ex bono in malum deficiente volunta∣te moriuntur: Respondeant, si possunt, cur illos cum fideliter & piè viuerent, non tunc de vitae huius periculis rapuit, ne malitia mutaret intellectum eorum, & ne fictio animas deci∣peret corum: Vtrum hoc in potestate non habuit? An eorum mala futura nesciuit? nempe [unspec D] nihil eorum nisi peruersisimè atque insanissimè dicitur; Cur ergo non fecit? respondeant, qui irrident, quando in rebus talibus exclamamus; Quàm inscrutabilia sunt iudicia eius, & inuestigabiles viae eius: Nec enim hoc non donat Deus quibus voluerit, aut verò Scriptura illa mentitur quae de morte velut immatura hominis iusti ait, raptus est ne malitia immutaret intellectum eius, aut ne fictio deciperet animam eius. Cur igitur hoc tam magnum benefi∣cium alijs donat, alijs non dat Deus, apud quem non est iniquitas aut acceptio personarum, & in cuius potestate est quamdiu quisque in hac vita maneat, quae tentatio dicta est super ter∣ram. Sicut ergo coguntur fateri Dei donum esse, vt finiat homo vitam suam, antequam mu∣tetur homo in malum, cur autem id alijs donetur, alijs non donetur, ignorant; Ita donum Dei esse in bono perseuerantiam secundum Scripturas, de quibus testimonia multa iam posui, fateantur nobiscum, & cur alijs detur, aljs non detur sine murmure aduersus Deum, dignen∣tur ignorare nobiscum.* 1.8 Propter haec ergo huiusmodique motiua, probabilius mihi videtur, & magis consonum rationi, catholicaeque doctrinae, quod perseuerantia non redditur meri∣tis, [unspec E] sed gratis datur à Deo secundum eius gratuitam gratiam, gratuitam praedestinationem, & gratuitam voluntatē, sicut prima gratia operans & iustificans peccatorem. Huius rei testis est Aug. de bono perseuer. 36. dicens,* 1.9 satis dilucidè ostēditur, & inchoandi, & vs{que} in finē perseue∣randi gratiā Dei non secundū merita nostra dari, sed donari secundū ipsius secretissimam, ean∣demque iustissimam, sapientissimam, beneficentissimam voluntatem, quoniam quos praede∣stinauit, ipsos & vocauit vocatio ne illa, de qua dictum est, Sine poenitentia sunt dona & voca∣tio Dei. Et infra 48. A Pelagianorum, inquit, haeretica peruersitate tantum isti remoti sunt propter quos hoc agimus, vt licet nondum velint fateri praedestinatos esse, qui per Dei grati∣am fiant obedientes atque permaneant, iam tamen fateantur, quòd eorum praeueniat volun∣tatem,

[unspec A] quibus datur haec gratia, ideo vtique ne non gratis dari credatur gratia, sicut veritas lo∣quitur, sed potius secundum praecedentis merita voluntatis, sicut contra veritatem Pelagia∣nus error obloquitur praeuenit ergo ad fidem, id est, actum fidei gratia, alio quin si fides eam praeuenit, proculdubio praeuenit, & voluntas, id est, actus volendi, quoniam fides sine volun∣tate non potest esse: si autem gratia praeuenit fidem, quoniam praeuenit voluntatem, profe∣ctò praeuenit omnem obedientiam, praeuenit etiam charitatem, id est, actum charitatis quâ vnicâ Deo veraciter & suauiter obeditur, & haec omnia gratia in eo cui datur, & cuius haec om∣nia praeuenit, operatur. Haec autem debent intelligi secundum expositionem praemissam 36^o. primi; & sequitur, Restat in his bonis vsque in finem perseuerantia, quae frustra quotidie à Domino poscitur, si non eam Dominus per gratiam suam in illo cuius orationes exaudit, ope∣tatur. Videte iam à veritate quàm sit alienum, negare donum Dei esse perseuerantiam vs∣que in finem huius vitae, cùm vitae huius, quando voluerit ipse, det finem, quem si dat ante im∣minentem [unspec B] lapsum, facit hominem perseuerare vsque in finem; sed mirabilior, & fidelibus eui∣dentiot largitas bonitatis est Dei, quòd etiam paruulis, quibus obedientia non est illius aetatis vt detur, datur haec gratia. Ista igitur sua dona quibuscunque Deus donat, proculdubio se do∣naturum esse praesciuit, & in sua praescientia praeparauit: Quos ergo praedestinauit, illos & vo∣cauit vocatione illa, quam me saepe commemorare non piget, de qua dictum est, Sine poeni∣tentia sunt dona & vocatio Dei. Namque in sua, quae falli mutarique non potest, praescientia,* 1.10 sua futura opera disponere, id omnino nec aliud quicquam est praedestinare. Et supra 19. si∣cut allegabatur superius, Ex duobus, inquit, pijs cur huic donetur perseuerantia vsque in fi∣nem, illi non donetur, Inscrutabilia sunt iudicia Dei: Illud tamen fidelibus debet esse certis∣simum, hunc esse ex praedestinatis, illum non esse; Nam si fuissent ex nobis, ait vnus praede∣stinatorum, qui de pectore biberat Domini hoc secretum, manfissent vtique nobiscum. Quid est quaeso, Non erant ex nobis, nam etiamsi fuissent, mansissent vtique nobiscum? Nonne [unspec C] vtrique à Deo creati? vtrique ex Adam nati? vtrique de terra facti erant? & ab eo qui dixit, Omnem flatum ego feci, vnius eiusdemque naturae animas acceperant? Nonne postremo vtrique vocati fuerant, & vocantem necessitatem secuti? vtrique ex impijs iustificati, & per lauacrum regenerationis vtrique renouati? sed si hoc audiret ille qui sciebat proculdubio quod dicebat, respondere posset & dicere, vera sunt haec, secundum haec omnia ex nobis e∣rant, veruntamen secundum aliam quandam discretionem non erant ex nobis: Nam si fuis∣sent ex nobis, manfissent vtique nobiscum: Quae est tamen ista discretio? Patent libri Dei, non auertamus aspectum; clamat Scriptura diuina, adhibeamus auditum; Non erant ex ijs, quia non erant secundum propositum vocati; Non erant in Christo electi ante mundi con∣stitutionem; non erant in eorum sortem secuti, non erant praedestinati secundum propositum eius qui vniuersa operatur. Et superius 17. quaerenti haeretico, cur quibusdam qui eum bo∣na fide coluerunt, perseuerare vsque in finem non dedit; respondet, Cur putas, nisi quia non [unspec D] mentitur, qui dicit, Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis. Nam si fuissent ex nobis, man∣fissent vtique nobiscum? Qui & de Correptione & gratia, 28.29 & post,* 1.11 hoc idem per ean∣dem autoritatem 1. Ioan. 2. & similes manifestat. Idem de bono perseuerantiae 13. loquens de conuersione ad fidem, & perseuerantia in fide, sic ait; Haec Deus facturum se esse praesci∣uit; Ista est praedestinatio Sanctorum quos elegit in Christo, ante mundi constitutionem, vt essent sancti & immaculati in conspectu eius, in charitate praedestinans eos in adoptionem fi∣liorum per Iesum Christum, in ipsum secundum placitum voluntatis suae; in qua gratificauit eos in dilecto Filio suo, in quo habent redemptionem per sanguinem ipsius, redemptionem peccatorum secundum diuitias gratiae suae, qua abundauit in eos in omni sapientia & pruden∣tia, vt ostenderet eis mysterium voluntatis suae, secundum bonam voluntatem suam, quam proposuit in illo in dispositionem plenitudinis temporum instaurare omnia in Christo, quae in coelis sunt, & quae in terris in ipso. In quo etiam & fortem consecuti sumus, praedestinati [unspec E] secundum propositum eius, qui vniuersa operatur. Contra istam veritatis tam claram tubam, Apostolum scilicet ad Eph. 1. quis homo sobriae vigilantisque fidei voces vllas admittat hu∣manas? Et infra 15. Sed cur, inquis, non solum in paruulorum,* 1.12 verum & geminorum seu grandaeuorum, vna eadem causa tam diuersum iudicium? Nonne similis quaestio est, cur in diuersa causa iudicium idem? Recolamus igitur illos operarios in vinea, qui tota die labora∣uerunt, & eos qui vnica hora; nempe causa diuersa est impensi laboris, & tamen idem iudi∣cium in redditione mercedis;* 1.13 Nunquid & hi aliud audierunt murmurantes à Patrefamilias nisi hoc volo? Cui & concordanter Gregorius 25. Moral. vbi proximo fuerat allegatus; Ne∣mo, inquit, discutiat, cur stante Iudaico populo, dudum in infidelitate gentilitas iacuit, & cur ad fidem gentilitate surgente, Iudaicum populum infidelitatis culpa prostrauit, &c. sicut

supra, & immediatè subiungit; Itaque consilium summae & occultae virtutis satisfactio sit a∣pertae [unspec A] rationis: Vnde in Euangelio Dominus cùm de huius rei causa loqueretur, ait; Con∣fitebor tibi Pater Domine coeli & terrae, qui abscondisti haec à sapientibus & prudentibus, & reuelasti ea paruulis; Ita Pater; atque mox tanquam rationem quandam absconsionis, ac re∣uelationis adiungens, ait, quia sic fuit placitum ante te. Quibus nimirum verbis exempla hu∣militatis accipimus, ne temere discutere superna consilia de aliorum vocatio••e, aliorum verò repulsione praesumamus: Cùm enim intulisset vtrumque non mox rationem reddidit, sed sic Deo placitum dixit, hoc videlicet ostendens, quia iniustum esse non potest quod placuit iusto; Vnde & in vinea mercedem laborantibus reddens, cùm quosdam operarios inaequa∣les in opere aequaret in praemio, & plus in mercedem quaereret, qui labori amplius insudas∣set, ait, Nonne ex denario conuenisti mecum? Volo autem & huic nouissimo dare, sicut & tibi: An non licet mihi quod volo facere? In cunctis igitur quae exterius exponuntur, a∣perta causa rationis est occultae iustitia voluntatis: Dicatur itaque, Ipso enim concedente pa∣cem, [unspec B] quis est qui condemnet? ex quo abscondit vultum suum, quis est qui contempletur eum? & quia sic minima sicut maxima, sic singula Deus iudicat sicut cuncta, aptè subiungitur, & super gentem, & super omnes homines; ac si apertè admoneamur intendere, quia hoc iudici∣um quod super vnam gentem describitur, etiam super omnes homines inuisibili examinatio∣ne celebratur, vt alius repellatur, alius eligatur occultè, sed nullus iniuste. Hoc ergo quod in maximis fieri cernimus, etiam in nobis singulis caute timeamus: Sic enim intenduntur di∣uina iudicia super vnam animam, sicut super vnam vrbem; sic super vnam v••bem, sicut su∣per vnam gentem, sic super vnam gentem sicut super vniuersam generis humani multitudi∣nem, quia & sic intendit Dominus singulis, ac si vacet à cunctis, & sic simul intendit omnibus, ac si vacet à singulis.* 1.14 Et si opponendo quaesierit, quare Deus dat illis tanta munera gratia∣rum, quos non vult perseuerare in eis; Respondeo qui mihi in nullo tenetur, & dat vel ac∣commodat mihi magnum bonum ad tempus, quam iniuriam mihi facit? vel si det mihi mag∣num [unspec C] bonum, quod non possum tenere, nisi ipso seruante, & propter culpam meam, ipso desinente seruare, illud amisero, quam iniuriam mihi facit? imo magnam gratiam mihi fa∣cit.* 1.15 Et si adhuc quaesieris, cur sic facit? adhuc respondeo, propter tuum commodum tem∣porale, [& propter tale] & aeternum commodum electorum, sicut potest haberi ex 32^o. & 39^o. primi.* 1.16 Quare & Augustinus de bono perseuerantiae 17. Hominibus, inquit, videtur, om∣nes qui boni apparent fideles, perseuerantiam vsque in finem accipere debuisse; Deus autem melius esse iudicauit, miscere quosdam non perseueraturos certo numero Sanctorum suo∣rum, vt quibus non expedit in huius vitae tentatione securitas, non possunt esse securi: Mul∣tos enim à perniciosa elatione reprimit, quod ait Apostolus. Quapropter qui videtur stare, videat ne cadat, voluntate autem sua cadit, qui cadit, & voluntate Dei stat qui stat: Potens est enim Deus statuere illum; non ergo se ipse, sed Deus; Veruntamen bonum est non altum [unspec D] sapere,* 1.17 sed timere. Et infra 37. Non inquit, sicut iam supra diximus, non perseueraturi per∣seueraturis prouidentissima Dei voluntate miscentur, vt esse discamus non alta sapientes, sed humilibus consentientes, & cum timore & tremore nostram ipsorum salutem operemur: Deus est enim qui operatur in nobis & velle, & operari ‖ 1.18 probona voluntate: Nos ergo volu∣mus, sed Deus in nobis operatur & velle, Nos ergo operamur, sed Deus in nobis operatur etiam operari ‖ 1.19 pro bona voluntate: Hoc nobis expedit & credere & dicere, hoc est pium, hoc est verum, vt sit humilis & submissa confessio & detur totum Deo. Qui & de sancta virgini∣tate 16. humilitatem virginibus persuadens, sic ait; An non propter aliud credendum est, permittere Deum, vt misceantur numero nostrae professionis multi & multae casuri, & casu∣rae, nisi vt his cadentibus timor * 1.20 inde augeatur, quo superbia comprimatur, quam sic odit Deus, vt contra hanc vnam se tantum humiliaret altissimus: Aliae autem obiectiones pos∣sunt hic fieri & solui,* 1.21 sicut 35. primi. Si autem pars ista alicui placeat & melior responsio non occurrat, potest dicere ad primum obiectū, quod & si quis posset mereri perseuerantiam [unspec E] alteri, non oportet, quod posset & sibi; non enim quicquid quicunque potest mereri alteri, potest mereri & sibi: Potest enim fortassis quis sanctus vt Stephanus mereri alteri, puta Pau∣lo, primam gratiam, gratiam conuersionis, gratiam operantem, & sibi ipsi nequaquam, sicut 35^um. primi, & sequentia manifestant. Christus etiam per suam pijssimam passionem me∣ruit liberationem à peccato, redemptionem à carcere, & alia multa nobis, & sibi ipsi nequa∣quam, sicut nullus dubitat Christianus; & patet per Gregorium in super Ezechielem, homi∣lia sexta;* 1.22 per Anselmum 2. Cur Deus homo 19. per Petrum 3. sent. dist. 18. & per eosdem ac alios alijs locis multis. Potestque Petrus mereri Ioanni, vt Deus reuelet ei quod Petrus errat credendo A falsum, quod Petrus nihil intelligit, quod B est verum & non reuelatum

[unspec A] Petro, vel forsitan quod nil Petro diuinitus reuelatur, & similia, & sibi ipsi haec mereri non potest, quod enim Petrus haec mereatur & habeat, includit repugnantiam manifestam.* 1.23 Nec quia quicquid petimus Patrem in nomine Filij, fiet nobis, ideo quicquid sic petimus, prome∣remur: Potest enim quis viator in gratia constitutus, rationabiliter petere vt sit de sorte prae∣destinatorum ad vitam, de numero electorum, in libro vitae ascriptus; sic enim orat Ecclesia in secreto Missae; Deus, cui soli est cognitus numerus electorum in superna foelicitate locan∣dus, tribue quae sumus, vt vniuersorum, quos in oratione commendatos suscepimus, & om∣nium fidelium nomina, beatae praedestinationis liber ascripta retineat;* 1.24 Sic & videtur Sapiens Deum orare, Noli, inquiens, me reprobare à pueris tuis, Sap. 9. & tamen nullus potest sibi praedestinationem mereri, sicut patet ex 45. primi, & quinto secundi.* 1.25 Et si quaeras cur ergo petitur, quod per petitionem nullatenus ‖ 1.26 impetratur, respondeo, quod quaedam sunt opera, [unspec B] quibus nouum aliquod impetratur, quaedam verò quibus antiquum bonum seruatur; per aliquod enim opus acquiritur sanitas & per aliquod custoditur; sic & opera pia praedestinati non acquirunt ei praedestinationem, sed seruant: Aliquando namque nisi oraret, eleemosy∣nas faceret, & reliqua opera pietatis pro temporibus oportunis, non seruaret suam praedesti∣nationem, non teneret quod haberet, sed alius coronam eius acciperet, deleretur de libro viuentium, nec cum iustis filijs scriberetur. Quare & sicut est praedestinatio finis, scilicet virae aeternae, sic & operum praeuiorum, sicut patet ex 45. primi: De perseuerante verò & per∣seuerantia similiter dici potest; Nolo tamen negare, quin huius opera mercedem in coelo perpetuam mereantur. Vel aliter dici potest, quod ideo voluit Deus vt homines impoten∣tes peterent praedestinationem & perseuerantem sibi à Deo, vt euidenter cognoscerent se non habere à se bona huiusmodi, sed à Deo. Vnde Augustinus de bono perseuerantiae 11^o. Post casum, inquit, hominis, non nisi ad gratiam suam Deus voluit pertinere, vt homo accedat ad eum, nec nisi ad gratiam suam voluit pertinere, vt homo non recedat ab eo: Hanc posuit in [unspec C] illo, in quo sortem consecuti sumus, praedestinati secundum propositum eius qui vniuersa o∣peratur, & per hoc, sicut operatur vt accedamus, sic operatur ne discedamus; propter quod ei per Prophetum dictum est, Fiat manus tua super virum dexterae tuae, & super Filium ho∣minis, quem confirmasti tibi, & non ‖ 1.27 discedimus à te. Ille certè non est Adam primus in quo non discedimus ab eo, sed Adam nouissimus super quem fit manus eius vt non discedamus ab eo: Christus enim totus cum membris suis est propter Ecclesiam, quae est corpus eius, ple∣nitudo eius. Cum ergo sit super eum manus Dei vt non discedamus ab eo, ad nos vtique per∣uenit opus Dei: Hoc est enim manus Dei, quo opere Dei fit vt simus in Christo permanen∣tes cum Deo; In Christo enim sortem consecuti sumus, praedestinati secundum propositum eius qui vniuersa operatur: Manus igitur Dei est ista non nostra, vt non discedamus ‖ 1.28 à Deo. Et sequitur 12. propter quod & posci à se voluit ne inferamur in tentationem, quia si non in∣ferimur in illam, ab eo non discedimus, quod poterat nobis etiam non orantibus dari, sed o∣ratione [unspec D] nostra nos voluit admoneri, à quo accipiamus haec beneficia; à quo enim nisi ab illo accipimus, à quo iustum est vt petamus? Adhuc autem fortassis & aliter respondendum, di∣stinguendo de merito; Quoddam enim videtur impetratiuum; quoddam verò conseruati∣uum; quoddam impetratiuum alicuius boni noui; quoddam conseruatiuum antiqui: Primo modo iuxta praemissa nullus perseuerantiam, sicut nec praedestinationem sibi meretur; secun∣do modo meretur, sicut ex praemissis apparet: Sicut si Princeps det militi certum feudum, vt faciat ei certum seruitium, alioquin illud perdat; cum facit seruitium debitum potest dici feu∣dum suum mereri, non nouiter impetrando, sed ne amittatur feruando.* 1.29 Nec est euidens vs∣quequaque quod quicunque potest mereri maius, possit & quodcunque minus mereri: Non enim quia quis meretur regnum aeternum coeleste, ideo potest mereri regnum temporale ter∣tenum, nec quia quis potest mereri vltimum bonum suum magnum, ideo potest mereri pri∣mum bonum suum paruum; nec quia quis accepta prima gratia gratis data, potest mereri ma∣ius [unspec E] bonum temporale vel aeternum, ideo potest & primam gratiam promereri,* 1.30 sicut ex 35^o. & sequentibus primi patet. Quomodo tamen quis mereatur vitam aeternam, non est per om∣nia satis clarum: Non enim sine gratia illam meretur, sicut 39^um. primi & sequentia manife∣stant, nec videtur quod illam in gratia mereatur, quoniam eo ipso quod est in gratia, etiam si∣ne merito proprio qualicunque est filius regni, & haeres, sicut ex quadragesimo tertio primi patet, sicut etiam clarè patet de paruulis baptizatis.* 1.31 Imò & videtur quod ante infusionem gratiae, ex gratuita & aeterna Dei praedestinatione, quae non sequitur causaliter aliquam cau∣sam secundam, puta gratiam aut merita, sicut potest patere ex quadragesimo quinto primi, sit filius regni & vitae. Item iuxta praehabita 35^o. 45^o. primi; Deus vult hinc regnum & me∣rita, & haec finaliter propter regnum, non ergo propter haec antecedenter & causaliter ac∣ceptat

Dominus hunc ad regnum. Quomodo tamen quispiam mereatur vitam aeternam po∣test [unspec A] cognosci ex hic praemissis & trigesimo nono primi. Per haec autem & huiusmodi potest ad alia responderi; quicunque tamen in his vel alijs melius dixerit, deuotus amplector, obe∣diens veneror, laetus sequor.

Notes

• ‖ 1.1

  confirma∣ret,
• ‖ 1.2

  promisit
• * 1.3

  Gregorius.
• * 1.4

  Gregorius.
• * 1.5

  Augustinus
• * 1.6

  Augustinus.
• * 1.7

  Augustinus.
• * 1.8

  Responsio propria.
• * 1.9

  Augustinus.
• * 1.10

  definitio prae∣destinationis
• * 1.11

  Augustinus.
• * 1.12

  Augustinus.
• * 1.13

  Notaly. hoc volo. Gregorius.
• * 1.14

  Obiectio. Responsio.
• * 1.15

  Obiectio. Responsio.
• * 1.16

  Augustinus
• * 1.17

  Augustinus
• ‖ 1.18

  per bonā voluntatem
• ‖ 1.19

  per bonā voluntatē Augustinus.
• * 1.20

  vester
• * 1.21

  Responsio ad rationes prin∣cipales.
• * 1.22

  Nota pro so∣lutione.
• * 1.23

  Nota.
• * 1.24

  Sapiens.
• * 1.25

  Quaestio. Responsio.
• ‖ 1.26

  impetra∣turus sit,
• ‖ 1.27

  disceda∣mus
• ‖ 1.28

  ab eo. Augustinus.
• * 1.29

  Nota bene.
• * 1.30

  Nota, nota, nota.
• * 1.31

  Nota, nota.