[Secreta mulierum et virorum]

Titulus
¶Incipiunt Secreta mulierum & virorum ab Alberto magno composita

Textus

••Iecto sibi in cristo socio & amico. N clerico de tali loco vere sapientie & aug mentū continuū vite presentis ¶Cō mentum· Iste liber cuius subiectum est contractum ad ens mobile contrac tum ad naturam secretorum mulierum vt ipsis infirmantibus possumus dare remedia & ipsis cō

fitētibus ••e••re debit•• ad delictum. Et diuiditu•• 〈◊〉〈◊〉 in duas partes scilicet {pro}hemialem & executinam· P••as ex ecutiua ibi sicut scribitur &t̄. Primo autor salutat per∣sonam cu•• scribit di••••ns scilicet moras parisius Dil••••to sibi in ••p••isto socio & amico Obi tangitur causa effitiens mouens & mota. Mouens fuit quidam sacerdos qui ••o gauit dominum Albertum vt sibi scriberet librum de se∣cretis mulierum / ideo quia mulieres sunt tempore men∣strui ••enenose ita {quod} intoxicant aliā per visum & infitiūt pueros in cum•• Et maculant speculum bene tersum Et quando{que} faciunt coeuntem cum ipsis leprosum fieri quā do{que} cancrosum. Et quia malum non euitatur nisi cog∣nītum ideo necesse est volentibus se abstinere & cognos∣cere immunditiam coitus & multa alia que decentur in isto libro. Et sic Albertus videns {quod} iuste peteret consen sit ei. Et tangitur causa effitiens mota cum subintelli∣gitur scribit & ce••era ¶Nota sapientia est cognitio dei & perpetuorum effectuum Et ideo dicit philosophus in {pro} hemio methaphisice. De deo {pro}prie non est scientia sed sa pientia. Ita nihil melius est in hac vita quia mediāte ipsa sumus felices teste anerroy in {pro}logo phisicorum. Iō autor scribit {con}tinuū augmentum pn̄tis vite. & bene scri bit sibi ista quia homo mediante sapientia redditur lauda bilis deo & hominibus

Textus

••Vm vestra fauorabilis & gratuita me ••oganit societas vt quedam dicantur a nobis de 〈◊〉〈◊〉 q̄

apud mulierum naturam & condicionem sunt occulta et se••reta lucidius manifestare visa peticione vestra nulla pi gricia copilacione breuis & compendiosi tractatuli de im petrata materia me retraxit Sed pusilla & iuuenalis mea mens scdm eius possibilitatem & temporis inoportunita∣que ad aliena detrahitur nihilomin{us} vestro cupiēs satisfa∣cere appetitui hanc presentem epistolam in qua plurima de impetratis inuenietis vobis in parte stilo philoso∣phico & in parte medicinali prout materie competere vi∣detur Nam cōscripsi rogans vestram constanciam vt in hoc opere ac negocio constans at zelans sitis Nā alicui puero tam in etate {quam} in moribus ad presencia deueniat Et si feceritis {pro}mitto vobis plura de hijs & aliis mani∣festare cum pn̄ti opere arte cum medicinali transmittere prolixus insudabo domino concedente Hic ostendit cām q̄ posset ipsū excusare a labore hui{us} facti Et patet sn̄a in texta Nota autor dicit {quod} mens iuuenalis & pusilla ipsum attraxit vbi euitat arrogantia qr mens dicit {per}ua que par nis & paucis condicionib{us} cognicionis est imbuta vnde intellectus proprie non est {per}uus {per} se nec per accidens qr intellectus non extenditur {per} accn̄s extensione sue materie ¶Nota appetitus est triplex scz naturalis. animalis et intellectiualis. Ad propositum dicit lr̄a. appetitui. glo sa id est naturali intellectui. vnde ille sacerdos appetitu naturali appetiuit cognoscere naturas mulierum vnde ho m••nes a natura scire desiderant primo methaphisice. Itē appetiuit appetitu intellectuali quia vidit vtilitatem cog∣nitionīs

earuin ¶Item scribitur secundo de generatōe animalium generabilium generatio sempiterna est in co∣itu Causam autem sempiternitatis in generatione ani∣malium ostendit ph̄s secundo de anima dicens. natura∣lissimum o{per}um est vnumquod{que} sibi simile generare qua∣tenus diuino esse & inmortali {per}ticipant qd oīa appetunt vt idem permaneant / nō idem in numero sed idem in spe cie {pro}pter qd dicit {con}mentator secundo de aīa {quod} sollicitu do diuina cum non potuit ipsum facere {per}manere idem in numero miserta est ei in dando virtutem que potuit ī spe cie {per}manere. Et subdit. In hoc enim nou est dubium q̄n melius est habere hanc virtutē {quam} non habere vel n̄ ēē

Cōmentum

¶Hec est {per}s executiua in q̄ autor {pro}seq̄t itētū snū ponē do duas {pro}poēs valentes sibi ad {pro}poītū & diuidit in tot capitula & partes quot ptēbūt per ordinē ¶Nota gene ratio aīalium perfectorum sempiterna ē qr talia sunt de {per} feccōe vniuersi p^o ethi. Sed dubium videtur quia quedā animalia sunt quando{que} penitus corrupta sicut qued ver mes & musce in yeme. Dn̄dū si corrumpūt in vno cl••ā te tūc generant in a^o secund Albertum & linconīensem sumitur. i^o· p••st. vel dicend {quod} generatio animaliū q̄ sunt de perfectione vnīuersi illa est sempiterna Sz stante prima solutione Dubium est quia melius esset multa aīa∣lia non esse {quam} esse scz {ser}pentes & alia animalia que intoxi∣cant. Dn̄dū {quod} bonum est ea esse vt absorbeant imm••di cias terre qr si n̄ absorberent inficeret aerem & per {con}n̄s

hominem vnde natura nihil sustentat sme causa rationali Ex sententia vel textu patet {quod} castitas est peccatum na ture licet bonum sit via moris & precepto legis. quia per castitatem aliquid non generat sibi simile ¶Nota per sol licitudinem diuinam non potest intelligi deus quia ipse n̄ curat particularis secundum Auerroim duodecimo Me∣thaphisice. ergo per sollicitudinem diuinam intelligitur corpus celeste quod de sui natura appetitu naturali appe∣tit con{ser}uare ista inferiora tamen mediante regimine in telligentiarum. Vnde {con}mentator duodecimo methaphi∣sice opus nature est opus intelligentie non errantis Du bium est vtrum generatio animalium p••sset animalia cō seruare in esse specifico. Et videtur {quod} non. quia si sic g^o species esset generabilis quod est falsum. falsitas patet quia spēs est {per}petua. Dn̄dum est {quod} qn̄ generat indiui∣duum h^o vel illd tunc generat natura specifica sub ēē h^o signato & secund {per}tem licet n̄ generet secund totū am bitum. Vnde nota {quod} natura occulte operatur in vnīuer salibus vt dicit guilbertus porritan{us} ī suis sex principijs ī ca^o p^o in ca^o de forma. Et qr {pro}ducere intēdit naturā vniuersalē scz hoiēz ī {con}mum vel equū Et tn̄ {pro}ducit {per}ticu lare sortē vel platonem qd {pro}ueīt ex eo quia inueīt mate∣riā quand & signatum h^o loco determīato & iō si inueni ret totā naturā simul {pro}duceret omnem hoiēz simul {sed} qr inueīt vnā portōez mēstrui h{us} vel h{us} mulieris iō produ∣cit hunc vel hunc. Cā autem q̄re ista aīalia & precipue hoiēz {per}ticularē hoiēs secund eādem naturā & secundum

materiā & secund nūe{rum} n̄ durāt. Scribitur .ij. de ge neratione & corruptōe quo{rum} substātia n̄ durat {sed} ē cor∣ruptibilis iō n̄ pn̄t re••terare eadem ī numero {sed} substātia hominis secund principia indiuidui accepta ē incorrup tibilis ideo generatio hominis abijcitur q̄re generatio ho minū sempiterna erit iō generatō hoīs ē {per}fectissima quod probatur sic quia hō ē nobilissima creatura qd ptz ex in∣tencōe ph̄i in multis locis ph̄ie & precipue in secundo de anima qr {quam}to plures o{per}atoēs res hz tāto nobilior ē Hō autē {per} racionem intellectiuā se{per}atur ab vnoquo{que} viuen tium vtz ibidem. Hoc eciā ē de intencōe oīm philoso∣phorum & precipue boecij in scdo de {con}solacōe ph̄ie vbi di cit {quod} hoiēs deo sunt similes mente Hoc eciā ptz in scdo phisico{rum} quia motus capit naturam & spetiem a termino ad quem & ideo cum in ēē naturam humanam in sorte vel platone vel in alio particulari homine existente sit mo tus qui dicitur generatio perfectissima erit ipsa inter om∣nium animalium generationem. Generatio quid ē mo tus de non esse ad esse. Esse autem maxime appetitur et precipue ab hominibus quia hec inter omnes motus ex∣cellēs ē in mobilitate. Et intellige de motu variāte ali quod super quod mouetur per hoc excluditur prius motus qui est causa aliorum Commentum ¶Hic autor probat {quod} animalia non possunt permane∣re eadem in numero sed bene eadem in spetie & precipue hoiēs. Dubitatur vtrum idem indiuiduum corruptum in numero posset regenerari. Et videtur {quod} sic quia post

triginta septem mille annos {con}stellatio celi erit ead per totum sicut iam secund platonem & astronomos Et iō tunc nos erimus eadem in numero & sedebimus in hac vel in hac scola vel lectorio sicut nunc scz in magno an no. vnde plato dixit {quod} post magnum annum deberet re dire Athenis & deberet ibi legi Et rō est quia tota {con}stel latio veniet ita ideo redeunte eadem {con}stellatione idem ef∣fectus redibunt. Dicend stante sententia Auerrois & aristo. q̄nto ph̄ico{rum} & in libro de generatione non ē pos∣sibile ex quo generationes illius non possunt esse nunc in∣mediante & corruptiones ideo tempus mediaret Et ideo vnum nume{rum} vna mutacione perditur numero .v. phi. Sed ad dubium primn̄ est dn̄d {quod} post annū magnū possi bile est redire hoiēs multum similes sic {quod} vix possunt cog nosci distincti tamen non sunt idem in numero ¶Sed diceres stante eadem causa materie effect{us} erit idem nu mero ve{rum} est stante eadem mensura & materia eque dispo sita {sed} sic non est qr tempus rapt••m trāsit & nō reuertit idem numero Sed bene idem in spē Et pōt dici {quod} reuolu tio hodierna no•• sit ead in numero cum reuolutione que venit post mille vel quadringentos annos quia motus est ens successuum ¶Dubitatur secundo vtrum vnum ani mal possit perpetuari semper. Et videtur {quod} sic quia possi∣bile est inuen••re aliquid complexionatum in quo elementa sunt reducta ad medium siue proportionem mediam quia omnis corruptio est a contrario· Et illa contraria sūt proporcionata in summo ideo non corrumpuntur. Sed

{quod} istud sit possibile probatur hoc modo. quia vbi est ma gis equale & minus equale ibi est equale simpliciter Dico {quod} non est possibile illud dare. quia omne mixtum moue∣tur per naturam elementi predominantis primo celi & mundi. Sed ad rationem. vbi est magis equale & mi∣nus equale &t̄. Verum est prout equale sufficit & prout est possibile. Vnde mixtum equale in humore secundum iusticiam est ponendum sed non est dare equale secundū quantitatem molis quia terra semper predominatur pluri bus mixtis. Aliter dicendum supposito {quod} tale mixtum secundum omnem equalitatem elementorum sic ponderes adhuc esset corruptibile ab intrinseco scilīcet a virtute ce lesti. quia posset mediante aqua frigida infrigidari & re dire ab hoc scilicet a quantitate humorum & ab hoc mū do corrumpi ¶Nota {quod} littera dicit homines sunt simi∣les deo mente. Illud patet quia homo per scienciam fit diuinus. vnde Seneca sic dicit. Vir speculatinus est dō similis & amantissimus. Item patet illud secundo Me∣thaphisice. vbi dicit Aristotiles. In hominibus est de∣lectatio pauco tempore {quam} intelligentie toto eterno pro∣fitiunt. Et intelligit per hoc cognitionem dei in qua est maxima delectacio ¶Pro quo notandum {quod} omnis de∣lectatio fit per quandam similitudinem siue per quandam assimulationem cognoscentis ad cognitum mediante for ma exemplari & cognoscenti ergo quanto plus vel ma∣gis aliquis homo cognoscit de deo tanto plus vel magis ipsi deo assimulatur ¶Nota littra dicit inte•• om̄s

motus generatio est nobilior sumendo motum pro tota eductione aīe siue formatione fetus in vtero Et quomodo fit motus videbitur Pro quo nota {quod} motus est duplex quidam est motus qui abijcit aliquid a substantia sicut calefactio aqu•• abijcit frigiditatem de albo in nigredinē Alius est motus qui non abijcit aliquam perfectionem a substancia motus sicut motus celi qui non facit aliquid corrumpi a substancia celi Nota generatio est motus a∣bijciens aliquid a substancia rei quia menstruum quod mo raliter ad formationem hominis transmutatur Vnde a∣uerrois primo phisicorum dicit in generatione hominis pars spermatis non cessat corrumpi & pars hominis ge∣neratur donec tota forma compleatur

Textus

••Ost{quam} sermo noster premissus est de hijs que in tentionem auditoris ad stili materiam inclināt optimum est ad materiam operis descendere. Et primo de generatione embrionis videre. Iuxta qd notandū est diligenter memorie {con}mendandum {quod} omnis qu•• gene ratur naturaliter ex semine patris & menstruo matris ge neratur secundum intentionem omnium philosophorum & medicorum Et dico medicorum quia aristotiles nō po suit semen patris in substantiam fetus cedere. Sed dicit fetum tantum {pro}cedere ex menstruo. Et postea ponit ip sum vaporaliter exalare. Medici autem dicunt {quod} totum semen tam ex parte patris quod sperma vocatur {quam} ma∣tris quod menstruum vocatur cedere ī substantiam fet{us}

Capitulum secunde partis executiue in quo vult agg••edi materam scz ad on̄dendum generationem embrionis siue fetus Nota contrauersia est inter medicos̄ & ph̄os Nā philosophi dicunt {quod} semen viri coiunctum menstruo mu∣lieris habeat se ad menstruum mulleris tan{quam} artifex ad artificium vnde carpentarius solum est efficiens & d••m{us} effectus ita {quod} materia d••mus alterat & disponit Sic eci am sperma viri alterat menstruum mulieris ad formam hominis Et hoc ponunt ideo qr vident {quod} patre corrupto fit generatio hominis & trāsmutatio seminis mulieris er∣go est ponere effitiens patre corrupto {quod} mestruum muli eris transmutet· Et quia finis & effectus non coinci∣dunt ideo sperma viri non intrat materiam. Sed medi∣ci dicunt oppositum & dicunt {quod} homo est nobilissima ma teria ideo oportet semen intrare sub materia fetus muli eris. quia menstruum mul••eris superfluum est secunde digestionīs. Sed sperma viri est melius coctum & di∣gestum. ideo oportet ipsum subintrare materiam fetus & substantiam quia vident {quod} fetus aliquando assimula∣tur patri in genitalibus & in multis alijs. hoc nequa{quam} esset nisi subintraret substantiam fetus. Item medici dicunt {quod} in femine virisit quedam spiritus gingneās que penetrat quamcun{que} materiam seminum coniunctorum Et ille spiritus est formatinus omnium membrorum que sunt in fetu quemadmodum faber ferrum cum malleo disponit / sic in simili modo ille spiritus disponit & malle∣at omnia membra. Et {per} ipsum spiritus saluat prīcipiū

effitiens. Sed ipsi philosophi ponunt sperma viri exalare vaporaliter. quia matrix est mēbrum valde porosum Et post formationem fetus calor solis facit sperma viri exa∣lare et recedere ex matrice per poros. Sed {quod} sit porosa patet quia puer {per} p••ros sumit nutrimētum Eciam patet quia est pellis & quelibet pellis est porosa in animali quia aliqualiter sudor non posset exire sme pena quod est falsū quia in calore pori aperiuntur & tunc sudor exijt & tūc eci am exeunt pili per poros. Nota embrio est qued massa carnea ex istis seminib{us} cōgregata & ista massa carnea alteratur ad formacionem fetus

Textus

¶His visis & accepta vna {per}te opinionis aristo. vel me dicorū Videndum est {per} quem modum & qūo illa semina recipiuntur in muliere. vnde mulier cum in coitu fuerit cum viro si mulier in eodem tempore mittit menstruum in quo vir sperma: Ita {quod} ista duo semina in vulna mulie∣ris concurrunt simul. & vnum alteri incipit cōmisceri. concipit mulier Concipere autem vocat quādo ista duo semina in matrice tali loco deputato a natura ad fetum recipiuntur post{quam} vero illa duo semina recepta sunt. ma∣trix mulieris clauditur tan{quam} bursa ex ōni eius parte Ita {quod} nihil de semine recepto potest {per}dere Et cū matrix sic vn di{que} fuerit clausa fit retētio mēstruorū ī muliere ¶Cō. ¶Hic autor exeqt ad formationē fetus & primo facit hoc. secundo ponit notabile ibi Iuxta qd notand Nota si vir prius emittit sperma {quam} mulier menstruum tunc non fit concepcio Item si ambo simul emittunt & si semina nō

sunt beneconforma & bene disposita iterum non fit con cepcio vt si semen viri non fuerit sufficienter calidum. & ideo qui raro coeunt cito generant quia sunt calid•• valde Nota vnlua dicitur quasi valua quia est lanua ventris & ei{us} vltima pars dicit mēbrana quasi mēbrū ani .i. finis vulue Et ita matrix claudit sicut vna bursa ita {quod} secūd Auicennā vna acus intrare non posset quia gandet ex ca lido recepto nolens perdere Nota mulier emittit menstru um & eciam recipit & sic magis delectatur in coitu ipso viro Sed dubiū oritur vtrum abscisis testiculis posset ali quis generar•• Et videtur {quod} non quia deficiunt vasa semi∣nalia per que vasa semen differri debet In oppositum ex pertum est quia thaurus abscisis testiculis generat Dico {quod} ymo adhuc generare posset quia potest emittere materi am spermaticam licet non equebene Dude si semen emis∣sum ad terram poneretur ad matricem possibile esset {quod} cō ciperet Vnde sepius contingit {quod} in balneo vbi vir sperma tisat muliere presente {quod} sme coitu ipsa concipit quia vul na est multum attractiua & quia semen adhuc est vigo∣rosum & non est exalatum ideo posset producere fetum & hoc expertum est Nam si cattus spermatisaret super salui am & aliquis comederet de tali saluia tunc ex illo sperma∣te generarentur catti in ventre vīri q̄ catti per vomitum essent expellendi.

Textus

Iuxta quod notan dum {quod} menstruum in muliere nihil aliud est {quam} superfluum alimentum qd in substanciam rei aliūde non cedit sicut ē in viris sperma Et vocatur menstruum in muliere ideo

quia fluit in qūolibet mense ad minus semel cum 〈◊〉〈◊〉 tante etatis fuerit hoc est .xiii vel .xiiii annorum & vt frequenter accidit in xiiij. Et incipit fluxus menstruo{rum} esse ni quolibet mense propter nature purgationem. Qui busdam vero accidit iste fluxus in noui••unio. quibusdam postea Ita {quod} omnes mulieres eodem tempore patiuntur istum dolorem. Et dico dolorem quia in tali fluxu om∣nes indifferenter patiuntur / qued plus / qued vero nimus a quibusdam vero diutius & hoc secund exigenti am & {con}plectionem nature mulierum

Commentum

¶Hic autor ponit vnum notabile & patet in textu. Du bitatur quare fluxus spermatis non sit menstruosus sicut menstruum. Respondetur {quod} sperma siue semen viri ē ma gis decoctum & subtile ideo nature non libenter reijcit y∣mo conseruat ad generationem siue ad nutritionem si in digeret fetus Dubitatur quare vrina & stercorisatio & su dor non sequuntur motum lune sicut menstruum Respon detur {quod} vrine & alie inmūdicie fiunt omni die ex superflui∣tate cibi secundum magnam grossitudinem & maiorem quantitatem ideo opus est {quod} cotidie expelli debent Item nota iuuenes mulieres sunt multum humide. ideo libenter menstruisant in principio mensis Et seniores in fine quia minus humide sunt Nota {quod} mulieres nigre minus habēt de menstruo {quam} mulieres albe. qr omnes mulieres sunt fleugmatice complectionis· tn̄ vna magis alia Et quāto

magis mulieres vtuntur cibarijs delicatis & bene pipera∣tis tanto magis subtile emittunt menstruum. Et oppo∣situm est de pauperibus mulieribus grossis cibarijs vten tibus ¶Nota {quod} autor ponit {quod} in duodecimo terciodeci∣mo vel quartodecimo anno mulier incipit menstruare. ra cio est quia tunc calor etatis puericie deficit. gracia cu ius non potest bene {con}sumere humidum nutrimentale Vn de vsus. Adde decem trinis sic mulierum menstrua cer nis. Ad quinquaginta durat purgatio tanta ¶Nota {quod} mulier mediante menstruositate purgatur quia humidū superflue recedit a quo grossi humores resoluerentur si ma nerent ideo mulier non est apta ad disciplinam {pro}pter gros siciem spirituum cerebri opilantium & ebetantium ¶Et nota {quod} coitus in mulieribus pro tanto est {pro}ficuus quia superfluum frigidum emittitur & dolorem recipiunt quod obtemperat earum frigiditatem. Oppositum est in vi∣ris vnde mulieres multum coeuntes sunt breuiores vite adeo sicut viri hoc attestatur natura passeris que propter sepe coire moritur

Textus

¶Sed ex hijs que dicta sunt oriuntur plura dubia ¶Primum est. vtrum fluxus fiat per colorem sangui∣neum vel per aliquem alium ¶Iuxta quod notandum {quod} in omnibus mulieribus preter{quam} in corruptis color mē struorum est sanguineus vt in pluribus. Et dico ī cor ruptis id est in corruptis malis & viciosis humoribus. In hijs enim sunt sepe menstrua liuidi id est plumbei co

loris & non loquor de corruptione castitatis quia indiffe renter siue virgines fuerint siue corrupte si tante etatis fuerint fluxum paciuntur

Et signa ad hanc partem scilicet quomodo menstrua flu∣unt sunt plura de quibus postea dicetur

Commentum

¶Hic autor mouet quatuor questiones secundum ordi nem vt patet in textu ¶Nota fluxus menstruorum est sanguinei coloris Causa huius est quia menstruum est su perfluum secunde digestionis scilicet epatis {sed} epar est or ganum rubeum summe calidum Et ideo assimulatur sibi suum passum in colore & in forma in{quam}tum potest Sed cō tra videtur {quod} menstruum debet esse album cum sit summe frigidum & frigiditas est mater albedinis. Respondeo secundum Albertum {quam}tum esset de natura menstrui tunc esset album. Sed quia eius {pro}ducens est rubeum scilicet epar ideo sibi assimulatur. Tunc est dubium quare sper∣ma viri non est rubeum cum tamen sit calidum & bene digestum. Respondetur {quod} sperma viri de se est rubeum quia est sanguis tercie digestionis sed in testiculis dealba tur {pro}pter frigiditatem testiculorum & ideo non spermati sat nisi per motum testiculorum calefiat ¶Nota calor rubeus generatur ex eo quia in humido terrestri humidi∣tas per adustionem humidum consumitur vt patet in la tere r••beo. vnde later ante combustionem non est rube us sed efficitur per {con}sumptionem humidi a calido ita {quod}

terrestrum siccum predominatu••. sic est de menstruo mu¦lieris eo {quod} est in epate humidum calore epatis {con}sumitur in sicco terrestri iō quod modo fit rubeum Sed in muli¦eribus valde grossis & terrestribus tantum est de humido ī cōsumpto & de terrestri {quod} ea{rum} menstruum est liuidum id est nigrum terra enim nigra est Ex qua ea{rum} menstru∣um est sūme terrestre ideo sequitur colorem terre quia co∣lor est qualitas secunda derelicta a primis qualitatibus. Sicut videmus quando calidum agit in humidum & non consumit sufficienter humidum relinquitur color viridis sicut in piris & pomis Et si frigidum predominatur color est albus Sed si calidum predominatur relinquitur color niger vt patet in pipere & de multis alijs similibus ¶Secund dubiū potest ••ē vtrū menstruum fluat per a num & hoc more secessus aut {per} vuluā aut modo eiectioīs vrine Ad hoc breuit̄ est dicend {quod} {per} vuluā fluūt ī spē cru di sanguinis & tenuis

Commentum

¶Hic autor ponit scdm dubiū vtz in textu Et rn̄detur ad dubium {quod} in mulierib{us} multū corruptis q̄rum anus & vulua sunt vnum foramen possunt mens••rua fluere per anum Sed stante sanitate & bona digestione tunc non fluunt per anum sed per vuluam

Textus

¶Tertio dubitat q̄re ī mulierrib{us} fluūt mēstrua q̄sunt su{per}flua alimentis & non in viris sperma quod eciam est su{per}fluū alimēti Ad hoc dubium dicend est {quod} mulier est

frigida & humida a natura. vir autem est calidūs & sic cus. modo de natura humidi est finere quarto methero∣rum & maxime humidum quod est in mulieribus aqueum sed in viris humidum est aereum & ideo cum calor sem{per} agat in humidum & calor est naturalis. Et cum natura nihil facit frustra vt dicitur primo celi & mundi Et quia calor in mulieribus semper est debilis respectu illius q̄ est in viris Et cum totum alimentum in mulieribus non po test conuertere in carnem ideo natura facit quod melius est prouidet nature de necessariis & reliqum dimittit in lo cum quem••am in q••o seruantur in mulieribus menstrua De illo quidem est in tantum dictum sic {quod} maioris inqui sitionis est {quam} presens exposcit negocium

Commentum

¶Hic autor ponit tercium dubium & per se soluit vt pa ••et in textu ¶Nota {quod} frigidissimus virorum est calidi∣or calidissima muliere stante eadem regione digestione et cibarij nutricione & sic de alijs ¶Hoc dico notā ter {quod} vna mulier in ethiopia viuens delicate posset esse ca lidior vno pauperculo viro in occidente semper vtens ci∣barijs frigidissimis. Sed contra videtur {quod} mulier sit ca lidior viro quia calor fundatur in sanguine Sed in mulie ri••us plus est de sanguine {quam} in viro alias sanguis non flueret cotidie & continue in muliere Sed sic non est in viro ergo &t̄ ¶Respondetur {quod} vbi est plus de sanguine bene digesto & decocto ibi est maior calor sed sic nō est

in mulieribus g^o et cetera ¶Nota littra dicit {quod} natura facit qd melius est. Racio est. quia natura regitur ab intelligencia non errante. Expellit enim hu∣midum grossum mulieris mediante fluxu menstruo{rum} Et videmus simile experimentū quando fuerit in corpore ani malis aliquis humor grossus nociu{us} corpori Illum natu ra vertit in partes officiales corporis faciendo scabio∣sos pedes & manus ne illud humidum ledat membra prin cipalia scz cor epar cerebrum & alia &t̄

Textus

¶Quarto potest dubitare aliquis. vnde veniret men∣struum in muliere quando est in coitu cum viro qr dictū est supra quando mulier concipit retenta sunt menstrua g^o si retenta fuerint mi{rum} est vnde tunc fluant in coitu. Ad hoc dicendum est {quod} quando mulier concipit retenta sunt menstrua {pro}pter hāc causam finalem vt de mēstruo retento fetus in vtero mulieris existens posset nutriri. Quando autem mulier est in coitu cum viro tunc {pro}pter magnam delectacionem quam habet quia per virgam vi rilem existentem in vulua nerui & vene existentes ī vul∣ua confricantur & mouentur Et si vulua dilatando se mē struum emittit scdo est naturale respectu coitus est tam̄ quasi violentum respectu fluxus naturalis menstruorum Item omni die de nutrimento sumpto fit materia que apta nata est ad expellendum in coitu. Ex illo soluitur dubitacio quare mulieres inpregnate maxime appetunt

coitum quia appetitus coitus est propter abundancia•• materie superflue ab alimēto Et ideo cum menstrua sunt retenta & omni die aliquid aliud generatur mulier maxīe appetit coitum quia ex eius materie abundancia vulua mulieris calescit & sic coitum appetit

Commentum

¶Hic āutor mouet quartum dubium & soluit {per}ti Sed dubium est circa dicta & circa dicenda quibus membris in viris sperma abscindatur & similiter menstruum ī mu lieribus sumendo menstruum {pro} semine qd emittitur ī coi tu. Et videtur {quod} ab omnibus membris. quia fet{us} assi mulatur parentibus in omnibus membris. Sz {con}tra sisie sequeretur {quod} imperfectus in mēbris generaret in mēbris imperfectum qd est falsum. Falsitas patet per exigenci am. Si pater esset cecus claudus vel mutilatus in digi to non semper generaret similem sibi {con}n̄a pʐ de se. Dicē∣dum {quod} in coita illa semina descinduntur & distinguuntur a quatuor membris principalibus scz a cerebro corde e∣pate & matrice in mulieribus & testiculis in viris Et ex consequenti ex aliis membris sed non ab aliqualib{us} {per}tib{us} cor{per}is. {per} hoc ad instanciam dicitur {quod} assimulatur parē tib{us}. Dico {quod} sufficit a prīcipalib{us} {pro}ut ista influunt ali is membris & maxime a cerebro descinduntur & distin∣guntur. Vnde vidimus multos coeuntes caput dolere & maxime exsiccari in membris & maxime debilitari in vi su

Textus

¶Visis istis ad formacionem fetus {pro}cedamus in ma∣trice mulieris est redeund. primo materia recepta habʐ materiam lactis sex primis diebus. Ad hunc colorē lac tis operatur calor naturalis ex spermate viri emissus et calor matricis ita {quod} ista materia dealbatur sicut lac De inde materia transmutatur scz ad materiā s••u colorem sanguinis spissi & aliqualiter bene decocti & hoc per nouē dies. postea tunc ab illo tempore fit {con}solidacio in mem bris fetus in duodecim die{bus}

Commentum

¶Capitulū tercie {per}tis executiue in quo reuertit ad for macōez fet{us} successiue. Oritur dubium vtrum calors{per}∣matis sit igneus elementalis vel sit calor celestis Simi∣liter de calore matricis &t̄. Hic sunt diuerse opiniones▪ Sed cum aristotile in de animalibus dicendum {quod} iste ca lor fit animalis siue celestis Racio quia calor elementa∣lis est destructiuus. sed calor celestis est saluatin{us} aīalīū secund auer .xii. metha .xij^o {con}mento Sed dicendum {quod} ille calor {per}tim igne{us} & {per}tim animalis siue celestis on de calor igneus {con}uertitur simpliciter in sesicut in {con}trari um Sed calor animalis siue celestis est permixtus cum humiditate & temperatus & ille conseruat mixtum. Vn de quodlibet animatum viuum. viuit in calido radicali∣ter & humido temperato ¶Item dubium est que mem bra p^o formant & generāt in fetu Hic dn̄t quid {quod} e∣par q̄a in epate fit nutricio prima & vegetacio spirituum

Et q̄ ab epate descīditur post semen {quam} a corde ideo vide∣tur epar primo generari. Sed cum Aristotile dicamus {quod} primo cor generatur quia est primum viuens & vltimū moriens· postea epar & postea cerebrum & postea testi∣culi & sic de alijs. Sed quando dicitur {quod} in epate sit pri ma nutricio. dicitur {quod} hoc est verum ex consequenti Sz primo in corde habet fieri

Textus

¶Iuxtā quod notandum {quod} secundum philosophū vnū quod{que} viuencium consurgit ex quatuor elementis ideo qr in tali materia est materia terrea que cedit in substanci am ossium. Similiter aqua cedit in suum simile & sic de alijs. postea vero solet facies formari & dispositio corpo ris secundum trinam dimensionem scz longum latum et {pro}fundum & hoc fit per decem & octo dies. Ab isto ve∣ro tempore incipit natura fetus confortari vs{que} ad egres sum ¶Nota {quod} fetus mulieris conficitur ex xxiiij diebus Et illud quod per sermonem longum dictum est solet di∣ci per quatuor versus. Conceptum semen sex primis{que} diebus. Est quasi lac: reliqs nouem fit sanguis ab inde Consolidat duodena dies bis nona deinceps. Efficiat reliquum tempus producit ad ortum

Commentum

¶Hic autor ponit vnum notabile vt patet in textu. ¶Nota {quod} littra dicit {quod} qdlibet viuentium ē ex iiii^o ele

mentis. Hoc probatur qr ex q̄b{us} aliqs nutritur ex illis & {con}stitut{us} ii^o de aīa Sed ex eisdem nutrimur & sum{us} g^o &t̄ Minor ptz qr nutricio fit per calidum & humidum. siccum & frigidum & principaliter per calidum & humid Sed contra. quedam animalia viuunt ex puris elemen∣tis igitur solum vnū elementum est in ipsis An̄s pʐ per hos versus quatuor. Ex puris vitam ducūt elementis. Dicend {quod} simpliciter est impossibile secundū aristotilem Vnde Allec est mixtum ex quatuor elementis & nutrit in aqua mixta mediāte calore solis Vnde allec in aq̄ pu ra viuere non potest qr illa n̄ est nutrimentalis Et iō vi demus pisces panē {con}medere in aq̄. Item in quolibet mixto viuenti requiruntur tria que faciunt mixtū {con}stare & durū ēē alias cito dissolueretur. Item requiritur ig nis vt calorem habeat in quo vita saluatur Et tunc req̄ ritur humidum in quod agat calidum. Et requirit hu midum aeris qr spūs generat ex sanguine aereo Item ossa sunt ex menstruo q̄ tum ad grossiores partes men strui qr ossa materiā hoīs ī ēē {con}{ser}uant. Si enū nō ēēnt os sa homo cito dissolueretur. Postea de {per}te menstrui ma gis aquea generatur cerebrum & medulla de {per}tibus au∣tem magis aereis generatur spiritus. Et de partibus magis igneis epar ita {quod} quelibet membra in homine sūt in sua structione ex aduinctione alicuius elementi. Nota fetus sic formatur {quod} quantitas materie preexistentis cō densatur vel rarefit ad quantitatem siue extencionem de∣bite forme longum latum & {pro}fundum Et quando res ge

nerabilis maior erit in quantitate recorrumpenda est et tunc fit rarefactio materie. quādo vero erit minor tūc fit {con}densatio. sic est quando ex semine mulieris fit homo qr tunc si materia seminis est maior recipiente formam hominis tunc primo calor naturalis est & virtus forma tiua materiam condensat & facit indurescere vs{que} donec apta sit forme. Et tunc homine generato materiā aug mentat interim cum elementis vs{que} ad quantitatem cō∣petentem sibi. Et omnes ille diuersificacōes que prece∣dunt animam in instanti generatam. debent ēē indeter minate ante illud instans {quam}uis omnia sunt terminate {per} formam corrumpenda scilicet per formam menstrui Tn̄ adhuc expectant aliam terminacionem a forma generan da secundum hoc glosatur littra q̄ dicit postea formatur facies secundum trinam dimentionem semper indetermi∣natam & indeterminabilem

Textus

¶Sunt autē quid q penes quodlibet tempus signatum ponunt regnare aliquem planeta{rum}. Et quia scire hoc multū confert ad ea que hic scribuntur & ideo ne ignorā cie mee illd neglectum asscribatur ex hijs aliqua declara∣bo Notand p^o vt dicit Auicenna· accidencia sunt in triplici genere. q̄d enī materie {con}sequūt in {con}poīto & ei attribuuntur. q̄d forme. q̄d {con}posito ex materia & for ma {con}sequuntur. Et cum h^o sit naturale {con}positū ex mate ria & forma tripliciter denominabunt accn̄a in ipso Ex

{per}te autem anime sunt quedam accidencia vt virtus eun di & mouendi Et quia secund intencionem quorumdam qui digne locuti sunt de natura. oēs virtutes q̄s anima in cor{per}e cōplectit illas {con}trahit a speris & cor{per}ib{us} super celesti{bus}

Cōmentū

¶Hic autor incipit determinare de successiua formacio ne fetus secundum influenciā planeta{rum}. Et primo pre∣mittit q̄d. scdo exeqt intentum suū ibi Ab vltimo enim nota illa conclusio formatur ex littra. Fet{us} formatur successiue {per} planetas id {pro}bat extra lrām. penes illd for matur fetus qd diuersimode influit fetui esse & viuere sed planete sunt huiusmodi igitur Minor pʐ qr huic influit vi uere longo tempore / huic {per}uo t{per}e vtz {per} ptolomeum car thilesio suo & {per} cius cōmentatorē. Nota tunc planeta dicitur regnare qn̄ ē in maiore vigore scz qn̄ ē in domo sua hoc est in signo sibi {con}formi Et que sint in domo pla∣n••tarum infra patebit. Nota anima mouet corpus per hunc modum anima primo mouetur ab alio scz ab appe tibili & sic mota mouet spiritus quibus motis ipsi mo∣uent musculos qui moti mouent membra ¶Et patet {quod} appetibile est principale mouens ¶Sed dubium est vt{rum} aliquod accidens posset esse principium alicuius sub esse principaliter ¶Respondet & dicit Galterus Buralij su per quarto sentenciarum {quod} sic quia illud est agens quod corrumpit vnum & generat aliud talis autem humor no tificans fit indisposicio siue disproporcio elementorum q̄ corrumpit formam hominis & generat formā cadaneris

qd est substancia. Respondetur {quam} humor notificans est qued substancia nō enim sumitur humor {pro} accidente sed capitur {pro} materia humida peccante ita {quod} accidens non corrumpit hominem {sed} de virtute sui subiecti. {sed} qn̄ dr̄ substancie nihil est {con}trarium D {quod} ve{rum} ē de {con}trarietate {per}fecta tn̄ bene {con}trarietate diminuta que sufficit ad cor∣ruptionem vni{us} & alteri{us} ad generacionem

Text{us}

¶Ab vltimo enim orbe q motu diuino omnes speras in feriores recipit influuntur ipsi materie principaliter & ra dicaliter & virtutes essendi & mouendi & ab orbe stella{rum} fixarum fetus recipit virtutem qua distinguitur in ēē se∣cundum diuersas figurationes & accidencia Et illud con uenit ei in{quam}tum forma. Sed eciam contrahit aliam vir tutem ab hoc orbe que dat ēē Et secundum diuersas na∣turas huius orbis post speram stellatam ponitur spera sa turnī secundum Astrologos & ab illa influuntur anime ••••tus discernendi & racionandi. Et postea spera Iouis & ab i••la spera influitur anime magnanimitas & plures anime passiones· Et a spera Martis influitur anime a∣nimositas & virtus irascibilis & alia desiderio anime Et a Sole influitur ipsi anime virtus qued scz sciendi & memo randi. Et a venere influitur ipsi anime motus concupis cencie & desiderij. A mercurio virtus gaudendi & delec∣tandi. A luna vero que est radix omnium virtutum na turalium influitur anime virtus vegetandi {quam}uis hec enī & plura alia ab ipsa anima {pro}cedunt· Et cum ista se∣quntur

ex partibus corporum celestium ideo hec omnia anime attribuuntur & non solum anime Sed eciam toti {con}posito quia simplex non potest sustentari accidens Com ¶Hic ostendit quomodo anime influunt diuersa accidē cia a corporibus supercelestibus ¶Nota ab vltimo or be anima capit esse in omnibus quantum est ex parte sui Sed spera celi stellati dat esse distinctum anime ab alijs entibus quia propter multitudinem stellarum influunt distinctum esse & distinctionem. vnde secund h^o {quod} stel la speralis respicit vnam animam plus {quam} aliam ideo di∣stinctum esse influit cuilibet anime humane· cui corres∣pondet distincta stella ¶Nota saturnus est prima stel∣la erratica & gracia sue influencie dat anime virtutē dis cernendi & racionandi Et dicitur saturnus quasi satur in annis per contrarium. vnde cum sit frigidissimus & sicc{us} influit caristiam ipso regnante Sed iupiter influit mag nanimitatem. vnde iupiter fuit quidam vir qui expulit pa trem suum a regno suo & quasi iuuans patrem per {con}trari um. & illud attributum est vni planete qui magnanim{us} est per influenciam. ita {quod} puer natus eo regnante fit magnanimus. Sed in venere nascuntur luxuriosi. Sed Mars est malignissimus planetarum & dat virtutem iras cibilem Sed sol est optimus planetarum influens scienci am & memoriam. vnde nati sub sole sunt felices & ama biles. Sed mercurius dicitur quasi mercatorum ••yrios id est dominus. Sicut enim mercator dicitur esse gaudi osus & affabilis. sic & ille planeta est beniuolus ga••diū

& delectacionem infundens Sed luna influit virtutem ve gitandi & nutriendi. quia est infimus planetarum ideo inmediacius agit. Item littera dicit. accidens ī sim∣plici essencia non sustentatur. causa est quia accidens agreditur de natura subiectum non solum magnitudine subiecti siue cause materialis. Sed eciam magnitudine cause efficientis ideo cōpositum secundum vnam partem est causa materialis & secundum aliam {per}tem ē causa ef∣fectiua. Et ideo in simplici non est con ponere ideo sim∣plex non est subiectum accidencium & maxime accidenci∣um realium. Et {quam}uis ēēncia simplex posset esse subiectum suorum modorum essendi. sicut materia prima est sub∣iectum sue potencie qui est suus modus essendi proprius & formalis. Ex hoc patet {quod} accidencia potencie nō sunt accidencia solius anime sed sunt accidencia tocius com∣positi. sed dicuntur anime sic quia insunt corpori corpo∣raliter & principaliter

Textus

¶Nunc vero ex {per}te corporis {con}similiter notand Et p^o de creatione vel formatione corporis qd ex embrioē cre atur & formatur per effectus & operaciones stellarū que planete dicuntur Primo enim materia embrionis vel ho minis generandi compressa & coagulata per frigiditatem & siccitatem saturni disponit & huic scilicet materie a sa∣turno virtas influitur vegitiua & motus naturalis asscri bitur & tunc patebit in tali materia operatio aliqualiter debita. Et ideo medici dicunt· {quod} post lapsum sperma∣tis

in matrice. {quod} prim̄o mensis in generatione & tempo ris successione. secund exigenciam nature seminis satur no asscribitur quia sua frigiditate & siccitate semen con∣stringit & {con}solidat

Commentum

¶Post{quam} āutor posuit accidencia propria amme medi∣antibus corporibus celestibus. {con}sequenter exequitur de accidentibus corporis ¶Nota frigidi est stringere & cō densare vt patet in experimento. vt si accipiatur olla ple na aqua & ponatur ad locum frigidum aqua minoratur sic {quod} comprimitur Sed calidi est extendere vt calor fer∣ri facit ferrum extendere ¶Item calor in aqua bullien te ipsam extendit & rarefacit Sed quia saturnus est frigi dus & siccus ideo assimulatur terre ideo materiam {con}den∣sat & {con}primit. vnde vers{us}. Et frigidus summe saturn{us} siccus & asper ¶Nota dubium vtrum aliquis planeta{rum} posset refluere frigiditatem Et videtur {quod} non quia secun∣do celi stella influit motum & lumen. Sed tam motus {quam} lumen calefaciunt g^o &t̄. Respondeo {quod} omnis plane ta influit calorem {sed} vnus plus alter minus Vnde satur nus & luna minime influunt calorem respectu alio{rum} pla∣netarum

Textus

¶Sed ex isto statim oritur dubitacio. quia alicui potest ēē dubium vtrum saturnus regnet ī cuilibet embrionis {con}cepcōe & si n̄ tunc mirabile ē qd dcm̄ ē

Cōmentū

¶Hic mouet dubium & est illud si dictum ēēt ve{rum} seq̄∣retur

{quod} saturnus semper regnaret scdo esset mirabile ••••∣sequencia tenet in littera. Eciam de se patet quia omni die fiunt conceptiones puerorum

Textus

¶Circa quod notandum {quod} materia prima subiecta est corporibus supercelestibus & eorum motibus Et hoc est quod dicit philosophus primo metherorum {quod} omnia infe riora causata sunt a superioribus & ab ipsorum motibus gubernantur Et ideo necesse est {quod} ista inferiora {per} ticulariter & vniuersaliter respiciantur a superioribus in∣telligendo de vniuersalitate corporis tocius supercelestis Vniuersaliter enim ista inferiora respiciuntur a superiori bus quia nihil fit de materia elementati nisi ex virtute su periorum. ideo dicit {con}mentator duodecimo methaphisice quia natura non agit nisi gubernatur a corporibus su∣percelestibus. hoc est ab intelligencijs particulariter enī aliquid fit in istis inferioribus a causacione superiorum. quia vna pars celi apta nata est introducere talem for∣mam determinatam & specialem. alia vero aliam formā Et illud totum videtur esse de intencione Commentato∣ris primo de generacione & corruptione vbi vult {quod} gene ratio elementorum & parcium ipsarum ad inuicem / est ordinata & conseruata per motus corporum supercelesti um. Et per motus elementorum que concurrunt gene∣raliter ad generacionem mixtorum. Addit autem Cō∣mentator. qd indiuidua animancium & planetarum sunt determinatarum causarum & sunt determinata ad esse Et

¶Item causa huius est. quia tunc luna est multum humida & quia reuma causatur ex superfluitate humidita tis ••deo facit catharrum & quia humiditas lune {per}turbat humiditatem cerebri & augmentat ipsum gracia h{us} aug mentacionis fit fluxus per nares. Et si tūc illi radij in∣uenirent vulneratum vs{que} ad mortem lederent ipsum ideo vulnerati preseruandi sunt a radijs lune

Textus

¶Post hec vero ad influencias planetarum quos auti∣qui vocauerunt deos nature super hominem ex parte cor poris & anime nunc reuertamur

Commentum

¶Post{quam} vero autor ostendit quomodo per planetas ha bet formarī fetus. Hic ostendit quomodo isti planete se habent ad fetum ex parte anime vel corporis vel simul ¶Nota planete bene dicuntur dij nature. Racio quia natura regitur ab ipsis sicut regnum a rege Vnde totus ille mundus contiguus est superioribus lacionibus vt to ta virtus eius inde gubernetur Sed diceres si planete sūt dij nature {quod} tunc facit celum stellatum Dicitur {quod} hoc est causa vniuersalis nature & vniformis Sed planete di uersificant effectum secundum eorum motum Vnde pla nete dicuntur a planos grece quod est planum siue error latine non {quod} in se errent Sed {quod} ex eorum motibus fiunt diuersi errores in mundo & in effectibus

Textus

¶Saturnus qui est superior obscurior & grauior & tar∣dior alijs facit natum qui sub eo nascitur fu••cum in colo re ex parte corporis & plenum in capillis nigris & duris & caput turbidum & bene barbatum. Et talis homo cō tinet subtile pectus & habet scissuras in calcaneis figura liter Et hoc secundum dispositionem figuralem. secūdū vero animam natus est multum perfidus & maliciosus iratus tristis & malignus vite fetida diligens & turbida vestimenta semper indutus Et non est luxuriosus & ī plu ribus venerem minime diligens ymo naturaliter abhor∣ret. vnde breuiter notand {quod} secund intencionem ma∣gistri mei in illa sciencia expertus quicun{que} natus fuerit sub saturno habet omnes malas d••spoēs corporis &t̄

Commentum

¶Hic autor exequitur intentum suum Et diuiditur in septem partes secundum {quod} septem sunt planete ¶Nota saturnus est supremus planeta & {con}plet cursum suum in triginta annis ita {quod} redit ad idem punctum zodiaci a quo incepit. Et secund ptolomeum saturnus maxie di∣stat a terra. ita {quod} ad illam partem vbi tangit speram iouis homo veniret in quin{que} milibus anno{rum} & in septin∣gentis & triginta quatuor anno{rum} &▪ in septuaginta septē septimanis & in••trib{us} die{bus} supposito {quod} dieta hoīs esset de cem miliaria Et secund astronomos saturnus est tante

magnitudinis {quod} est nonagenies maior {quam} tota terra ¶Item dictum est {quod} saturnus est multum tardus in motu suo. hoc debet sic intelligi / {quod} in tempore longiori {con}plet cursum suum. Vnde saturnus ē bene tricesies ma¦ior sole {quam}tum ad suum orbem. Et sicut sol pertransit su um orbem motu {pro}prio {per} ••odiaci signum in vno anno sic saturnus in triginta annis & mouetur ita velociter sicut sol vbi igitur duo homines ambularent / vnus {per} trigin∣ta dies ambularet duo miliaria. alter vnum miliare tūc alter q̄ ambulat vnum miliare ambulat cicius n̄ tamen velocius est in motu eo {quod} in equali tempore pertransit de spacio secund ph̄m sexto phisicorum ¶Item nota lit∣tra dicit. saturnus facit natum suum fuscum in colore Racio est quia saturnus est similis terre quia est frigi∣dus & siccus & obscurus & niger & virtualiter facit natū obscurum. Item facit natum cum pilis duris quia est terrestris complectionis & ideo in fetu humores malos causat & grossos a quibus generantur grossi pili. Item natus eius est tristis. quia melancolice complectionis est virtualiter & melancolici sunt tristes qr semper incli∣nant se ad terram. Item natus eius est piger in inces su qr ipse est grauis sicut terra & ideo difficulter mobilis Itē ipse n̄ appetit coitū qr sicc{us} ē & li vult appetere posset vti calidis & bn̄ conditis & humidis cibarijs Itē ille na t{us} s{per} ē inuid{us} & {per}uidus qr nullū habet gaudiū sed semper melancolisat & e{us} sōnia vt in plurimū fiunt vera sicut vi demus in fatuis qui dicunt semper futura per fantasias

& melancolias Et ipse semper cupit sedere in angulo so••••••tarie ¶Item nota littera dicit {quod} ipse habet scissuras 〈◊〉〈◊〉 calcaneis .i. diuisiones in pedibus circa anteriorem par∣tem sicut eq̄ & calcanea est vna pars pedis in anteri••••i qua primo terram calcamus &t̄

Textus

¶Iupiter vero stella regularis existens. pia. dulcis▪ & lucida. & tem{per}a & prospera. facit natum optimū quia nato sub eo dat faciem pulcram oculos claros. & bar∣bam rotundam Et figurat duos dentes superiores mag nos & equaliter diuisos. Et dat homini colorem album rubeo permixtum facie. & facit longos capillos Secun∣dum ammā facit natum bonum & honestum. diligentem legem & honestatem Diligens{que} vestimenta pulcra & or nata Et delectabiles sapores & odores ei placent. & erit misericors. largus. iocundus. & virtuosus & verax in sermonibus

¶Ponit de secundo planeta qui dicitur Iupiter Vnde se cundū astronomos complet cursum suum in .xij. annis ita {quod} sub quolibet signo moratur ad vnum annum Vnde secund astronomos iupiter multum distat a terra quia ad illam partem vbi {pro}pinquior est terre homo veniret 〈◊〉〈◊〉 terra in duob{us} milibus anno{rum} & in qngentis .xxvi. & .iiii septimanis & quin{que} diebus supposito {quod} dieta esset de••em miliaria Et magnitudo eius est talis {quod} quinquagesies est maior terra ¶Item iupiter dicitur ille fuisse qui expullit patrem a regno. sic iupiter expulit operacionem saturni▪

quia sibi contrarius est per totum vt patet in litte•••••••••• 〈◊〉〈◊〉 secund astronomos qui nascitur sub ioue {per}uenit ad m••••∣tos honores quia facit faciem pulcram. & facies est no∣bi••ior pa••s corporis. vnde iupiter pl{us} laborat in facie •• in ••••iis membris Et facit hominē album rubedine {per}mix∣tum quia ille color est pul••rior inter alius qr ille color est sanguineus ¶Item facit barbam rotundā. quia rotun da figura est nobilissima ex .ij^o. celi Et ideo caput rotu•• dum est diligend ideo nutrices solent ••ōprimere & rotun dare capita puerorum ¶Item facit capillos longos •• facit natum calidum & humidum / humiditas enī cum ca lore est causa longitudinis puero{rum} Vnde est superfluum & residuum humiditatis que exijt per poros Et ideo qui ha∣bent longas barbas sunt bone {con}plectionis & qui cito bar bescunt est signū bone {con}plectionis Item natus sub ioue ē bonus secund animā fidelis & addis••ens coitum appetens & bene potens gracia caloris / potens in o{per}e gracia hu∣miditatis sufficientis & bene capit singula que audit. qr habet spiritus abiles & satis humidos Vnde humidus be ne recipit quia calidus ideo bene delectatur & non est pi ger

¶Mars cum sit intemperatus in caliditate & siccitate Ideo secundum hoc facit natum suum rubei coloris cum ••adam adustione & obscuritate sicut videtur in istis qui passi sunt a sole & habet paruos capillos & par••os oculos & totum corpus habet curuum & grossum aliqualiter Se cundum ••ero animam falla•• inconstans. inuerecundus

irascibilis. proditor. discordias & bella semīnans & su∣perbus erit

¶Hic exequicur de tercio planeta qui dicitur Mars. ¶Nota mars mouetur sub sodyaco taliter {quod} complet cursum suum in duobus annis Et distat a terra {quod} ad il∣lam partem vbi propinquior est terre homo veniret in quadringentis & nouaginta annis & vndecim septimanis & quatuor diebus supposito {quod} dieta hominis esset nouem miliaria ¶Item nota caliditas & s••ccitas sunt cause a dustionis & crispitudinis crinium Vnde nati sub marte habent paucos crines causa siccitatis & habent curuos seu crispos crines causa adustionis ¶Item natus sub marte est rubei coloris cum quadam obscuritate. quia color rubeus causatur ex eo quia calidum agit in humid & consumendo humidum relinquit siccum sicut videmus quando debent conburi lateres {quod} ante conbustionem non sunt rubei sed postea consumpto humido efficiuntur rubei & isti nati habent paruos oculos quia oculus est mem∣brum in quo viget humiditas quia oculus est aquee nature ab extrinseco. secundo de anima quod patet si le∣ditur exijt aqua & quia mars est calidus & siccus ideo non potest formare magnos & pulcros oculos ¶Item mars inducit bella quia exsiccat cerebrum & cor intendit & sic ira generat Ira enim ē ascensio sanguinis circa cor & iō mars secundum antiquos vocabatur deus belli ¶Item nat{us} e{us} ē fallax Racio quia est siccus & calidus & sic vt semper est iracundus & cogitat de malo vt fallat homi∣nes

& perdat ¶Item ••atis appetit coitum quia est ca lidus & modicum potest quia caret humiditate et cetera

Textus

¶Sol quid regularisstella existens lumen mundi & o∣culus vocatus na••um sub eo facit c••rnosum & faciē pul cram & oculos magnos. colorem album cum quadam rubedine bene barbatum & longos capillos. Secundum vero animam vt quidam scribunt facit ypocritam & ma lum iustum in exteriori parte apparentem. & facit homi nes multū sciētes secundū aliquos Sed inueni aliquos dicētes. {quod} natus sub illo planeta est regularis. religio sus profunde deuocionis. sapiens. diues. diligēs bonos & deprimens malos

Commentum

¶Eexequitur de quarto planeta qui dicitur sol Vnde sol de sui natura est planeta calidus & ideo enim influit nato sub eo calorem & est siccus sed temperate Vnde enim dice res si sol est siccus sicut mars quare non influunt eund effectum ¶Dicendum {quod} propter caliditatem & siccitatem sol enim virtualiter est humidus & non siccus nisi temperate ¶Item S••l secundum antiquos diceba tur pater deorum quia sol est princip••um vite influens es se oīm rei ita {quod} sol per eius accessum emisperum nostrum influit fertilitatem & generacionem Et post eius recessum videm{us} arescere & terrā fieri aridā & in quolibʐ signo ma

net quadraginta dies & cursum suum perficit in ono 〈◊〉〈◊〉 & secundum astronomos tantum distat a terra {quod} ad il∣lam partem vbi propinquior est terre. homo veniret in quadringentis & triginta ānis & in viginti sex septimanis & in duobus diebus ita {quod} dieta eius esset decem miliari•• ¶Item nota natus sub sole est ypocrita & dicitur ad ypos qd est sub & crisis aurum quasi habens malum sub a••ro idest sub bona apparencia vnde versus Omnis ypo∣crita facietenus est heremita ¶Item calefacit tempera te & ideo facit natum sub eo magne sapiencie quia calor saltem moderatus est instrumentum operandi virtutes a nime quia calor facit spiritus abiles & promptos ¶Itē dicunt quid natus subsole libenter vult mitti in auxilium quia amabisis est & iocundus ideo deus {pro}uidet sibi de om nī bono ¶Item sol secundum ptholomeum in centilo∣gio suo dicitur esse occies maior {quam} tota terra

Textus

¶Venus est stella beniuolus & facit natum pulcrum & maxime oculis & supercilijs carnosum & medie stature se cundum animam vero blandum & eloquentem musicalia diligentem voluptatem gaudium & coream desideranbent

Commentum

¶Prosequitur de quinto planeta qui dicitur venus. 〈◊〉〈◊〉 de venus habet plura nomina. primo dicitur venus a venerando quia antiqui venerabant eam causa amoris Eciam dicitur lucifer quia de mane lucem indicat quan∣do precedit solem sequēdo de vespere dicitur hysperus qui••

vesperum de nocte inducit solem tamen sequendo & habet colorem candentem & fulgentem inter sidera Et comp•••••• cursum suum in trecentis triginta octo diebus Et ven•••• est in magnitudine sicut est vna pars de viginti octo par tibus terre Et secundum astronomos tantum distat a terra {quod} ad illam partem vbi propinquior est terre homo veniret in quinquaginta & quindecim ānis &. i{us}. septima nis & vno die supposito {quod} dieta hominis esset decem milia ria ¶Nota venus est casidus & humidus virtualiter. & facit natum luxuriosum & pulcrum quia gracia caloris fa cit natum appetere & gracia humiditatis facit ipsum posse in opere ¶Item facit natū diligere musicalia quia mu sica est vtilis pro cantantibus & ipsis amatoribus Item nota supposito {quod} venus & saturnus venirent secundum op positum tunc natus illo tempore non esset omnino bonus nec omnino malus sed medio modo se haberet quia boni∣tas veneris retardat maliciam saturni quantum potest & sic facit ibi medium

¶Textus

¶Mercurius quem astronomi solem assequi asse∣runt & ex radiis contrahitur facit natum cum cor∣pore gracili satis parue persone & barbe pulcre Et ra∣ro secundum animam erit sapiens & subtilis philosophiam diligēs Et studium boni moris & perfecti sermonis & ille multos acquirit amicos & tamen non multum fortuna∣tus in eo bona consilia vigent verax & nullius peruidie ex parte modulacionis▪ & non est consocius id est soci••••in malo

Commentum

¶Hic exequitur de sexto planeta qui dicitur Mercurius ¶Nota mercurius semper graditur cum sole: & nun{quam} ab eo distat amplius {quam} triginta gradibus Colorem enim habet radientem raro propter vicinitatem solis videtur Sed tn̄ in meridie mediāte speculo videt Et dicit enim mercurius quasi mercatorum kyrios id est deminus quia mercatores indigent eloquencia vnde mercurius dicitur enim deus eloquencie Et complet cursum suum in tricen tis triginta octo diebus ita {quod} modicum minus {quam} per an num Et quantitas mercurii est sicut vna pars de viginti duobus mille partibus terre ideo est stella parua Et lit∣tera dicit {quod} mercurius contrahitur a radiis solis Racio quia continue mouetur sub sole Et propter radios solis videri non potest quia lumen magis obfuscat minus

¶Item natus sub eo diligit philosophiam quia facit na tum subtilem secundum animam ideo diligit subtilia

¶Item mercurius facit hominem loquacem multas in firmitates patitur & ipse est bonus consilij

Textus

¶Luna cum existat velocioris motus. facit natum vagabundum. verus sermone nullius seruicii. & facit hominem iocūdum. & mediocris stature & habet oculos inequales sed vnum maiorem reliquo

Cōmentum

¶Exequitur de vltimo planeta qui dicitur Luna ¶No ta septimo & vltimo {quod} luna est velocissimi motus ideo na

tus eius est vāgus & non potest durari in aliquo seruicio vel officio Et {quod} luna est velocissimi motus patet quia q̄•• ta planeta est inferior. tanto cicius mouetur vnde luna complet cursum suum in ·xxvij. diebus & .viij horis Et secundum astronimos tantum distat a terra {quod} ad illam partem vbi propinquior est terre scilicet ad concanum or bis lune homo veniret. in xij. annis & .lviij. septimanis & in tribus diebus supposito {quod} eius dieta esset decem mili aria ¶Nota luna habet lumen a sole & quando currit cum sole tunc habet maiorem vigorem & vim vt in noui lunio & in quolibet mense anni complet cursum suum per xii. signa Et in luna videmus maculam. & causa huius ē per cōmentatorem quarto celi quia luna est corpus r•• tundum & rarum in medio densum ex nubibus Et ideo in medio propter raritatem non potest reuerberare lumen so lis & sic penetrat ipsum in medio & per hoc patet obscuri tas

Textus

¶Et sciend {quod} oēs stelle & alie {per}tes cor{per}is su{per}celestis illa officia diuinit{us} ipsa ex••quūt & sē{per} sic agūt & sic nū{quam} impediunt quāt{us} ē ex{per}te ea{rum} Et iō si phas ēēt dicere se cund ea q̄ dcā sūt oīa inferiora a su{per}iob{us} regūtur Et iō illa q̄ diuino sacrifi^o & bestiali īmolacōe & alia q̄ ī mundo fiūt nō pn̄t remoueri ab accōe cor{per}ū su{per}celestiū dancium vitam & mortem

Commentum

¶Hic autor ponit vnū notabile qr prius dictum est {quod} natus sub diuersis planetis diuersimode regitur et pro ducitur. ¶Diceret aliquis quomodo vel 〈◊〉〈◊〉 sunt

stelle sic ordinate Respondetur {quam} per naturam diuinam talis ordinacio facta est deus enim sic ordinauit domum planetarum Et illud patet .xij. methaphisice Et autor ••ult {quod} per iei••nium & sacrificium bestiarum non potest remoueri cursus planetarum illud probatur quia motus ••eli est semper vniformis & regularis secund ph̄m .vij^o. phisicorum & semper mirabilis sicut ergo instituit ab ete•• no sic ergo ab eterno vel ineternum permanebit Sed cō tra sapiens dominabitur astris secundum theologos hoc non est nisi cursus planetarum & effectus impediri possūt Respondetur {quod} sapiens sic dominabitur astris quando vi deret aliquem effectū saturnī de necessitate vt frigiditatē tunc potest se canere a nocumento sed non potest impedi ri eorum effectum simpliciter quoniam ita semper agunt Et autor loquitur naturaliter cum dicit {quod} per sacrificia non potest remoueri effectus planetarum quia theologus tenet ibi oppositam partem quia omnia sunt in potencia dei & deus agit libere & sepe exaudit preces xpristifidelium Ex istis verbis sic forte aliquis crederet me sic capere in duplici peccato p̄mo quid ē quid statim visa su{per}ficie vbo∣rum concluderet enim ex eis verbaliter omnia de necessi tate venire Secundo {quod} me occultorē xpristiane fidei vellz dicere Et necessarium de istis narratum sic planetis

Textus

¶Hic Respondet cuid questioni qr aliqs possz autori ex

dictis nain{que} patet {quod} omnia ex necessitate euen••unt quia euenīunt iuxta cursum planetarum & ille non potest impe diri secundum autorem. Vnde omnia bene eueniunt ex necessitate condicionata sed non absolute hoc sic declarat quia quilibet effectus de necessitate euenit stantibus suis causis necessarijs & infallibilibus. vt dicit. Aristotiles ij^o posterio{rum}. sed quia materia quando{que} est indisposita ideo eorum effectus impediuntur {per} accidens Et sic supposito {quod} virtus planetarum in tali signo inducat mortem tamē adhuc homo per remedia potest conseruari & sic materia non est disposita seu apta ad talem effectum Ex illo patz error illorum qui dicunt omnia euenire de necessitate con stellacionis Vt autem ea que dicta sunt lucidior lumine cognoscantur & qūo aliquando plures fetus fiunt in ma∣trice & plures pueri nascuntur sicut duo gemelli. Oppor tunum est modicum transgredi ab hominis generacione & videndum de generacione aīalium im{per}fectorum que nō est ex semine sed ex putrefactione generantur Iuxta quod notand est {quod} illa aīalia im{per}fecta sunt sicut musce & simi lia non semper eod modo generantur sicut {per}fecta anima lia qr per decisionem seminis non generantur sed ex putre factis vt patet quarto methaphisice

¶Capitulum tercium in quo autor agit de formacione fetus in vtero Et primo facit digressionem a proposito Secundo regreditur ad {pro}positum ibi respondemus & dica mus ¶Nota {quod} musce & aranee sunt animalia imperfec ta & non sunt de perfectione vniuersi sed tamen non om∣nino

frustra ideo quīa natura ipsa ordinauit / vt malos humores absorbeant & vt eo melius homines a malis hu moribus pre{ser}uarentur

¶Vtrum autem animalia eadem ex semine vel sme se∣mine generantur Dubitacio est apud plures. Opinio enim Auicenne capitulo & libro de diluuijs est {quod} ead ani malia ex semine & sme generantur. Et hoc declarat quia diluuium fieri potest adhuc vniuersale & in tali diluuio cor rumperentur omnes viuentes. corruptis autem omni∣bus viuenti{bus} fierent influencie in cadauera mortuorum que putrefacta sunt & tunc ex virtute celi generabuntur eadem que prius fuerunt ita {quod} vnum generatur ex putre factis & aliud per decisionem s••minis generabit sibi simi∣le in specie & declarat possibilitatem huius ad sensum di∣cens. Capiantur capilli mulieris menstruose & ponant sub terra pingui vbi iacuit fimus tempore yemali. tunc in vere si••e estate valescente calore solis generabitur ser∣pens longus & fortis. Ille vltra generabit sibi similem in specie per decisionem seminis Et illud idem declarat in mure qui tempore suo qdam mus erat factus ex putrefac tione & illa vltra generauit sibi similem in specie ex semīe plures raciones possunt adduci Sz sufficit quod dictū est quia longum esset omnia incidencia ab illa materia enar∣rare vel declarare

Textus

¶Hic autor mouet dubium & hoc sic {quod} ponit opinioēz

Auicenne & raciones eius Secundo re{pro}bat illam ibi bre uiter ad illam &t̄. Nota Auicenna posuit datorem for∣marum vt patet per {con}mentatorem duodecimo metha∣phisice & quarto. Et ideo ipse vltra posuit. {quod} virtus di∣uina mediante motu planetarum possit infundere formas & dare esse & tunc vltra ex putrefaccione rebus genera∣tis illa vltra generant sibi similia. sic eciam posuit si vir tus solis in terra {pro}ducit planetam {quod} ille vltra mediante fructu & semine possit {pro}ducere al••um planetam ¶Nota {quod} crines mulierum menstruosarum sunt multum humidi & grossi & venenosi & ideo si isti ponantur sub pingui ter∣ra in yeme generabuntur humositates & venositates per virtutem solis & possunt verti in {ser}pentes & sic dicitur: {quod} basiliscus fiat artificialiter in fimo ex ouo. vnde fimus ē terra pinguis arphinata humiditate repleta. Et iō fa∣cit aliquid fructificare. vnde in terra arida & sicca illd non habet veritatem Item in yeme cum fimus ab in∣tra est humidus & calidus sufficienter qr frigus circun∣stans non {per}mittit calorem innatum exalare & recedere· Nota mus qui generatur ex putredine terre. est grossi or alio mure generato per decisionem seminis Et ille ha bet caudam maiorem & est multum venenosum quia ma teria fuit putrida valde ex qua est {pro}ductus. Item A∣uicenna posuit quendam vitulum cecidisse de celo quem dixit generatum fuisse in aere ex putrefaccione ¶Breuiter ad illam opinionem est dicendum vel respō dendum {quod} ista opinio non est vera▪ Et rō est secundū

ph̄m octauo 〈…〉〈…〉 sic {pro}priū habet agēs quia 〈…〉〈…〉 quia alius est actus materie & alius est 〈…〉〈…〉 dicitur octauo methaphisice. Et tamen 〈…〉〈…〉 bent diuersas formas & materias & per 〈…〉〈…〉 agencia & generancia habebunt. Intencio 〈…〉〈…〉 octauo phisicorum est {quod} eadem animalia 〈…〉〈…〉 speciem possunt fieri ex semine & s••••e 〈…〉〈…〉 quando{que} fit ab aere quando{que} a natura. 〈…〉〈…〉 differt ab Auicenna q̄ ait. {quod} nun{quam} animalia 〈…〉〈…〉 semine fiant secund ph̄m hoc non est verum 〈…〉〈…〉 ab eo qr secundum doctrinā ph̄i primo methero{rum} 〈…〉〈…〉 vniuersale est inpossibile apud creaturam fieri tam pe•• 〈◊〉〈◊〉 {quam} per aquam. H{us} racionem dicit Albertus 〈…〉〈…〉 fit ex {con}stellacione humectante / ideo 〈…〉〈…〉 humectans respicit vnam partem terre tunc ali•• 〈◊〉〈◊〉 terre respicit aliam {per}tem scz constellatio desiccans & 〈◊〉〈◊〉 tum vna humectat in vna {per}te tunc alia desiccat in 〈◊〉〈◊〉 {per}te ideo inpossibile est qd dicit Auicenna

Commentum

¶Hic autor in{pro}bat Auicennam & opinionem 〈◊〉〈◊〉 ¶Et nota racionem {con}mentatoris {pro}bando {quod} 〈◊〉〈◊〉 ex semine dicuntur specie sic {quod} agens est 〈◊〉〈◊〉 & recipiens diuersi & tunc receptum erit 〈…〉〈…〉 {pro}pagatis & a putredine generatis sic est {quod} materia 〈◊〉〈◊〉 alia scilicet semen & putredo· Item agencia 〈…〉〈…〉

sicut 〈…〉〈…〉 ¶Incorpora•••• 〈…〉〈…〉 a quibus 〈…〉〈…〉 pagatis sic illi 〈…〉〈…〉 fit & generat 〈…〉〈…〉 seis illi d••n̄t specie ¶Nota impossibile est 〈…〉〈…〉 vniuersale quia planete nō possunt sic cōcurre•••• 〈…〉〈…〉 fit dilunium {per}ticularent si omnes planete 〈…〉〈…〉 in hoc frigido signo piscium quia illud signum est 〈◊〉〈◊〉 frigidum ideo contingere posset dilunium tamen 〈◊〉〈◊〉 in vna regione quā illud signum respicit & sic non 〈◊〉〈◊〉 fieri nisi miraculose ¶Legitur enim {quod} factum fuit 〈◊〉〈◊〉 vniuersale propter maliciam hominum de illo hoc nihil ad propositum cum naturaliter loquamur E•• dictis nota per ex{per}ienciam videmus nos {quod} tempore yemali in vna regione plus generatur de aqua & in alia regione op posita vbi est estas plus generatur de aere & igne secun dum cursum planetarum Respondeamus & dic••mus {quod} quedam sme semine generantur & causam hui{us} generaci onis reddit philosophus quarto methero{rum} dicens calor dis gregans corpus mixtum facit hoc {quod} subtile extrahit & re linquit grossum & non est absolute calor sed est virtus cō stellacionis & celestis Et intencio ph̄i est {quod} materia ex q̄ animal sme se••e nascitur ē aliqua humiditas subtilis in qua quid calor naturalis sepe agit ex parte celi quid pro porcionatus est materie in quam quidem materiā forma talis animalis debet introduci hanc humiditatē ca••or ce

lestis iam dictus segregat a qualibet {per}te grossi terrestris & secundum intencionem philosophi octauo methaphisice hec generacio est vniuoca saltem virtualiter non autem formaliter per hoc soluitur dubitacio quam quid faciunt dicentes omne quod generatur vniuoce ex sibi simile ge∣neratur in specie verum est virtualiter Circa hoc notan∣dum {quod} ex eadem materia plura animalia imperfecta nas∣cuntur vt ex stercore equi nascunt musce. vespes & plu ra consimilia diuerse speciei & diuersi coloris & figure ge∣nerantur

¶Hic soluit dubitacionem & respondet secundum inten∣cionem suam ¶Nota secundum albertum talis est mo dus generacionis animalium ex putredine {quod} calor solis quando pretenditur vs{que} ad materiam putridam tunc ex∣trahit humidum subtile ab illa materia & generantur que dam pellicule exterius ita {quod} calor interior non permittit exire & tunc virtute solis ille calor qui est in materia pu∣trida petit exitum & impeditur & ex tali motu sursum & de orsum generatur quid spiritus pulsans mediante quo spi∣ritu vita producitur in tali materia Et si querat vtrū ille spirit{us} pulsans sit substācia vel accidens Dicēd {quod} est sub stancia quia mediante virtute formatiua ille spiritus agit & quia agens non nisi mediante substancia producit ideo necesse est illum spiritum esse substanciam Et ille spiritus est corpus subtile generatum ex subtiliori parte materie putredinis. Sed dubitatur vtrum ille spiritus sit anima tus vel inanimatus ¶Dicendum est {quod} ille spiritus non

est formaliter animatus sed virtualiter. quia educit ani mam viuere effectiue de illa materia putredinali Et ideo dicit Auicenna duodecimo methaphisice in illa digressione vbi improbat auerroim platonem & theumixtium {quod} ex pu tredine generantur rane· Sed autor dicit calor solis at trahit humidum a putredine probo per experienciam· acci pio vnum murem putredinalem & ponam in locum vbi sunt radij solares in vigore inuenīo {quod} calor solis facit ex alare totam materiam muris ita {quod} nihil remanet nisi pellis ¶Nota generacio septimo methaphisice diuiditur quia quedam vniuoca quedam equiuoca Equiuoca est qn̄ formaliter generans & genitum differunt specie vt si ge neratur mus de terra &t̄ Vniuoca est quando generans & genitum conueniunt specie vt homo generat hominem vel equus equum Et ex illo soluitur dictum philosophi sep timo methaphisice quando dicit omne quod fit a simili suo in specie fit. verum est de generatione vniuoca sed non equiuoca ¶Nota animalia generata ex putredine non habent semper eundem colorem. speciem vel figuram Ra cio est quia ista differunt specie modo quecun{que} differunt specie eciam differunt figura & in colore naturali quia ista consequuntur formam

¶Causa autē diuersitatis isto{rum} animaliū est diuisio semi nis in matrice & illud autem est verum principaliter in animalibus perfectis Et est notandum {quod} in matrice mu lieris plures sunt cellule quādo tunc semen decisū a patre

sic colligitur {quod} in vna qua{que} cellula matricis semen sic re cipitur tunc est modus generacionis plurium fetuum & ille modus generacōis respectu animalium im{per}fectorum accipit simile ita {quod} inest aliquod loco matricis & aliquod loco seminis Et ideo talis humiditas diuiditur per loca eductionis fetus in putrefactis ¶Et ideo multipli∣cantur talia animalia Et causa similitudinis talium ani∣malium est similitudo humidi educti de corpore in partes homogenias Et diuersitas speciei talium animalium sumi tur per oppositum scz per humidum eductum in partes eu trogenias

¶Hic autor infert causam quare aliquādo plures pue∣ri nascunt vnde plures sunt cause pluriū fetuum {per}ticula{rum} ¶Prima ē diuisio semīs in cellulas & nō ē sufficiens qr ex{per}tum est {per} obsitrices {quod} semel qued domina pe{per}it mas∣sam carneam continentē septuaginta figuras hominum modo certum est {quod} non sunt tot cellule matricis ¶Secunda causa est habundancia seminis & tunc diui ditur & spargitur & fiūt plures fetus ¶Tercia cā est qr quando mulieres in coitu nimis se mouentur & tunc cir∣cundispergitur semen & tunc fiunt plures fetus

¶Quod autem qued animalia generata sunt longa & stricta & qued breuia hoc est ex diuersitate {con}plectionis qr ex colerico calido & sicco generatur corpus longū strictū & gracile ideo {quod} color in eo multum extēditur Ex flegma tico. frigido & humido generatur animal breue & latum quia humor aqueus est multum dilatabilis & frigiditas

non multum extendit ipsum Sed ex sanguineo calido & humido generatur animal medium inter longum & breue propter calidum & humidum temperatum Sed ex melan∣colico generatur animal strictum & breue quia frigiditas non permittit ipsum extendi & siccitas non {per}mittit ipsum dilatari Ex colerico autem accidentali & adusto genera∣tur ainmal longum & valde gracile quia feruor caloris e¦ius multum extenditur. & siccitas mediata attenuatur ¶Et est notandum {quod} colericus est crocei coloris vt frequencius Et sanguineus rubei coloris Et melancolic{us} nigri coloris. Et flegmaticus albi coloris. Et quorum natura permixta fuerit horum & qualitas & color neces∣sario permixtus erit. Sic ergo in hoc capitulo habemus modum generationis animalium inperfectorum & quo∣modo plures fetus simul fiunt tam perfectis {quam} in in{per}fec¦tis & quare aliquod animal est longum & aliquod breue

Commentum

¶Hic autor ostendit causam quare qued animalia ge nerata sunt longa & breuia & satis patet in textu. No∣ta nullus homo est qui sit purus colericus vel flegmati∣cus & sic de alijs sed omnes mixti: sed vnus bene plus habet de sanguine {quam} alter quia nullum est animal in quo elementa equaliter dominantur vt {pro}bat Auerrois primo celi. quia si hoc esset verum homo vbicun{que} poneret cō∣misceretur qd est inpossibile &t̄

Textus

¶Nūc autē ad superiora dicta de generatione & forma tione embrionis in vtero materno {ser}monē nostrū {con}uer∣tam{us} & de modo exit{us} dicamus Et primo videndum est quomodo iste tres potencie anime scilicet vegetatiua sen∣sitiua & intellectiua. veniunt ad materiam fetus siue q^o ordine ¶Iuxta quod notandum {quod} illud est alteri{us} ne∣gocii {quam} materia requirit quia respicit scienciam libri de animalibus tamen aliquantulum de ipsa breuiter tanga∣mus aliquid

¶Hoc capitulum quartum & est de creatione fetus. Et primo premittit quedam necessaria. Vnde dicit litte ra quo ordine quia inter istas potencias est ordo perfecti onis & communitatis. Et ideo dicit commentator pri∣mo methaphisice in de erroribus {quod} primo respiciuntur et accipiuntur forme vniuersales & postea minus vniuersa∣les vs{que} ad determinabiles ergo semper est ordo &t̄ Sper∣ma vero collectum in matrice mulieris augmentat sta∣tim quando infusum est ei & quando matrix bene est clau sa Sed alimentum est potencia vehetatiua quia spermate decisso a patre vel a generante dimissa est ista potencia ve hetalis .ij. patet .ij^o. de anima quia potencie ••ehetati ue sunt duo opera scilicet generare & alimento vti qr plā ta generat plantam. animal vero animal. Vnde vide∣tur {quod} ab illa anima fluit virtus generatiua. postea ve∣ro tempore subsequenti secundum exigenciam nature su••

additur materie anima sensibilis & postea anima illi{us} spe ciei vel illius. Et ille virtutes scilicet vehetatiua & sensi tiua distinguntur per operationes que vltra differunt per obiecta & non differunt ille due potencie scilicet vehetati∣ua & sensitiua ita {quod} sint due potencie distincte. est enim vna & eadem essencia {quam}uis non eodem modo. Secundo dicit ph̄s .xvi. de aīalibus embrio p̄^o viuit vita plante secundo vita animalis tercio vita speciei huius vel huius Eciam additur in homine virtus intellectiua que nō ge∣neratur a materia sed a celo & est de foris infusa vnde est finis & perfectio omnium formarum existentium inferi{us} Id consueuit apud medicos dici {quod} prima vita est latēs & occulta media apperens & manifesta. vltima vero ex cellens & gloriosa a prima est sensus naturalis a secunda sensus animalis a quo sensus visus auditus &t̄ a tercia ve ro est sensus spiritualis a quo interpretacio discrecio per scrutacio & sic de alijs

¶Hic autor ostendit intentum suum ostendendo quo∣modo iste tres potencie veniunt ad materiam ¶Nota spiritus & semen viri est quodammodo vitalis quia viuit vita hominis Et quando istud recipitur in matricem vi∣nam & calidam tunc operatur in semine mulieris & virt{us} generatiua primo generat pelliculam fecundiā cui semen inuoluit & sic {con}tinuo se mouet ad semē mulieris & pene∣trat ī materiā longā latā & {pro}fundā & incipit ibi vt{us} for matiua generare spiritus pulsantes & pulsatiles & m eo {quod} generat illos spiritus pulsantes facit materiam viuam

& format venas & neruos in quibus currunt illi spiritus vnde spiritus & vene pulsatiles vel saltē proporcionabiles eius inueniūt in arborib{us} & plantis & tunc materia sic viuēte vita spiritnū q̄ vegetant illam materiam tūc aīa sensitiua recipit in illa materia Et tunc in homine mate ria stante sub anima cogitatiua que est vltima forma ma terialis per virtutem dei & celi Intellectus infunditur et introducitur. vnde loquendo tam phisice {quam} theolosice in tellectus non educitur de potencia materie quia intellec∣tus non est corpus nec virtus in corpore per commen∣tatorem tercio de anima cōmento quarto & quinto Sed theolice loquendo tunc anima est forma substancialis cor poris human•• dans sibi esse substanciale. Sed Auerrois po••••t {quod} intellectus copulatur nobis solum a generatione & per copulacionem fantasticam sicut nauta naui {per} naui gationem & ponit {quod} sit vna in hominibus omnibus Et il∣le articulus est ab ecclesia condempnatus. qui enim hoc credunt saluari non possunt Et per hoc tenent potentissi∣me aristotilem esse {con}demnatum quia in illa oppinione vide tur mortuus fuisse ita {quod} ad minus dubitauit sic {quod} nō fir me credidit quemlibet hominem habere distinctum intel∣lectum a deo creatum sicut videtur in z^o & ii^o de anima. ¶Nota illa forma dicitur educi de materia que extendi∣tur extensione materie ita {quod} tota est in toto & pars in {per} te extensiue vt omnia sensitiua in corpore pedali pedalis & in semipedali semidalis licet sit tota in toto virtualiter ¶Nota autor videtur poni illud {quod} potencia vegitati••a

sit pro aliquo tempore in materia {pro} quo non est sensitiua illud est verum manifeste. ita {quod} prius manifestantur o pera huius potencie q̄ prius apparet fetum nutriri & aug mentari antequam senciat & moueat

Textus

¶Tempus vero egressus ab vtero materno vt frequen cius est in nono mense quibusdam tamen in octauo q̄bus∣dam in decimo & quibusd in vndecimo non vltra. q̄dā vero mulieres solent parere in secundo mēse & abortie .i. naturam hominis non producunt sed aliquam materiam carneam vel lacteam. Illud autem accidit eis {pro}pter plura vt patet quia materia menstruorum corrupta est si mul per nimium motum per quem rumpitur matrix vel propter alia mala Et ideo meretrices & docte mulieres vel helene in hac arte quādo senciunt se impregnatas mo uent se de loco ad locum de villa ad villam & ducunt co reas & multa alia mala & vt frequencius multum coeunt & luctantur cum viris {quod} per motum liberentur a concep tione cupiunt coitum vt per delectacionem obliuiscantur dolorem qui generatur ex destructione fetus

¶Hic autor exequitur intentum suum de egressu fetus ¶Nota autem omnis fetus qui egreditur in nono men se vt sepius viuit ille fetus est bene maturus & satis fortis quia enim nonus mensis corresp••ndet ioui Iupiter autem est beniuolus planeta scilicet calidus & humidus ideo est ministrator & nuncius. vita autem consistit in

calido & humido ¶Item autor dicit quand•••• i•• 〈◊〉〈◊〉 cimo mense fit egressus & illud non est verum sed 〈◊〉〈◊〉 res decipiuntur in {con}putacione quia quando{que} concipiunt vnam massam seminis & post aliam quindenam impre••∣nantur & tunc putant se cōcepisse prius. vnde illa massa prius concepta eijcitur & emittitur tempore ••ere cōcepti onis ¶Nota quando puer primo egreditur tunc ponit digitum ad os ex sue nature exigencia. Racio quia puer de matrice tanq̄m de balneo calido & tunc veniens ad ae rem sentit frigus ideo ponit digitum ad os calidum. Itē quando nascitur tunc sonat quia patitur ab aere frigido Et si facit clamorem in ventre signum est {quod} non exijt vi uus quia aliunde non faceret clamorem nisi a quadā lesi∣one ¶Est autem notandum {quod} iuuenes mulieres ex tiō re & ex ictu tonitrui sepe disponuntur cruris {quod} fetus vitā habens moritur & si vitam non habuerit possibile esset {quod} semen motu naturali a forma hominis destitueretur Cau sa autem huius primo accidit ex parte timoris a quo to tum corpus immutatur & disponitur ad egritudinem & {per} eius aduentum fetus leditur & extinguitur Secundo ex {per} te fulminis quod penetrat vs{que} ad interiora & eā destruit & combustionē facit & tamen nullum signum {con}bustionis extra apparet propter vaporem illius subti••itatis Et est eciam vapor ille fortissimus qui eciam interficit hominē eo {quod} penetrat ad membra vitalia interiora & propter sub tilitatem apparet adustio eo {quod} magis ledit ictu {quam} calore Et tunc vt frequencius secundum dispositionem naturalē

interiorem vbi fetus inuenitur dispositus & tunc 〈◊〉〈◊〉 totum humidum radicale & complectionale fetus & tūc fetus extinguitur. Et est sciendum {quod} illa non sunt ficta quia sicut recitat Albertus de operatione & effectu ful∣minis {quod} in ictu tonītrui quando{que} videtur {con}buri calcius pede illeso & econuerso & quando{que} pili iuxta loca libidīs membris illesis & {quod} ictus fulminis pertingit ad interio∣ra per hunc modum quem di••i fides huius causa est quia venenosus serpens percussus a fulmine per paucos dies v miculat & putrescit & est serpens a quo tollitur venenum per h{us}modi impressionem. Item signum fidei est doleū percussum cuius vinum stetit per aliquod tempus nō exe undo de hijs autem superfluum est hic determinare

Commentum

¶Hic autor ponit quedam notabilia. Et nota {quod} tonī truum quando{que} ex calore solis fit scilicet quando exalaci ones calide recipiuntur inter nubes & ibi per frigus nubi um exagitantur tunc scindunt nubem & ex tali forti mo tu fit incensio illarum exalacionum & per {con}n̄s coruscacio ideo illi peccant qui dicunt {quod} fiat in tercia regione aeris quia fit infra nubes. Et duo sunt motus tonitrui scili∣cet ictus & fulmen modo ictus ille quando{que} scindit arbo res & ille est sonus & ille non scindit sed ictus Sed fulmē non quia est valde subtile quia generatur exalacione subti∣li & calido Et illud fulmen sepe comburit calceum alicui{us}

pede illeso. Racio quia quando{que} fulmen ita cito recedit {quod} pedem non tangit & quando{que} comburrit pedem calceo manente illeso. Racio quia calceus est substancia poro∣sa sicut omnis pellis. ideo fulmen transit per omnes po ros calcei & inuenit pedem resistentem ideo illum {con}burit

Textus

¶Sed de his que dicta sunt intendo quedam dubia mo uere quorum solutiones & determinationes vobis {con}mit∣to ¶Primum est. vtrum possibile sit in illo tempore qn̄ vir est in coitu si effectus fulminis per omnem motum fuerit semen receptum hora eiectionis posset recipere per aliquam nouam impressionem per quam disponatur ad a∣liquod aliud {quod} sua natura {per}ticularis intendat

Commentum

¶Hic mouet quedam dubia Et primum dubium solui∣tur sic ut dicit {quod} fulmē in hora eiectionis semmis potest impedire semen a forma {quam} agens {per}ticulare intendit quia possibile est {quod} fulmen fecit materiam venenosam & sic fa∣cit ipsam ineptam ad generacionem hominis ita {quod} ex illa materia generantur bufones & alii vermes & sic patet so lucio primi dubij

¶Secundum dubium vtrum in hora eiectionis a plane tis possit prohiberi ab ipso fulmine & tetigisse materiam se minis ex parte patris & matris

¶Hic mouet tercium dubium & potest sic solui {quod} virtu tes planeta{rum} possunt impediri a fulmine ideo quia planete

uidem influunt vitam & esse tale hoc fulmen destruit ¶Vlterius dubitatur quare hoc pocius fit in princip••o eiectionis seminis {quam} tempore consequenti Dicendum {quod} tempore eiectionis tunc semen adhuc est tenue & cito po test impediri ¶Secundo dubitatur qr dictum est {quod} supe periora non possunt impediri qr semper agunt naturaliter Dicitur {quod} bene possunt impediri in illis que sequuntur ope ra prima illorum ¶Tercium dubium vtrū {per} ictum ful minis tangentē materiā vtrā{que} posset influere semini vir tutē {per} quam procedit ad formā masculi ita tamen {quod} ma teria prius disposita fuerit ad femelle formā vel disposici onis & econuerso

¶Mouet tercium dubium Et soluitur sic si materia esset disposita ad formam femelle tunc per ictum fulminis in masculum disponi posset & econuerso & ideo contingetur hoc posset & ille soluciones sunt probabiles Et vult autor dicēdo {quod} illa dubia sunt multum occulta ideo in littera non soluit ea

¶Nunc autem videamus & dicanius de fetn ni quo men se habeat egressum in octauo enī mēse raro viuit racio qr omnis fetus naturaliter tendit ad ortum in septimo mē se & incipit laborare ad egressum & ideo cū in septimo men se laborauit tunc debilitatus est ergo si in octauo mense exiat non diu viuit Si vero in nono mense exiat est sanus quia requieuit per octauum mensem a laboribus habitis in septimo mense

¶Hic autor exequitur de exitu fetus in speciali ¶No∣ta fetus in octauo mense male se habet hoc probatur ex∣tra textum Racio est quia saturnus tunc dominatur & ille contrarius est vite animalis quia est frigidus & sicc{us} A••ia racio patet ex textu tamen si fetus esset valde fortis & haberet amplum foramen per quod exiret posset enadere & sanus exire sed hoc raro contingit Sed {quod} in nono men se sanus exiat patet quia nonus mensis correspondet ioui qui est calidus & humidus & est principium vite

Textus

¶Vbi sciendū ē {quod} in quibusdā mulierib{us} ē maior dolor {quam} in aliqⁱ{bus} qr ī quibusd accidit {quod} fet{us} quando{que} preten dit manum. quando{que} pedem que omnia sunt nociua. & tunc obsitrices fetum diligenter retrudunt & ex illo gene ratur magnus dolor ita {quod} plures mulieres nisi fuerint val de fortes debilitantur vs{que} ad mortem accidit quando{que} eciam in partu mulieris {quod} corrumpitur vulua mulieris vs{que} ad anū ita {quod} ista duo foramina fiunt vnum & tunc obsitrices discrete vtuntur quodam vngento vngentes vuluam quia retrudunt matricem & sic matrix sepe leditur & vulneratur ideo bene necessarium est in partu mulierum vt habeantur discrete mulieres in hoc opere experte Didi ci hoc autē a quibusdā mulieribus {quod} quando fetus preten dit caput in exitum tunc bene vadit negocium quia tunc alia membra faciliter sequuntur & sic fit leuis partus

¶Hic autor ponit vnum notabile & est satis notumex

textu ¶Sed est notandum {quam} qūando fetus preponīt pe∣dem vel manum non potest bene exire quia tunc iacet ob••i que in vno latere & maxime stimulat & tunc mulieres re trudunt & retrudendo fit maximus dolor & quando vulua mulieris est arta & fetus magnus ē & tunc oportet fieri ruptura vs{que} ad anum Et illud maxime contingit in mu lieribus pinguibus quia pinguedo earum facit strictum & artum meatum

¶Sed circa ea que dicta sunt dubitacio oritur omnibus mirabilior vnde scilicet veniat puero iacenti in matrice nutrimentum cum matrix vbi{que} clausa est ¶Iuxta {quod} notandum {quod} quaudo fetus est clausus in matrice. virtu te naturali in tali complectione occulta. Primo inter omnia nascitur quedam vena que perforat matricem & a matrice procedit vno tramite vsque ad māmillas modo quando fetus est in vtero tunc indurantur mamille mulie ris quia tunc substancia menstrui fluit ad mammillas propter clausuram matricis & ideo substancia menstruosa forciori decoctione decoquitur & vs{que} ad colorem lactis dealbatur & illud lac mulieris vocatur & sic illud illo mo do decoctum nutritur per talem venam ad matricem & ex hoc autem fetus nutritur tan{quam} de proprio & naturali nutrimento & hec est vena que in textu fetus ab obsitri∣cibus abscindit in vmbilico & ideo videtur in puero noui ter nato {quod} vmbilicus eius sit ligatus cum aliquo filo ne aliquid exiat de cor{per}e eius per hanc ven••m que abscisa est

a matrice in vtero materno cum pendicula ex parte mu lieris & pendet in vtero matricis annexa

¶Hic autor mouet vnū dubiū vt patet in textu Nota secundum aristotilem .x^o. methaphisice tunc ista vena & vmbilicus debent esse ad nascencia vel cōnascencia quia matrix mulieris & vmbilicus pueri coniunguntur median te illa vena ita {quod} cibus transit ad mammillas mulieris ad vmbilicum mediante illa vena ¶Nota vmbilicus di recte est in medio corporis in homine bene formato vt mediante ipso cibus equaliter influatur omnib{us} membris a māmillis mulieris Et dicitur vmbilicus ab vmbo onis qd est media pars clipei & ycos custos quasi custos vm bonis medij in corpore ¶Dubium est quare in mulierib{us} māmille sunt supra & in aliis ainmalibus infra Responde tur {quod} causa est duplex Prima si māmille mulierum infra impedirent transitum ideo natura sagax sic ordinauit Sz vacca capra & alia animalia habent quatuor pedes ideo māmille nō impediūt trāsitū Secunda causa ē qr ī mulieri b{us} a corde dependet calor Et ille calor extendit se vs{que} ad māmillas ideo habent eas in pectore iuxta cor Sed in brutis maxime dependet calor ab epate Et ideo influitur calor ad māmillas ideo sunt infra & sic melius mulgent & lactantur a fetu Dices quare viri nō habent mamillas Ideo qr viri nō patiuntur menstrua & non nutriunt pue ros & ideo nō ē necessariū eos habere Sed habēt summe paruas sicut mulieres habent testiculos valde paruos ¶Vtrum melius valent {per}ue māmille {quam} magne Dicēd

est {quam} mediocres sunt melius valentes Vnde magne non sunt vtiles quia in ipsis est calor diffusus hinc inde & nō habent multum de calore & ibi est mala digestio Eciam parue non valent quia ibi est modicum nutrimentum ¶Nota {quod} fetus in vtero secundum nutrimentum dispo∣nitur & ideo mulieres impregnate prohibentur vt caueāt se a fortissimo pot•• sicut est vinum forte quia nō possunt bene digerere illum potum & potus fortis non competit fetui cum adhuc ipse sit multum tenuis & debilis Sicut di cit aristotiles secundo phisico{rum} {quod} sicut peccatum est in na tura sic eciam est in arte & hui{us}modi declaracio multum valet ad manifestacionē intenti Vnde sciend {quod} monstra siue peccata in natura vocātur illa indiuidua alicuius spe ciei que in aliqua parte corporis cursum cōmunem illius speciei excedunt s••cut contingit videri in hominibus haben tibus nisi vnū pedē vel tantū vnam manum & sic de aliis Istud autem miraculum accidit multis modis aut enī ex diminucione materie aut ex superhabundancia Ex dimi nucione vero cōtingit pluri{bus} modis Primo modo dimi nucio attribitur materie in se & tunc cum membra princi palia puero debent formari natura sagax & ingenio facit vt complecius potest Et istis dispositis ad formacionem ceterorum mēbrorum studet & ideo ex materia quam ha bet facit {quod} potest & format partem diminutam quādo di minucio est in materia & ideo contingit error Et ideo cō tingit caput aliquando esse maius {quam} natura requirat illius indiuidui particularis sic generati

¶Hic autor exequitur intentum suum de modo generā di monstra & adducit similitudinem Et vult {quod} natura si∣mulatur arti quia ars primo format & edificat bonum fundamentum postea studet edificare super illud fundamē tum si tunc natura prius membra principalia & magis necessaria format scilicet cor epar cerebrum & testiculos Et postea minus principalia sicut manus pedes & brachia Et si defectus est in materia tunc melius est esse magis principalia {quam} minus principalia ¶Nota duplex est na∣tura quedam intendens. alia producens. modo natura intendens non errat quia quod melius est semper intendit Sed producens quando{que} errat sed hoc est ex parte habū dantis vel deficientis ita {quod} monstra fiant secundū defect{us} dupliciter Aut secundum quantitatem discretam••. sic {quod} quando{que} generatur vnus reuera cum vno pede vel cum quatuor digitis in vna manu Aut secundum quantitatem continuam sic generatur aliquis cum nimio capite vel cū nimia manu Si per abundanciam fuerit hoc eciam est dupliciter Aut secundum quantitatem discretam sic quan do{que} generantur homines habentes duo capita vel sex di gitos in vna manu & sic de aliis Aut secundum quantita tem continuam sic generatur aliquis cum maximo capite preter c••rsum cōmunem illius speciei ¶Nota monstrū dicitur eo {quod} monstrat se videntibus quia omnes diligim{us} videre monstra propter amirari vnde monstra sunt sic m tēta a natura {per} accidēs & nō {per} se Vnde si natura nō pos∣set perficere siue producere quin{que} digitos in manu pro

duceret quatuor vel tres in vna manu secundum exigen ciam materie Diceres quare tunc fiunt monstra ad hoc dicunt philosophi {quod} fiunt ad exornacionem & decoracionē vniuersi nam dicunt sicut diuersi colores in pariete existē tes decorant ipsum parietem Sic eciam diuersa monstra ipsam vniuersum exornant mundum ¶Item monstra eciam maxime fiunt per influencias celestes quia quando{que} regnat specialis perstellacio Et ab illa diuerse figure influuntur vnde expertum est {quod} generati sunt duo gemel li ramifici in dorsu habentes duo capita distincta vel mē bra & distinctas manus & non pedes

Commentum

¶Iuxta quod notandum est quia secundum intencio∣nem philosophi omne mixtum consurgit ex quatuor elemē tis & ideo quod est nature ignee cadit in suum simile & qd est de natura terre cadit in suum simile & sic de alijs ex isto vn{us} crederet & oppinaretur me velle dicere {quod} elemen ta formaliter essent ī mixtis hoc enim est contra intenei onem philosophi primo de generacione vbi vult {quod} solum virtualiter s••nt in mixtis modo ex istis possibile est aliquan do semē habere {pro}porcoēm diminutā ex {per}te alicui{us} impedi mēti specialis vt si ex {per}te terre fuerit {con}tingit diminucoēm fieri ī ossib{us} eo {quod} ex ea radicalit formāt Textus ¶Hic autor declarat vel continuat dictum suum secun mtentū ph̄i primo de generacione ¶Nota autor est isti{us} oppinionis {quod} elementa maneant in mixtis virtualiter ¶Item nota {quod} ex elementis corruptis generatur for

m̄a mixti in quā r̄eseruantur qualitates elemētorum sicut videmus in mellicrato qui est mel & vinum virtualiter {sed} non formaliter Illud probatur quia elementa sunt contra ria illa autem in eodem fundare non possunt ••t est mens aristotilis in quarto phisicorum & autoris sex principiorū scilicet guilberti porritani & aresto. in p{us} predicamētis & petri hispani & boecij in libro de diuisionibus ¶Item elementa su••t corpora distincta non {con}paciencia se in q̄li bet parte mixti ideo virtutes eorum non manent ¶Est igitur notandum {quod} menstruositas non solum ex parte materie contingit sicut nunc dictum est Sed eciā aliquando ex malicia matricis que si fuerit lubrica & vici osa vel maliciosa totum semen nō retinebit sed dispergit aliquando antequā totum semen in massam colligit tūc vita occupatur & matrix clauditur & sic modicum semīs recipitur a quo debet formari fetus Et illud habet specia les modos sub se que plures sunt sed de hijs narrare lon∣gum esset & ideo hec obmittantur & ad menstruositatem m••ltum operatur inordinatus coitus. ex eo {quod} mascul{us} aliquando est in coitu cum femella si tunc masculus tem pore coitus inordinate iacet cum femella monstrum fa∣cit in natura. Narratur enim de quodam q lateraliter iacuit tempore coitus & femella generauit puerum in v∣no latere curuum & in pede claudum Et causa huius ex inordinacione coitus processit &t̄

¶Hic autor oscendit alium modum monstruorum siue

monstruositatis vnde matrix qūando{que} est causa mon struositatis vt si fuerit lubrica vnde lubricū dicitur illud quod vix potest retineri sicut anguilla vel aliquod aliud ta le ¶Item coitus inordinatus & vehemens maxi∣me est cauendus propter fetum debite producendum ne semen peruerse recipiatur in matrice Et nota {quod} pro tāto coit{us} stādo ē irregularis ī natura {quam}uis rudes non curāt quia semen ita debite recipi non potest sicut debet Ex illo patet {quod} multa sunt peccata que non solum peccant in lege sed eciam in natura quia natura debite & regulariter in∣tendit producere Aliquando vero peccatum naturale con tingit e•• super habundancia materie que diminncione oppo nitur sic {quod} multe tortuositates & humores apparent in membris Et huius est racio quia si natura abundat in {per} te seminis deputata ad corpus vel ad caput tunc natu∣ra facit illud quod naturaliter potest scilicet alquādo duo capita & aliquando duos pedes quorum vnus est multum maior alio & aliquando facit gibbosum in pectore aliquā do in dorsu

Textus

¶Hic autor on̄dit quomodo ex su{per}habudancia materie fiūt monstra vbi vult pro sentencia si semē nimium in ha bundancia sit infusuin & quia matrix est clausa & quia tūc eius tota materia transmutatur in materiam fetus & si tunc pars ex qua debet fieri fetus caput est nimis habun dans tunc fiunt duo capita vel tria & sic de aliis partib{us} aliis membris deputatis Sed omnibus istis mirabilior

est effectus qui albertus recitat de vno cui nata fuerunt duo membra libidinis vnum ex parte viri aliud ex parte mulieris ita {quod} non potuit sucumbere id est subiacere & in cumbere id est actiue coire Et causa huius originaliter trahitur ex superhabundacia materie qr materia fuit prin cipium sufficiens generandi vtrum{que} membrorum ¶Hic autor ponit vnum mirabile euentum de hermofro ditis & recitat albertus {quod} vidit vnum h••rmofroditam q vtrum{que} membrum habit & potuit agere & pati non quo dammodo in se ipsum sed respectu alterius viri vel mulie∣ris. secundo prouenit ex eo {quod} materia fuit tanta {quod} vtrū{que} membrorum fieri potuit & membrum virile semper est superius & feminium inferius Quare natura nō producit duo membra virisia vel duo feminea Racio est quia na∣tura de contingentibus facit qd melius est sed melius est sic ordinari quia alterum semper su{per}flueret si faceret duo virilia & duo feminea quia quicquid vnum faceret hoc eci am alterum Preterea nota qd sepe accidit {quod} generatur gallina que habet membrum indispositum ad coitum ita {per}••ū sicut gall{us} & illud {pro}uenit ex defectu materie Item si {con}tingit {quod} generat femella sme apparēcia mēbri mulieris tūc pellicula ē su{per}posita quā oʐ remoueri Nota si hermo∣frodita magis apparʐ ī spē viri sic se tenebit ī talispē Si autē in spē femelle tūc ite{rum} se tēbit licʐ sibi ābo o{per}a excer cere scdm precepta & leges & sic de aliis▪

¶Et nota scdm Aui. si semē cadit ī latere sinistro matri cis generatur femella Si ī dextro generat masculus Si

in medio h̄mofrodita {per}ticipās naturā vtrius{que} scʐ mascu¦li & femelle Et a viro tan{quam} a digniori recipit spēm scdm naturā lʐ hee nature ābe fiāt in ipso Recitat enī albert{us} de quibusd gemellis quo{rum} vn{us} habuit in dextero latere v tutē vt vbicun{que} portabat a {per}te illi{us} lateris aperiebant oēs sere & clausure Et ali{us} habuit vtutē ī sinistro vt vbi cū{que} portabatur fuerunt clause q̄ prius fuerunt a{per}te Et loquor de a{per}icione sera{rum} in ostiis domo{rum} Et causa hui{us} non prouenit ex materia sed ex speciali constellacione celi & non solum ex speciali constellacione sed eciā ex speciali materie disposicione ad talem effectum qr actus actiuo∣rum sunt in materia bene predisposita

¶Hic autor ponit vnum notabile & satis patet in textu Nota in latere dextro est maior calor {quam} in sinistro cor enī iacet ī sinistro & influit calorem in dextrum Et ideo ī dex tro generantur masculi gracia caloris & ideo dextra pars cor{per}is est forcior & vigorosior {quam} sinistra vnde a dextro fit mot{us} .ij^o. celi vn̄ dexter pes est modice maior sinistro & similiter de manu dextra & sic de alijs

¶Item alio modo patet quomodo fiat generacio duo{rum} ramificato{rum} ī dorso qr qn̄{que} {con}tingit semē recipi ī duabus sellulis matricis & tūc pōt {con}tīgere {quod} pellicula diuidens cellulas corrūpat & tūc {con}iungūtur illa semina in dorsis & habent distincta capita & distinctas manus & eciam distinctas animas & detent baptisari pro duobus homi∣nibus ¶Nota virt{us} celestis mirabilit o{per}at & occulte in

inferioribus. vnde possibile est de duobus gemellis {quam} vi•• tus cclestis respicit gemellum in latere dextro secundum talem virtutem secundum quam influit sibi virtutem ape riendi seras sme contractu quia ista pars dextri lateris forte alterat aerem & ille vltra seram vs{que} ad aperitionē & qui sic habent sepe sunt fures quia seras possunt aperire ¶Nota diuersitatis est hic causa quia. secundum {quod} vir tus celestis inuenit materiam dispositam si operatur in illam

Textus

¶Et null{us} credat {quod} q̄ dcā sunt sint ficta quia in simili contingit videri in lapidibus quibusdam in quos specialis constellacio agens imprimit speciem & formam hominis vel alterius speciei secundum exigenciam agentis sicut visum est sepe quando lapides diuiduntur quod fit ex con∣stellacione speciali Et non est mirum in gemellis cum eci am in quibusdam alijs accidat vbi est possbile inuenire & omnes modi speciales in monstris possunt reduci ad du os mod••s principales scilicet propter inobedienciam ma terie vel propter insufficienciam materie secundum Aui∣cennam in secundo methaphisice Et per inobedienciam in telligo indisposicionem quando materia nō est bene disposi ta tunc non obedit agenti Et per insufficienciam intelli go diminucionem vel impedimētum ex {per}te ipsi{us} matricis

Commentum

¶Hic autor respondet tacite questioni dicens. Diceret ergo aliquis hec sunt ficta que ponūtur hic & dicit hoc nō credatur Nota mediante virtute celesti in lapidibus mul

tiplex ē virtus Vnde Albertus recitat {quod} in calumnea in quadam fenestra vidit quemdam lapidem habentem speciē regis Et tunc debuit nasci magnus rex vnde in multis la pidibus vultus h••mani figurat Et per illos lapides fiūt diuerse medicine vnde si quis sole essente in piscibus inscul perat speciē piscis ī lapide ille posset conuocare ōnes pisces in aqua & hoc est tempore determinato Vnde halij in cē tilogio ptolomei recitat diuersa signa & miracula de in∣scripcione lapidum

Textus

¶Et si aliquis diceret & argueret sic si monstra possent fieri sequeretur {quod} natura posset priuari fine quia sēper in tendit agere regulariter Dicendum secundum auicennam {quod} non est possibile ex parte nature particularis omnē ma teriam ad suuin finem amoueri nec eciam est concedend {quod} priuaciones suarum actionum habeāt fines & ideo de e gretudine & morte non est instancia quia hec non sunt in tenta a natura {per}ticulari sed ab eo qui hanc regit Et illa appellata est intelligencia secundum manifestacionem phi losophorum qui digne locuti sunt de natura

Commentum

¶Hic autor ponit obiectionem siue instanciam & soluit in textu pro quo nota regulariter intendens producere potest impediri per naturam particularē Et ideo patet {quod} mōstra nō sunt in terra nisi a natura valde {per} accn̄s Itē natura {per}ticularis non intendit finem priuacionem quia vi det melius esse {quam} non esse Sed deus & natura celestis que

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

omina sciunt optime disponere Et vocatur intelligencia non errans. vnde ex primo celi omnis mors corruptio. eg••••tudo & infirmitas sunt preter naturam

¶Intencio nostri sermonis ad presens sufficiat vnde nunc presens doctrina magis complete habeatur ¶No∣tanda sunt signa concepcionis que sunt plurima Primum ex parte coitus Si enim mulier quando fuerit in coitu cū viro post coitum sentit frigus & dolorē in cr••rib{us} signum est {quod} concepit

¶Hic autor determinat de signis concepcionis Racio primi signi est quia quando mulier concipit tunc calor na turalis concurrit pro formacione fetus ideo relinquitur fri gus in membris Et hoc videmus in simili quia quando ho mo comedit post hoc patitur frigus. quia calor natura lis transit ad stomachum alterando cibum ideo non est studendum post prandium Sed prius modicum labora vt calefacias & sic digestione confortata studeas. quia tem pore stud••i spiritus vitales cōcurrunt ad cerebrum ipsum inuando Illud eciam pa••et in febricitantibus qui habent in stomachum humores grossos quos calor naturalis in∣tendit digerere & vadit ad stomachum ideo patiuntur fri gus febricitantes & calore recedente a stomacho patiun∣tur magnum calorem

¶Aliud signum est si mulier paucum semen emittit vel nullum signum est {quod} concepit

¶Hic autor ponit secundum signum concepcionis vt patet in textu Et assignat racionē quia matrix clauditur

& non permittit semen transire & recedere ¶Nota {quod} in uenes mulieres que maxime delectantur in coitu possunt e mittere & non concipere sed hoc non est de senioribus. Item tempore coitus & concepcionis natura retinet se∣men ab mitra Vir existens in coitu senciat virgam suam attrahi & sugi quadam clausura ex parte vulue mulieris. Racio istius tercij signi est quia quando mulier concipit tunc vulua sugit quasi virgam virilem & propter delecta tionem matrix comprimitur & quasi claudit virgā virilē ¶Aliud signum est si mulier post coitum appetit conti∣nue coitum hoc est rerum in quibusd qr quedā mulieres sunt que magis {con}cupiscunt quando {con}cipiunt vt visum est prius in vna questione ¶Circa quintum nota {quod} post impregnacionem menstrua instingant ad coitum & maxi me delectacionis momorie quam pri{us} habuerunt in coitu ¶Aliud signum est si menstrua non currāt post coitum secundum modum solitum & fit cintillacio in ••re matri∣cis signum est {quod} mulier concepit Racio istius signi est qr quando mulier concepit tunc mēstrua {con}uertunt in nutri mētū fet{us} scʐ ī lac & fit cītillacio in ore matricis {pro}pter calorē Et tūc fit dolor in cruribus quia spiritus sunt clau si q̄ transiunt ad crura & vegetant crura

¶Item aliud signū si color faciei vltra morem solitū ē mutat{us} vn̄ libenter solēt ēē rubee post {con}cepcioēm gracia caloris Item si aliena cibaria {con}cupiscūt nunc terrā nunc carbones nūc poma nō matura seu cerusa signum est con cepcionis Causa hui{us} signi est qr post {con}cepcionem multi

humores grossi indigesti ascendunt cerebrum & illi mo uent appetitum aliquorum similium. quia si sint calidi valde tunc humores appetūt carbones Si sint valde frigi di & humidi illi humores tunc appetūt pira aut poma non matura & similia quia omne simile applaudit suo simili &t̄ ¶Nunc videnda sunt signa vtrum masculus vel femella sit in vtero Et hec sunt signa vera que sequuntur quia tempore concepcionis masculi color faciei est rubeus & leuis motus

¶Hic autor ponit sex signa in numero vtrum masculus sit conceptus vel femella Racio illius primi signi est quia calor rubeus est signum magni coloris Et si est calor magnus ni matrice tunc virtus est sufficiens ad mascu lum & tunc mulier leuiter transit ac mouetur quia calor est principium motus

¶Aliud signum est si venter tnmescit in dextra parte & rotundatur signū est masculi Rō illi{us} secundi sigin ē qr ī dext̄ {per}te iacet masculus. tan{quam} in {per}te forciori & calidiori Et venter rotundatur qr extenditur & ampliatur

¶Aliud signum est si lac fluens de māmillis est spissum & bene digestum ita {quod} si ponatur supra aliquod corpus bn̄ pollitum & tensum non diuidatur sed partes constabunt & non fluant signum est masculi ¶Causa huius sig∣ni est quia illud indurauit & {con}pressit in spissando. vnde calor habet multa opera. facit enim rein duriorē & sub tiliorem & eciam corrumpit humidum & inducit siccum

¶Aliud signum si lac mulieris impregn••te fundit super eius vrinam si petit fundum directe hoc est perpendicula∣riter signum est masculi

¶Causa huius quarti signi est si petit fundum directe h^o est signum {quod} bene est induratum & inspissatum a calore naturali. vnde perpendicula est linea latamorū recta cū qua perpendunt & considerant longitudinem rei & consti∣tuunt duos angulos rectos super basmi super quā cadūt ¶Item si sal positum super caput mamillarum non li∣quescens signum est masculi

¶Causa huius quinti signi est quia si mamille sunt cali de ille calor facit constare sal. vnde sal gracia caloris constat in partibus. Vnde sal generatur ex aqua grossa & multum bulita ita {quod} specialis aqua est ad sal vnde calor ignis extrahit de aqua subtiliores partes & facit exalare illas partes & tunc ibi remanent partes terrestres humi diores & grossiores & ille per calorem constant & huius signum est {quod} tempore pluuiali sal liquescit in scutella vnde si sal debet resolui in materiam & formam resoluitur in a∣quam & sic dissoluitur ideo si sal p••natur ad ignem incipit corrumpi & salire quia {con}trarium inuenit

¶Aliud signum si mulier prius mouet pedem dextrū sig num est masculi. Econtrario modo Si femella est con∣cepta tunc mulier est grauis & pallida & venter est oblō gus in dextra parte & in sinistra rotondus & lac minus crit indigestum liuidum & aqueum & fusum supra corpus ••ollitum diuiditur p••rs eius a parte ¶Item aliud ex∣perimentum

qūod scio esse verum & expertum si aliquis sci re voluerit vtrum mulier sit impregnata vel non det ei bi bere mellicratum si tunc senserit punctiones circa vmbili cum tunc concepit Si autem non senserit tunc minime concepit Mellicratum vocatur pocio que fit ex aqua & me••le & fit per hunc modum {quod} accipi debent duo coclia∣ria de aqua & vnum de melle tali proporcione & misceatur insimul & detur mulieri ad potandum Et forte mulieres astute dicerent oppositum & ergo quando aliquis vult ex∣perire non debet dicere de impregnacione Et si ipsa con∣queritur dolorem capitis vel alterius partis vt sepe solent facere tunc homo debet dicere illud valet contra talem dolorem & tunc de mane debet dicere nonne doluisti in ali a parte Et si circa vmbilicum tunc iudicium concepcio∣cionis in isto indicatur

¶Hīc autor ponit bonum signum simplicis conceptio nis & experienciam veram que patet in textu Vnde nota {quod} racio istius experimenti est quia mel obstruit neruos & venas & ex illo generatur dolor circa vmbilicum ¶Itē illud dulce est insanū qr omnis pinguedo dulcis ē mal•• & piscium est pessima propter viscositates Vnde dulce super natat ī stomacho Sed quia tunc calor stomachi propter fetum est debilis ideo sumpto mellicrato mulier dolet cir∣ca vmbilicum

¶Post hec notanda sunt quedam signa corruptionis

Iuxta qūod notandum est {quod} aliquando virgines grauiter corrumpuntur ita {quod} earum vulua multum ampliatur qr membrum virile est nimis magnum & ineptum Aliquan do autem ecōuerso {quod} mulier habet tam amplam vuluam ita {quod} vir sme dolore sui membri coit & causa doloris est quia quedam pellicula inter vuluam & ••esicam rumpitur Et quanto plus coeunt tanto plus in tali ludo fortifican tur

Commentum

¶Hic autor exequitur de signis corrupte castitatis & satis patet in textu Sed extra textum est aliud signum quia vulua mulieris semper est clausa sed virginis semper aperta stat. ideo virgo alci{us} mīgit {quam} inulier ¶Nota si vis ex{per}ire vtrū vgo sit corrupta puluerisa fortiter flores lilij crocei qui sunt inter albos flores & da ei comedere il∣lo puluere si est corrupta statim mingit Item fac eam mingere super quandam herbam que dicitur papel de ma∣ne si sit sicca tuuc est corrupta. si autem virgo est manʐ viridis & non est corrupta Vel accipe fructum lactuce & pone ante nares eius si tunc eorrupta sit statim mingit.

Textus

¶Signa castititatis sunt hec. puder. ••erecundia. ti mor cum casto incesso. & loquela. cū despectu appli∣cāt se viris & virorum actib{us} Sʐ qued ita astute īueniū t {quod} oib{us} istis obuiare sciūt & tūc hō d••bet se conuertere ad vrinā q vrina virginum est clara & lucida quand••••z

alba quando{que} glauca. Si vero fuerit aurei coloris cla∣ra & ponderosa animum coeundi signat id est appetitum Corrupte enim mulieres habent vrinā turbidam {per} frac∣turam pellicule precedentis. & sperma viri apparet īfun∣do vrine talis mulieris Sed in menstruosis vrina ē san∣guinea & in tali mense quando patitur habet oculos aqu•• os & alterius coloris in facie & abhominacionem patitur in cibo & ideo sibi quisquis caueat ne coeat tunc cum eis quia nociunm est vnde prudentes mulieres sciunt se tunc custodire & separantur a viris per tempus fluxus men∣struorum.

Commentum

¶Hic autor exeq̄t de signis castitatis ¶Nota vrina virginum ē clara qr ipse sunt calide & bene digerūt & ideo vrina q̄trāsit {per} locū digestionis sumit ibi calorē vnde co∣loratur in renib{us} Sed debet capi vrina post somnū primū quia tunc facta est digestio & debet videre {quod} vrina {per} ac∣cidens non sit variata scilicet morbo vel nutrimento gros so ¶Nota in vrina sunt tres regiones scilicet superior vbi considerantur membra superiora scilicet cerebrum et caput. secundo in medio ibi considerantur membra media scilicet renes & cor· sed tercia regio vrine est inferior vbi considerantur testiculi lumbi & matrix ideo dicit littera. sperma semper apparet in fundo propter su∣am grauitatem ¶Nota mulier quando est menstruosa tunc humores ascendunt ad oculos quia oculus est pars

porosa corporis & cit•• est passibilis Et tunc inulier pallet in facie & ipsa patitur abhominacionem cibi quia non cn pit propter infectionem cerebri & olefactionem Et tunc est nociuum cum eis coire quia illi pueri qui tunc concipi∣untur inclinātur ad morbum caducum & ad lepram quia talis materia est venenosa

¶Est autem notandum vt mulieres antique in quibus menstrua flunut & quedam in quibus menstrua sunt retē ta si inficiunt pueros in cunis iacetes intoxicant oculos eorum causa huius in mulieribus apparet. quibus men∣strua fluunt quia tempore fluxus humores qui mouentur per totū corpus p̄^o inficiūt oculos & oculis infectis aer inficitur maxime & tunc aer ille inficit puerum & illud est de intencione philosophi ī de somno & vigilia Causa autē quare antique mulieres quibus non fluunt menstrua infi∣ciunt pueros quia retencio menstruorum facit abundan∣ciam malorum humorum Et quia mulieres antqiue sunt deficientes in calore naturali naturante & degerente talē materiā & precipue si fuerunt pauperes sic {quod} nutriuntur a cibo & nutrimento grosso qd operatur ad talem materi am infectam Et ille mulieres plus inficiunt quia menstru um hic cedit ad purgacionem nature

¶Hic autor ponit quoddam notabile & patet in textu▪ ¶Nota humores mali exeunt per oculos pocius {quam} per aliud membrum quia oculus est aqueus ex secundo de aīa

quod patet si comprimitur lacrimat & ideo mulieres mul tum lacrimantur quia habent multum de humido quod pe tit exitū Et quando oculus sic ē infectus tunc inficit ae∣rem tangentem oculum & ille vltra inficit aerem propin quum ille aer ite{rum} alium aerem vs{que} peruenīt ad obiectum & ibi fit reuerberacio mali humoris ille primo operatur qr omnis actus fit cum resistencia aliqua quia illa infectio fit circulariter quia si non tunc solum mulier inficeretur secundum vnam differenciam loci posicionis non secun∣dum omnem ¶Nota puerisunt debiles & tenuis nature ideo pueri faciliter intoxicantur Toxicum est venenum qd fit de toxo de tali arbore amarissima & cuius succo gusta to aues moriuntur ¶Nota {quod} ideo oculus mulieris fati∣cinantis proiecit camelum in foueam ita {quod} illa pess••ma mulier tantum cogitauit de malis {quod} quidam humores ma li generabantur in spiritibus eins & illi exiuerunt per ocu lum & illos volens camelus effugere cecidit in foueam Et illo modo basilisc{us} inficit videntem ipsum quia venenū emittit & si poneretur speculum ad quod verberarentur humores ad oculum basalisci tunc ipsemet moriretur ••el interficeretur ¶Nota si aliquis quereret si mulieres sunt venenose quare non intoxicāt se ipsas Dicend {quod} venenū nō agit ī se sed ī aliud cui obicit cum ergo mulieres sunt naturaliter intoxicate ergo non intoxicant se ipsas Alia causa est quia sunt consuete Vnde auerrois in {pro}logo ter cij phisicorum quedam erant cōsuete cōmedere venenum ita {quod} erat eorum cibus

Textus

¶Et quia dictum est de menstruo Igitur ad menstruo rum locum procedamus id est ad matricem & videamus quot accidencia sunt circa ipsam▪ matrix enim mulieris sepe patitur suffocacionem Suffocacio enim apud me∣dicos vocatur compressio spirituum vitalium ex vicio ma tricis egressa Et impeditur anhelitus in muliere & illud enim euenit quando matrix de proprio loco tollitur tunc ex frigiditate cordis superueniente tales mulieres quando{que} paciuntur smcopim id est cordis debilitatem Aliquan∣do vero aliquem vertiginem. narrat de quadam muliere suffocacionem matricis pacientem in capite Galienus enim magnus in medicina vidit {quod} ex illa causa tantum paciebatur {quod} non potuit loqui & cecidit quasi mortua esset quia nullum signum vite habuit. & vocati sunt medici plures qui videntes ipsam & causam ignorantes dixerunt eam veraciter esse mortuam

¶Galienus autem superadueniens causam consideraue rit & mulierem a passione liberauit Hec autem egritudo contingit in mulieribus ex eo {quod} habūdat in eis mēstruū corruptum & venenosum & ideo bonum est vt tales mu∣lieres quecun{que} fuerint siue iunenes siue antique sepe viris remedijs{que} vtantur vt materia talis expellatur & expedit in iuuenibus quia in eis habundat humidum & hec autem est causa quare iuuenes mulieres quando incipiunt coire

multum impinguantur ante{quam} concipiunt & curam de p•• eris minime habent quia cura vt dicit philosophus in de secretis secretorum facit multum senescere quod non videtur in illis Ille enim iuuenes mulieres quādo multum habundant in tali materia multum appetunt coire prop∣ter materie habundanciam & ideo est peccatum in natu∣illas retrahere & coitum prohibere ad illum quem diligit {quam}uis sit peccatum in moribus de quo nihil ad propositum Audiui in coufessione societatis ab vno inquirere causam a me quare hoc esset quando ipse dormiret cum••sua dilecta inuencula {quod} tunc ipse coitu finito inueniret ventrē suum vs{que} ad vmbilicum sanguine perfusum & timuit multum quia causam ignorauit & non fuit ausus se retrahere a iu∣uen••ula propter amorem magnum inter eos Et ideo quā do{que} fluxus menstrui prodest mulieri & quando{que} nocet secundum qd materia magis vel minus habundat Et ille fluxus non fuit menstruorum sed seminis in coitu fluen∣tis propter habundanciam materie

¶Hic autor exequitur de impedimentis concepcionis. ¶Nota suffocacio matricis proueint ex e•• {quod} matrix tollitur aduersus cor & tunc magna frigiditas se exten∣dit ad cor sic {quod} cor patit sincopim. Et dicit a sm quod est con & copos inscicio quasi cum inscicione siue debilitate cordis. & alio nomine dicitur extasis & illa passio maxi∣me accidit viduis q̄ prius habuerunt viros & iam non ha bent. vnde menstrua earum corrumpuntur in matrice &

generantur grossi humores qui in corde generant debilita tes & ideo ipsis multum valet coitus

¶Nunc autem de impedimentis concepcionis aliqua tā gamus / impedimenta concepcionis plura sunt quia im pedimentum quando{que} contingit ex nimia humiditate ma tricis quando{que} ex frigiditate quando{que} ex siccitate quan do{que} propter nimiam pinguedinem corporis quia pingue do circūuoluta orificio matricis constringit ipsam & non permittit semen viri intrare Vnde cognicio huius est de mulieribus cuius renes sunt sepulti & occultati in pingue dine ex omni parte ille enim mulieres si in coitu semen re cipiunt non potest intrare matricem & sic eijciunt ipsum cum eiectione vrine & ideo breuiter si post coitum vrina talis mulieris videatur manifestuin erit si semen viri in matrice eius sit collectum vel non. si sic tunc vrina eius est inmunda propter commixtionem cum viro Si vero non tunc iterum apparebit {quod} vrina non totaliter eijcit il∣lud semē quia si sunt calide tunc sua caliditate exalāt Sūt eciam quedam mulieres que ita tenues & lubricas habent matrices {quod} semen intus non potest retnieri Et ex multis alijs causis illud euenit de quibus ad presens nulla fit mencio

¶Hic autor ponit quedam notabisia vt patet in textu ¶Nota si semen viri & mulieris non sunt proporcionata in qualitatibus primis id est in calido & humido tunc ta∣lis

concepcio impeditur principaliter quia agens & paci∣ens debent esse proporcionata ex secundo de anima subiec ta armonia id est sub certa & determinata conbinacione vnde quodlibet non agit in quodlibet vel quodlibet non fit ex quolibet primo de generacione & cetera

Textus

¶Et est eciam notandum {quod} sepe concepcio ex parte vi∣ri impeditur ita {quod} semen eius quod emittit est nīmis te∣nue sicut aqua. ita {quod} si matrici infūdit tunc liquiditate sua elabitur Et eciam quando{que} accidit ex frigiditate tes ticulorum vel siccitate & illud semen secundum doctrinam medicine ad generacionem est inconueniens Sed dubi∣um est cuius sit causa in defectu mulieris Iuxta quod notandum {quod} ifto modo scitur an ex parte viri vel mulie∣ris fit defectus accipiantur due olle & in vtram{que} vrina mittatur. viri in vnam & mulieris in aliam & ponatur in vtra{que} furfur tritici Et talis experimentator diligen∣ter obstruat illas ollas per nouem dies vel parum ampli us & si tunc autem contingit ex vicio viri defectus tunc autem inueniet quosdam vermes in olla viri & cacabus enim debet supraponi & inuenitur rana fetida vel canta∣bra fetida Si vero ex vicio ipsius mulieris tunc inuenītur in olla suum menstruum Si vero ex vicio vtrius{que} tunc in vtra{que} olla aliquid predictorum inuenitur &t̄

Commentum

¶Hic autor ponit vnum notabile vt patet in textu ¶Nota si vis examinare accipias aliquod de spermate viri & ponas in aquam & si tendit ad fundum signum est {quod} semen viri non est in defectu concepcionis. Glosa quia est bene digestū & spisium ideo petit fundum ¶No ta {quod} mulieres que sepe coeunt propter delectacionem ille generant fetus debiles ergo abstinete a coitu tunc gene rabitis fortes pueros & homines quia semen est satis for te & vnus frater potest conuenienter esse forcior alio Vn de nota causam experimenti quia si semen viri est nimis tenue cito conuertitur in vermes & non habet virtutem resistentem actionī corporis celestis vnde ista humiditas que in fundo non est densa & bene indurata cito alterat

¶Si quis igitur velit mulierem inuare vt impregnetur & masculum concipiat Accipiat matricem leporis et in∣testina eiusdem & faciat desiccari & in puluerem redigat & illud mulier bibat temperatum cum vino Et similiter faciet cum testiculo leporis & hoc in fine menstruorum & cum viro suo coeat & tunc ipsa concipiet masculum. ¶Item accipiat epar parui porci & testiculos & desic∣cat & eciam redigat & dat in potu masculo & mulieri & masculus si prius fuerit impotens ad generandum generabit & mulier que non poterit concipere concipiet

Textus

¶Capitulum aliud in quo autor docet quomodo mulier debet iuuari vt concipiat & maxime vt concipiat mascu∣lum ¶Nota matrix leporis & intestina si deficcantur & puluerisantur fiunt multum calida Similiter epar porci in se est calidum & sic generabunt calorem sufficientem ad concepcionem Et carnes porcine sunt valde bone vti∣litatis Et sunt prohibite a iudeis quia vnus sudeus muta tus fuit in suem & ideo nolunt comedere matrem suā sme porcinas carnes Alia causa naturalis ē qr debēt vti fri∣gidis cibarijs per que calor eorum extinguatur a calore xpristifidelium Nota illud debet fieri in fine menstruorum qr tūc matrix ē sicca & quodāmodo calidior per recessum mēstruorum frigido{rum} ¶Item sunt alba experimēta mu lier accipiat amphoram herbam pnluerisatam bibendo cū vino & concipiet. Item si accipiat vuluam leporis & pul ueriset cum melle liquido & accipiat cor thanri & illi pari∣ter accipiunt ebulicionem & sic mulier accipiet in vna sep timana ita {quod} vno tempore p••us {quam} in alio tempore accipi∣at & concipiet ¶Item mulier debet vti calidis & bo. nis cibarijs & debet quodammodo inebriari & bene frica ri & debet cauere ne crura eleuata semen impediant ita {quod} debet se cito labori applicari ad retinendum & statim post ea dormiat & procul dubio concipiet

¶Et ē eciā documētū obseruandum scilicet quando ali∣quis senciat mulierem concepisse {quod} non nominet in pre

sencia mulieris aliquid de raris cibarijs ad quod appetitus mulieris posset inclinari nisi ei possit libitum prosequi quia si mulier tale quod postularet nullo modo posset haberi ha beret occasionem in abhorrendi propter contrariam dis∣posicionem appetitus Fetus enim sic conceptus debilis redditur & extinguitur ob id consultum est quando mu∣lieres appetunt carbones vel aliquod consimile quod eis ministretur.

¶Vidi enim quamdam mulierem que cum impreguata fuisset pecijt poma recencia que cum habere non potuit ce cidit ad lectum. & infra diem & noctem nihil gustauit ne{que} panem ne{que} potum Et fuerunt circa eam iuuenes mulieres & ancille que prius non conceperunt quibus il∣la fueruut occulta Et quando impregnata pecijt poma recencia Et ancille astantes dixerunt non inueniuntur loquētes inter se {quod} esset venenosum dare musieri poma qr viderēt in febricitātib{us} cōsimile. & in parte illa decepte sunt tunc autem illa impregnata ex carencia pomorum multum fuit debisitata in tantum {quod} fetus anteq••am ad debitum tempus peruenit mortuus exiuit in cuius egressu illa mulier laborauit tribus diebus & noctibus & ante e∣gressum emisit sanguinem per nares duobus diebus & vua nocte Ille vero sanguis fuit menstruosus & signum corrupcionis fetus fuit illud Iuxta illud. Ypo. menstruis enim fluentibus inpossibile est fe∣tum esse sanum ideo autem vt omnes ille particule euitā tur apud omnes impregnantes b••num est vt mulier 〈◊〉〈◊〉

custodia habeatur & modice moueatur Et vt eis cibaria mollea & leuia ministretur Et omnia iuxta appetitum pro sequantur

¶Hic autor in toto illo textu iam recitato ponit duo documenta & satis patent in textu▪

Textus

¶Sed antequam nostrum sermonem ad alia conuerta∣mus ¶Notandum est vnum notabile signum quod fit ad concepcionem masculi in vtero matris existentis et est illud Accipiat aquam mundā de fonte claro & puro & {pro}curat sibi in ••nā guttā sanguinis vel lactis de dextro la tere mulieris & sic infundet guttam illā aqua si tunc ista gutta petit fundum signum est masculi Si vero superna tauerit signum est femelle ¶Item si dextra mammilla fuerit maior sinistra impregnata est masculo Si vero si∣nistra sit maior femellam portat

Commentum

¶Hic autor ponit secundum documentum ¶Et nota {quod} quando mulier concepit tunc ipsa debilitatur & varia∣tur gracia fetus concepti in ipsa & ideo quicquid cupit sibi detur & si non tunc euenit dolor eo {quod} appetitus non producit quia voluntas delectatur in prosequendo quod diligit vnde nihil appetit nisi fuerit animatum vt patet {per} philosophum tercio de anima & per commentatorem auer

••oim tercio: ethi. quia voluntas est appetitus intellect{us} & semper est boni s••••pliciter vel apparentis vnde omnia bonum appetunt patet per diffinicionem boni quam dat a ristotiles. in principio primi ethicorum dicens bonum est quod omnia appetunt

¶Nota {quod} post concepcionem quando menstruum fluit hoc est signuin destructionīs fetus quia fetus debet nutri ri de menstruo fluente sed si modicum fluit propter purga cionem nature fetus suffocetur hoc est proficuum▪

¶Antequam vero finem dictis imponamus vt nostra doctrina: subtiliter & magis complete habeatur cum de materia menstruorum alīqualiter dictum est transeun∣dum est ad materiam sp••rmatis in viro Sperma vero vt supra dictum est nihil aliud ē {quam} superfluum alimenti quod in substanciam rei aliunde non cedit

¶Iuxta quod notandum {quod} talis est inodus nutrici∣onis {quod} primo cibus masticatus in ore dirigitur ab ore ad stomachum & ibi fit digestio prima & ibi separatur purum terrestre ab impuro terrestri Et illud impurum dirigitur ad viscera & vlterius autem emittitur per seces∣sum Sed purum hoc vlterius dirigitur ad epar & ibi fit secunda digestio & tunc iterum ibi separatur purum aqua ticum ab impuro aquatico Impurum autem aqua∣ticum dirigitur ad vesicam & vlterius per mixtura••

emittitur Sed purum dirigitur ad cor & ibi fit tercia di•• ge••tio & separatur purum ab impuro

¶Impurum dirigitur ad vasa seminalia & ex illo fi•• sperma in viro & in muliere menstruum Sed purum est sanguis & illud dirigitur ad cor per magnas venas que dicuntur capillares per quas venas dirigitur sanguis ad singula membra & in illis membris fit vitima digestio & iterum separatur puruin ab impuro Impurum emitti∣tur per sudores & per vngues & consimilia Hoc autem purum conuertitur & congelatur in substāciam aliti Ita {quod} tales pori qui s••nt enacuati per calorem / naturalem illi econuerso repleantur & si plus venerit {quam} deperditum est tunc dicitur augmentacio Sed ad hoc requiruntur quatu or Primo materia sufficiens que est panis & consimilia Secundo porus incipiēs illam quartam digestionem Ter cio natura distribuens Quarto calor naturalis conuer∣tens alimentum in alitum

¶Hic autor exequitur de vltimo motiuo huius libri Et ostendit modum generacionis spermatis ¶Nota homo est optime digestionis & subtilioris quia est magnī calo∣ris & propter multos labores digerit & consumit humidū qr calor agit in humidum sicut in subiectum & calor fa∣cit exalare humidū ideo oʐ esse restauramētū caloris ne {con}sumat humid radicale Et sic mors seq̄retur qr {con}sumpto ••umido radicali in quo {con}sistit vita nulle prosunt medicine

Sed tamen notandum {quod} vnum indiuiduum per aliquam medicinam potest viuere per annum vel ainplius sme nu trimento sicut expertum est sed hoc non potest fieri cursu communī. Nota masticacio est quedam contericio cibī facta per dentes & natura sic ordinauit in anteriori par∣te dentes acutos vt bene diuidant cibum. sed in fine la tos ordinauit propter masticacionem Vnde versus Sūt homines dentes trignita duo comedentes

Textus

¶Sed de hijs que dicta sunt cōsurgit dubitacio quedam vtrum calor agit in ipsum humidum consumendo sit ope racio caloris in eo quā calor naturalis Pro quo sciendum {quod} secund aristotilem quarto. methe. ca^o de operacione inquantum actiuo{rum} Prima operacio caloris in quantum calor habet dissoluere & exalare homogenīa & eutrogenīa quia si accipiatur vna massa de auro & argento & p••na∣tur ni ignem calor facit fluere aurum ab argento & econ uerso & sic locutus est philosophus secundo de generacioe vbi dicit {quod} calor determinatus agit tan{quam} organum scʐ se curis vel bip••nnis quia semper dissoluit {con}iuncta Sed ca∣lor in eo {quod} naturalis habet in se virtutem formatiuā vni uscuius{que} rei vel nature cuius calor dicitur esse naturalis Et sic in eo {quod} virtus celi vel virtus motorum celestium & vis seminis vicissim cōuenīunt

Cōmentum

¶Hic autor ponit vnum dubium & satis patet in textu ¶Nota calor in animali non facit digestionem inquātū

calor sed inquantum est bene regulatum ab anima & 〈◊〉〈◊〉 peccauerunt aliqui antiqui dicentes {quod} in planetis esset nu tricio & in superiori parte esset ab igne & in inferiori parte esset a terra hoc non valet quia dicit aristotiles secundo de anima {quod} si sic esset tunc mixtum cito dissolueretur. Quid enim continent elementa in mixto nisi animā. vn de anima est principium omnis actionīs Sed calor siue spiritus sunt instrumenta quia sunt in virtute anime & nō in virtute sui ipsius

¶His visis finem dictis imponamus & grates deo red damus qui nostrum in hoc opere & ī alijs illuminat intel lectum & idcirco de omissis peto venīam & auxilium diui ne gracie a qua omnis sapiencia orta est & vitam eternā ad quam nos deus omnipotens & gloriosus cuncta guber nans at{que} regnās perducat qui cum patre & spiritu sanc to viuit & regnat Et in quo est summa voluptas. securi tas. tranquillitas. iocunditas & sme fine eternitas. sanctorum exstat omnium per infinita secula seculorum

AMEN

¶Finis huius tractatuli venera¦bilis Alberti magni▪ secreta expli¦ciunt mulierum