Synopsis papismi, that is, A generall viewe of papistry wherein the whole mysterie of iniquitie, and summe of antichristian doctrine is set downe, which is maintained this day by the Synagogue of Rome, against the Church of Christ, together with an antithesis of the true Christian faith, and an antidotum or counterpoyson out of the Scriptures, against the whore of Babylons filthy cuppe of abominations: deuided into three bookes or centuries, that is, so many hundreds of popish heresies and errors. Collected by Andrew Willet Bachelor of Diuinity.

ILLVSTRISSIMO ET IN∣clytissimo Domino Comiti Essexio, non tam ge∣neris claritate, quam virtute sua nobili de re literaria, studiosisque omnibus semper optimè merito, Dominoque mihi multis nominibus colendissimo.

SCite illud (Nobilissime Comes) ab Epichar∣mo olim dictum perhibetur:

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.

Qua sententia monet, neruos atque ar∣tus esse sapientiae, nō temere credere: Idque pulchrè depingi solet oculatae manus effigie: vt ne vel manu contrectare, vel pugillo premere, id est, mentis consensu & iudicio approbare audeamus, quod nō prius penitus exploratū habuerimus. Hoc sequi cōsiliū si nostrates vo∣luissent, (papicolas volo, et pontificiae haerese••s sectatores An∣glos) si singula ad trutinam expēdissent prius, ad quae postea ad∣mouerunt manus, non tam temere & imprudenter callidis do∣ctoribus aurem praebuissent, nec tam facile & cito a sana doctri∣na desciuissent.

Multi enim apud nos sunt imperiti homunciones, & indo∣ctae mulierculae (quanquam & doctos etiam aliquos, et satis cor∣datos viros ex isto genere agnouerim) qui nec scientia armati, nec animi proposito stabiles, nescientes lethale, non minutim & guttatim, sorbillarunt, sed plenò gutture hauserunt vene∣num: dum nihil probantes, vel examinantes, se papisticae super∣stitionis astutijs illaqueari passi sunt. Haec dum meeum seriò co∣gito, & altiùs tanquam ex animi spècula prospiciens contueor; non ex alijs initijs, quā temeritatis, & ignorantiae, hoc tā mag∣num malum enatum & exortum video. Jgnorantiae est, quòd veritate spreta & neglecta, errores sponte & liberè imbiberūt

& amplexati sunt: temeritatis verò, quòd se, nullo delectu ha∣bito, seditiosis & impijs magistris in disciplinam tradere vo∣luerunt. Qui non Epicharmi philosophi humanum, sed Pauli A∣postoli diuinum consilium respuunt:* 1.1 qui sic monet, Omnia pro∣bate, & quod bonum est tenete. Contra istos etiam satis nos cau∣tos dedit dominus Christus,* 1.2 sic praemonens, Cauete a Prophetis mendacibus, qui veniunt ad vos in vestimentis ouium, sed in∣trinsecus sunt lupi rapaces. Cum igitur multos quorūdā insidijs deceptos in fraudem illici, & in errores toto impetu praecipitari cernerem, idque non alij principio, quā ipsorum ignorantiae tri∣buendum esse: operae precium facturum duxi, si quis papisticae su∣perstitionis capita in synopsin quandam cōijcere studeret, et pas∣sim verae fidei ex scripturis adhibens antidotum, vniuersam doctrinam pontificiam vno intuitu conspiciendam proponeret. Hoc opus tam necessarium; cum diu expectassem, dum aggrede∣rentur, alij, cum neminem huc animum applicasse, aut id in ani∣mo habere perspexeram: Ego tandem prodij è multis millibus ad hoc onus sustinendum minimè omnium idoneus. Qui me operam meam non perditurum, sed aliquid Ecclesiae commodi allaturam mihi persuaseram, si in isto opere desudarē, vt haberent nostra∣tes, quo aduersus haeresin pontificiam instructiores esse possint.

Numerū si quis quaerat haerese••n, quas Romana ecclesia or∣bi nostro propinauit, mensuram omnem & modum superant, & ad immensam molem excrescunt: Trecentos ego, & plures hoc opere percurri errores pontificios, nec omnes tamen complexus sum.* 1.3 Varro scriptor ille copiosus, & vir multae lectionis (vt scribit August.) philosophorum sectas vsque ad ducentas octoginta octo numerauit et recēsuit. Sed a papistis huius seculi errorū varietate & multitudine veteres illi superantur. Scrip∣sit non multis abhinc annis libellum Tilemannus quidā Heshu∣sius,

qui sic inscribitur: Sexcenti errores pontificij: Geminauit ille & duplum effecit numerū hunc, quem nos secuti sumus. Tre∣centos nos malumus, quam sexcentos ponere: Non quòd non pu∣tem, tot vitijs & corruptelis superstitionem pontificiam scate∣re: vel non posse tot colligi illius synagogae errores: Sed id feci iā partim, quia praecipua capita maximè prose••ui cupiebam, caetera missa faciens (quanquam credo paucissima sint, quae me in hoc opere subterfugerint) partim, quia distinctius ille interdum eo∣rum sententias profert, quàm opus habuit, in diuersa loca dis∣pertiens, quae commodè ad vnam classem referri poterant. Bre∣uiter a me omnia tractata, & tanquam per saltum decursa sunt: ad amussim enim singula expendere, & omnes rimari an∣gulos, longioris esset operis, & viribus meis maioris. Atque cū ego Enchiridion potius conficere volui, quod (vt eleganter Aug.) manibus possit adstringi, nō quod armaria possit onerare, vt fusius iam & vberius singula explicentur, nō breui Enchiri∣dio (vt idem ait) manus debuit impleri, sed grandi studio pec∣tus accendi.* 1.4

Tuo verò Honori (Nobilissime Comes) hanc mediam istius operis partē consecratam volui: Primò vt munusculo hoc pri∣oris doni tenuitatem compensarem: vt libelli illius, quem tuo honore indignum, tuo tamen nomine in publicum emittere au∣sus sum, secundae nostrae lucubrationes indignitatem praestarēt. Jterum verae te religionis & professionis Euangelicae, non fautorem solum, sed patronum eximium norimus omnes, & li∣benter veréque agnoscimus. Nobili enim vestrae familiae id in∣situm credo est. Jn te enim auita virtus repullulat, & patris resplendet imago: Qui non tam Euangelio ornamento, cum vi∣ueret, quàm Euangelium ipsi honori fuit.

Titulus etiam vester id indicat: Quantum enim Essexio∣rum

Comitum studio Euangelij negotium promotum sit, igno∣rare non possunt, qui Cromwelli Nobilissimi Comitis Essexij meminisse velint. Quid verò nomen? Nonne auspicato tibi obtigisse videtur? vt omnes iam ad superbos Euangelij hostes deuorandos, natum nobilem Deuorosum intelligant? Cui er∣go iustiori titulo hanc operis partem nuncuparem, quàm tibi, fa∣cile non occurrebat quispiam. Tertiò denique vestro patrocinio opusculum hoc commendatum volui, vt tui nominis & nobili∣tatis veluti alis & vmbra tectum, facilius linguarum vel vi∣taret asperitatem vel minus pertimesceret. Si quis enim leuiter in nos insultans verborum telis nostra haec appetere gestit: Au∣gustini illud responsum a meferet. Nunc ergo (ait) ne tui sto∣machi follis indigesta maledictorū cruditate rumpatur,* 1.5 in hunc euome, si audes calūniosas tuas vanitates, vestra scilicet virtus (Optime Comes) haec nostra in tutelā suscipiens, de iniustis ho∣minum querelis & contumelijs aut penitus securum, aut minus sollicitum dabit: Quibus ego sic exorsus dicerem, agite boni vi∣ri, in nobilem hunc tela vestra conijcite: nisi per illius latus, cau∣sa nostra non perfoditur: Et sic tandem coeptis desisterent, ne dū nostra conuitijs conuellerēt, tuo honori vim attulisse vide∣rentur. Valeat, viuat, vigeat Nobilitas tua: Et pergas adhuc illustrissime Domine, quod etiamnum facis, bonos fouere, virtu∣tem amare, religionem colere: Et te vicissim amet, foueat, ser∣uet incolumem Deus optim. Max. in perpetuum.

Tuo Honori addictissim. Andr. Willet.

Notes

• * 1.1

  1. Thes 5.21.
• * 1.2

  Math. 7.15.
• * 1.3

  De ciuitat. Dei. lib. 19. ca. 2.
• * 1.4

  Enchirid. cap. 5.
• * 1.5

  Cont. Iuli∣an. Pelagiā. lib. 2.