Francisci Mildapetti Nauerreni ad Euerardum Digbeium Anglum admonitio de unica P. Rami methodo reiectis Caeteris retinenda

ILLUSTRISSIMO DOMINO, DOMINO PHILIPPO COMITI ARVNDELLIO FRANCIS∣CVS MILDAPETTVS NAVARRENVS. S. D.

DIALECTICA (Phi∣lippe Comes illustrissi∣me) olim florere coepit, cùm veteres illi So∣crates, Plato, Aristo∣teles, excolendis litte∣rarum disciplinis in∣cumberent. At post∣quam ex Athenarum finibus evecta per A∣rabiae, Italiae, Germaniae, Galliae, civitates pe∣regrinata est, sese ita externis morib{us} obline∣bat, ut amissa pene sanitate vehementer lan∣guesceret▪ & acute disserere prudenter{que} de∣disceret. Nam cùm a Peripateticis, hominib{us} illis quidem excellenti ingenio, sed non satis libero judicio tractaretur, duplicem labem cōtraxit, alteram nempe praeceptorum, alterā exercitationis & usus Siquis praecepta spectet, dolebit id in artem pulcherrimam irrepsisse,

quod ipsius non modo non ornaret, sed turpiter imminueret dignitatem. Quid enim commen∣titit, quid alieni non in eandem homines in schola semper & umbra a disserentes conjece∣runt? Non intellexerunt vt caeteras artes sic dialecticam e naturae observatione deductam, ita effingendam esse ut a natura non aberret. Hinc praedicabilia & praedicamenta exorta sunt: quae erant a Peripateticis celebrata tā∣topere & decantata, ut qui de eisdē valenter & bonis lateribus clamare didicisset, is non mediocri ornamento putaretur excultus logi∣cae disciplinae. Hinc modalium, oppositionum, conuersionum argutiae emerserunt: in quibus non rei obsoletae & pervagatae scientia deli∣tescere, sed excellentissimae sapientiae splendor elucere credebatur. Hinc reductionum & syl∣logismi demonstrativi subtilitas emanavit: cui tantum ab argutulis sophistis tributum est, vix vt putetur ab hominibus cogitata, sed ad homines in Lycaeo spatiantes transmis∣sa divinitus. Hinc deni{que} sese variarum me∣thodorum elegantiae profuderunt: a quibus instructi Peripatetici, magnam intra domesti∣cos partetes gloriam consecuti sunt. Atque istae tot res cum sint natae in umbraculis otio∣sorum,

cùm perpolitae artificijs sophistarum, cùm distinctae elenchorum ineptiis & exor∣natae, quî non arti dialecticae gravissimam la∣bem aspergere potuerunt? Intuere etiam in vsu dialecticae labem non minorem. Vis illa humanae rationis nullam habet definitam re∣gionem, cujus terminis septateneatur. Sed ad omnia, quae intelligi explicaríue possunt, quasi rivis diducta est. At haec artificiosa ra∣tio, quam dialectioam vsurpamus, et si sit velut imago aliqua in quam nativaerationis facul∣tates universae transferendae sunt, tamen est non in communem vitae consuetudinem edu∣cta, non adhibita ad res singulas explicandas, non ad omnes conventus dimissae, sed philoso∣phorū libellis cōclusa, & ad scholastici proble∣matis altercatiū oulam religata. Quare anilis illa in Lycaeo & otiosa ambulatio fecit, vt d••∣lectica quasi pulsa sedibus suis & ••••bata pa∣trimonto avitae dignitatis in sobole & latebris delitesceret. Quod cū vidisset P. Ramus pro eo quo fuit ingenio propè singulari, suscopit ille dialecticae expoliēdae laborē; laborē hercle gra∣vissimae contentionis & invidiae. Inquisivit in praedicabilia, eáque adulterinis depicta colori∣bus deprehendit. Praedicamentis litem inten∣dit,

quod non precariò sese in altorum finibus collocassent, sed summa vi in eosdem irrupis∣sent. Quid modalium, oppositionum, conversio∣num deliciae an placuerunt? equidem diutius ferre non potuit. Quis enim spinosis sophisma∣tis in modalium doctrinae modus? quid non in quibusdam oppositionibus opponitur veritati? quae non in cōversionibus perversio disciplinae? porro demōstrativi syllogismi delirium excus∣sit & profligavit. pro vnica methodo adversus Galenum & interpretes Aristoteleos acerrime dimicavit, eam{que} sophismaiū multitudine op∣pressam vindicavit. Sic deni{que} totā artem pru∣denter conformavit, vt si quis illius vllum mē∣brum divulsum & discerptū esse vein, is arti∣ficiosè instructam pulcherrimae disciplinae fa∣bricam turpissimè dissolverit. Quinetiam, quod ••••aximum est, vsum logici artificisampli fi∣cavit luculenter & illustravit. Dialectieam enim avocatā aschola in clarissima luce colto∣cavit: produx it in forum & rostra ad sapienter de litibus perorādū: evexit in judicum subset∣lia ut legis mentem interpretetur, & raetionem ferendae sententiae administret: dimisit in Cu∣riam, ut tanquam magistra prudentiae consilijs praesideat: transtulit etiam in campū & actem,

ut omnes militiae obeundae vias pervestiget & exponat: deni{que} eandem ad singulos vitae usus commodissimè dispertivit. Quid? an est ista P. Rami in perpurgandis dialecticis improbata industria? certè quae coli ab universis propter summā vtilitatem & celebrari propter accu∣ratissimam rationem praecepti debebant, ea a nonnullis repudiata cum fastidio, & asperiùs reprehensa sunt Prodiit non ita pridem Eve∣rardi Digbei adversus unicā P. Rami metho dū dialogus: equidē, ut multi opinantur, magis audacter emissus, quàm eruditè contextus: ut ego existimo, non ita magno judicio institutus. Attulit enim ad eandē pervellendā nō vim a∣cutissima rationis, sed cōmentiū ingenii sui, il∣lud{que} per omnes dialogi partes ita fusū sine ar∣tificio, ut quidvis potius agere quā de methodo disserere videatur. Non alienū igitur fore putavi, si dialogi istius artificium retexorem, & Digbeū de vnica methodo retinēda libere, sed tamen modestè admonerem. Quod quidem fe∣ci nulla ostentatione ductus, aut in suscipiendo ingenii, aut in perficiendo laboris & industriae. Ecce vero de quibus sum ad Rameae disciplinae defensionem privatim cōmentatus, ea inscrip∣ta nomini tuo (nobilissime Comes) in lucem di∣vulgavi.

Nā quae duae resgeneris amplitudinē vehementer ornant, eae in te elucent ambae, li∣terarū nempe cognitio & studium juvandi lit∣teratos. Illa te, quamvis adhuc in flore aetatis versêre, tamen cûm ad disciplinam pruden∣tiae, consilii, humanitatis erudivit, tum etiam ab ornamento instruxit religionis & pietatis. Hoc eam tibi gloriam peperit, ut amplitudinis tuae memoria non modo ab Anglis celebretur, sed etiā a transmarinis hominib{us} sūma chari∣tate usurpetur quid quod methodi disciplina, digna res sit, quam homines generis dignitate praestantes perpetuò cōsectentur & adhibeant? Nam ut rem propositam animo celerrimè & intelligentia complectamur ut eandem memo∣riae sūma facilitate tradamus, ut dicta omnia & cōmentationes elegantissimï ordinis cōcin∣itate illustremus: id certè quantum cun{que} est (est sine dubio egregiū quiddam & singulare) totū methodo debemus. Quàm verè ista me∣thodo attribuerim, quàm nihil illius landi af∣fingam, non ignorat Dominus Henricus Ho∣wardus patruus tuus, qui stirpis suae nobilitatē gloria multiplicis doctrinae & literarū cumu∣lavit. Quapropter cùm in studiūincitere cog∣nitionis & scientiae, cùm disciplinarū studiosis

pro tua incredibili humanitate consulas, cùm deni{que} methodi praeceptio non sit ab hominum nobilissimorum institutis aliena, mitto ad te (Comes praestantissime) meam de unica P. Rami methodo retinenda admonitionem: quae etsi praeter rem ipsam nihil complexa est cujus nomine commendetur, tamen profectam esse intelliges ab animo Honoris tui longe obser∣vantissimo.