Terentius Christianus, sive Comœdiæ duæ, Terentiano stylo conscriptæ ad vsum scholarum seorsim excusæ. Tobaeus. Iuditha. His accessit pseudostratiotes, fabula iocosa ac ludicra. Authore Cornelio Schonaeo.

About this Item

Title
Terentius Christianus, sive Comœdiæ duæ, Terentiano stylo conscriptæ ad vsum scholarum seorsim excusæ. Tobaeus. Iuditha. His accessit pseudostratiotes, fabula iocosa ac ludicra. Authore Cornelio Schonaeo.
Author
Schonaeus, Cornelis, ca. 1541-1611.
Publication
Londini :: [Printed by Thomas Snodham] ex typographia Societatis Stationariorum,
1620.
Rights/Permissions

To the extent possible under law, the Text Creation Partnership has waived all copyright and related or neighboring rights to this keyboarded and encoded edition of the work described above, according to the terms of the CC0 1.0 Public Domain Dedication (http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/). This waiver does not extend to any page images or other supplementary files associated with this work, which may be protected by copyright or other license restrictions. Please go to http://www.textcreationpartnership.org/ for more information.

Subject terms
Latin drama, Medieval and modern -- Early works to 1800.
Link to this Item
http://name.umdl.umich.edu/A11579.0001.001
Cite this Item
"Terentius Christianus, sive Comœdiæ duæ, Terentiano stylo conscriptæ ad vsum scholarum seorsim excusæ. Tobaeus. Iuditha. His accessit pseudostratiotes, fabula iocosa ac ludicra. Authore Cornelio Schonaeo." In the digital collection Early English Books Online. https://name.umdl.umich.edu/A11579.0001.001. University of Michigan Library Digital Collections. Accessed May 24, 2025.

Pages

Page 142

PSEVDOSTRATIOTAE FABVLA IOCOSA, atque ludicra.

ACTORVM NOMINA.
  • PHORMIO, vietor.
  • DORIO, ahenarius faber.
  • PERILLA, Phormionis vxor.
  • BROMIA, Dorionis vxor▪
  • LESBIA, caupona.
  • SYRA, Lesbiae ancilla▪
  • CHREMES, Rusticus.
  • NISA, Chremetis vxor.

PROLOGVS.

Trimetri Iambici.

PAcem, & quietam vobis, ac publicam Tranquillitatem grex exoptat scenicus. Quicun{que} huc confluxistis, fabulam hanc nouam Spectaturi, nostros{que} ludos comicos Hodie vestra decoraturi praesentia: Vos appello, quicunque liberalibus, Atque ingenuis animum excoluistis artibus: Et candida qui humanitate praediti, Studijs bonorum proveendis sedulo Incumbitis, nigrosque odistis Zoilos. Malevolos nil moramur: qúi dum industriam Nostram culpant, suam produnt inscitiam. Nunc quam sumus exhibituri audite fabulam: Non sacram, aut seriam, vt consuevimus hactenus, Verùm festivam, iucundm, atque ludicram.

Page 143

Iocos hoc tempus postulat, & facetias, Salesque, sedcastos tamen, atque innoxios. His nos iam ludere, permisit didascalus. Neque id sibi vitio vertendum existimat. Bonorum habet exemplum, quo se defendere Facile queat ab inuidorum morsibus. Valeant igitur malorum hominum calumniae, Quos non melius vlciscaris, quàm si auribus Obturatas praetereas, nihilique aestimes. Abunde sibi satis factum putabit, si suam Operam vobis non displicere senserit. Cui hoc solum est in votis, vt quas bactenus Et fecit, & posthac facturus est, bonis Probet comdias: siue illae sint sacrae, Seu sint futurae ludicrae. Verùm satis Prolixa oratione praefatus mihi Uideor. Agite 〈◊〉〈◊〉, ad argumentum fabulae Attenti quaeso estote absque vllis fabulis.

PERIOCHA.

DVo combibones admodum diluculo Foras vnà egressi, ad potandum commeant. Vxores per totum illos quaerunt oppidum. Mox depraehensos plagis contundunt plurimis. Hi postea Hispanos mentiti milites, Ruri adoriuntur rusticum, miseris{que} eum Exercent, & cruciant modis. Qui sumptibus, Magnisque impendijs grauatus, coniugis Subsidio ex aedibus ambos exturbat, probè Suggillatos. Compulsi mox inopia,

Page 144

Domum serecipiunt: & confessisuam Culpam, cum vxoribus redeunt in gratiam.

Actus I.

Scena I.

PHORMIO.

Snatij & spenarij Iambici.

NAE ego hominū qui viv••••t sum infelicissimus, Cui praeteralia, ea{que} innumera incommda, tam procax, Difficilis, tamque imperiosa vxor contigit. Cum furia quapiam infernali vitam agere mihi Videor, adeo suis dies noctesque me exagitat, Cruciat{que} praestigijs. Quanquam operiedulò intētus Vsque officio meo perungor gnauiter.* 1.1 Nunquam tamen suis me rixis, atque iurgijs Obtundere, & enecare cessat bellua, Mirest profectò etiānūc animi compotem esse me, Neque iampridem redactum esse ad dementiam, Quicum tali Tisiphone annos ium vixi plurimos. O me temerarium atque hominem multò omnium Stultissimum! quitam duro, & inamabili Capistro collum irretiendum praebui▪ vnde qu Pacto me expediam, aut quibus rationibus Exoluam▪ planè nescio miser: tam arcto,* 1.2 * 1.3 Tam{que} insolubili nodo illigatum me essesentio, vt Male illos perdat lup••••r, nobis ingum Istud qui imposuerunt grauissimum: quitam* 1.4 Molestas, adiosasque maritis iniecêre cmpedes.* 1.5 Sed quid agas? quod factum est, infectum reddi non potest. Cuicum cacedaemone, vt aiunt, nauem igred

Page 145

Contigit, eiinter nauigandum mores illius, Omnesque sunt ferendae iniuriae, non diutius Tamen, quam cum in portum sit peruentum▪ tum o Relict liberum est abire quolibet. Sed quam proculego adbuc ab illo portu absūmiser? Neque de vlla resum solicitus magis, quam ne* 1.6 Ad eum nunquam accessu concedatur mihi: Nisi quis Deus Apomechanes, vti aci solet, Apparens, de medio hanc tollat veneficam. Tum ego me quouis homine feliciorem deputem▪ At Nequaquam pol hoc sperandum est mihi, cùm vltra Hem, Nestoros anns illa sit victura sacrilega.* 1.7 Sed iam stis superque querelarum esse existim Virum, non fminam te esse recordere Phormio. Quin potius ita te▪ compara, vt quic quid animo Aegrè est, procul abs te remouendum atque pellen∣dum putes. Agedum▪ sic pol posthac fcere certum est mihi. Nunc ita{que} quemadmodum statueram, his Bacch∣nalibus Pagos vicinos, atque etiam longius ab vrbe dissitos, Perambulare pergo, probè, vti conspicamini, Oneratus. Quoniam hoc tempore, rusticis passim* 1.8 Conuiuijs, atque genio indulgentibus▪* 1.9 Confido commeatum ventri haud defuturum Famelico: idque sine labore, atque opere tamen, Quo pol domi misere crucior, ac torqueor Infelix▪ Sed quemnam huc procul accedētē cōspicor? Estne hic Dorio▪ familiaris meus, ac fidissimus Compotor? is est ipsus, commode hercule.

Page 146

Hic illum praestolabor, dum propius accesserit.

Actus I.

Scena II.

DORIO, PHORMIO.

Eiusdem rationis versus.

MIrum ni mihi mater fuerit ignauia,* 1.10 Pater{que} lethargus, ita laborem corpus exti∣mescit Meum, adeoque nihil otio dulcius est mihi. Itaque* 1.11 Relicta quae me iamsatis super que defatigait,* 1.12 Officina, atque vxore, quam habeo domi* 1.13 Quauis molestiorem Xanthippe, lebete, ac cacabo In humeros sublato, opportuno hoc tempore, Quo omnia passim laetitia, commessatiombus, Conuiuijsque perstrepunt, hincongius Abire decretum est mihi: vbi mea me haud facile Est inuentura blitea. Satis iam diu Non secus ac claudus sutor desedi domi. Credo reperturum alicubime, non opus, Quod quidem cane peius, & angue semper horrui,* 1.14 Sed pabulum huic gulae, at{que} aqualiculo gratissimū. Nempe petasonem, aut pernam, aut armum aliquem uillum, bene Assum; cui quidem potus si accesserit▪* 1.15 Talis, quali à summo mane, vs{que} ad multam noctem* 1.16 heri Meopplebālargiter, Deus bone tum ego me quouis* 1.17 Apitio beatiorem, atque adeo ipso Mida, Aut Crso ditiorem existimem. Et spero Euenturum quod auguror, adeò animus praeter

Page 147

Solitum gestit mihi▪ Sed in ipso tempore Eccum sodalem Phormionem non procul* 1.18 Hinc stantem conspicor, ad iter quoque instructum, Vti videtur. Nullum pol ego nunc obuiam Mihi dari malim, Accedam, atque alloquar. Hem; hîccine Astabas Phormio? oh, vt te aspicio lubens? Phor. Tuus quoque per Iouem conspectus, Dorie, Mihi longe est gratissimus: atque ob id procul Te huc accedentem conspicatus, substiti Lubenter hercule, atque aduentū expectui tuum,* 1.19 Dor. Facis amiè atque vt te decet. Sed quid te tam manè euoeauit è lecto, qui heri Tantum biberas? lucri bonus odor, opinor, afflauit* 1.20 * 1.21 Nares tuas. Phor. Non pol spes lucri, aut quaestus tam diluculo, at Vxor suis è nido me exturbauit iurgijs. Dor. Quid audio! etiam hic illa tecum litigat? Phar. Quasi tua hoc nunquam fecerit hactenus. D, Frequentius Quàm volui Phormio▪ Phor. Credo, & tamen me Tuam longè superat procacia: ita{que} nusquam mihi Cōceditur illa praesente quies. Et ob idvbiuis gentiū Malo esse, quam dmi▪ Dor. Sapis mea quidem* 1.22 Sententia, nam ego quoque crucem non aeque, atque meam Exhorresco veneficam. Sed quô nunc est iter? Aut vbi quaestum tibi futurum existimas? Phor. Ego hoc tempore, ne quid amice simulē, nullo* 1.23 Labore mefatigare statui: à quo aliàs quoque

Page 148

Non mediocriter abhorrere soleo, sed quod* 1.24 Dies hi postulant, cur andam cuticulam Mihiesse duxi genioque indulgendum affatim. Dor. Cur igitur haec circumfers, aut quare adopus te paras: Phor. Vis dicam Dorio? vt os vxori sublinam. Dor. Ha, ha he▪ ad eundem modum ego quoque non rarò fallo meam.* 1.25 Sed quid, quod terogem? Phor. Quid obsecro? Dor. Non sitis? Phor. Vtinam sit qui isthuc upiat experirier, Mihi{que} cantharum offerat, male peream Nisi totum, quantumuis capacem protinus vnico Haustu ebibam▪ D Mihi quo{que} ex cōpotatiuncula, Quam in multam noctem producebamus heri, Fauces ariditate crepitant. Phor. Emus ergo▪ quid Stas? Sed vbi nanc ceruisiam arbitrare no In••••••muros bonam? Dor. Non procul hinc▪ hem, se∣quere, Recta isthuc iam te deducam via. Phor. Quo? Dor. ad Lesbiam. P. Festiuamne illam mulierculam, quae in proximo* 1.26 Hoc habitat vico? Dor. Eam ipsam. Phor. Eamus ergo: nam Nimis vereor, ne, si hîc subsistamus diutius, Vxor obtort collo me intrò retrahat. At at, crepat Ostium: in pedes nos conijciamus quantū possumus.* 1.27

Actus I.

Scena III.

PERILLA.

Eiusdem generis versus.

EHo, quid hoc monstri est▪ quò tamsubitò meus

Page 149

Hinc se subduxit furcifer? credo hinc eum Aliquem conspexisse cacodaemonem, adeò Has horret aedes, adeoque invitus est domi. Non tamen illum puto hinctam cito abijsse longius, Sed alicubi hîc astare otiosum pro foribus:* 1.28 Et cum vicinis derebus friuolis, nihilique ad Farinam conducentibus confabularier, Aut percontari res nouas, quod pol multo facit Lubentius, quam opere se exercet suo. At Quid hoc? nusquam hîc ego illum conspicio misera. Perij, mirum ni se rursus aliquo abdiderit In diuersorium, aut in prostibulum potius. Eheu, nullam me miseriorem vsquam arbitror Mulierem viuere. Vtinam terra debiscat, meque absorbeat* 1.29 Suo hiatu: tam me vitae piget, ac taedet meae. Nam cur hac▪ luce fru cupiam diutius? Quocunque me verto, luctus atque miseria Me vrgent, premunt{que} vndique. Tum paupertas, graue Profecto onus, rerumque necessariarum* 1.30 Penuria, ad haec liberorum grex inops, Nudus, atque famelicus, eò me redigunt inflicem,* 1.31 Vt quò me vertam, aut quid agam plane nesciā. At Frustra hic ego lamentando consumo diem. Quin potius missas facio querimonias, Quibus proficio nihil: at{que} me ita comparo, Non perpeti diutius nebulonis contumelias.* 1.32 Quem iam, vbi vbi est, per totum quaeram oppidū, inuentumque ita* 1.33 Exercebo, atque vlciscar sacrilegum, vt huius

Page 150

Diei, meique quoad viuet, memor fiet. Et primùm visam apud Dorionem vicinū hunc, vbi Eum nunc esse cogito: nam cum illo potiat Libenter, dignum pol patella operculum: Adeo ille huic nostro est similis per emnia, Ignavus, iners, tardus▪ stipes, potator strenuus. Vnum si noris, alterum cognoueris: In eodem mihi videnter ludo edocti ad nequitiam. Sd eccam Bromlam eius vxorem, hanc adoriar.

Actus I.

Scena IIII.

BROMIA, PERILLA.

Senarij & septenarij, Iambici, admistis paucis octonarijs▪

VBi ille scelus est? vah, nusquam est: heu me miseram, occidi, Rursus tam mane? vt illum dij deaeque perdant, qui* 1.34 Tot mihi curas, tot solicitudines pari. Porcum pol mihi maritum malim, quam hūc masti∣giam. Per. Irata est, neque quae loquitur intelligo satis. Accedam propius, atque compellabo Hem Bromia, Quid est, quod hîc stomachare ante ostium? aut quid accidit Tibi? sati saluae res? Bro. Hem, Perilla, tun' age, Hic astabas? ignosce, non praevideram Te. Per▪ Credo, sed quid tristis es, aut quem incusas? Di sode Bromia Bro▪ Quem incusem rogas? quem nisi meum? Per. Maritum? Bro. Eum ipsum▪ qui nunc si detur, faxo meas Experiatur manus, ostenderem quid sit, dolis, Acyophantij vxorem fallere.

Page 151

Per. Tupol mecum eodem luto haeres Bromia. Sed quid tuus ille designavit? aut vbi nūc est obsecro? Bro. Credo hinc illū abijsse in malā crucem, & vtinā Reuertatur nunquam. Per. Ego quoque idem saepe imprecata sum Meo. Sed cedò quod terogo. Bro. Dicam. Cum heri totūpotando exegisset diem, Tandem multa nocte reuersus domum, Deum* 1.35 Immortalem quam ille temulentus excitat Ibi nobis tragoediam, quas turbas, & tumultus Ciet! nunc quo{que} cum ego illum operi intentum puto, Nescio quô se clam subduxit modo. Por. Facile, Ita me Deus amet, id esse diuinabam: eosdem enim* 1.36 Ludos hodie meus mihi fecit furcifer: Et propterea huc illum quaesitum egressasum foras, Bro. Quid ais: ô nos infelices, quae talibus Maritis nupsimus: quid rest at obsecro, Nisi vt perpetuo simus miserae? nam meus quidem Frugi futurus est nunquam. Per. Neque de meo Quicquam spei est reliquum mihi, Adeò in naturam jampridem illi versa est malitia.* 1.37 Tamē inultū, quod mihi secit hodie, nunquā auferet: Nam pergam eum porrò in omnibus quaerere diuer∣sorijs. Pugnos, si viuo, non euitabit meos, Ad manes imos etiamsi confugerit. Mori Me malim, quàm non tantam ganeonis illius Vlciscar impudentiā. Atque idem Bromia tibi quo{que} Faciendum censeo: sacilitate enim nihil Effectum esthactenus: at que adeo tales eos

Page 152

Nobis nostra reddidimus indulgentia: Dictū est ve∣tus, Phryx non nisi verberibus emendari solet. Bro. Agedum placet. Malo nodo malus nobis Quaerēdus est cunem. Per. Recte laudo. Bro. Sequar* 1.38 Quocun{que} praecesseris. Per. Vngues mihi polpruriunt: Vae illis si quidem in nostras hodie inciderint manus.

Actus II.

Scena I.

PHORMIO, DORIO, LESBIA, SYRA.

Eiusdem generis.

HEm Dorio quo pacto se tuae habent fauces, & quomodo Ualet Stomachus? Dor. Rogas Phormio? pol gut∣tur* 1.39 siccitate Iamdudum exaruit mihi: & lupo esurientior Sum. Phor. Mihi quoque sitis non parvam haec concitauit ambulatio. Dor. Vae cantharo illi, qui ori primus occurret meo: Nam pumice aridior, & quauis spongia Siticulosus sum magis. Sed eccam Lesbiam For as conspicio prodeuntem. Iupiter Supreme quam elegans, & quàm venusta est? for∣mae gratia Venerem superat ipsam▪ Les. Demiror nullum ex ci∣vibus Huc etiamnum diuertisse ad ientaculum, Praesertim hoc Bacchanaliorum tempore, Quo aduenturos sperabam plurimos. Praeter* 1.40 Opinionem isthuc me castor accidit mihi. Sed credo vt fit frugalitatem, ac temperantiam Multos docet penuria. & hoc bellum, quo plurimos* 1.41 annos

Page 135

Ha nostrae regiones miseris iam diuexatae sūt modis, Multorum loculos exhausit penitus: hinc noster quaestus est Frigidior. Nihilominus tamen credo adfuturos, à quibus Lucellum aliquod nunc expectandum sit mihi. Sed eccos quos volebam: pol salus me seruatam cupit▪ Non alios magis ego nunc optarim mihi: Nam belli sunt homunculi, faceti, atque lepidi. Phor. Accedamus, eamque appellemus comiter. Quem hic ante aedes praestolare Lesbia, Suauium, atque delicium meum? Oh, vt te ample∣ctor* 1.42 lubens. Les. Vos opperiebar aduenientes. Dor. Facis amicè, & vt Te decet. Les. Aduentus pol vester multo omnium Mihi est gratissimus. Dor. Vis vt id ex animo exi∣stimem A te dici Lesbia? age, da mihi osculum mea Festiuitas. Les. Nihil detrecto: tale enim Quid vobis negare, aut eo etiam amplius, religio Mihi esset maxima. Sed intrate sodes, at{que} sarcinas Deponite, vt hilarem laetum{que} hunc sumamus diem. Phor. Placet▪ sed cantharum promi, & mensam in∣sterni iube. Les. Nihil in me erit morae. Hē Syra, ocyus exi Syra.* 1.43 Syr. Adsum: quid me facere iubes hera? Les, Insterne Mensam. Dor. Primùm omnium amabo ceruisiam* 1.44 Promi iube, nam ingens fauces meas vrget Ariditas. Les. Naetupol antiqum Dorio obties.

Page 154

Age Syra, prome cantharum. Dor. O dulcissimam* 1.45 Cantiunculam. Les. Tales mihi hospites Gratissimi esse solent: nam edaces illos pamphagos* 1.46 Nihil moror. Syr. Sit fausta vobis haec cereuisia. Dor Habeo pol gratiam Syra: Tibi vicissim benefaxim lubens: praebibo tibi Dimidium Phormio. Phor. Perge, quid cunctar cssator?* 1.47 Nam siti hercle jamdudur enecor. Vt Dij* 1.48 Deae{que} te omnes perdant, totum exhauris impudens? Dor. Quaeso ne aegrè feras, nam imprudens ebibi: Mirū ni mihi fauillae, aut prunae inhareāt in gutture, Nam vix & iamnum me bibisse sentio. Les. Mitte isthaec Syra, & sine mora alium prome* 1.49 Cantharum, atque audin, fac diligenter annotes▪ Syr. In hoc profectò obliuiosa neutiquam Esse sole. Phor. Vah, quid moraris pessima? Non verba tua, sed cereuisia meam mihi Restinguet sitim. Les. Quietus esto, jamiam* 1.50 Aderit: atque accam. Syr. Hem, accipe, Phor. Vtinā tam cupide Deus Animam excipiat meam, atque ego nūc hun arri∣pio cantharum. Dor. Ut haurit helluo! Bithum cum Baccho Commissum dixeris. Les. Agite, apparata iam sunt omnia, Vbi Voletis accumbite. Phor. Accumbamus Dorio. Hîc ego mihi locum deligo Eho Lesbia, Tu dextrum mihi claude latus. Tum vt Syrae nobis∣sum quoque

Page 155

Accumbat iube. Les. Syra cpe sedem, & Dorioni* 1.51 Te adiungito. Syr. Nihil est quod aeque fecero Lubens. Les. Nunc admo••••te 〈…〉〈…〉m patinis, apud Mensam etenim neminem decet vere••••ndarier, Pho. Ego me herculè semper eo fui animo, vt si quid Vnquam esset appositum, i〈…〉〈…〉ter, atque libere* 1.52 Attingendum, ac discerpendum put auerim, Dor. Rectè, laudo: nāque ideo non apponitur cibus, Vt oculos oblectet, sed vt vntrem saturet amelicū. Les. Hem, ne cereuisia desit curato Syra. Syr. Faciam pol sedulò. Les. Ehe, Phormio, hunc Tibi praebibo cantharum. Phor. Ut saluti si precor Mea Lesbia, mea voluptas vnta. Dor. Hem Syra, Uidere mihi subtristior.* 1.53 Nū quid te torquet. aut solicitat? cedo. Syr. Nihil Omnino anime mi. Dor. Frontem igitur exporrige, Ac te praebe hilarem. Syr. Id pol hoc tempus, atque locus hic postulat.

Actus II.

Scena II.

PERILLA, BROMIA.

Eiusdem generis.

OPportunè aedepol isthaec vicina Glycera* 1.54 Nobis voniebat obviam, nostros maritos quae Ex vrbe egressos se vidisse dicebat modò. Bro. Percommodè, ac feliciter sanè: ista enim Nisi hoc nobis indicium fecisset, per oppidum Totum hunc frustra illos quaesivissemus diem, At nunc eò recta contendimus ia. Per. Novi ego prosi ibulum isthuc, d quod frequen∣ter

Page 156

commeant. Bro. Vbi illud est? Per. Non ita procul ab vrbe. Bro. Quod est nomen hospitae? Per. Lesbia. Bro. Vah, Lesbi? impurissima* 1.55 Illa est meretrix. Per. Tenes. Tum ancillam habet Syram, Nostin'? Bro. Quid ni? non arbitror in toto oppido Sortum vsquam esse impudentius: adeo similes ha∣bent labra Lactucas. Sed quid quod te rogem? Per. Quid? Bro. Hiccine Nos illos inuenturas autumas? Per. Non est dubium id quidem. Nam illic frequenter potitant. Hem Bromia. Para vngues, non procul enim nunc ab aedibus ab∣sumus. Bro. Non pol vngues modò, sed dentes etiam exacui meos. Nunquam me per Iouem quisquam exorabit, quin meum Istum hodie, vti meretur, vlciscar mastigiam. Per. Meum quoque vah, quibus exercebo modis! Nae ille sibi cum viraginerem esse dixerit. Sed placide accedamus, ne praesentiant.* 1.56 Ego praeibo, tu subsequere Bromia. Bro. Hē, sequor.

Actus II.

Scena III.

PHORMIO, DORMIO, LESBIA.

Eiusdem generis.

OHe Dorio, iā abūde satisfactū est stomacho.

Page 157

Nunc hauriamus, ac potemus strenui. Hem quid tibi vis Syra? cantharus vacuus est, quid si hoc rerum statu Incēdiū contingat, quo pacto restingueremus? Le. O. Periculosum facinus! Hem, vola. Pho. Mea Lesbia, Quanto mihi nunc formosior videre, quam Dudum? Les. Certè quidem tu pol multò es hilarior. Phor. Da sodes osculum meum suauium. D. Bene hercule fecimus, quod lōgiuscule ab oppido Sumus digressi: nam hic, vt opinor, non facile nos Inuenerint vxores. Phor. Quid si inuenerint? Nihil ego moror foeminam. Les. Eia, sic decet. Vires vos esse iudico. D. Hem, praebibo tibi Phormio.

Actus II.

Scena IIII.

PERILLA, BROMIA, DORIO, PHORMIO.

Eiusdem rationis versus.

OCoelum, ô terra ô facinus indignissimum! Bro. Quid vociferare Perilla? Per. O Iupiter! haeccine Vides, & pateris? Bro. Hem, quid est? Per. Ambo Probe Poti, inter meretrices duas hîc accubant. Pudet me commemorare quae vidi, per ostij Rimas prospiciens clanculum, irruamus Bromia.* 1.57 Bro. Agedum praecede, sequor. Ego meo, tu tuo Infaciem vnguibus inuola venefico. Per. Hîccine sedes sacrilege? Bro. Hiccine quaeren∣mihi, dus eras nequissime? Dor. Me miserum! succurrite populares. Phor. Hei

Page 158

Perimor infelx, subuenite inopi. Bro. Etiam Subsidium imploras furcifer? Dor. Ignosce obsecro. Si aliàs vnquam pedem foras extulero, occidito. Bro. Id nunc faciam. Phor. Eheu parce quaeso mea Perilla. Per. Vah, Tibi ego parcam omniū? Dor. O me infelicissimum! Ph. Ah, siccine me vxor strāgulas? Per. Hē Bromia Crumenas illis eripiamus: deinde abeāt, vel in malā Crucē impurissimi. B. Hoc ago. Nunc quo dignus es▪ Abi scelrate. Per. Sic exercendi sunt, qui rem de∣coquunt. Bro. Qui meretrices impuras plus amant, quàm coniges. Per. Quod si omnes vxores suos maritos rm male* 1.58 Gerntes, ad eum tractarent modum, non tam Multi passim invenirentur decoctores, & adulteri: Nunc ad quae vis facinora illos impunitas Illectat. Sed satis iam hîc remoratae sumus diu, Ad vrbem redeamus. Propediem supplicantes Aderunt famelic. Sed nihil agnt, me mortuam domi.* 1.59 Malim, quàm cum tali marito vivere. Br. De isthe quid sit futurū, consiliū vnà capiemus

Actus II.

Scena V.

PHORMIO, DORIO, LESBIA.

Eiusdem generis.

QVid nunc agendum nobis censes Dorio. Audiebimusne foris egredi? Dor. Circumspice Etiam sedes, anne alicubi hîc haereant Phormio. Phor. Perij, vt etiam nunc timeo miser.* 1.60

Page 159

Dor. Circumspicito inquam ne rursus ex insidijs* 1.61 Nos adoriantur harpyiae obscoenissimae. Me miserum, differor doloribus, membra Luxata sunt omnia, genua{que} labant mihi. Phor. Mea quo{que} caput totum mihi tuber reddidit Venefica. Les. O viros fortes, ac strenuos! Eho, quo pacto vobis hoc sapit tentaculum? Phor. Etiam rides pessima? Les. Pol iam defessa sum* 1.62 Vos ridendo. Dor. Pergis inepta? Les. Eia, pugnatum est fortiter, Quid restat, nisi vt triūphū agatis? Dor. mitte sodes ocari Lesbia: satis nos discruciat infortunium Nostrum, etiamsi tu istud tuis dicterijs,* 1.63 Atque iocis non conduplices, Les. Pro Iupiter!* 1.64 Quàm velim me non vidisse tantum dedecus. Viros vos caedi ab vxoribus vt pueros? ô inauditam Infamiam, atque turpitudinem! at satis Iam verborum est: nam me cum talibus viris Loqui pudet. Agite, numerate pro ientaculo. Phor. Eho, quid numerabimus miseri, quibus Adempta sunt marsupia? Les. Quid isthuc mea? Numerate inquā. Dor. Id quidem nihil habentibus Difficillimum Les. Isthaec verba sunt, quibus* 1.65 Nihil moueor. Scio quid agam. Hem Syra, caca∣bum Hunc, at{que} lebetem intrò aufer. Phor. Hem, siccine agis Lesbia? Les. Quid ni? vbi persolueritis quod debetis, redden∣tur protinus. Valete. Phor. Quid nunc agimus Dorio? Dor. Ne∣scio

Page 160

berculè, Nam cum crumnam adimebat vxor, consiliū etiam Omne ripiebat ••••hi. Pho. Tame inueniendum est remedium huic malo: Et damnum hoc ratione aliqua sarciendū existimo. Dor. Nihil malim, siquidem quid tale posset ine∣irier. Sed ne frustra quaer as, nimis metuo miser. Phor. Ad vxores redeamus, culpam{que} fateamur supplices. Dor. Rides? egon▪ isti supplicabo sacrilegae?* 1.66 Nunquam faciam. Phor. Durum ••••lum necessitas. Dor Suadere noli: nam pol inedia mori malim, Quàm dominam tam difficilem, & tam imperiosam perpeti. Phor. Age, ausculta: inueni aliud, quod magis probes. Dor. Quid? Phor. Dicam, nosti opinor quàm multi,* 1.67 hoc praesertim tempore, Passim per pagos, vicosque vagentur milites, Nihil non impue perpetrantes. Dor. Illorum her∣culè I am ingens vbique est copi. At quorsum isthac? Phor. Milites* 1.68 Quoque nos esse assimulabimus: Atque miseros hoc prtextu spoliabimus Rustios. Dor▪ Dici probe, si pro epulchro* 1.69 Crucem status velimus nobis. Phor. Vah, nihil Periculi est. Quasi non multo graiora vbique* 1.70 Tolerentur selra, & flagitia: inter arm

Page 161

Silent leges. Dor. Pol vera praedicas. sed vnde nobis Arma? quibus & ab alijs dignoscuntur, & agricolis Terrori esse solent milites. Pho. Si mutuo nūc poss∣mus, Sumemus alicunde foenore. Dor. Hem placet Consilium: itaque & hic, & alibi tibi lubens Obtemperavero. Phor. Benigne dicis. sequere me.

Actus III.

Scena I.

NISA.

Eiusdem rationis.

MIseram me quàm dura, aspera{que} vitae cōditio Nobis obtigit agricolis quibus á sceleratissimis Nihil vsquā tutū est militibus: qui sibi licere in nos* 1.71 Quic quid lubet putant, Aequum sit, an iniquum quod imperant, Nihil morantur, aut vident, nihil{que} pensi habent. Tum nisi protinus ad nutum illis inseruias Sacrilegis, si quid eorum, quae impudenter exigun, His denegaueris caedunt, spoliant, mille{que} nos Affligunt & cruciant modis. Nae illi admodum Fortunati, at{que} felices sunt, qui hoc rerum statu, In vrbibus, & intra muros vitam exigunt; Qui portis, atque mnibus à se arcent hoc impiun Execrabileque hominum genus: cum ruri apud Nos illis pateant omnia▪ vbi plerun{que} ianuae, Fenestraeque ruinosis desunt tugurijs. Adeo in cinerem puluerem{que} versa sunt* 1.72 Quae possedimus omnia. Nunc quoniam qu porta∣ueram Ad mercatum, ua, gallias, atque caseos satis

Page 162

Uendidi feliciter, pecuniaque* 1.73 Loculos oppletos gero, recta domum propero. A qua cùm absum diutius, neque maritus, neque Liberi satis officium faciunt suum. Omitto liberos qui propter aetatem parum Sibi consulunt. Sed hominem tam gradem, virum* 1.74 Dico, nihil etiamnum sapere, desidem, Vecordem, atque ignauum esse, quae mulier ferat? At at▪ nescio quos huc procul aduent ants conspicor: Pol milites sunt, nisi oculi mihi prospiiunt parum. Abeo, atque in pedes hinc me quantum queo.* 1.75

Actus III.

Scena II.

DORIO, PHORIMIO.

Eiusdem generis versus.

EHo Phorno, quo pacto nunc tibi instructus* 1.76 Esse videor hasta, atque gladio? Phor. Probè ad∣modum. Nam nisi qui sis nossem, veteranū quendam militem* 1.77 Te esse deierem. Sed circumspice sodes, satin' Mihi hic thorax, galea{que} conueniant? Dor. Pol for∣mae gratia Euenit, vt quicquid indueris, te deceat maximè. Phor. Derides? Dor. Nequaquam, quod res est dico. Sed Meus hic ensis totu rbet ferrugine. Intra annū nec mundatū, nec detersum esse dixeris. Phor. Nihil refert, cruore eū rubere credent rustici. Der. Ha, ha, he, scitè hercuse. Phor. Sea ctera quo{que}* 1.78 an me deceant, vide

Page 163

Obsecro. Dor. A capite vsque ad talos miles mihi* 1.79 Videre strennuus. Phor. Vtinam Ita armati hesterno fuissemus die, Cùm in diuersorio nos adorirentur coniuges: Nunquā viuae è anibus nostris eusissent veneficae. Dor. Phy, tam perijssent, quàm extrema faba, quod dici solet▪ Sed vbi praedam parataem nunc nobis fore Putas Phormio? nā iādudum stomachus latrat mihi. Phor. In proximo hoc vico, ibi cadauer erit, quod involabimus* 1.80 Uultures. Dor. Itane arbitrare? Phor. Certe. Dor. Sed vide Etiam ne te ist haec fallat spes: neue quis ibi sit▪ cu Fucus suboleat, nosque agnoscat▪ atque ita fabul Fiamus vulgi, ac risui simus omnibus. Phor. No fiet: tumodo fc sis animo bono, Vt fortem militem decet. Sed commode hic Mihi quippiam succurrit▪ Do Quidnam isthuc est Phormio? Cedò sodes. Phor. Hispanos nos esse assimulabimus. Dor. Quid, Hispanos? cur istud obsecro? non enim* 1.81 Intelligo. Phor. Vt terrori simus omnibus. Nam nullum militum genus Est, quod magis meuāt, atque exhorrescāt rustici. Dor. Non illi soli per louem: nam nos quoque Quale sint, experti sumus frequenter, idque non* 1.82 Sine magno nostro, vt arbitror, malo: verùm Quo pacto isthuc queamus, non intelligo, Cùm linguam vterque ignoremus Hispanicam.

Page 164

Phor. Teneo ego verba aliquot vulgaria, quae ex illi∣us Hisp••••i. Sermone, quem pridem domi meae dies Complures ertuls▪ mihi* 1.83 Etiam nunc haerent in memoria: Dor▪ Vah, si isthuc* 1.84 atis Esse arbitraris, age, ego quo{que} qudā memini ex ijs, Q••••bus mens mocum saepe solebat stomachrier. Phor, sthae suffecerint, nam stupidi, atque stolid sunt rus••••ci, Minimo illis os subleuerimus negotio. Tum in vultu vtrique is inest color,* 1.85 Ut pro Hispanis probemus nos facillime. At satis hic iam cunctti sumus. Eamus, ae bonis Auibus Martis experiamur aleam. Dor. Placet.

Actus III.

Scena III.

CHR EMES, NISA.

Eiusdem generi.

NAE ego agricolarum qui viuunt sum ifeli∣cissimus, Cui nulla vn quam conceditur quies, nullum oium, Nulla laboris intermissio, nulla denique* 1.86 Tranquilit as, tam grauibus curis, ac negotijs Mlstis distrahor, atque obtundor vndique. Nulli festi▪ ac profesti omnes mihi sunt dies. Tam i••••erisa habo vxorem, tamque difficilē, A morsm▪ Quae cum ipsa dies totos domi Des••••eat ociosa, aut cum vicinis garriat.* 1.87 No magis paret marito, quam si asinū illū iuicet

Page 165

Mercede conductum: adeò neque quid imponat▪ ne∣que Quid imperet mihi, vnquam Cogitat: neque Me respicit, neque aetatem meam. Nunc sunt mihi Concinnandi locti, nunc defricanda matula, nunc Verrendum pauimentū, nunc conuoluendae stragulae, Nunc vcae mulgendae, nunc lac agitandum, nunc in agris* 1.88 Aut arandum, aut fodiendum, nunc purgandum stabulum: his* 1.89 Alijs{que} multò pluribus,* 1.90 Atque grauioribus occupationibus Quis obsecro solus suffecerit? quis non* 1.91 Tanto succūbat oneri Sed lupum eccum in fabula, Hui, tam cito è mercatu? Vae mihi, perij miser: Vapulabo largitor: nam nondum, quae modo Imperabat exiens, curata sunt Omnia. Haec mihi restant eluēda mulctralia: id agam.* 1.92 Nis. Hei miserae mihi: genua labant, vox deficit: Tum aeger fatiscit spiritus. Deum immortalem. quam fere* 1.93 Ego in istorum praedonum incideram manus? Pedibus pol habeo magnam gratiam, qui me ex Tanto surripuerunt periculo. Sed ab aedibus Nostris me non proculiam abesse gaudeo. Atque vt hîc quoque satis tut a sim vereor misera. Chr. At at, quid ego illam turbatam, & metu exa. nimatum cospicor?* 1.94 Compellabo. Hem vxor, quid sibi vult hic timor? Aut quid expalluisti? quidue respicis

Page 166

Identidem? satin saluae res? quid taces? Nis. Actū est. Ch. Quid ita? cedôsodes. Nis. Nostra aeepol I duhio vita est. Chr. Quin dic quid sit. Nis. Pau∣lulum Sine ad me vt redeam. Chr. Me miserum, quàm timeo, ne Tu nunc trstssimum mihi nuncium adfer as. At omissis ambagibus, rem paucis expedi Amabo. Sed quidhoe? video huc procul aduentare nescio Quos, hastis gladijs{que} armatos. O Iupiter!* 1.95 Serua nos obsecro. Nis. Hem, vide'?* 1.96 Illi me praedones per totumiter insequutisunt Hact••••us, & nunc nihil magis metuo misera, Quàm ne huc diuertant, nos{que} suo cru••••ent, atque affligant modo. Quare ocyus intrò nos recipiamus Chreme, Atque occludamus ostium. Chr. Ne feceris Nisa: Namque hoc pacto multo illos irritaueris magis: & fores Perfringen, aut irrumpent per feuestras Potius, quàm se finent excludier. Nis. Quid ergo* 1.97 Faciendum existimas, aut quid d•••• consilij Chreme? Chr. Opperiamur hic eos ante ostium, Et comiter appellemus: fortaffe vti Praetere••••t, impetrabimus cum gratia. Nis. Vtinam id fiat. Sed animus mihi nescio quid* 1.98 praesagit mli. Chr. Bene ominare, res succedet opinione melùs:

Page 167

Nam spr adiuturum Deum. Tu modò fac sis ani∣mo bon.

Actus III.

Scena IIII.

PHORMIO, DORIO, NISA, CHREMES.

Eiusdem rationis versu.

NVne vultus nobis est sumendus Martius, Et non nisi castrensi proferenda verba.* 1.99 Dor. Sesquipedalia, pullos{que} Bellonae decentia. P. Tum nomina quoque erunt mutanda nobis: nam* 1.100 Doriones, atque Phormiones inter Hispanos Inueneris paucissimos. Dor. Scio isthuc, at{que} ob id* 1.101 Sennores erims vtrique. Neque alio ego te,* 1.102 Neque me vnquam appellabis nomine. Hic militibus Hispanis mos est. & sapiunt me Quidem sntentia, quise metui, quàm amari Malunt. Nam facilitas contemptum, seueritas Autoritatem parit. Phor. Ita me Deus amet, v Mihi verum videris dicere▪ namque eo* 1.103 Pacto fiet, vt & nostra iussa rustici Extimescant, nobis{que} ad nutum suppeditent omni: Tum vt quiduis impunè faciamus. Nam quis ea Audacia est, licet indignis sit exceptus modis, Vt Hispanum audeat incusare militem? Aut si id faciat, quid obsecro nisi malum condupli∣cat suu? Sed iam satis hîc remorati sumus. Do••••m Hanc adoriamur proximam, quicun{que} hîc habita rusticus.* 1.104 Is primus à nobis comdetur▪ atque exhaurietur

Page 168

Planissime. Sed eccum eum pro foribus stantem con∣spicor. Nis. Hem Chreme, recta huc ad nos affectant viam. O nos infelicissimos.* 1.105 Nimirum consilium illud rectum est, de occludendis aedibus. Chr. Mitte id, nihil inquā iuuerit, imo oberit magis. Non sunt irritandi crabrones, quos cum volueris, Placae nequeas. Prior ego illos cōpellabo Saluete Viri boni. P. Apero vellaco, como es taeys aysy?* 1.106 Dor. Quin es peraeys Luterano? Nis. O miseram: Hispani sunt. crucem non aeque atque hos horresco milites. Por. O traydores del Ry despachaos presto. Chr. Actum est, perij miser. Dor. Que hazeis tantas bozes: Chr. Hei mihi, eti∣am verberas? Phor. A Luterano, trae paen blanco, y vino. Nis. O facinus Indignum. Chr. Nostrate lingua me obsecro* 1.107 Compella Sennor: nam neque quid loquamini, Neque quid velitis intelligo. Phor. Non? Ch. Nō ita Me Deus amet. Dor. Credo, quia parum placent. Quaeloquimur simulat se non intelligere furcifer. Nis. Non pol intelligimus Sennores: nam vernacu∣lum Solum sermonem nos callemus agricolae, eo vtimini Obsecro▪ quic quid iusseritis, ffectum dabimus proti∣nus. Dor. Insterne mensam, prandiū{que} nobis appara▪ Praesto Praesto, quid cunctaris venefica?

Page 169

C. Paramus sedulo; vos modo desinit stomacharier. Nis. Quicquid in aedibus estnobis, apponemus libera∣liter. Phor. Hoc etiam at{que} etiam cogitate, militem vobis* 1.108 Esse excipiendum regiū: quapropter ne vulgaris, aut Quotidianus apparatus it, cauete sedulo.* 1.109 Eho▪ quid tu nobis panem atrum adfers litea? Album apponito, um{que} recentem, nisi cerebrum Tibi velis hic dispergier.* 1.110 Tum petasonem, lardum, aut fumo induratas carnes nolumus: Seruate isthaec vobis, nam talibus noster Non assueuit stomachus. Nis. Atqui nihil praeter Illam est nobis vsquam in penario, Dor. Apage in* 1.111 Malam crucem garrula, vinū etiam ex oppido ad∣ferri Nobis volumus in vesperum, id{que} Renense. Chr. Hui. Phor. Praeterea armum ovillum, caprum,* 1.112 aut〈…〉〈…〉leporem potius: haec Nisi mature parata, at{que} probe assa fuerint Omnia, vae vestris capitibus, atque scapulis. Ha cōditione cōtenti nunc hisce erimus vulgaribus Nis. Eheu, ad restim jam nobis res redijt planissime. Pho. Quid mussitas pessima? quod praeceptum est tibi Fac exequare protinus: etiamne respicis? Dor. Hem furcifer, vbi sunt oculi? videsne cantharos Esse vacuos? Chr. O me miserum. Phor. Quid stas stipes? vola. Probe, vt arbitror▪ se habēt principia. Dor. Rusticis Hic nacti sumus satis opulentum, ac diuitem. Pho. Scebam ego isthuc, & propterea te potissimùm

Page 170

Huc deducebam. Dor. Fecisti probe, sed ccu* 1.113 Accedentem silicernium; pol dignus est Ad hunc qui tractetur modum. Chr. Sit faustus, ac Felix vobis hic potus. Dor. Aconitum esse optes, vt Arbitror, Quo is exonereris sūptibus. Sed quid quod te rogē? ne ad macellum exijt vxor? Chr. Iamdudum. Dor. Abi Tu, atque ex corte adfer gallinas aliquot eas{que} Partim elixas partim asss cura sedulò.* 1.114 Chr. Ehu me infelicem! etiamne amplius? trium Dierum vix mihi est familia. Phor. Ehē, quid murmuras Mastigia? abi inquam, nisi pauimentum hoc tu Velis cōspergisanguine. vt incedit testudo! Chr. Prò Deum immortalem, quis me est infelicior? Hos tantos sumptus quis ferat vel satrapes? Dij perdant hoc imperiosū, superbū, at{que} intolerabile Hispanorum genus: qui, cùm domisunt, vix habent Quo ventrē exaturet fm liū, appludam vorāt,* 1.115 Vappum bibunt: tum nuditate horrent, ringuntur{que} inedia. In his verò nostris regionibus, haùd secus Ac heres, magnates{que} coli, & honorari volunt. Nostrates autem adeo praese contemnunt, vt pecu∣da potiùt, Quàm homines esse illos arbitrentur. Quare eos Odi pessime: adeò vt ad occursū illorū animus statim Inhorrescat mihi. At metuo ne hic me audiant Querētē. gallinariū adibo, vt quod iusserūt exequar.

Page 171

Actus III.

Scena V.

PHORMIO. DORIO, Eiusdem generis.

OHe, nunc affatim expleti sumus, surgamus, &* 1.116 Ambulādo in vesperū exacuamus stomachū. Tum visamus quot vaccas bic rusticus habeat in stabulo. Do. Quin aedes perscrutemur omnes, omnes arculas Scrinia{que} omnia; deni{que} innolemus▪ atque Auferamus etiam quae vsui nobis futura sunt. P. Quo iure? Do Bellico. Ph. Placet: militibus enim Quodcunque lubet licet, neque pol iniuria: Nam in rempublicā merita illorum sunt maxima.* 1.117 Propulsant hostem, pugnant pro patriae Salute, pro aris, ac focis, pro libertate publica. Hi si quid cuipiam ademerint, si quem spoliauerint, Aut caeciderint, si cui vim fecerint, Si quid perfregerint, incusandi, aut culpandi erunt?* 1.118 Dor. Nequaquam, nam cùm ex illis maxima perci∣piantur commoda, Ad haec lenia conniuendum est incommoda. Phor. Recte dicis, sed pergamus, quò perlustremus singula.

Actus IIII.

Scena I.

CHREMES, NISA.

Trochaici, partim catalectici, partim acatalectici.

PRô Deûm atque hominum fidē! minime miror si homines Insanire incipiant ex iniuria. Nis. O mores, ô flagitia! ô inauditam impiorum

Page 172

Hominum audaciam, at que maliciam? Chr. O su∣perbiam Iudiciorum legum{que} oscitantiam! Per quā his nebulonibus, & scurris quiduis impunè licet. N. hei mihi, mori malim, quā in tātis calamitatibus Viuere & tam acerba perpeti. Chr. Non perpetiar Amplius, at que adeo animā relinquam potius, quā* 1.119 non os vti Merentur vlciscar mstigi••••, magnum est quod molior: Et spero adiuturum Deum. Nis. Quid Chreme? Chr. Viego illos pellendos, at{que} ex aedibus Exturbandos censeo: quandoquidem blandiendo Et bene faciendo, omnia{que} tolerando nihil Hactenus profecimus. Hac non successit, rem alia* 1.120 Nunc experiar via. Nis. Mi vir, si tibi velis Consultum, sententim muta: ne & ipse ce, Et nos omnes perdas. Chr. Non me clā est periculū Hac in re esse maximum, verùm sic animum Induxi meum, priùs me perditurum Meam vitam, quàm haec perpetiar diutius. Tum si maximè velim ferre, facultates non sinunt. Nam vnam coenam heri illis dedimus, quae si iter* 1.121 Nobis sit danda, actum siet. Vt enim alios Sumptus omittam grauissimos, indesinenter Sorbendo, nobis quid vini absumpserunt? Eho Quid futurum existimas Nisa, si nos assidue exe∣dant?

Page 173

Nis. Durū quidē haud nego: sed leuius sit patientia,* 1.122 Quod mutari non potest▪ Chr. Nimium hercule Improbi isti nostra abutuntur patienti, Quam tum deum nobis profuturam existimo, Cum in furorem sese commutauerit. Nis. Laudarem animum, nisi supra virestuas Esse quod conaris, arbitrarer Chreme. Chr. Nihil moror: Si moriendū est in tali facinore, mori mihi Hac tam misera vita futurum est gratius. Nō fit sine periculo facinus magnū, ac memorabile.* 1.123 Tu modo fac sis animo quieto. Nis. Facile possem, Nisi saepius, quantum armati valeant, expert esse* 1.124 misera. Chr. Audendum est: nemo ignauia victoriam Est consequutus vnquā▪ Prima coitio est acerrima, Si sustinueris, post illas vt lubet ludas licebit. Itaque hoc quicquid est periculi, magnarum erit hanc Remedium aegritudinum. Nam posthac incolumes Sat scio for nos, si semel infracto animo iniuriam A nobis propulsauerimus▪ Nis. Ne Hercules Quidē cōtraduos▪ Chr. Vah, quasi tibi desint manus* 1.125 Tu fac vticolus in prōptu sit, ego mihi furcā sump∣ser Si illis machaera, & nobis vrbina est domi. Quanquā nō magnopere istorū me terret ferocitas, Qua tum in nos bacchantur maxime, cum tuti post principia Urbis belligerantur ebrij▪ tum eorum est Operaeprecium audire audaciam, quando miserum,* 1.126 Et înermem agricolam, qui referire non audt, Maledictis lacessunt, at que verberibus.

Page 174

At nunc fax vt cum rustic minim ignauo ibi* 1.127 Rem fisse sentiant, & superi, nisi quid me aximus* 1.128 Fllit, nostros conatus iuuerit. Nam qui tibi Nunc viri videntur▪ nebuloes sunt ignauissimi. Nis. Si isthuc certum est tibi, age, parebo: tu modo quod facto erit Opus, impera. Chr. Nihil quidem ampliùs, nisi vt* 1.129 Cum tempus fuerit, te talem praebeas, Qualem ego te expertus sum saepissime. Nis. Euge, rem feliciter successuram augurr, Adeò animu ad pugnam exardescit mihi. Modò aderunt opinor, rursus nos suis* 1.130 Adorituri maledictis, probris ac convitijs. Quod si fiat▪ fait se cum viragine Congressos intelligant. Adeo ego iam ferre possum Illorum mina, & contumelios verba. At Eccum oras vtrumque prodeuntem. Tu* 1.131 Accede ad illos, ac primùm quidem expeire Si quid cum gratia impetrare queas: nā quod cauer Potes, stultum est admittere. Quod si comiter Blandequ lquendo nihil effeceris, nosque Afflgere, cruciare, at que verberare porro Pergant, memento te virum esse. Ego introeo, vt Quae ad pugnam opus erūt parē reuersura è vestigio.

Actus IIII.

Scena II.

DORIO, PHORMIO, CHREMES, NISA.

Eiusdem generis versus.

QVid istuc? itane ad clarum doriuimus diem? Multa nox meis adhuc est oculis. Ph. Hi ve∣tern••••

Page 175

Hercule est pellendus ab animo. Sed nase Quae tāta stomaho? Quidnā haec sibi vult oscitatio? Extendere nunc demum neruos uuat▪ iuuat Ab oculis propellere sonum, Dor. Quid an ructas* 1.132 Hesternàm rapulam? Phor. Id quidē facio nsolens: nam vel Adcruda concoquenda stomachus mihi valet satis▪ Nec ventrem tanta suburra vnquam grauatum* 1.133 memini, vt A vomitu remedium quaerendum fuerit mihi: Quod ne nunc cōtingat periculum pol maximum est. Dr. Nihil hercule mirum, qui heri tantum cibi Deglutiueris, tot cyathos exorbueris.* 1.134 Ph. Te quo{que} nihil vnquā vidi edacius, aut bibacius Quicquam▪ Dor. Certè aliàs non soleo esse parcior, Aut abstemius, verùm nunquam ante, quod sciam, Coenaui vnctiu, nunquam prolixiùs. Phor. Sic indulgere iuat genio. Dor. Sic curanda est cuticula. Chr. Mortuū ego me malim, quàm hoc vobis de meo Contingat saepiùs. Phor. Io Liber pater? Dor. Io Ceres? quis nobis fortunatior? Chr. Dij vestris sceleribus dignum vobis reddan* 1.135 praemium, Nis Chreme, in promptu sunt quae parari iusseras. Chr. Bene feisti▪ Phor. At eccum furciferum cum coniuge! Vellico Luterano. Dor. Ennemigo de Dio.* 1.136 Chr. Blanda hercùle at que amica salutatio. Phr. Quid mussitas scelus?

Page 176

Chr. Vos hic demirabar tam mane, qui heri Tantum biberatis▪ D. An tibi id nimiū videbatur Sacrilege: An nos vento, aere{que} victitare Credideras? Chr. Non profectò, sed tantos tamen* 1.137 Hellones ac tantos gulones esse vos Nunquam existimaueram. Phor Vah, tun'nos hel∣luones* 1.138 Appellabis mastigia? Nis. Qualis vos deprehendi∣mus Tali honestamus nomine. Nos agricolae rudes, Atque simplices scapham scapham, ligonem Ligonem diim••••. Dor. Etiam ententias* 1.139 Loqueris garrula. Phor. Quid istuc, tū' in tam graui Delicto isti impudenti, atque temerario Audes patrocinarier: Nis. Quodtu mihi Obiectas patrocinium? an non maximo Nostro incommodo▪ grauissimis{que} impendijs Vos tales heri per totum pertulimus diem? Phor. Eho venefica, ego pol tibi, nisi taces, Istam linguam praecidam impurissimam. Abi ad macellū, emptura quae appares in prandiū.* 1.140 C. Hui etiam prandere hic statuistis? Itiner ego vos Accinctos putabam. Dor. Ha, ha, he, tota erras via. Neque hodie, neque cras, neque perendio hinc dis∣cedemus Die. Quare abs{que} mora ad vrbē te cōfer, ibi{que} eme Quae parato opus erunt, at que vide ne quid desit nisi Uapulare mauis sceler atissima. Chr. Ex Coena hesterna non pauca super sunt: ea Vobis toto hoc sufficient die. Phor. Seruate vobis, Liberisque vestris frusta illa, atque reliquias▪

Page 177

Nos recentia, integraque volumus. Chr. Recentia?* 1.141 Dor. recentia inquam, at{que} integra: quoties idem Dicendum erit trifurcifer? Chr. Pecuniam Igitur numerate, qua emantur recentia. Phor. Pecuniam? hem tibi mastigia. Dor. Accipe Sacrilega. Chr. Etiam verberare audetis possimi? Hem vxor, ad arma, ad arma: insonuit buccina. Nis. In me nihil erit morae. Phor. Etiam referire paratis Audacissimi? huc si quid lubet. Non herculè Viui è manibus nostris euaderis hodie. Chr. Siccine Ais canis? Phor. Eho populares, succurrite,* 1.142 Atque auxilium ferte miseris. Nis. Hem Chreme, virum Te praebe. D. Uae mihi. Phor. Interimor infelicissi∣mus. Chr. Sic, sic vobis apparamus integra. Nis. Sic mercamur recentia. Chr. Eho Nisa, vide* 1.143 Ne istum elabi sinasscelus. Ego huic spiritum Interclusero. Nis. Vapula impurissime. Dor. Perij miser. Phor. Interij. Nis. Quo pacto haec vobis placent Cupedia? Dor. Quomodo hoc villi sapit? Dor. Heimihi▪ Etiam illuditis? Ch. Hem Nisa, arma illis eripiamus Atque ex aedibus exturbemus sceleratissimos. Nis. Non pol vius eijcientur hodie, sed efferentur Mortui. Dor Misereat vos nostri obsecro.* 1.144 Ch. Apagite, apagite. Nis. Indigni qui viuant tamē. Chr. O fortes, atque strennuos Milites! Nis. O insuperabilem ferociam!

Page 178

Chr. Eia, pugnastis fortiter▪ Egregiam pol laudem & spolia Ad commilitones referetis magnificentissima. Phor. Fugiamus, fugiamus, dum euadendi datur* 1.145 Copia—

Actus IIII.

Scena III.

CHREMES, NISA.

Iambici, senarij & septenarij, admistis paucis octonarijs.

—aâmne abierunt Nisa? Nis. An abierint* 1.146 rogas? Imo simulac elabendi facultas Dabatur, non secus se conijciebant in pedes Homines timidissimi, quàm lepores aut damae au∣fugere solent, Conspectis canibus venatorijs. Chr. Non hercule* 1.147 Reuersuros illos credo propediem. Nis. Sic, sic Exercendum est sceleratum hoc militum genus. Quòd si omnes à se iniuriam, & violentiam Ad hunc propulsarent modum, haud pol quoslibet Tanta audacia, tam{que} intrepide passim lacesserent Despoliarent, atque cruciarent improbi.* 1.148 Sed hoc quis euenturum credidisset Chreme? viro Longa militia praelijs{que} frequentibus Exercitatos, praeterea Hispanos, qui bellica* 1.149 Virtute caeteris praestare dicuntur, Tam meticulosos, ignauos, & imbelles Esse, vt quiduis potius eos, quam milites esse Putes? Chr. Prodigij ita me Deus amet. simile, nec* 1.150 Quidnam ipsis acciderit, diuinare aut suspicari Possum, nisi aliquam Nemesin, vel conscientiam

Page 179

Sibi multorum scelerum male conseiam▪ animū eis Labefactasse penitus: vt cum superiores Facile esse possent, mente tamen consternati, ne{que} Referire, neque se valurint tuerier. Nis. Mirum ni tale quid fuerit Chreme▪ nam post∣quam minis Coelum ante territabant, nihil{que} non ferociter, Atque animose loquerentur, cum ad pugnam est vē∣tum, arma illis statim Emanibus excidebant quasipueris. Chrem. Pol ve∣ra sunt Quae dicis Nisa: sed cur non istud potius* 1.151 Nostrae audaciae, animo que forti ascribimus?* 1.152 Quae & inferioribus non raro pepererunt victoriā. Semper inconflictu maximum periculum est ijs, Qui maxime timent, confidentia pro muro habetur.* 1.153 Tum desperatio etiam tmidos strennuos facit. Nam mori pol maluissem, quam illos perpeti Diutius. Nis Et ego quidem sed nunc quia Hoc praelium nobis ex animi successit sententia, Eamus, atque triumphum agamus intus. Chr. Ità certe decet.

Actus V.

Scena I.

DORIO, PHORIMIO.

Trochaici, partim catalectici, partim acatactici.

QUid nunc consilij capiemus Phormio?* 1.154 Aut quo pacto tantum dedecus celabimus? Phor, Pol neque quid dicam, neque quò me recipiā, neque quid agam scio. Nam ad restim iam nobis resredijt planissimē.

Page 180

Dor. Nil me herculè aliud restare vide, deligenda* 1.155 arbor est suspendio. Phor. Vtinam hîc aliquid esset, quo me pracipitem darem: Nam vitae iamdudum me taedet meae. Dor. Neque ego quicquam malim, quàm in haere defungier: Adeò totus displiceo mihi Phor. Vah crucior, Bolum tantum tam subitò nobis ereptum esse èfau∣cibus. D. Quarta herculè luna nos natos esse arbitror, qui∣bus* 1.156 Tot calamitates, ac tanta eveniunt infortunia. Phor. Quartáne an quinta luna nati sumus, equi∣dem nescio: Hoc cerè scio, nos natos esse ad verbera. Nam superioribus diebus ab vxoribus* 1.157 Multum diúque pulsati, vix semivivi ex earum Evadebamus manibus: nunc iterum à rusticis Caesi vsque ad necē, aegrè membra traimus misri. Dor. A Rusticis Ais? imo vnts nos ad hunc exercuit modum, A sola vxore adiutus. vah, merito me nunc nostra pudet Ignautae. Phor. Ego pol magno impetu frequentes Rusticorum turmas irruere in nos arbitrabar: Hinc me ubitus timor inuadebat. nam nisi* 1.158 Id putassem, continuò caput isti dissecuissem Sacrilego, tum autem venficam istam, vah, quibus Exa••••ificassem modis? Dor. Frustra nunc isthac Fabulare

Page 181

Mihi, postquam tu nulla omnino verbera Propellens, aut auertens, & ne simul quidem Referire audens, vsque corpus verberandum prae bueris: Et prior, simulac liceret, fugeris Protinus. Phor. Confiteor Doto: quanquā tu quo{que}* 1.159 Statim fugisses, nisi ceruice praehensum, atque vi Prostratum in terram te resupinasst rusticus. Phor. Non inficior: nam continuò cor qod aunt, In genua mihi conciaebat, qui liàs esse solo Intrepidus. Credo vltricem aliquā nobis ab inferis* 1.160 Fuisse immissam furiam, quae incusso repentino Terrore, nostram retuderit laciutam, Atque petulantiam: quae iam omnem excedebant modum. Dor. id fuit Per Iouem. Sed ista mittamus, quando quidem Quod factum est, infectum reddi non potest. Quin potius Consiliū capiamus, quid posthac nobis faciendū siet. Phor. Neque pol consilium habeo, neque auxilij* 1.161 copiam. Actū est, nihil restat▪ nisi vt inedia pereamus miseri Dor. Durissimum id quidem mortis genus: quare* 1.162 Quiduis malim & facere, & pati, quàm vitam in Tantis finire calamitatibus. Phor. Et mihi quoque Onus quantumuis maximum imponi sinam, Siquidem istud effugere liceat infortunium. Dor. Hei mihi, nunc cupiam esse frugi, atque opere exercendo Totos defatigari dies, nisi

Page 128

Frustra id cupiā infelix. Phor. Ah, quis nos inopes Tecto dignabitur? quis ventrē saturabit famelicum? Nam postiminio ad vxores reuertēdi nullā herculè Spem nobis superesse conspicio. Dor▪ Et tamen nisi* 1.163 Iae recipiant, actum est perijmus funditus, Cùm ne vnus quidem obolus in loculis nobis sit reli∣quis. I'hor. Quàm velm nobis esse precatorem, aut pa∣tronum aliquem, Qui blandè, ccommodè loquendo, illis animum* 1.164 Emol••••at, & nos 〈…〉〈…〉 in gratiam. Dor. Quin i ipotius ad illas accedamus, & veniam Precemur supplices: nam si ignoto cuipiam Hanc delegaerimus prouinciam▪ periculum Erit, ne, si ille rem evulgarit, fabula Famus vulgi passim{que} traducamur▪ atque Illudamur ab omnibus. Phor. Non improbarem Consilium tuum, si ausim experirier. Sed quafront obsecro isthuc tentabimus? Dor. Perfricanda frons est, & pudor omnis est Abijciendus egentibus: exorabiles Facile{que} illas fore confido: nam foeminae Quemadmodum lues ob causas saepe ad iracundiā* 1.165 Prouocantur, ita si quis modo panlulum Bladiatur, deliniuntur, ac placantur facilè. Phor. Age, age mos gerendus est tibi, quando quidē Eò nos compellit necessitas: cui Si quis conetur resistere, actū agat: cum Dij quoque* 1.166 Huc dicantur ceder. Dor. Recta igitur eas acce∣damus: at

Page 183

Nescio quas istic procul stantes video, hem mane.

Actus V.

Scena II.

PERILLA, BROMIA.

Eiusdem rationis versu.

ESt vt dicis Bromia, pro grauissimo mariti Crimine paululum supplicij vxori debet esse Satis, nunc verò nostra austeritate, ac saeuitia Ita illos hic alienatos video, vt reditum sibi* 1.167 Ad nos non audeant sperare. Bro. Non iniuria, Nam nimis pol duriter, neque vt vxores decebat, Nos illos tractabamus. Perilla. Per. Verum Dicis: nostra culpa haec turba, atque abitio Euênit: Quapropter si contingat nunc meum* 1.168 Redire, & si frugi se in posterum sore Promittat, nae ego libenter illum recperem. Bro. Ego idem quoque mihi faciendum abitrarer: nec Id pol eò quòd non facilè vel perpetuò, si opus Sit, carere illo possem: sed quod communes me mouēt Liberi, quibus alendis ego me imparem esse sentio. Tum molesta, iniucunda, atque tristis est Solitudo. Per. Eadem me curatorquet Bromia. Nam ni id esset, nunquam me exoraret quispiam Quin perpetuo sola esse malim, quàm tam multa* 1.169 apud virum Perpeti. Bro. Ne quaeso isthaec tam iniquo animo feramus Perilla: quasi alij nihil vnquam faciant mariti, Quod displiceat vxoribus: aut quia nos non delin∣quimus

Page 184

Foeminae. Sed quosnam quaes eos dicam esse, quos procul Hinc consistentes video? Pe. Viri nostri sunt, de qui∣bus Loquimur Bromia. Bro. Pol eos esse auguror,* 1.170 Adeo ad occursum illorum mihi commouetur Animus. Per. Iisunt ipsi, procedamus illis obuiam, Atque excipiamus comiter. Non licet hominem Saepe esse vt vult, si res non sinit, ita tempus est Nunc, vt mihi virum restitui gaudeam, Nuper nihil minus. Bro. Mane, mane, isthoc pacto in ipss, Atque in nos pessime consuluerimus, si tam Leni, atque victo animo nos esse ostenderimus. Per. Qui sic? ced: non enim intelligo. Bro. Non? at faxo vt Intelligas. In nequitiam cito relabentur pristinam, Si nos cupidas esse sui intellexerint. Per. Quid igitur faciendum censes Bromia? Bro. Subsistamus hîc, atque vltro illos ad nos sina∣mus accedere, ac primum quidem quanquam orant atque supplicant, Tamen vultu ad seueritatem composito,* 1.171 Simulemus nos illos recipere nolle; tandem Cum obsecrandi finem non faciunt, quasi Precibus victae, aegre culpam illis ignoscemus, atque Recipiemus in gratiam▪ ita firmius Illos alligaueimus: neque uerum audebunt, quod semel Experti sibi cessisse sciunt infeliciter. Per. Consulis probe: atque ob id tibi lubens paruero

Page 185

Actus V▪

Scena III.

PHORMIO, DORIO. Eiusdem rationis versus.

HEm, Dorio, nisi quid mihi haellcinantur Hoculi, vxores istae sunt nostrae, quas hinc pro∣cul Colloquentes vidimus hactenus. Dor. Sunt? herculè Sunt. Animus mihi poltremit formidine,* 1.172 Adeò ne quid nobis iterū male faciant, metuo miser. Phor. Et mihi hercle pauore totum corpus inhorru∣it. Abeamu: Dorio, nam in illarum conspectum ego Prodire ausim neutiquam. Dor. Eho, quò fugis Stulte? resiste. Phor. Non ausim: nam nimis ego à mea Mihi timeo infelix. Dor. Resiste inquam. Phor. Nihil agis. Dor. Nullam ego nobis aliam viam d salutem* 1.173 esse video. Audendum est. Phor. Vide obsecro quid agas. Dor. Nimirum quod ipsa res, Tempus{que} hoc postulat, id ago Phormio. Phor. Non∣dum satis Illarum videre perspexisse contumaciam. Dor. Ah, non desines? neque vnquam auscultabis mihi? Phor. Libenter auscultauer,* 1.174 Si modo quae ex vsu sunt futura consulis. D. Quasi Isthic minus meares agatur quàm tua: & quasi Vllum aliud praeter hoc nunc nobis restet confugiū.

Page 186

Quod si tu quid melius i••••eire que as, quo Nobis prospiciamus, vitam{que} tueamur ab inedia, Age, profer, parebo lubens. Sed si nusquam alia Nobis superest spes, si vbique excludimur,* 1.175 Si inuisi, atque exosi passim sumus omnibus, Quid aliud, quàm quod necessitas nos facere cogit, Faciemus miseri? Phor. Miseri profectò, vtcunque res Cefferit, noui ego meā, quàm difficilis, superba, Morosa, ac contumax sit: tum quàm durum, atque molestum mihi* 1.176 Fuerit hactenus, illius intolerabile Imperium pati. Dor. Ingum ego quoque me scio Suscepturum minimè amabile, sed quid facias? è duobus Malis, cùm vtrumque declinari non potest,* 1.177 Quod minus Ieuius{que} est, eligendum censeo. Phor. Dicis pol sapienter, atque ideo morem geram tibi. Do. Bene facis, laudo. Nunc igitur absque vlla mora Ad eas accedamus, dum solae sunt, dum{que} occasio Offertur: nam in tempore venire, omnium* 1.178 Rerum solet esse primum.—

Actus V.

Scena IIII.

BROMIA, PERILLA, DORIO. PHORMIO. Iambici, senarij & septenarij, admistis aliquot octonarijs.

—Viden' eos Perilla Accedentes propiùs? Per. Oh, video Bromia, Et gaudeo, Bro. Hem, serua, tristis seueritas

Page 187

Sit in vultu. Per. Teno. Bro. Tum in verbis gra∣uit as atque constantia. Per Memorem mouuissete dices. Bro. Toti pal∣lent metu, Terram{que} prospectant identidem. Per. Vt res s* 1.179 Nobis dant, ita humiles, atque elati sumus: His nemo fuit magis animosus quisquam, aut intre∣pidus magis: Nunc autem egestate, atque extrema rerum inopia Perculsi, quàm submissi, ac parui animi sunt? quam timent Omnia, adeò vt non cognoscas eosdem esse? Bro. Mirum ni frugi post hac sint futuri, si Quidem reipsa iam depraehenderunt satis, quid sit* 1.180 Apud alienos, atque ignotos viuerc. Dor Sequere me Phormio. ego prior illas adoriar. Phr. Prae pudore, ita me Deus amet, vix caput Attollere audeo. Dor. Abijciendus est puder* 1.181 nutilis. Sed heus, orationi fac subseruias, 〈◊〉〈◊〉 si quid fortè go defecero, tu succurras. Phor. Dabo peram. Bro. Perilla, accedunt, simulemus nos elle abire,* 1.182 Sequentur, atque reuocabunt nos, sat scio. Dor. Ehē, sicine maritos fugitis vxores? Bro. Quasi Non praeuideris, ad illos respi••••. Quis est qui nos▪ Hem, hiccine Eratis perditi? Per. Itane in conspectū nostrū venire* 1.183 Audetis impurissimi? Dor. Hanc vnā nobis ignoscite Culpā, si aliam vnquā admiserimus vllam, occidite.* 1.184

Page 188

Phor. Misereat vos nostriosecro. Per. Abite quò digniestis furciferi. Bro. Satis diu verba dedistis nobis, apagite. Dor. Quod est peccatum, corrigemus sedulò. Bro. Nempe vt soletis. Dor. Certè mea Bromia, Bro. Non audio. Scio ego quàm non sit tutum vobis credere. Per. Uetus dictum est: decipi tali semel Dij faxint bene, Dij faxint malè, si bis idem deceperit. Phor. Eia, sine te exorem meum suavium. Dor. Da veniam obsecro mea voluptas vnica.* 1.185 Bro. Vt nunc blandiuntur sceleratissimi! Per. Vt adulantur impostores! Uerùm talibus Nonfacile pol nos circumvenietis fallacijs. Dor. Eheu nos miseros! Bro. Neque lachrymis, neque querimonijs, Neque precibus vestris fidem habemus. ita{que} nihil* 1.186 Agitis, si his nos flectiposse cogitatis. Qui dū quod vobis vultis, oratis, boni, at{que} suppli∣ces estis: verùm simulac isthuc impetraueritis, Continue exsupplicibus in contumaces, ex bonis In pessims mutamini. Dor. Non pol fiet meum Corculum: obsequentes vobis posthac erimus* 1.187 Per omnia. Phor. Quicquid iusseritis, effectum dabimus protimus.* 1.188 Dor. Commoveant vos. quaeso, communes liberi. Phor. Moveat tempus illud, quo voluptati Vobis aliquando fuimus. Per. Quid ist hac? video Bromia

Page 189

Nobis nō licere, vti coepramus, hoc pertendere: hac Conditione vos nunc recipumus in Gratiam sifeceritis, quae vos facere Aequum ost. Dor. Faciemus omnia: imperate. Bro. Ego Vobis leges, quibus erit parendum, recitabo: Ausculate, at{que} animum advertite sedulò. Phor. Hîc sumus. Bro. Principio, ne vnquam posthuc* 1.189 iniussu nostro foras Pedem efferat••••. Dor. Hem placet. Bro. Nullum ingrediamini Diversorium. Phor. Ratum esto, Bro. Festo autem die,* 1.190 Cùm ab opere vacandum erit, vsque domi desidea∣tis: Nobis verò exire quò lubeat, ius, atque aequum esto. Dor. Age, Nihil refragamur. Bro Tum vt pecuniae, rei* 1.191 Familiaris, atque facultatum omnium Penes nos administratio sit, & custodia. Dor. Isthuc quanquam durum, concedimus tamen, Nisi quid dissentis Phormio. Phor. Aegedū, placet. Bro. Postremò obiurgati, & pulsati etiam, patienter feratis,* 1.192 Omnis{que} vobis mussitanda fit iniuria. Phor. Hui, iniquum id quidem. Per. Iniquum? hem vt lubet, nihil Moramur. Dor. Mea Perilla, quiesce, faciemus pol omnia. Per. Nihil etiam audio ipsum. Phor. Perij. Per. Hē,

Page 190

quid taces? Phor. Age▪ Assentior, siquidem huc me compellit necessitas. Durum, vt aiunt, telum. Bro. Iouem igitur lapidem* 1.193 iurate, vos Haec religiose seruaturos omnia. Dor. Iuramus, firma, atque inuiolat asunto. Bro. Nunc Domum recta hinc concedite, Et ad opus vos conferte, nos sequemur protinus.* 1.194 Per. A nobis exemplum petite mulierculae;* 1.195 Quae ignauos, aut decoctores habetis Maritos. quo pacto emendandi sint discite. Sic tandem ludiera haec spectasse proderi Vobis. Per. Nihil est quod expectetis amplius: Facta, & transacta iam sunt omnia: nos maritos Sequimur. Valete, & si placuimus, plaudite.* 1.196

Page [unnumbered]

Page [unnumbered]

Page [unnumbered]

FINIS.

Notes

Do you have questions about this content? Need to report a problem? Please contact us.