Terentius Christianus, sive Comœdiæ duæ, Terentiano stylo conscriptæ ad vsum scholarum seorsim excusæ. Tobaeus. Iuditha. His accessit pseudostratiotes, fabula iocosa ac ludicra. Authore Cornelio Schonaeo.

ACTORVM NOMINA.

• TOBAEVS, senex
• TOBIAS, Tobaei filius.
• MYDA, Tobaei puer.
• ACHIOR, tenuioris fortunae homines
• AEGIO, tenuioris fortunae homines
• NABATHVS tenuioris fortunae homines
• RAPHAEL, genius ado∣lescētis forma indutus.
• ANNA, Tobaei vxor.
• SARA, Puella.
• RAGVEL, Sarae pater.
• EDNA, Raguelis vxor.
• PHAEDRA Ednae pe∣dissequae
• MYRRHINA Ednae pe∣dissequae
• SOSIA, Raguelis seruus
• LYCHAS, Raguelis puer
• GABEL, senex.

PROLOGVS.

Trimetri▪

SAluete spectatores candidissimi, Huc quotquot accessistis, Actiunculam Nouam hanc vestra decoraturi praesentia: Priusquam noster hic grex in proscenium Se conferat, rogatos vnum hoc vos velim Maximopere, vt mihi quae ad hanc rem attinent Pauca loquuturo, paulisper dignemini Accomodare aurem patientem ac beneuolam. Dum nuper haec in lucem prodit ••abul••, A malevolis quibusdam nostram industriam Sentimus improbarier: qui ipsi tamen Ignauia torpescentes, nullum suae Quam vbique venditant, scientiae specime•• Vnquam edidêre, sed in canum mordaciū Morem, bonorum diligentiam suis Conuitijs, dicterijs{que} identidem Lacerant, nihil ipsi proferentes doctiu••. Quorum vt minus nos commo••eat procacita••, Vester candor, & humanitas facit: quibus Si noster hic labor non improbabitur, Abunde magnam consecutus gloriam Mihi videar. Nam veluti à laudatis viris Laudari pulchrum gloriosumque est; ita à Malis ••ulpari, aut illudi, pulchrum arbitror. Facessat ergo iniquorum calumnia, Illustrium facinorum indiuidua comes: Quae nunquam gliscit, ac furit impotentiùs

Quàm cùm se frustra niti intelligit: pute•• Cicadam alis correptam. Sed quò nos rapit Animi calor, dum malevolos vlciscimur? Nunc quam sumus acturi cognoscite fabulam, Ex mysticis vobis depromptam literis. Non hic amore demens adolescentulus, Pudenda coràm iactitabit crimina: Nec fabulosus quispiam Deus, viri Mentitus formam, amantem fallet coniugem. Nec servus argento emunget senem: Nihil Horum nostra exhibebit Actiuncula: Nil hic profanum, aut ludicrum: verùm sacram, Piamque grex repraesentabit historiam. Cui si quis attentas aures accōmodet, Multa in animo ipsi considebunt commoda. Quapropter vt frequentes, & alacres modò Huc confluxistis, ita fauete silentio: Ne quid t••multus inter vos ortus, gregem Hunc nostrum scenicum interturbet. Hic puer Quem conspicamini exire in proscenium, Uobis periocham recitabit comoediae.

COMOEDIAE PERIOCHA.

TOB AEVS operam humandis nauans mortuis, Dei{que} sacro mancipatus cultui, Uisu spoliatur infelix, Mox inopia Periclitans, gnatum ad Gabelem in Mediam Ablegat, repetitum pecuniam penes Hunc quondam depositam. Qui in itinere comitis

Raph••elis opera ducit Saram sui Avunculi gnatam vnicam vxorem. Dein Domum reversus, ab eodem edoctus, patri Amissum restituit visum: aedes gaudio Praeter spem obiecto vndiquaque perstrepunt.

Actus I.

Scena I.

TOBAEVS, MYOA.

Trimetri.

QVIS te Deus coeli, terrae{que} conditor Mortalium{que} plastes, dignis efferat Laudibus? & ad invictam tuam potentiam Caecutienti non stupescat pectore? Qui omni prior tempore, ac aeuo vetustior, Cùm nihil in rerum natura iam existeret, Coelum, terrae{que} machinam meditullio Aeris inhaerentem, suo{que} pondere Libratam, olim ex nullo creasti semine, Creatáque inscrutabili prudentia Porrò tutaris, conseruas, atque vegetas. Nae ego statim primis ab incunabulis Te iure feci maximi: tibi{que} me Per omnia pater obsequentem praebui: & Spretis calumniantium conuitijs, Tuo me totum mancipaui cultui. Adte sacram vel••ti ad anchoram Deus, Humana destitutus ope me confero. Meorum tu laborum requies, tu vnicum In rebus desperatis praesidium mihi,

Profectò inhumanus sim, ac caute durior Adamantina, hominisque indignus cogn••mine, Salutiferis tuis praecepsis si velim Praefractus aduersarier. Nihil mihi Dulce sine te: sed austera, insuavia, Aspera, tetrica, amar áque videntur omnia, Nitu nostri misertus, aegritudi••es, Crebrasque anxietates melle tuo condias. Quare vt longo cervui anhelans cursu, ac siti Enectus, siccis inhiat vndam faucibus, Ita ad tuam Deus tutelam confugit Graui perculsa mens solicitudine: nec hinc Vnquam nisi refocillata reuertitur. Quid obsecro vita haec habet voluptatis?* 1.1 Quid non potiùs laboris, ac molestiae? Quae non pericula generi mortalium Impendent, vrgent, obruūt? Et quod magis Dolendum cùm omnis securi infortunij, Extra periculum nos positos maximè Putamus, saepe ab inopinato turbine Prosternimur: risusque in fletum, gaudium In luctum, & in gemitum iocus conuertitur. Nec est quod externa hîc exempla recenseam: Abunde nobis talium superest domi. Atque adeò varios ipsi perpessi sumus Casus frequenter: tum, inquam, quando carceri* 1.2 Inclusus, arctis{que} colligatus vi••culis, Infanda p••tiebar miser. Animum tamen Quamuis indignis tractatus modis, nunquam Despondi: sed tuam Deus implorans opem,

Ne vnquam quidem frustratus sum: adeò vt qui mihi Praesens exitium molirentur, hi suis Ipsorum pedicis irretiti, protinus Tibi poenas dedermt. Atque huius rei exemplum* 1.3 Nobis exhibitum est in Senacheribo, qui mihi* 1.4 Infensus, quòd inhumata aliquot cadauera, Immanibus turpiter obiecta bes••ijs. Misertus sub terra defoderam▪ statim Et me, meam{que} co••••gem, & charum mihi Filiolum iussit comprehendier. Quare Comperta, sine mora solum vertens, manus* 1.5 Furentis effugio. Ille mea amens diripit, Aedes{que} nostras occupat. At vide obsecro, Quam infeliciter haec illi res successerit, Et quem exitum eius sortita sit immanitas▪ Nefanào demereri sibi àum crimine Deum parat, agitatus infernalibus Furys, nati jam destinati victim••, Patrem trucidant ••••piam: Atque ita scelerum Uindex Deus commissum vlciscitur nefas, Qui licet ad puniendum saepe tardius Assurgat, effugiet tamen nemo nocens Eius flagellum: & longiorem saepiùs Acerbitate poenae compensat moram: Ergo saluti qui suae* 1.6 Velit consultum, omni Deum reuerentia Supplex colat, praeceptisque illius obsequi Indesinenter studeat: sic illi nihil Unquam nocebit fraus calumniantium: Ac impetentium mendacia facilè

Eludet, diuina adiutus ope. Sed iam ad id Tempus est reuerti, cuius vnius gratia In publicum hodie prodij. quin filio Potius dedam id negotij. Puer hem, protinus Accerse huc ad me filium. Myd. C••rabitur. Sed vbinam eum nunc esse existimas here? Tob. Apud matrem in triclinio▪ e••••dum propera. Myd. ••o. Teb. Iamiam aderit opinor, vbi se hu•• intellexerit Ad me vocarîer: ade•• per omnia Patri obsequent••msese praebuit hactenus. Oh. Quemquamnè hominem posse in animo instituere, vel Parare, quod sit charius, quam ipse est sibi? Ego pol hoc modo me erga illum affectum sentio.* 1.7 Sed ostium à nobis crepuit, atque ipse exit for as.

Actus I.

Scena II.

TOBIAS, TOBAEVS.

Eiusdem generis.

QVID, hiccin•• patrem astare dicebas Myda? Sedeccum: adibo. Mi pater, adsum, nū quid est Per me curatum quod velis? Tohae. Probè facis Fili, quòd accersitus protinus aduolas. Accede propiùs, habe quod mandem. Tob▪ Impera Quod vis, quicquid praecep••ris, effectum dab••. Tobae. Achiorem, Nabathum, atque Aegionem illum senem, Consanguineos nostros absque mora conueni: quibus* 1.8 Cum pauperie sat s••io, res est domi: dicesque me Cupere, vt convivae hodie esse dignentur mihi:

Nihil{que} eunctentur, sed protinus simul Omnes vt adsint curent. Tobi. Hem, fiet pater. Tobae. Gaudeo me jam inde ab adolescentia semper* 1.9 Eo fuisse animo, vt nihil minus putem Perire, quàm quôd in egenos confertur. At Haec vxori mecum non conueniunt: venit Saepè ad me clamitans, quid agis Tobaee? cur Rem omnem profundis? cur quod nos comparavimus* 1.10 Nostrum defraudantes genium, tu crebrioribus Conuiuijs insumis? haud existimans, Quanto labore partum. Et longè errat, mea Quidem sententia, quae quod famelico Tenuiorum ventri saturando impenditur, Arbitretur perire. Mea sic est ratio, Et sic animum induco m••um▪ qui egestate,* 1.11 Fame. aut siti periclitantium s••is Facultatibus opitulatur, deum sibi, Non hominem demeretur. Sed cesso domum Reuerti, vt quod opus sit futurum apparem?

Actus I.

Scena III.

ACHIOR, AEGIO, NABATHVS, TOBAEVS.

Trochaici catalectici, partim septenarij, partim octonarij.

BENE profecto habet, quòd hodie me famelicum Ad suum Tobaeus prandium inuitauerit. Nam domi mihi culina frigido languet foco: Vacuus crepit at inedia venter, dentesque pruriunt: Stomachus latrat. vix quemquam puto fame mag•••• Effractum, Sed nosterne hic est Aegio procul

Huc quem aduentare vidoo? est ipsus: alloquar Hominem, vt quò properat intelligam. Salue Aegio. Aegi. Et tu tantundem Achior. Achi. Quid ita curris? aut Quonam tam praecipiti festinas gradu?* 1.12 Aeg. Rectá ad Tobaeum qui me per filium mod•• Apud forum iussit accedere protinus ad prandium. Achi. Quod audio? huc Et nos ie••nis properamus faucibus. Aegi. Optime herculè factū. Oh▪ nūc demū solida videtur mihi* 1.13 Haec volupt as, cum & te participē e••usdē fore audio. Sed quis iste, nonne Nabathus? aut ille est, aut parū Prospiciūt oculi. Achi. Vide vt properet: heus, respice Ad me Nabathe, est quod tibi dicam: paululum huc* 1.14 Digredere. Nab. Non audio. Aegi. Res seria est. Na. Ah, desine Meū iter impedire, quādo ad rem vehemēter seriam Accurro, nempe ad conuiuium: & inanitate* 1.15 Intestina mihi iamdudum murmurant, valete. Achi Obtundis, resiste, nos eodèm, tendimus. Nab. Alias res agitis. Aegi. Certè, resiste inquam. Nab. Quò ergo mihi Esse iter creditis? Aegi. Ad Tobaeū. Na. Profectorem Tetigisti acu, huccine sed & vos in••itatos dicitis? A. Sumus ô bone. Nab. Quid hic cunctamini igitur tā diu? Aut cur nō recta procedit is? maturemus: mihi Etenim venter inediaferè exhaustus est. Aegi. Pro∣be monet: Nam meus quoque iampridem animus in patinis est Na. Commodè

Ecce domo egreditur Tobaeus. Salue plurimum Vir colende. Tobae, Amici s••luete, hoc est gratior Vester adventus mihi, q••••d maturiùs simul Omnes adve••istis. Sed ne••eio quid suspicer, Quod nos solito conuenitis infrequentiùs. Nam quid est quod vos à nostris aedibus aūocet? Ne ••elato, vt offensae medeamur. Achi. Ah, tace Sodes, nemo est qui nos excipiat prolixius, Lautiùs{que}. Tobae. Quid causae est igitur, quòd rariùs Hîc vos video? an quia non inuitauerim priùs? Aegi. Isthuc ipsum mi Tobaee: pudet enim accedere Non vocatos. Tobae. Ah, quasi qui sim nondum eti∣am satis Perspectum habeatis. Anignoratis bonos Ad bonorum prandia vel vltro solere accedere?* 1.16 Quapropter mittite posthac pudorem inutilem: Non solùm vocatis, at etiam inuocatis hîc locum Vobis scite paratum esse. Sed accumbamus. Puer, Hem cape guttam, ac manibus cedo aquam. Agite, prandium Interim, dum de loco altercamini, corrumpitur. Tu mihi ••exter accūbe Aegio, tu sinister Achior, Tu Nabathe ex aduerso sedebis commodè.

Actus I

Scena IIII.

TOBAEVS, AEGIO, NABATHVS.

Trochaici catalectici, senarij & septenarij, & pauci octonarij.

ANtequam amicihisce dapibus corpusculum Reficiamus, primū diuinae in nos munificentiae

Gratias agamus: ne dum temporario Pascitur corpu•• cibo, mens dignior, Et potior nostri pari contabescat à Deo Destituta. Aegi. Sapienter, pié{que} mones Tob••e: nam A presatione con••••••it conuiuium, A••••••icari. Tobae. Exordiar igitur. Pater Coelestis, qui pane quondam ex aethere Demisso maiores nostros inedia periclitantes Affatim, largé{que} omnes saturasti: oramus, vt cibum* 1.17 Quem tuo beneficio sumpturi sumus, Nobis esse salutarem velis: quo corpore Simul & animo ita refocillemur, vt post hanc breuē Et fragil••m vitam, tuo coelesti nectare Tocum perpetuò contingat epularier.* 1.18 Conui. Amen. Tobae. Agite cognati charissimi, satis Iam moratū est: quis{que} arripiat quod palato maximè Sapiat hunc quid armū ••villum dissecare veremini? Quis{que} sibi persuadeat domise esse su••. Nab. Sedulò Operam navamus Tobaee: apud mensam etenim ne minem Convenit verecundari: namque in hoc apponitur Quicquid infertur, non vt ••culos pascat 〈◊〉〈◊〉 vt Esurientem placet stomachum. Quin inu••••lis mihi (Ne quid simulem) semper visus est pudor, Dum praestò est, quo ventrem exatures famelicum, Acibo ieiunis temperare faucibus.* 1.19 Tobae. Aequum dicis. at interim, tuus quid cessat cantharus? Nab. Aegio, hūc tibi praebibo cyathū. Aegi Vt salu∣ti sit precor Mi Nabathe. Tobae, Ecquid tibi hoc villi sapit?

Nab. Nunquā, ita me Deus amet, gustauimera••ius. Tobae Hem, quidnam sibi vult hic praeceps filij Interventus? quàm vereor ne quid mali Nunciet: & nescio quid infortunij* 1.20 Animus praesagit mihi.

Actus I.

Scena V.

TOBIAS, TOBAEVS, ACHIOR.

Eiusdem generis.

—HEV pater, non itaprocul Hinc reperi quendam ex consanguineis nostris cru∣deliter Interfectum. Tobae. Hem fili, quid ais? occidi. Facilè divinabam fore, vt huius prandioli breu••* 1.21 Ga••dium ••aegritudo aliqua interturbaret: nihil Adeò in rerum natura reperias prosporum, Ac beatum omni ex parte. Experior v••rissimam Tandem esse Amosi vatis sententiam Illam qua monet, ne rebus elati prosperis Genio indulgeamus: namque hoc insolentiae Crimine Deum irritatum, mutaturum br••ui Conditionem rerum, próque laetis tristi•• Suppeditaturum. Sed ne nos debiti Obsequij obliuiscamur, praestiterit surgere, Vt amici cadauer àferarum morsibus Vindicem, ac sepeliam, Achi. Pol nefeceris Si sapis Tobaee, nisi te praesens in periculum Conijcere malis, quàm edicto Principis Obsequi. Tob. Facessantregis ••rudelissimi Imbelles minae, magis stimulant coelestia Me Deiprec••pta: quibus praestiterit obsequi,

Quàm impijs tyranni constitutiunculis. Sed nihilo minus vos, dum adsum, pergite Interim apposito non parcere cibo. Mox simul Ac consanguinei perempti corpus publica Evia clā ad nos protraxero, huc recurram protinus.

Actus I.

Scena VI.

NABATHVS, ACHIOR, AEGIO.

Eiusdem genetis.

QVAM vereor miser ne sibi perniciem exiti∣umque adferat Hic homo, dum nimium praefractus, suae Neminem patitur refragari sent••ntiae. Quoties ipsum clam adm••nui, quoties sibi V•• caueret obtestatus sum? at nihil Exorabam vnquam. Achi. Ego quoque eadē sedulò Quanquam saepè inculcabam, semper tamen Surdo occinebam fabulam. Aegi. Mirum est ho∣minem adeò* 1.22 Suae sententiae esse tenacem, vt ••e optimè quidem Consulentibus dignetur acquiescere. Quid quaeso cum huiusmodi agas hominibus, sua Excaecatis pertinacia? Deum Oremus▪ vt temerariam ••ius confidentiam In meliorem vertat quàm nos remur exitum.

Actus I.

Scena VII.

TOBAEVS, ANNA.

Skazontes.

CVM mecum sceleratos mortalium mores Perpendo, non possum quin deste am nostrae

Adeo deploratum aetatis statum. Quid non Audent homines peruersi? quod scelus quamuis Abhominandum, perpetrare cunctantur? Dura quidem nos Israelitides semper Ho•• inter Ninìuit as passi sumus, nunquam Tamen atrox eff••ratae incanduit gentis Crudelitas in nos imm••nius, quàm nunc. Profectò non ••arcunt nobis magis, quam si Illis res esset cum pecudibus, aut brutis. Id esse v••rum haud diffitebitur, quisquis H••ius trucid••ti vndiquaque differtum Vulneribus corpus intueatur: heu, quis••am Tam diras non execretur ma••us, tale Quae non erubuerint facinus? Videte oro Quam foede ac turpiter cad••uer hoc omni Ex parte sit laniat••m, quàm nihil toto Illaesum corpor•• relictum: à truci credas, Vrso discerptum. Tam infandum Deus cernis Et impunitum relinquis scelus? An▪ Quisnam hic Stomachatur? hem marite mi, quid est sodes Quod tantopere ••ratus incusas? satm' saluae Res? quid taces? Tob. Quid incusemrogas? ecce Quam immaniter hic noster ami••us trucidatus Sit. An. Me miserā, interij▪ Qu•• 〈◊〉〈◊〉 est hoc tam Horrendū facinus? Tob Quis nisi quispi••m ex hisce Niniuitis: quorum acerbitas inard••scit Iampridem in nos amar••••••ntius. An. Naeiste Quauis tigri fuit ••rudelior, verùm Quis ipsum huc de••ol••it? 〈◊〉〈◊〉 modò foras fortè Dum prodeo conspiciebam nihil. Tob. Credo.

An, Eho, quin respōdes? Tob. Iam audies rem omnē: Modô prandio vix dum incoepto, venit ad me filius, clama••s, Quendam exconsanguineis nen ita procul nostris* 1.23 Ab aedibus miserè iacere confectum. Hîc ego relicta mensa, protinus rectà Eo me confero. Ac primùm quidem caedem Contemplatus omnium immanissimam, multum Diu{que} fleui: mox sublatum in humeros, h•••• Ad vos deport••ui cadaver. An. In quem vsum? Ced••. Tob. Quò sub noctem clam sepeliam. A••. Ah, demens? Sepelias•• Tob. Quid ni timida? An. Vide quid incep∣tes. Non te latet quantopere interminat us sit▪ Assyriae rex, ne quis nostratium tentet Israelitarum cada••era vsquam clam Defodere: id••ir••o, si sapis, caue, n•• & nos Simul omnes tecum perdas. To. Nihil agis: nunquā Uita desunctos hoc obsequij genere desistam Prosequi: etiamsi mille tyrannus intentet* 1.24 Cruces▪ Quamuis mortem minitetur, in morte•• Nihil est, quod magnopere metuā, mal••▪ An. Mi vir Si tibi consulium vis, sententiam muta. Ah, Quàm ver••or ne hoc quantū nunc tibi sedet cordi, Tantum nobis propediem iucommodet, Tob, Pergin Mulier esse? vlla••ne vnquam ego voluirem, in qua Tu mihi non ••••••ris aduersata? Quòd si nunc Quaeram, quid si quod peccem, ••••••••ias, in qua Retam confidenter resistas mihi. An. Ehen, quid, Egon' isthuc nesciam? iam saepius frustra

Quid me solicitet, exposui tibi. Tob. Mitte Malè ominarier: satis mihi quae in rem Sunt ipse perspicio. Quasi antea nunquam Idem impunè à nobis sit factitatum. An. Non Nego, verùm hodiè minus expedit. Tob. Abi stulta, confido Nihil dicis: praestat Deo obsecundare Quàm homini: huic enim nostrum hoc gratum esso Beneficiolum. At satis super{que} cessass•• Hic videor, ne quis rem fortè subodoratus, Maiestatis laesae nos deferat. Corpus Interea hoc auferam mecum domum: vt noctu Semotis arbitris clam sepeliam: nam quod Cavere potes, stultum est admittere. hinc ad relictos Me conferam amicos, quos vereor ne meamora of∣fendat. An. Insanè. Perij, iam mihi videre videor cladem Ex huius temeritate brevi profecturam. Deum immortalem! adeon pertinacem esso Hominem, adeoque inexorabilem ac durum, Ut neque lachrymis, neque precibus licet blandis Magis moveatur quàm saxum? ô grauis luctus?

Actus II.

Scena I.

SARA.

Senarij & octonarij Iambici.

NAE ego omniū puellarū merito sum infeli••issi∣ma, Superis invisa pariter, ac mortalibus. Vtinam dehiscat terra, me{que} absorbeat Suo hiatu: vs{que} adeo huius vit •• vndiqua{que} calami∣tatibus Refertae pertaesum est, Eheu me infelicem, nihil magi•• Optē, quā his miserijs in deterius semper gliscētibus,

Quam ocyssime defungier. Mors si concedatur, mihi Quovis beneficio futura est gratior. Nam quid tandem est, quod in hac vitae diutius Esse velim, aut cur non malim aboleri protinus? Quo quo vorsum for as prospicio, passimirrideor Misera, ac conspuor ab omnibus: Imo, quod est lon∣ge crudelius, Cuncti me vt portentum execrantur, horrent vt ve∣neficam: Quin & diris vt parricidam devovent: Vtpote quae septem mihi coniugij foedere Coniunctos adolescentes, iam vsu matrimonij frui Parantes, prima nocte omnes immaniter Trucidasse existimer. At tu Deus, c••i vel intimi Humani pectoris patent recessus, scis me ••b hoc s••e∣lere Esse alienissimam, meos{que} mores omni crimine Impietatis vacare: ac me vitam nullis obnoxiam Facinoribus hactenus exegisse. Nunquam enim Quic quam in me admisiturpius: nec me invenculis* 1.25 Lascivioribus sodalem praebui. Sed impudicorum, Deus, commercium Cane peius & angue semper vitavi, totos dies domi Me apud parētes cōtinens: dū{que} illae choraeas ductitāt Viris commistae, dum voluptatibus, ac foedis lusibus, Genio{que} indulgent, ego parentum admonitionibus* 1.26 Morem gerens, tuam in nos beneficentiam, Conclave ingressa interius, supplex laudibus Consuev•• praedicare. Quod autem septies Coniugium auctoritate paterna repetij, Non tam explend•• libidinis, voluptatisve gratia, Quam sobolis procreandae studio tentatū est. Nam in

me, Deus,* 1.27 Omnis posteritatis nostrae spes incumbit: nihil Paerentibus meis praeter me liberorum suppetit Amplius. Ast adolescentes septem, me quibus* 1.28 Nuptum locauerat pater, Non à me, vti probe nosti Deus, sed à cacodaemone Nescio quo necati sunt: quòd hi fortasse me,* 1.29 Aut illis ego fuerim indigna: aut quod alteri Me illibatam forsan reserues coniugi. Haec vtcunque, Deus, coniecturis assequor: Nam arcana tui sensus consilia ingemol•• Nostri captum longe excedunt: adeo vt si quis tuam* 1.30 Curiose scrutari velit sapientiam,* 1.31 Vel talpa protinus reddatur caecior. Quapropter mi Deus, si vnquā tibi placuit, quod se∣dulo Egi hactenus: si nondū nos in totū auersaris: precor Vt me vel illico è medio tollas, & ab his convicijs, Quibus infelix iam vbique lacessor, vindices: Aut si tuum Pater promeruisse videor clementiam, Facilem quaeso meis tandē querelis aurem praebeas, Meisque os obtures obtrectatoribus, quo desinant Suis me post hac immerentem traducere mendacijs.

Actus II.

Scena II.

RAGVEL, SARA.

Eiusdem generis.

QVam hîc audio eiulantem, & calamitatem de∣flentem suam? Mirum ni filia est certe ipsa est: facilè diuino verū. Sed abitum parat, accedam propius, ••e compellabo. Quid est

Filiola mea quid te ita solicitat, vt omnia questubus* 1.32 Suspirijs{que} cōpleas? Sa. Pater, ah rogitas? quasi mihi Querēdi iusta desit causa. R. Nata mea nō me latet Quàm indigna sispassa: at quid vanis proderit Excarnificasse animū queremonijs? parū ex sentētia* 1.33 Cùm res succedunt, mentem consolari conuenit Spe fortunae secundioris, Nam velut Summā rerum prosperitatē frequenter infelicit as Excipit, & extremi infortunij casum Non rarò insperatum consequitur gaudium. Sar. Quod mihi quaeso cōmemoras gaudium pater? Iampridem de nobis actum est. Quare nihil Malim, quàm ex hisce quàm primùm sub duci ca∣lamitatibus. Rag. Ah, mitte desperare: nam quod nobis difficili∣mum Uidetur, à Deo vel solo nutu praestari potest: In hunc omnem tuam fiduciam tātùm fac confer as, Cui quid nobis, tuae{que} saluti maxime Expediat, exploratum est: nec quenquam solet Affligere temere: non enim nostrae studet Perniciei, aut exitio, sed saluti potiùs: & Licet ea quae nobis in hac vita obtingunt, dura a∣speraque* 1.34 Frequenter videantur, minimè tamen incusandus est Deus: Vtpote qui norit optimè, quid hominibus potissimùm Conducat, Atque ideo quemadmodum probus Medicus, non dulcia semper animo aegroto, at a∣marasaepiùs

Miscet pharmaca. Sa. Equidē nil refragor pater: Scio Deo sic visum esse: at quae tot simul Suffecerit aerumnis, & contumelijs? Vtcumque crebrae tolerandum esset orbitatis taediū Tristisque peremptorum iactura coniugum, Si non meos sponsos, malis ipsa occidisse dicerer Artibus. Eheu, quae non passim convitia Et scommata in me conijciunt homines vanissimi? quibus Non traducunt dicterijs? Quin nomen commutant mihi. Pro Sara appellantes Zaram: videlicet parricidij Facinus exprobrantes▪ Hoc est quod mentis aegritis∣dinem Exasperat, nec sortis me sinet obliviscier meae. Rag. Durum quidem anime mi fateor, sed levius fit patientia, Quic quid nefas est corrigere, Nec nobis in manis est* 1.35 Quid dicant homines, sed ne id iure obiecer int Summa adhibenda est cautio. Quapropter oro pati∣enter fer as: Non frustra culpes, qnod nequit mutarier: Latura patientia aliquando abunde magnum prae∣mium. Sar. Age pater, dabiusus operam: at num quid a∣liud est quod me velis? Rag. Sequere me intrò: iamdudum enim te mater expectat domi.

Actus II.

Scena III.

TOBAEVS, ANNA. Eiusdem generis versus.

DEū immortalē, quidnam hoc obsecro maliest? Quae haec est calamit as? oculi prospiciūt nihil, Visus plane perijt, quò me vertam miser? O dolor, ecquis me viuit infelicior? Perij, pessime hodie hic dies mihi illuxit.* 1.36 An. Quis hîc vocifer atur proforibus? mi vir hic Quid insolens sibi vult questus? quid deest Tibi? satin' sanus? Hei mihi, quisnam tuum Fimo foedauit vultum? quid conniuent oculi? Tobae. Ah occidi Miser, lumen, quo nihil est homini charius, Mihi infelici penitus ereptum est. An. Quid ais? hē, Numnam perijmus? quid terram prospect as? erigito caput Obsecro, quid obuertis mihi occipitiū? an te tui pu∣det? Tob▪ Quid faciam infelix? vix sum apud me, ita haec mihi Mentē penitus eripuit inexpectata calamitas. An. Deum Immortalem, quid hoc monstri est? homo plane ex∣caecatus est. Sed vnde quaeso mi vir hoc tibi profectū est infor∣tunium? To▪ Aliquaentulum permitte adme vt redeā, audies Remomnem. An. O miseriam! Tob. Totam hanc noctem propemodum Duxi insomnem, dum consauguinei nostri corpus se∣pelio.

Post multam tandem noctem adsomnum me compo∣no, cúmque iam Paucas quievissē horas, expergiscor denuo: ac statim Apertis illabitur oculis avicularum, quae forte clam Me, parieti cervicali meo contiguo adhaerebant, Stercu•• calidum. Hîc ego simul & inopinato casu, & gravi* 1.37 Dolore exanimatus, è lecto provolo, meos Identidem oculos suffricans: at quo magis Illapsum eluere fimum enitor, hoc video minus. Quid hoc, an non prodigij simile? An. Me miseram! occidi. An quicquam mentiebar tunc, cum quiddam nobis tristius Impender•• augurarer? ô miserum vespill••nem! vide Quaeso quā magnificū tibi pro tot tantis{que} officijs tuis Referatur praemium! nunc animadvertis arbitror* 1.38 Deo displicuisse quod abs te actum est hactenus. Tob. Mitte obsecro Convitiarier, satis me cruciat infortunium Meum, etiamsi tu exprobrando non refrices. An. •• nunc, & Deo Tuum hoc beneficium iacta gratissimum Fuisse. Viden' quàm ridicula tibi persuaseris miser! Piscator post hac ictus sapies. Tob. Vah, nihil Vnquam cuiquam tam accidit infeliciter,* 1.39 * 1.40 Ut desint qui malum suis exasperent convicijs. Verùm id demum delet impotentius, si quem Aequum est consolari, is aegritudinem conduplicet. An. O ingentem confidentiam! num cogitat Quid dicat? num facti pig••t? Quod sim••i••

Aliquando consilijs mos esset gestus, ah, Facile hoc declinassemus infortunium. Nunc pro tuo peccat•• ego supplicium qu•• que Suffero, cui omnia mala tecum toleranda sunt.* 1.41 Tob. Parum est, vt audio, esse infoelicem, nisi Culpa insuper infortuniū istud cōmeruisse existimer. Quasi quotitidiana non abundè doceat experientia,* 1.42 Non illos à Deo prae reliquis diligi, quibus Hic omnia cedunt ex animi sensentia: Sed eos potiùs, quos ipse temporarijs malis* 1.43 Doloribus{que} emendatos, se dignos efficit. Adimmortalitatē nō nisi per ••rumnas patet aditus. An. Enim verò probè facis, qui te par as ipse* 1.44 Consolari: nam omnes noti, atque amici deserunt* 1.45 Te: nec cuiquamiam Tobaei in mentem venit. Perge tua pro••undere in homines ingratissimos: Cùm alijs prosis, ipse tibi paupertatem accersere: nunc vide Quo pacto huc advolent, tuis vicissim calamitatibus Auxiliaturi: audin? puls ādo nostras effringūt fores. Quod si nunc suppetat, istis quod quondam insump∣tum est palponibus, Minùs deploranda esset haec tua c••citas. Iam nihil opis reliquum est: cum oculis & rem simul Amisti. Cuius nūc auxilium imploraturus es miser? Planè ad restim tibiiāres redijt▪aut i••iunandū erit Postha•• fortiter, aut mendicandum▪ v••rum mavis ••ligc. Tobae. Ta••e Tem••raria, ml tua me movet prococitas. Idem animus in paupertate erit, olim qui in divitijs fuit.

Deus etiamnum vivit, cuius in me munificentiam Nondum sensi claudier: huic fido, tu mod•• Desine tua hac vti linguae petulantia. An. Hem, desino, tu vide quo pacto offugias inediam, tibi Quam iam imminere denuncio: ego mihi facile pro∣spexero.

Actus II.

Scena IIII.

ANNA. TOBIAS.

Senarij & septenarij Iambici.

EHEU, omnibus modis misera sum, nec quid a∣gam scio: Nam eò nobis iam res redijt, vt si sua Consilia conferant omnes, atque huic malo* 1.46 Salutem quaerant, auxilij nihil adferant. Tot res nos circumvallant, vudè emergi non potest: Fames, egestas, contemptus, solitudo, infamia. Ah, quàm ego nunc tota displiceo mihi, quâm pudet! Sed filius exit, tristis est. Idem hoc rescivit malum. Tob. Ita me deus amet, vt nunc patris me miseret mei, Tantum subitò ad ipsum devenisse infortuniū. An. Ehodem fili, huc ad me concede. Tob. Hem ma∣ter, hiccine Astabas? non praevideram te. An. Quod patri Euenturum frequenter praedixi, vt sibi Magnum aliquod adferret malum, id nunc accidit. Vaemiserae mihi. Tob. Ne crucia te obsecro mea Mater, neve isthuc quicquid est incommodi, Tam iniquo patiare animo: neque praeterquam quas ipsa miseria

Habet molestias, addas: & illas quas habet, Moderatè, & vt reliquis tuis factis dignū est, feras. An: Quid consolare me fili? an quaequam vsquam gentium Mulier aequè misera est? Tob. Bono animo esto, mi∣sera Non est, nisi quam sua culpa miseram facit. An. Eheu, nulli ego plura acerba esse arbitror* 1.47 Ex coniugio foeminae vnquam oblata, quàm mihi. Tob. Mater, laechrymas mitte, & quoniam id fieri quod vis non potest, Velis id quod possit. An. Non possum aedepol. Tob. Ah, potes: In Deo omnis spes sit nobis. An. Rectè tu quidem, Simodò qui nos respiciat, quisquam Deus est vspiam. Tob. Ab, non te cohibes mater? téne istud loqui Nonne graue crimen, at que summa impietas est? An. Nisi Deo inuisi essemus, nō nos ad hunc afflictaret modū.* 1.48 Tob. Atqui hinc ego nos illi curae esse auguror▪ An. Eandem quoque tuus pater mihi saepè ca••tiun∣culam O••cinit: at pol quidem non adeò stulta sum, Vt facilè patiar id mihi persuaderier. Tob. Tamen hoc mater verum est, & ipsa re expe∣riêre propediem. An. Ridiculum. Quid mihi nunc adsers, cur expe∣ctem,* 1.49 aut sperem hoc malum Aliquando in melius posse commutarier? Tob. Non id quidem certum nobis polliceri audeam. Verùm spes est. An. Credo, nos esurituros satis.

Neque ego nunc tam mea causa discrucior, quàm* 1.50 tua: tibi Timeo fili, tui me miseret, tu me solicitam facis. Nam tu ni esses, certè ego mihi viderem, ac protinus Hinc me conijcerem in pedes. Tob. Hem, quid ais? deseras? An. Quid ni? Tob. ne{que} facies mater, ne{que} te satis piè Posse arbitror. An An hoc illo indignum fuerit, qui* 1.51 si quid bene Praecipias, non obtemperat? qui me atque familiam Totam dedecorat, nobis qu•• omnibus luctum parat? Tob. Istud pol illius culpa non accidit. Parum Successit quod egit hactenus, atqui fecit sedulò.* 1.52 An. Ad hoc malum accedit etiam, quòd re ••rebris Convivijs, largitionibus que perdita, Vix quicquam quo vivamus, nobis sit reliquū. Tob. Deus Nō deseret suos, cō••ide mater. An. Isthaec verba sūt.* 1.53 To. Bene ominare, at{que}bono animo fac vt sis obsecro. Sed quid quod te rogem mater? An. Quid? Tob. Numquid est Quod hîc tibi mea opera opus sit amplius? An. Nihil. Tob. Intrò igitur eamus. An. vt lubet: hâc me cō∣sequere. Tob. Sequor.

Actus II.

Scena V.

TOBAEVS.

Septenarij.

SVMME Deus, vt tua opo declinaui pericula Frequenter maxima, euasi{que} persequentium

Dolos, ita nunc tuo pater permissu, denuo In triste hoc caecitatis illapsus sum incōmodum. A••sit tamen vt te in••usem, vel tuis obmurmurem Rationibus, cùm nihil in rerum natura aequius, Aut iustius te existat: cum{que} tua mortalibus Plane inscrutabilia sint consilia. Nec diffiteor Peiora me commeruisse: ast & hîc tuam Deus Facilitatem & clementiam agnosco. Heu, quoties tum ego, Tum maiores mei praecepta ••ua negleximus! Quotidie tuis aduersantes admonitionibus, Diuinas post tergum leges reiecimus! adeo vt Nos caeterarum nationum contumelijs, Dictērijs, probris, ac fabulis subieceris. Quòd si tuum tu perse••utus ius, poenam vitijs Nostris dignam i••flixisses, iampridem cuncti simul Cum impiosceleratae Sodomae populo in Tartarum* 1.54 Essemus praecipitati. Quare insigniter improbus Sim, si, meritus longè peiora, tam leuem Patris Correctionem infracto animo recusem perp••ti. Tibime totum dedo Deus optime, tuaeque me Tutelae committo▪ tu quicquid expedire meae Saluti cognoueris, imponito: vt potero feram. Hoc tantùm vnum, vt verum fateor, animū haud mediocritèr Angit, quod hanc oculorum iacturam mihi mea Dicatur conciliasse superstitio: quod ab omnibus, Non iam dico malevolis sed ab amicissimis quoque, Imò ab ipsa vxore, salibus ac ludibrijs miser Incessor insuper. Vbi nunc est, inquiunt, Deus

Tuus, cuius favorem ac benevole••tiā tam ridiculo* 1.55 Gratificandi genere conatus es blandirier? Vide miser quàm praeclarum atque magnificum tui•• Periculosis ac clandestinis laboribus Sis consecutus praemium; quod si obsequi Nobis aliquando voluisses, facillimè Calamitosum istud ••vitasses infortunium.* 1.56 Nunc pervicaciae tuae poenas das, & sapis Accepto vulnere seriùs infelix. Huiusmodi Quis obsecro nen moueatur convitijs Deus? Quis tam manifestam non execretur blasphemiā? Haeccine mihi audienda erunt posthac saepiùs? vtinā Ita divinae tuae voluntati visum sit, vt Ex his quam primùm me subducas contumelijs: Iampridem enim vitae satietas me cepit meae.

Actus II.

Scena VI.

TOBIAS, TOBAEVS, RAPHAEL. Senarij & septenarij, Iambici.

AVdire mihi visus sum vocem patris: atque eccum, mi pater Salve. Tobae. Salve fili. advenis* 1.57 Opportunè: iam enim te iussissem accersi. Tobi. Bene Igitur habet, quòd non vocatus vltrò accesserim. Sed quidnam est quod me velis pater? lubens Quicquid praeceperis exequar. Tobae. Nihil nisi Vt mihi paulisper aurem accōmodes, modò Tibi quod ex vsu sit futurum instillavero. Tobi. Pater hic sum, vbi voles. Tobae. Attentiùs igi.

Ausculta, & quicquid dicturus sum, fac tuo Penitus infigas pectori, ne vnquam excidat. Mi fili, quae meae sit aetas vides: mors aut iam aderit, Aut certe longiùs abesse haud poterit. Quapropter* 1.58 cum Deus Me ex hoc molesto sustulerit corporis ergastulo, Vide vt paternae erga ••e munificentiae memor, Corpus meum honorificè sepelias: & matri tuae Reuerenter te per omnia obsequentem praebeas, Eamque caue à te segreges, aut deseras Dum vivit vnquam: sed senectutem illius Tua fouebis, sustentabisque adolescentia. Praetereà, nate mi, annitere pro viribus, Ne quando dicto vel facto offendas Deum: Sed vitam d••ge nulli vitio obnoxiam: Sic omnia tibi cedent ex animi sententia. Quod autem suppeditatur à Deo, cau•• Inutiliter profundas, aut attentius Domi accumulis: verùm quod superest, liberalite•• Ten••ioris fortunae amiculis imperties. Nam quicquid horum datur egestati, in Deum Ipsum erogatur. Haec in pauperes benig••••tas Hominem ab interitu vindicat, & superstitem A morte, immortalemque penitus efficit. Porrò quod ad connubium attinet, eliges Tibi vxorem de genere tuo, prosapia Israelitica: non exteram, vel â domo Nostra alienam: nam nos, vti nosti probe, Vatum sumus progenies. Memoria r••pete Fili, quomodo maiores nostri repndia••••••int

Extraneorum affinitatem, vxoribus* 1.59 De gente sua domum ductis, & hinc est, quod* 1.60 In propagandis liberis fuêre felicissimi. Quos si morum probitate, & vitae sanctimonia, Tibi imitandos proposueris, eâdem, mihi crede,* 1.61 Prosperitate vtéris, sobolem{que} te, & maioribus Tuis dignam suppeditabit Dei benignitas. Ex alijs facito periculum, tibi quod ex vsu siet.* 1.62 Quod tibi fieri non vis, ne feceris alteri. Nam nihil impunitum relinquetur: licet Error videatur leuis & venialis, sua Tamen fili aliquando poena expiabitur. Et eo genere prognatus es, vt oporteat Te ab omni vitiorum labe alienissimum Esse. Omnibus amicum, facilem, comem{que} facte prae∣beas:* 1.63 Nullius aduersans ingenio, cedens cuilibet. Sic tibi sine inuidia laudem, & amicos facilè Conciliabis quamplurimos. Ehrietatem haud secus Ac pestem deuita teterrimam: nec luxui Indulgebis: sed gratatibi sit parsimonia, Quae non abs re magnum vectigal dicitur. Cuilibet salubria admonenti, protinus Pareto reuerenter, ac age gratias. Deum Inprimis obsecra, vt omnia tua cōsilia, at{que} conatus▪ Sua secundare tibi dignetur clementia. Horum ••ili quoad vixeris fac memineris: Tobi. Dabitur opera pater mi. Tobae. Sed audi quid praeterea te velim. Tobi. Perge pater, ausculto. Tobae. Iam annus agitur vicesimus

Quod in Ragensi provincia apud Gabelem mihi Cognatione proximum, argenti decem Talenta deposuerim. Nunc quandoquidem eó Nobis res redijt, vt pecunia sit opus, Uti istuc proficiscaris, atque argentum illud ab eo Velim reposcas, suo ipsi reddito chirographo. Tobi. Lubens itineri accingar pater: at nescio Qua istud ratione efficiam: nam neque illum, quem vocas Gabelem, novi, neque viam qua in Mediam Itur. Tobae. Quaere viae fidum alicunde tibi comitem, Totius{que} itineris peritum: at que ad me deducito. Numerabimus pretium quantum poposcerit. Porrò ad Gabelem vbi perveneris, dic modo Tobaei filium esse te, marsupio Hoc, syngrapháque illi oblata, pecunia, Sat scio, numerabitur continuo: nam vir est Probus admodum, ac fide plenus: cum videris, Dices hominem quantivis pretij. Tobi. Age pater, ad Forum hinc, sed quem video huc aduentare adoles∣centulum, Ad iter accinctum? Tobae. Quòtendat roga. Tobi. Vbi propiùs accesserit. Raph. Dei supremi nuntius ego sum Raphael, (Ne quis per ignorantiam me esse hominē existimes) Ex alto missus aethere, ad hunc virum pium Tobaeum, quem cum filio stantem hîc ante ostium Videtis▪ Quae vero illi per me praestabit Deus, Multis verbis hîc commemorare, neque locus, ne{que} Tempus patitur: palam pòst fient omnia. Fallam eo:

Ad tempus, & pro Raphaele, Azariae Mihi nomen esse dixero.* 1.64

Actus II.

Scena VII.

TOBIAS, TOBAEVS, RAPHAEL.

Zkazontes.

SAlve hospes honorande. Tobae. Quid, adestne m•• fili? Tobi. Adest. Tobae. Salve adolescens amande. Rap. Divine Vir, salve plurimum. Tobae. Frustra mihi salutem Precaris ô bone, cùm omnia mihi succedant Parum feliciter: quem si salus salvum U••llet, nunquam oculis orbasset senem. Paph. Facsis Animo bono, brevi tempus aderit, lumen Tuis oculis quo restituet Deus. Tobae. Faxit Ita pater coelestis: Sed quò tibi iter est nunc? Ra. In Mediam rectà. Tobae. Eho, in Mediam? Rap. Isthuc me Vocant negotiola quaedam. Tobae. Iocóne istud An serio inquis mi hospes? Ra. Quid mihi lucri Sit, si mentiar? id quod res est loquor. Sed quid Haec nova sibi vult commutatio frontis? Quid applausistis? quid ve estis alacres? To. Nunquā Ego vidi commodiorem hominis adventum. Tobae. Filius hie meus eódem iter parat. Quid si Hunc imperitiorem viae tibi asciscas Comitem? vbi redieris quicquid pretij à me Optaris, id optatum feres. Ra. Nihil vile Moror lucellum: de mercede agemus tunc

Cùm filium redijsse videris salvum. Tobae. Istud quidem fiet nunquam. Ra. Caue quic∣quam Diffidas. Pulchrè omnes calleo vias, has{que} Regiones p••ragravi frequentius: nulli Eum commiseris tutiùs. Tobae. Amabò hospes Cuias es? aut quibus parentibus quaeso Prognatus? Ra. Quorsum id percontare? nil refert Ad id quod agimus nunc. Tobae. Cupio tuum scire Nomen, terram{que} natalem, parentes{que} Tuos, priusquam committam tibi gnatum, Cuius salus mihi me•• ipsius vita Potior est Rap. Age, dicam, cùm te id velle video, nostin Hananaëlem, senem illum dico, de stirpe Solomithi maioris? Tobae. Quid ni? meum tanquam Hunc silium▪ quandoquidem mihi cum eo magna Iam inde vsque à pueritia suit semper Familiaritas. Ra. Illius sum filius Azarias. Tobae. Hem quid ais? igitur sanguine mihi coniun∣ctus Es. Ra. Est vt dicis. Tobae. Sed ne id mihi, precor, frater Succenseas, quòd curiosius stirpem Tuam expiscari nòn erubuerim, Scis quàm Non sit tutum cuiquam hoc rerum statu quicquam Committere ignoto: & curae est mihi gnatus. Ra▪ Patris probi fungeris officio. Tobae. Ego drachmā In singulos tibi pendam dies. Ra. Mitte Inquam pretiū. Tobae. Quin beneficium hoc tibi faxo Vt dicas pulchrê foeneratum, vbi natum

Reduxeris incolumem. Scio te mea nuuquam* 1.65 Antehac vsum necessitudine, memorem Me dices ac gratum. Ra Facilè de eo inter nos Convenerit, vbi fuerimus reversi. Nunc Vt se gnatus paret tantùm iube. Tobae. Hem sili, I intro, ac protinus ad iter parate: ne Quid huius commodum tua remoretur cunctatio. Tobi. Fiet.

Actus II.

Scena VIII.

TOBAEVS, RAPHAEL, TOBIAS.

Trochaici catalectici, senarij & septenarij,

QVàm saepe accidunt, mi adelescens, quae non a••∣deas Speraere! oh, vix verbis possum consequì, Quantum hic inopinatus adventus tuus mihi Gaudij attulerit! Ra, Credo, sed istud quicquid commodi est, Mi senex, vni Deo acceptum referri convenit. Tobae. Nunc demū mihi lubet vivere, postquā mea Ex progenie, talem te cognovero Prognatum. Ra. Fac eo semper sis animo, & omnia Quaecunque optaris, tibi optata adferet Deus. Tobi▪ Hem, adsum pater, haud malè, vt opinor, ad viam Instructus. Tobae. Benefactum fili▪ Tobi. Iamdu∣dum, meae Matri, dum viaticum numerat, vale Dixi. Tobae Faxit Deus optimus, vt incolumes bre∣v•• Redeatis vter{que}. Tobi. Uale mi pater. To. Fili ben••

Vale adolescens, tibi committo filium meum. Tu fac eius curam agas. Ra. Quietus esto, ego Huc illum tibi propediem salvum reduxero. Tobae. Vtinam. Ra. Fiet, tu modo fac vtramque in aurem dormias. Tobae. Quam id mihi difficile erit absente filio! Hem puer, concede huc, intró reducito.

Actus III.

Scena I.

TOBIAS, RAPHAEL.

Eiusdem rationis versus.

APpetit vespera frater, lassum{que} longame Reddidit profectio Ra. Ad Tigrī devenimus, Commorandi hîc commodus dabitur locus. Tob. Tu me deduc ignotum. Rap. Hospitem probum dabo, ad Proximas has aedes, si videbitur Diuortemur, quarum hospitio semper feliciter Vsus sum. Tobi Vbi voles, nihil in me erit morae. Sed prius ad flumen concedamus rogo, vt pedes Sudore, ac pulvere turpatos, abluam. Rap. Vt lubet, sequar quecun{que} vocaveris. Tob. Amnis hic* 1.66 Non fastidiendum praebebit refrigerium mihi.

Actus III.

Scena II.

ANNA.

Octonarij Iambicj.

NVnquam mihi senectus visa est onus aequè miserum ac modo: Postquā ad aetatis invalescentis non pauca incom∣moda,

Multo praeterea asperiores super salute filij Accedūt solicitudines. Nunc demum senties misera Quantus sit erga liberos parentum amor: vix vn∣quam animus Quiescere sustinet: adeò mihi videtur durum ac grave, Dulci ipsius praesentia frui non posse. Imô haud pa∣rum Anxia sum, ne alicubi algeat circumventus. Mul∣tae simul Concurrunt suspiciones, quae meum animum diver∣sum trahunt: Viae crepidines periculosae, adolescentis parum Circumspecti imperitia: tùm hospes, cuius fidei cre∣ditus est Ignotus. Sed quid ego nunc dicam de marito, qui Isthuc eum pene inuitum protrusit? Ab, tantámne rem Tam negligenter agere? Sal••em spectatae fidei viro Cōmisisset, cum ipsi salute filij pecunia Prior esset, O insaturabilem habendi s••••im!* 1.67 Quasi non multo satius fuisset, paululum Perdere pecuniae, quam filium, vnicam Nostrae senectutis requiem, vitae subire periculum. Cui si quid, quod Deus prohibeat, adversi in vi•• ••c∣cidat, Actum est, mori malim, quàm tantam miseria•• pati: Adeò nihil ••ine eo mihi in hac vita aut an••abile▪

Aut dulce, aut iucundum videtur. Hei mihi, nul∣lam arbitror Mulierem me infeliciorem vivere.* 1.68

Actus III.

Scena III.

TOBIAS.

Trimetri recti, partim Skazontes.

QVid quisque vitet, nunquam homini satis cau∣tum est. Me miserum, totus horreo, postquam mihi Triste illud succurrit periculum. Deum Immortalem, planè perieram, ni Azarias Meus mihi succurrisset. Modò in Tigri Dum me lavo, piscis quidam immanis, ex imo Prosiliens gurgite, me omnis infortunij, Malique securum, inopinatò hiantibus Invadit faucibus. Hîc ego formidine Exanimatus, truculentam belluam branchis Corripio, Azariae inclamans opem: cuius Auxilio superior evadens prostratum humi Conficio, confectum{que} exentero quantum Possum, cor & fel palpitanti detrahens: Quae vsum suum in medicina, vt is asserebat, sunt Habitura, at{que} hac de re in itinere plura mihi mox Se narraturum promisit. Sed eccum, ipsus Foras egreditur.—

Actus III.

Scena IIII.

RAPHAEL, TOBIAS.

Trimetri.

—Hem Tobia, rursus aditer

Paremus nos, recta{que} pergamus Ragem, Nusquam cunctantes. Tob. Adsum domine, con∣sequor Quocunque vocaueris, Sed hoc mihi expedi Amabò, quodnam tandem facies pharmacum Ex hoc exacto piseis corde, ac felle? vix Credas, quant opere id narrari mihi cupiam. Ra. Nil te celabo mi frater: namque hinc tibi Non vulgare ariolor oriturum gaudium. Tob. Vtinam augur si•• verus. Ra. Corpraesentaneum Habet remedium ad exigendos impios E corporibus mortalium Cacodaemonas. Fel autem medicatur oculis albugine Obductis. Tob. Hem, quid ais? in patre periculum Faciam domum reversus. Ra. Admiraberis, Vbi videris rem. Verùm jam pervenimus Ec••atana, neque procul ab aedibus tui Cognati Raguelis absumus▪ igitur Huc rectâ concedamus. Tob. Placet. Ra. Accōmoda Aurem, téque attentum praebe, quod audies Iam, ex vsu tibi futurum est maximé. To•• Arrexi* 1.69 Vtramque, tu, vbi voles, exordire Ra. Hic tu•••• Consanguineus Raguel vnicam habet filiam, Nomine Saram, egregia forma juvenculam, Bonam, bonis prognatam, & dotatam probè. Tob. Parentum virtus, castitas{que} maxima Puellae dos est. Ra. Moribus insuper adeo Modestis ac venustis vt nihil suprà. Tob. Audio. Ra. Sedulò agam cùm eo, vt in ma∣trimonium

Hanc tibi det: tu te idem velle fac intelligat. Non denegabit, sat scio: nec si velit Maxime, jure poterit: nam praeter jus tuum* 1.70 Nil postulas: tibi enim debetur: vtpote Qui ei cognatione, ac genere proximus Es. Nec eam contra praeceptum Mosaicum Alienigenae nuptam locabit conjugi, Nisi crimen capitale velit incurrere. Tob. Nil malim frater, quàm hanc vxorem ducer••, Sed est scrupulus, qui animum male habet meum. Ra. Facessant scrupuli, quid time as scio. Tob. Ferune* 1.71 Illam jam olim septem viris nupsisse, qui Ab Asmodaeo principe Cacodaemonum Priusquam in complexum venissent, protinus Crudeliter omnes sunt interfecti. periculum* 1.72 Ex alijs faciam, mihi quod ex vsu siet. Ra. Nihil est Tobia quod vereare, omnē tibi metum* 1.73 Ademero, meis tantùm fac pareas Praeceptis. Audi in quos jus habeat daemonis Immanitas. Quicunque matrimonium, Brutorum animantium ritu, libidinis Non prelis procreanda gratia, ambiunt, Divini numinis immemores, hos impetit Immundus ille spiritus. Tu modò Deum Veritus, non tibi, sed soboli complexum quaere, & pa∣tris* 1.74 tui In memoriam revoca praeceptum, qui tibi Interminatus est, ne conjugem à tua Stirpe alienam vnquam duceres. Haec situo Infixeris animo, nihil est quod daemonis

Exhorresca•• insultum: continuò fugam Dabit, vbi te his armis instructum senserit. Quare cubiculum ingressus (nam certò scio Hodie te illam vxorem ducturum) tres dies Ab vsu connubiali fac vt temperes, Orationibus interea cum ea vacans. Secunda nocte insanctorum patrum statim Admittêris consortium. Nox tertia Propagandae demum soboli dicabitur. Huc vbi vos liberorum procreatio, aut Humanae carnis illexerit infirmitas, Stratum primùm relinquitote, deum{que} humi Prolapsi supplices adorate, vt sua Vos dignetur clementia, impium{que} procul Pellat cacodaemonem. Simul{que} sumito Cor piscis, & hinc sub eius vestes suffitum facito:* 1.75 quem vbi Nidorem olfecerit Satan, perterritus Cubiculo cedet, fugietque puellam illico. Necrelictam repetet vnquam. Tobi. Deus bone, Animus tremore simul ac gaudio mihi Inhorrescit, dum tam prodigiosa audio* 1.76 Te narrantem. Faxit Deus vt experiar propediem,* 1.77 Haec nunc verè à te dicier. At quis ille senex quem conspicor Ex aedibus istis prodeuntem, promissa barba, ac senio Venerabilem. Ra. Eho, hic ipsus est Raguel, patris▪ Tui cognatus. Tobi. Quid audio? feliciter Sane succedunt omnia, cum ille qui alioqui Esset quaerendus, vltro nobis venit obviam.

Actus III.

Scena V.

RAGVEL. EDNA.

Septenarij & octonarij Iambici.

QUotidianae querelae, & lamentationes filiae, Perpetua{que} orbitatis deploratio, me eò Redigit infelicem, vt quid agam, aut vbi sim nesciā. Nunquam tam manè cubiculum eius ingredior, ne{que} Tam vesperi revertor vnquam, quin conspicer eam Singultientem▪ ac calamitatem deflentem suam. Si quando lachrymantem consolari, & animi agri∣tudinem Oratione pares lenire, nihilo plus agas, Quàm si aduersus stimulū calces, aut laterē laves. Nec vnquātam blandè dicere possum, se vt respiciat Pectus{que} invtili moerore excarnificare desinat. Altiùs animo inharet dolor, quàm vt evelli queat. Me miserum! adeon' rem redijsse, vt vnde alij non mediocrem Voluptatem percipiant, hinc mihi gravis exundet dolor? Iam olim cùm mihi coniux peperisset filiolam, Deū Immortalem, quant opere mihi plaudebam, at{que} adeò gaudium ex Ea mihi pollicebar perpetuum, ac bene stabile! Quae simul ac grandi••scula esset facta, ita vt illius Ingenium iam nosci posset, tum omnes omnia bona dicere & Laudare fortunas meas qui gnatam haberem* 1.78 Ingenio tali praeditam. Verùm ex ea miser Quem nunc capio dolorem? facile hîc plus mali est,

quàm▪ illic boni. O coelibatum quovis potiorem connubio! Sed video vxorem: quid dictura sit nescio. Edn. Marite mi, Opportunè pol te hîc stantem reperio. Mitio Noster vicinus summo te roga•• opere, Vt continuò ad se venias: nam sibi tua ait Paulisper esse opus praesentia. Rag. Iamiam Adero. Sed quosuam huc adolescentes adventare* 1.79 conspicor? Ad nos, nisi quid me fallant oculi, iter instituunt: mane.

Actus III.

Scena VI.

RAPHAEL, TOBIAS, RAGVEL, EDNA.

Eiusdem generis versus.

EGo de hac re hunc adoriar, tis orationi vti sub∣servias Vide. Tob. Laudabis. Ra. Age. Tob. Si impetras,* 1.80 quid aliud Malim, quam hodie has fieri nuptias? Ra. Non est dubium id quidem: Nam pulchrè hominis sensum calleo: quin commo∣dè quoque Eius adestvxor. Salve vir honoratissime. To. Precor Tibi salutem matrona optima. Rag. Idē cūfoenore Vobis reprecantur adolescentes humanissimi. Quàm belle hic invenis Tobaeū fratrē nostrū refert Toto corporis habitu? ••ud•• esse putes aetas sicōgruat.* 1.81 Ed. Per omnia ita me Deus amet, ei similimus est. R. Cuiates estis fratres, aut quibus nati parentibus?* 1.82 Tob. Ex captivis Niniuae agentibus, & familia

Nepthaliensi. Rag. Nullane vobis est familiar it as Cum Tobaeo fratre meo? aut nostis••e senem quempiā Eo appellatum nomine? Ra. Novimus probè. Rag. Quid audio? Valetne? To. Valet quidem, sed oculis orbatus est mi∣ser. Ed. O Miserum! Rag. Eheu, dignus pol est fortuna melior: nae Istiusmodi hominum iam nobis ingens penuria est. Vir est antiqua virtute, as fide. Ed. Oh, nūquā mihi Quoad vixero, eius ex animo elabetur memoria. R. Tob••us is quē vos fratrē appellatis, huius est pater. Ed. Quid ais? Rag. Nil me fefellerunt oculi, dum illum per omnia Tobaeo similem praedicarem: bone Deus, prae gaudi•• Vix sum apud me. Teneone te cognate mi? ab, la∣chrymas mihi Ex oculis excutit inopinata haec felicitas! Ed. O faustum ac felicem hunc diem! Rag. Quis non miretur hoc Tantum, ac tam insperatum bonum? Deum tibi mi fili precor Secundum, ac propitium: quando quidem ex integrae vitae viro Prognatus es. Hē vxor, quāprimū intròte cōfer, & Mactato ariete bene saginato, convivium appara. Mox simul omnes sequemur, ac hilarem sumemus hunc diem. Quid aliud volui dicere? hē, Mitioni facito vt nun∣cie: Mihi esse negotium, ne me expectet: sed huc Ad nos veniat, si quid habet seriae rei.

Actus III.

Scena VII.

TOBIAS, RAPHAEL, RAGVEL.

Trochaici catalectici, septenarij & octonarij.

NVnc est tempus Azaria, vt de matrimonio Sermonē inijcias dū occasio fert, ac soli sumus. Raph. Tace, id ipsum in pectore agebam dudū, Rag. Nihil ••am diu mihi Quod magis vellem evenire, evenit, ô Deus Serua obsecro nobis haec bona. Hem, intrò, si placet, Comessatū cōcedamus. Rap. Paulisper mane, vt tibi Commemorem, qua gratia huc ad te divortimus: Nam haudquaquam de nihilo est, quod tam longū iter suscepimus. Rag. At qui id à convivio narrabitis opportuniùs. Nunc tantùm vos praebete hilares, antequam hoc gaudium Aegritudo aliqua cōtaminet. Raph. Voluptatē, mihi C••ede geminabit, si facilem & exorabilem Tepraebueris. R. Absit nostrū ut remorer cōmodum. Agedū, ausculto. R. Hic orat vt nuptū sibi tuā loces Filiam. Quid extimuisti, aut quid taces Misenex? quod metuis, facilè propulsabitur: Nam quid te solicitet scio. Age desine,* 1.83 Tergiversarier: huic debetur iuxt à Mosaicae Legis dictum, vtpote genere proximo, & pijs Prognato parentibus: quapropter desponde, vt simul* 1.84 Laeti omnes agitemus convivium. Rag. Non dubito quin Deus, Cuius inscrutabili consilio omnia geruntur, huc Uos, lachrymis tandem nostris commotus, miserit.

Quapropter ne videar Theomachein, lubent tibi Tobia hanc in coniugē tradidero: nam gener placet Vt qui maximè: sed est quod me deterreat. Tob. Quid precor? Rag. Non opus est prolato. Rap. Rē omnē novimus: Nihil erit periculi. Rag. Vt nunquam desunt invidi, Quitalia libenter nunciant. Verùm id licet Vos audivisse ex alijs credam, tamen, Ne te Tobia circumvenisse videar, Idem ipse proferam denuo. Eam ego non ita* 1.85 Pridem diversis temporibus septem viris In vxorem locavi: qui prima statim Nocte omnes, antequam ea essent potiti, à daemone Nescio quo sunt interfecti: quamobrem, si tua* 1.86 Tibi curae est salus, mittes hanc rem, & affinitatē Tibi aliā potiorem, ae cōmodiorē quaerito: nam saepit Is, mea sententia, feliciter, periculo Qui sapit alieno. Tob. Ah, nihil omnino me cacodae∣monis Terret ass••ltus: De•• hanc meā cōmitto vitam, apud Hunc tutū patet innocentiae asylū. Quapropter sine Te exorem, alioqui nunquam hodiè tam blandè di∣ces mihi, Vt cibū tecū capiā Rag. Ah, ne me obsecra: quasi Hoc te orando à me impetrare oporteat. Scio tibi Vni deberi, & nulli locaverim lubentius: Sed ver••or vt in rem tuam sit. Rap. Erit, tantū Deo Fac cōfidas, despōde. Ra. Age nil detrecto, d••s••ōdeo. Raph. Bene facis. Tobi, Habeo gratiā. Acc••rsiiube. Raph. Intus id cōmod••us transigetur. Rag. Vt lubet, Quis me fortunatior, si hoc coniugium feliciter

Cesserit? Raph. Quàm mox intramus? Rag. Hem, praecedo, vos Me consequimini. Tob. Deus vortat bene.

Actus IIII.

Scena I.

PHAEDRA, MYRRHINA.

Trochaici catalectici, senarij & septenarij.

QVid ais Myrrhina, daturne illa hodie hospiti Isti nuptum? Myr. Ita est. Phae. Quî seis? Myr. Hera mihi, fortè dum. Modo fit obviam, narravit. Phae. O senem Audacem! o infortunatum adolescentulum! Cui si exitium moliaris, quo nisi Huc instiges infelicem? Myr. Forsitan Nunc quàm quondam succedet feliciùs. Phae. Scis quàm feliciter? eodem praemio Quo septem alij munerabitur miser. Myr. Quî s••is, nisi periculum sit factum? Phae. At in Adolescente tam generoso i•• experirier, An non extremae cuiusdam insan••ae est? Non pol se dignum facit herus, qui tam amabilem Invenem ineluctabili periculo obijcit. Ecce quam iniqui sunt homines prae studio, dumid quod expetunt Efficiant. Myr. Hem Phaedra satin' sanaes, quae hero Maledicas? vide ne linguae incontinentia Tibi malum aliquod pariat▪ Phae. Quid agam mise∣ra? non queo Quin lachrymē, cùm mihitam audax facinus venit In mentem. Quid tibi nunc eius formam praedicem? Cum tute ipsa eum conspexeris modô.

Myr. Perliberalis visus est, deos precor Vt superstes sit. Phae. Ne comparandus hic quidem Est ad illos, quibus antè nuptum data est. Verum vt sit superstes, in nobis situm est Myrrhina. Myr. Cedo, quî sic? nā illi benefaxim lu∣bens. Phae▪ Rēomnē ipsi ••lam narremus▪ sententiam Mutabit, vbi quod alijs factum est cognouerit. Myr. Hau, hau, sanáne es mea Phaedra? an hoc tibi Proferendum vsquam videtur? hem, vide Quam remagas. Ph. Adolescentē ex morter evoca∣vero Ad vitam. Myr. Pol si sapis, quod scis, fac nescias: Ne tibi officiosa ista tua incommodet Curiosuas. Phae. Sane mihi curae est, quò hoc siet Eventurum. Myr. Et mihi quidem. Verū quid hic Otiosae diutius moramur, cum omnia Intus perstrepant vndique tumultibus? hinc Ocyus nos amoliamur▪ nolo me hîc hera Tecum garrientem conspiciat. Phae. I prae, sequor.

Actus IIII.

Scena II.

TOBIAS, SARA.

Senarij ••ambici, septenarij & octonarij.

BONO animo esto anime mi, Deus dignabitur Sua nos misericordia, si nostris diffisi meritis, Ad eius supplices confugiamus clementiam. Sara. Ita spero. Tob. Procumbamus igitur vterque in genua, & opem Imploremus divinam, adversus quam nihil valet Imbellis furiosi cacodaemonis ferocia. Humani generis conditor, ac propagator Deus, Qui primus sacratum connubij foedus

Inter Adamum & Evam generis nostri principes Sanxisti: quaesumus vt hanc nostri matrimonij Societatem, quam iuxta divinum tuum Decretum inter nos hodiè pepigimus, ratam Ac felicem esse velis: impium{que} procul hinc arceas Hostem Asmodaeū, septē interfectorem adolescentiū: Ne in nos sua eadem immanitate vtatur. Scis Deus, (Nihil emim te fugit) me hanc non libidinis, Sed sobolis propagandae gratia, duxisse coniugem: Idque ex Mosaicae, at{que} israeliticae Legis praecepto, sanguine ac cognatione proxima In vxorem ascita. Quare nostri precor Misertus, ab hostili me dignare impetu tuerier: Vt me iam meditans ador••ri, vires desideret suas, Exterritus{que} fugiat, cùm se in••rmem senserit. Sar. Amen. T••b. Eamus nunc in conclave, soror di∣lectissima, Vt iuxta Azariae praeceptū ex corde piscis, hactenus Penes me in hunc vsum conseruato, tuas Sub vestes suffitum faciam: Atque ita Satanae dolos In me intentatos eludam. Sar▪ Vbi voles, sequor, Deus nostris favere dignetur conatibus.

Actus IIII.

Scena III.

RAGVEL.

Trochaici catalectici, senarij septenarij & octonarij.

CVm iampridem mens adversus aerumnas, indies In deterius gliscentes, occalluerit: nunquam ta∣men Aequè me afflixit solicitudo, ac modò: Adeò vt somnum hac nocte oculis nō viderim meis, Quoquò me verto, anxietas, dol••r, metus

Vndique circumvallant infelicem. Quàm velim Has nunquam coijsse nuptias? non quòd gener, Aut affinitas displiceat, (nunquam enim magis Aptum▪ ac filie magis firmum invenero virum) Sed quòd adolescentulum mihi sanguine, Ac cognatione proximum, insuper mea ipsius Fili•• haud minus charum, tam formidabili, Tam que horrendo obiecerim periculo. Eius me miseret, ei nunc timeo, is me nunc solicitum habet. Quod vtinam nunquàm suadere Azariae In mentem venisset, neu cupidum me eò Impulisset, quod mihi principium est mali. Ah, Deū mihi Iratum arbitror, qui huic auscultaver••m: Qui tantas suis consilijs confecit mihi* 1.87 Solicitudines: cui si constanter restitissem, Nihil omnino nune mihi metuendum esset mali. Quin & ipse Tobias orare haud destit••, Donec quod petebat impetrarat. Quid tū▪ num ilicò Morem gestum oportuit? Fuisset tum quidem Illi aegre, si denegass••m: at bidui, aut Tridus haec tantùm suisset solicitatio. Post rem secum recta reputasset via. Nunc nullus locus excusationi est relictus: omnia Pert••rbavi, perdidi nepotem, fratrem filio Vni••o fr••ud••vt. Hem canitiem•• me quem prudentia, Et longo rerum vsu sollertem ac vafrum Esse conveniebat, nihilo plus sapuisse, quàm Vix egressum ••phebia, ac aetate imperitum, deni{que} In amore occupatum adolescentem! Modò

Aderit vereor, qui ipsum ab Asmodaeo daemone Nunciet trucidatum: atque ideo negotium dedi Cuidam ex famulis, vt sepulchrum noctu clanculū Effodiat: quo ante exortū solis, si fortè [quod Deus Avertat] perimatur, sepeliam ne fabula Eiamus vulgi, magis{que} traducamur, ac probris Incessamur asperioribus. Sed quid sibi Vult, quòd vxorem tam mane? quam hesterno di•• Ob negotia culinaria aed multā noctem scio Vigilasse? Eheu, quā met••o, ne ex hac quod doleat audiā.

Actus IIII.

Scena IIII.

EDNA, MYRRHINA, RAGVEL.

Eiusdem generis.

HV•• me sequere Myrrhina, est quod mandem. Myr. Hem impera, Et putafactū. Ed▪ Quā primū vise quomodo in filiae* 1.88 Se res habeat cubiculo: num vterque vi••at. Nam nimis solicita sum misera, ac timeo omnia. Myr. Credo hera. Vihilne amplius est, per me quod curatum velis? Edn. Nihil, hem, matura reditum. Myr. lamiam adero Edn. Egointerim Hic tantisper dumredis, operiarforis. Nunquam ita vt nunc animus spe, met•• at{que} gaud••o fui•• Perturbatus. Rag. Hē vxor, quo pacto se res habent Int us? num parum ex sententia? Edn. Ab marite. R••g. Quid taces? Occidi miser Edn. Equidem ignoro mi vir: atque Myrrhinae Nostrae vt visat praecepi, mihi{que} rem illicò renunciet.

Illam hîc opperior dum redeat. Atque eccam, bonū Aedepol, nisi quid me fallit mens, apportat nunciū. Contemplare vt gestiat. Rag. Mirum ni gaudio: Procedamus ei obviam. Myr. Vbi ego illam inveni∣amcogito? Vt metum in quo nunc misera est adimam, atque a∣mum expleam Gaudio Rag. Huc huc Myrrhina. Myr. Hem mi here, commodè Pol hîc te quoque stantem invenio, nuncium Adfero, cuius vos participes fieri maximè Optatis scio. Rag. Hem, viuitne? Myr. Viuit. Edn. Quid viuit? Myr. Valet Inquam, ac viuit incolumis Rag. Quid obsecro, Num ludis tu nunc nos? Myr. Egone vos? quamo∣brem? Rag. Nescio Nisi quia quò impensius hoc esse cupio verum, eo ve∣reor magis. Quis nobis felicior, si quidem tu haec vera praedicas? Edn. Oh, vide sodes vt nobis certa nuncies: Ne nos in falsum id{que} breve conijcias Gaudium. Myr. Egon' quicquam falsi dicā vt men∣tiar Misera? veriffima comperies quae adfero. Dum ingrediar gynaeceum, crepitum prohibeo cardi∣num Forium{que} sonitum: hinc adlectum placidè suspenso gradu Ire perrexi, accessi, astiti suaviter Invenio vtrumque ••ub••ntem. Quid hoc? Numnam vobis parum Etiā exploratū videtur quod narro? Rag. Hem satis Certa omnia, mea Myrrhyna, haesitare dudū desij.

Sed quid ego tibi pro nuncio hoc donem? Myr. Nihil Equidem: extra officiūfeci nihil. Rag. Ego te sinam Sine munere abire, ex orco quae mortuum Me reducē in lucem feceris? Edn. O festiuissimū diē Rag. Verùm Azariam eccum video stare ante osti∣um: in sinum Huius hoc quod nactus sum effundam boni. Edn. At nos intrò rectà concedamus Myrrhyna, vt Totam familiam delibutam reddamus gaudio. Myr. Age Nae ego ex hoc nuntio maximū aliquod capiam bonum.

Actus III.

Scena V.

RAPHAEL, RAGVEL, LYCHAS.

Senarij Iambici, admistis paucis septenarijs & octonarijs.

AD extremos vs{que} Aegypti sinus hinc impiū Obtorto collo protraxi cacodaemonem: At{que} ibidem frustra conantem eluctarier, Tam arctis colligavi compedibus, vt huc ei Vnquam reverti non sit integrum▪ Sed Raguel Adest: vox comprimenda est, tale ne quid audiat? Rag. Deus sum si nulla aegritudo huic gaudio Vnquam intercesserit. Raph. Quis hîc se venditat Beatum? Rag. Oh, Azaria, mearum omnium Uoluptatum inuentor, scis in quibus sim gaudijs? Scis Tobiam vivere salvum? Rap Quasi nesciam Affimulabo. Rag. Asmodaeo procul hinc in malam* 1.89 Abacto rem? Raph. Hem, bene, ita me Deus amet, factum, Rag. Res nulla potest mihi tanta intervenire iam,

Vt aegritudinem conciliet. Nescio Quid cōmemorem primùm aut quē laudē maximè, Te, qui mihi dedisti consilium vt facerē: an me, qui sum ausus id Incipere. Raph. Neutrum ò bone: Deo vni acceptū id ferri convenit: Q••i vestris commotus lachrymis, aliquando vos r••∣spexerit. Rag. Scio mi frater. Neque hoc eò dictum volo, Quasicitra illius opem quicquam nostra valea•• Industr••a. Da veniam, homo sum, humani nihil A me alie••um▪ delirat lingua gaudio. Rap Quin moderare affectibus: et enim vt virum decet Fortem, res adversas infracto perpeti Animo: ita nihil intolerabilius, ac Deo Magis in visum, qu••m dul••i fortuna ebrium Immoderate insolescere. Quapropter dum ego Intus quod restat perago, tu supplex Deum Interea compre••are, vt hoc tibi gaudium Vel••t esse perpetuum ac stabile. Rag. Mones probet Pro••••' & hîc, & alibi, tibi lubens obtemperavero. Deum immortalem, quanto mihi nunc plus sapit Hic adolescens, quàm ••gomet mihi! quàm pruden∣ter co••sulit! Quàm comiter simul, ac salubriter increpat! Quàm perspicit om••i••! in occip••tio oculos quoque Habere hunc v••rè dix••ris. Vah, ••e meae Pudet ca••itiei, cùm iuvenem impu••erem Et••••••••um, longe plus sapere conspicio, quàm

Me senem: cuius prudentia adolescentium Moderari conveniebat insipientiam. Sed commodè v••nit in mentem. Heus Lycha, ocy•••• Ad Sosiam propera. Lych. Quid vis dicam? Rag. Ut statim Sepulchrum quod ••odò effodi praeceperam, Iniecta terr•• obd••cat den••o▪ ac sol••m S••itè exaequet ne vllum exte•• vestig••ū. Lych. Abeo. Rag. Nunc vt diei tempus est, convivium Splendido instructum apparatu adornari iub••bo,* 1.90 Ad quod amicos omnes volo voc••rier, Vt solidū hoc, numeri••{que} omnibus sit absolutum gau∣dium.

Actus IIII.

Scena VI.

TOBIAS, RAPHAEL.

Octona••ij.

ABs quovis homine, cùm opus est, beneficium ac∣cipere gaudeas▪ Verū id demū iuvat, si de quo nūquā meruisti bene, is Facit. O Azaria mi, ô mi frater, quid ego nunc prae∣dicem Tuā erga me munificentia••? certe nūquam tibi tua Satis dignum virtute praemium referre queam, licèt In perpetuum seruitium me totum addicam tibi. Rap. Tace Obsecro, bene collocatum arbitror benefi••ium, in a∣micum quod Confertur▪ Si qua in re praeterea opera mea egeas, impera, Ac factum arbitrare. Tob. Deus me oderit, ni te magis quàm oculos

Amo meo••: si frater esses, quî magis morem geras? Vtinā sit in quo tibi contrà gratificari queam. Sed ad Rem. Haud te latet opinor, quo pacto me sacramento Raguel Obstrin••cerit, dederim{que} fidem, ante decimum quar∣tum diem Me ex eius non discessurū aedibus: iam{que} parētes mei Reditum nostrum solicitè opperientes, sat scio, nume∣rant dies. Quod si ad dictum tempus nondum reversos nos conspexerint, Immanè quantum solicitudinis illis nostra pepereri••* 1.91 Mora! Quare ne aequo cunctemur diutius, velim Vt assumptis duobus hinc camelis, servis{que} quatuor, Ragē ad Gabelem cognatīs recta proficiscaris via: et Argentum, cuius gratia iter hoc susceptum est, repe∣tas, dein Ad nuptias meas tecum reverti dignetur, roges:* 1.92 Tantisper nunquam te morabitur scio, Quin habeas illud, quo die istuc veneris: Si modò suo illi reddito marsupio, Quid sit quod me hîc detineat, commemoraveris. Rap. Ne{que} hîc ne{que} alibi vs quam erit in me mora: nullum de••ugiam Laborē, dum prosim tibi▪ At nihilne praeterea? T. Ni∣hil,* 1.93 Nisi vt nobis, si fortè difficiliorem se praebeat, Blandi••ij▪ huc illum pellicias senem. Raph. Agedum, dabitur opera. Tob. Faxit Deus, vt tibi ••unti ac red••unti salus ip∣sa sit comes.

Actus IIII.

Scena VII.

SOSIA, MYRRHINA.

Trochaici senarij, & septenarij, partim catalectici, partim acatalecti.

TOtum hunc propemodum cursando ac ambu∣lando Contrivi diem: perreptavi vsque omne oppidum, Ad forum, ad macellum, & quò non? dum quae opus sunt Ad nuptias paro: vix arbitror decem* 1.94 Famulos tot suffecturos negotijs: nec Quicquam nunc magis metuo, quàm ne hinc denuo aliquò miser Extrudar: quod si fit, actum est perij. Postulem Nunc me defessum refocillari si liceret. At* 1.95 Opportune eccam Myrrhinam duobus cantharis Onustam, huc accedentem conspicor. Alloquar. Hem mea Myrrhima, quid fit, quid agitur? Myr. Rogas, Quid fiat? tota domus perstrepit rumoribus: Omnes nostrarum rerum satagimus: interim Tu quasi nihil sit quod intus agas, ante ostium Hic otiosus restitas? Sos. Quînam malùm Otiosus, qui me hodie sursum cursitando Ac deorsum, adeò defatigaverim, vt In cursu fere conciderim miser? atque illud hic Dum tu accedis, stomachor mecum. Myr. Vin' tibi Gratum faciam Sosia? Sos. Nihil malim, si quidem Posses. Myr. Possem maxime, si lubeat. Quid, tibi Hoc vini placet? Sos. Haud malū hercule: quid tum

postea? Myr▪ Hinc haustum tibi plenis propino faucibus: Sos. Oh, bearis, si hanc mihi praestes beneficientiam, Cedo Cantharum sodes: gratum me, sat scio, Dices, ac memorē. Myr. Quid ais? equidem iocabar Stulte. Sos. Garris? si viuo, mox referam gratiam. Myr. Agedum inepte, resiste, quò fugis? Sed parcius Mi Sosia, ne sentiat herus: nam scis quàm sit ad Has res perspicax: novi ego ingluviem tuam. Hem, perij, dimidium exhausisti vinose: mox Uapulabo misera. Sos. Abi stulta, nescis fallere Homines; quod factum est dispendij, vide Sarcias. Myr. Quo pacto? Sos. Vah, nescis? infusa aqua Myr. Dixti pulchrè, si verbera mihi velim Lucrifacere. Sed ostium concrepuit, protinus Intrô fugiamus, nequis fortè hîc nos opprimat Otiose garrientes: sequere me. Sos. ••equor.

Actus IIII.

Scena VIII.

GABEL, RAPHAEL.

Trimetri I••mbici.

INcredibilia sunt quae narrasti modò. Deum immortalem, nihil vnquam in vita mihi Renunciatum est gratius. Sed accipe, hem, Lectum est, conveniet numerus quantum debui. Raph. Meritò te amo mi Gabel, & habeo gratiam. Gab. Praesertim vt nunc sunt mores, adeo res redijt, Si quis quid reddit, magna habenda est gratia.

Raph. Verum dicis, perfidiarum plena omnia. Sed quid ge••cis? quidve es alacris? vulgus hominū Si quando numerandum est pauxill••lum, frontem Adversùs contrahit ilico, super▪ ili•• Adducit, ambages quaerit: quin aufugit Non rarô creditorem cludens. Caeterum Vbi fides sit si roges, nihil pudet. Si instes, ibi tum impudentissima eorum est oratio.* 1.96 Quis tu es? Quid tibi rei mecum est? adeò vt tibi Amicum inimicum beneficio efficias tuo. Atqui hoc genus hominum non sibi solùm malè Consulit, at reliquis etiam, qui nihil male Vnquam me••ueruat, porfidi•• sua fidem Planè abrogat: cum ex illorum impudentia Horum quo{que} ingenium metimur. Te simul Ac depositi commonefacerem, tuo tibi Oblato syngrapho, quàm nihil omnino sis Commotus, tua fuit indicio oratio. Adeo{que} admonitus nihil offensus es, vt mihi Nunc multò videaris quàm dudum hilarior. Gab. Ita decet ô bone. Cùm deponeretur, mihi per∣suaseram, Ea conditione esse creditum, vt statim Vbi ipse reposceret, esset restituendum. Et quanquā Non admodum lauta mihi domi res est, tamen* 1.97 Vnum hoc curavi adhuc, vt mihi esset fides. Raph. Felix qui eo es animo. At insuper aliud est Quod multò mihi praecepit accuratiùs. Gab. Quidnam obsecro? Raph. Ut ad suas illucte nuptias

Adducerem. Gab. Luberet, nisi iter longius Esset: & aetate infirmum hoc est eorpusculum. Raph. Nilopus est viribus, veheris commodè: Cum fab••lis itineris edulcabimus Molestiam. Gab. Suadere noli. Raph. Quid ni sua∣deam? Imò haud omittam, ni exorem. Gab. Age fiat. Rap. Polte dignum facis Gabel. Gab. Tantisper opperire intus, dum me paro* 1.98 Raph. Propera.

Actus V.

Scena I.

RAGVEL.

Senarij, septenarij, & octonarij Iambicj.

QVidnam in rebus mortalium tam succedit feliciter, Quod non suam habeat admistam aegritudinem? Ita profectò natura comparatum est, vt dolor Voluptatem perpetuô consequatur. Plus mihi Praeter spem, omnem{que} praeter opinonem obiectum est gaudij, Quàm vnquam fuissem ausus sperare. At nunc vi∣de obsecro Quantum mea haec felicitas mihi solicitudinis adferat. Cùm filiam meam nepoti nuptum do, iubeo, fidem Mihi d••t, se intra dies quatuordecim domum ad Parentes non reversurum: sperans diutino Cōvictu ac familiaritate illum ita devinctum fore, Vt aut nunquam de patria repetenda cogitaret, aut

Saltem se propediem reversurum promitteret. Nunc neutrum impetro miser. Veni•• hodie ad me: Mi pater, Inquit, decimus quartus iam agitur dies, qui me â fide tibi Data liberat: animus est iampridem domi Apud parentes, quos mea non mediocriter, Sat scio, solicitat cunctatio. Quare precor Vt mihi iam illùc pace tua vnà cum coniuge Reverti liceat. Nam nisi ad diem dictum Praestô adfuerimus, aut nos in itinere dolis* 1.99 Grassatorum circumventos, trucidatos{que}, vel In morbum illapsos, aut aliud adversi quippiam Incurrisse suspicabuntur. Ad haec quid me censen▪ vll••m Potuisse verbum proloqui? penitus obmutui* 1.100 Primùm: dein mihi redditus: Nihil, inquam, nate mi Aeque malim, quàm te hîc apud me quoad vix••ro cum filia Aetatem agere: sed iamdudum te hîc invitum hae∣rere video: Quare tuis si pergā affectibus adversari, nihil agā. Hoc tantùm vnum abs te vt obtineam permitte; Vt post annum tuos apud parentes exactum, huc ite∣rum Commigretis: sat habeo, si stud impetro Cū gratia. Nihil respondes? agè, non omitt••m neque Desistam, priusquā hoc te exoraverim. Hic cū illius Orata re••iniscor, nequeo quin lachrymem miser. Mi pater, inquit singultiens, qua fronte ego paren∣tes

meo••, Quorum senectuti vnicū sum praesidiū, audeam Descrere? tum pol vel quovis carnisice me Immaniorem deputem. Qu•• illis vita sine me Non est ••utura amar••ssima? Equidem mori Mal••m▪ quā eos per me ad tantā calamitatē adigi. Quid multis? his l••••hrymis ad misericordiam Reductus, facio illi agrè demigr••ndi copiam: Omnemque rem familiarem, capras, boves, Asinos, oves, servos, ancillas, reliquam{que} supellectilē, Substantiámque tam auream, quàm argenteam, Ex aequo cum ipso divido, lacrimans••dentidem▪ Tandem cùm perpeti non possem amplius, huc effu∣gi for as. Nunc ille abitum parat. At at, quīd hoc? perij mis••r:* 1.101 Omnes ex nostris aedibus simul ex••unt. Totus tremo, horre••que, postquam horum mihi in Mentem venit disc••ssus: ô dolor gravis!

Actus V.

Scena II.

TO••AEVS, RAPHAEL, RAGVEL, SARA.

Trochaici catalectici, senarij & septenarij, admistis paucis octonarijs.

SVperis meritò maximas ago gratias, Cùm evenêre haec nobis frater prosperè. At Quid remoratur coniugem? Raph Aegrè avellitur Maternis complexibus, iamiam sequetur,* 1.102 Atque eccam Tob. Et socer nescio quò clanculīs Se subducebat modò Raph. Humani istud ingenij Est argumentum. Amor parentum in libero••* 1.103

Quantum valeat. equidem haud ignoràs Tobia. Non animadvertis gnatae abitu hunc miserè solici∣tarier? Atque ea hinc clàm discessisse gratia, Ne quod animo aegrè est cōspiciat? Rag. Occidimiser: Quae posthac futura est vita, cùm in mentem venie Solitudo? sed alio deflectunt viam: Quid si reuocem? Heus, heus resistite. Raph. Tobia. Socer est, qui revo••at. Tob. Profectò is est ipsus. Rag. Quid est Mi fili, quòd ita properas? jamiam redijssem, paulu∣lum Si cessisses. Tob. Mirabar quonans abieras pater. Rag. Non procul. Sed quid, tibi placet filiae Dos? Tob. Regalis mihi est opulentia: Quamquam dotata est satis, quae morata est bene. R••g▪ Oh, patris simillimus! Hem filia, Fac te tali dignam praebeas viro: Illi{que} per omnia morem gerito. Sar. Dabo Operam mi pater. Rag. Tum socerum, & socrum, qui tibi Iam in parentum succedunt locum, haud minus Quàm me, matrem{que} tuam reverêre. In domesticis Administrandis negotijs, quae propria* 1.104 Est matronae functi••, vide sedulam Naves operam vt quemadmodum foris maritus,* 1.105 Ita tu rem domi augeas industria. Sie foecundum Deus vestrum faciet connubium: Liberos{que} suppeditabit tales, qui tuis Coniugisque digni videantur maioribus.

Sar. Memorem dices te monuisse mi pater. Rag. Caeterum tibi Tobia mi hanc in manum Do, & tuae mando fidei: tu illi pater, Posthac, tu maritus, tu patronus, tu. Tob. Ah, pa∣ter Ne lachryma: magnificentiùs habebitur, quàm si domi Sit tuae. Sed est praeterea quippiam Quod nos vis pater? Rag. Nihil, nisi vt bene Et prosperè omnes valeatis. Sar. Vale Mi pater. Rag. Vale, vale, inquam gnata, postre∣mùm vale. Discrucior animo: hoccine tam subitò mihi In tristitiam commutatum gaudium? O mutabilem ae volucrem rerum omnium Conditionem! Sed quid inanibus me macero Questubus? Vah, eijciunda haec hercule est Pectoris mollities: nimis indulgeo mihi. Generum nactus sum ex animi sententia: Filia talem repperit virum▪ qualem ipsa ne Sperare vnquam auderet. Asmodaeus procul Aedibus nostris eiectus, cruciatur bolum hunc sibi Ereptum esse è faucibus. Postremò, omnis res in va∣do est, Quapropter videndum, ne animi sit parum Grat•• nunc id incusare, quod votis frequenter vt Eueniret, optaui ardentissimis.* 1.106 Multa ex quo fuerint commoda, ejus aequum est ferre incommoda.

Actus V.

Scena III.

TOBIAS, RAPHAEL.

Septenarij partim recti, partim Zkazontes.

RE ipsa comperio mi frater, nullam rem tam ar∣duam Ac difficilem esse, quin levis facilis{que} fiat, si Adsit alacritas; vel reditus hic, quàm mihi non est Laboriosus prout nuper erat dis••essus. Iam Acrim Vti vides de venimus, & adeò de via non sum Defatigatus, vt vel Niniuen citra moram rectà Hodie contendere luberet, ni coniuge, & grege Seruorum, & ancillarum iumenta nostra agentiun, Essemus impediti, quae relinqui haud expedit. Raph. Est istud quidem vt dicis Tobia verùm mihi Si hac t••re, quēadmodum in alijs hactenus, auscul∣taueris, Non hîc pernectabimus: vt quod superest viae, Incunctanter perficiendum arbitror, Non te later, Diem, quo nos domi ••uturos pollicibamur, Iampridem nuptiarum praeterijsse mora: patrem Matrem{que} dolore simul atque metu contabescere: Quem{que} diem illis annum videri. Tob. Nil quidem malim Azaria: sed quid coniux, reliquaeque famulae,* 1.107 Quas iam fessas longinqua reddidit profectio? His longius hoc die si sit eundum, periculum est, Ne in media anhelae deficiantvia. Raph. Scio, sedeas Committemus, apud quem modò prandebamus, ho∣spiti. Tob. Satin' tutô? Raph. Quidui? probe ego hominem

novi, vir est Fideisatis spectatae▪ Tob. Sed non noverunt viam, Si solae consequantur post, nec vbi adhaerent vereor. Rap. Eidem vt deducat dabimus negotium, insuper Ninivē simulac pervenerimus, aliquot famulos viae Pulchre gnaros, eis obviā mittemus. Tob. Quid? tibi Si ex vsu istud fore videtur, age, lubens obtempero.

Actus V.

Scena IIII.

TOBAEVS, ANNA.

Trimetri Iambici.

QVotidie magis augetur mihi de filio Solicitudo: & quo abest diutius, hoc eum Desidero impotentiùs. Me nullus est Opinor calamit••sior, neque cui magis Bonae felicitates adversae sient. Eheu, quot iam annos natali eiectus solo, Hîc servitutem pertuli gravissimam? Quot incommoda perpessus! denique quo nihil Tum accidere mihi posse arbitrabar tristius, Visuspolior miser. Tamen has vtcum{que} mens Tul•• hactenus aegritudines. Nunc vt nihil Molestiarum desit, maior insuper De filij salute mihi obijcitur metus. Ad haec accedit vxor rixosa, haud leve Profectò malum: cuius querimonijs mihi Iampridem aures calent. At at, ostium crepat: Mirum ni illa est, tacebo, vt quis fit audiam. An. Sires mihi secundae essent de filio.

Et quas anxietates meum mihi confecit sili••••rniū? Tob. Ecce antiquū obtinet. An. Qui modo for as sibi Dum verba parata sentit, nescio quò prorepserit. Sed opportune illum hîc stantem reperio: adoriar, Vt in eum quod animo aegrè est, evomā▪ bone Vir salve: ecquid remoratur filium? viden' Tuo consilio iam me miserè solicitarier? Infortunatior pol me mulier nec est, Nec fuit vnquā, tali viro quae nupserim. Tab. Ah, pergin' linguae vti petulantia? quasi Isthic minus meares agatur quàm tua. Si quid nobis adversi fortè evenerit, Mihi maior sustinenda est portio: atque ob id Nequaquā eares mihi neglectui fuit. An. Nisi fuisses incogitans, pecuniam Hanc perdere maluisses, quā periculis Tot tantisque obiectare filium: neque Ignoto commisses adoloscentulum. Tob. Muliere inqua nihil quicquā iniustiu••, Quae, nisi quod ipsa facit, nihil rectum putat. Opinione melius res cedet arbitror.* 1.108 Non cogitas quā longè hinc absit, & nosti Mores hominū, ad numerandum quis{que} est tardior. An. Tandē huc tua se recipit oratio? virum Nonne a••ebas Gabelem esse optimae fidei, Quicum vel in tenebris micare sit tutissimum? Si incolumis esset, iam hîc adesset sat scio: Quando iampridem dictus praeterijt dies. Tob. Non cessabis dijudicare istud prius, Quàm quid veri siet certò res••iveris.

An. Ah, nescio quid mihi animus praesagit mali. Tob. Noli te macerare obsecro: quin pectore Quieto sis potius. Quid lucri sit, tibi Sisolicitudinem adfers cùm idem sit vel Nolemi perferendum tamen? An. Eheu, mihi hîc Sola videor, ille quia hinc abest diutius? Et eius mihi curae est salus. Tob. Adeon' putas Me omnem penitus exuisse humanitatem, vt hoc* 1.109 Non mihi itidem, vt tibi doleat? Sed quid profuerit, si me pergam affligere? Quid aliud quàm malum conduplicem mihi? Multum i••v••rit animus in re mala bonus. An. At vereor, si modò viuit, ne miseram alicubi Vitam in sordibus ••rumnis{que} exigat. Tob. Pergin▪* 1.110 Eandem nobis toti••s cantiunculam Occinere? interijt, perijt, quid sit nescio: Quin ipsum salvum tibi iam spero propediem Hîc adfuturum▪ An. Spe niti miserrimum est: At vtinam ita Deus faxit. Tob. Faciet, fac modò Diuinae ne diffidas munificentiae.* 1.111 An. Mi vir, nescio quos procul huc adventare con∣spicor: Duo sunt, alter filio, alter haud multum* 1.112 Dissimilis ei, cui est commissus, adolescentulo. Tob. Faxit Deus vt sit filius. An. Ita spero quidem.* 1.113

Actus V.

Scena V.

TOBIAS, RAPHAEL, ANNA, TOBAEVS.

Trochaici septenarij, & octonarij catalectici.

QVam nos exoptatos arbitrare parentibus Venturos Azaria? Raph▪ Lachrymabunt prae

gaudio Tobia, vbi salvos redijsse nos conspexerint. At vide ne nostrarū admonitionū nunc immemor Sis: tenes quid dicam? de felle loquor quo patri Amissū restituas visum. To▪ He, teneo. Quid putas Successurū si experiar? dic sodes! Raph Non minùs I••verit bîc felle, quā cor in abig••ndo Cacodaemone: Tantùm divino confisu•• numini, Deum Ora, vt nostros conatus sua secundet gratia. An. Quo propiùs accedunt, & quo oculos intendo acrius, Hoc illis mihi videntur similiores. To. Quid ais? ah,* 1.114 Nunc demum crucior nihil mihi prospicere oculos. Raph. Tobia, patrem & matrem pro foribus stantes conspicor. Tobi. Sunt? hem, certe sunt: qua gratia hîc consi∣stant nescio. Raph. Nostrum opperiuntur adventum. An. Certè ipsus est Mi vir. Tobae. Hem, quid ais? An. Cum codē qui∣cum* 1.115 hinc est profectus Comite: procurram obviam, atque in amplexum illi proruam. Tobae. Rape me sodes tecum, quid me solum deseris? An. O mi gnate, ò gnate mi, salvum te gaudeo Advenisse. Tobi. Credo mater. An. Salva sum qua* 1.116 te valentem Atque incolumen redijsse intuear. Tobi. Sed quid pater? Valuitne vs{que}? An. Eccum tibi pro foribus. Tobi. In∣terij

miser, Interram, dum te consequitur, proculab aedibus* 1.117 Pronus illabitur. Ah, quam vereor nè laeserit Se: properemus, vt tollamus. Mi pater, Quidnam hoc est mali? siccine te hîc esse humi Prolapsumi dolet ne quippiam? Tobae. Nihil Omnino mi fili: & si quid doleret, nunc vel immori* 1.118 Mihi tuis dulcissimum foret complexibus. Tob. Frustra me salvum reversum arbitrare, nisi & Te pater mi incolumem, ac salvum offenderem. To. Deum Immortalem? prae gaudio quid agā, vel quid loquar Planè nescio. Nulla mihires posthac potest Tanta intervenire, vt aegritudinem adferat. An. Mi fili, Deus novit quam miseram exegerim Te absente hîc vitam. Tob. Hem Tobia, redistin' solus? hospitem Nonne reducis tecum Azariā? Tob. Quid ni pater? Tobae. Vbi is est? Raph. Praestò sum Tobaee. Tobae. Cedò manum Mifrater▪ quo te amplectar, & exosculer. Tibi Benefaxim lubens, qui incolumem mihi restituis filium. Sed quid? qua vos gratia istuc miseram, Accepistis argentum â Gabele? Tobi. Ad assem mi pater, Conspecto chirographo numeravit protinus. Tob Bene me hercule factū gaudeo▪ Rap. Imo s••scias Quid boni adferamus praeterea, tum istud magis Dixeris Tobaee. Tobae. Quidnā amabò? Rap. Idque

triumphaveris Seriò. Tobae. Quin dic, quid est? Raph. Adducimus tibi ••urum. Tobae. Hem Tobia, vxorem iniussis meo? Tibi. Ga••debis, sat scio, Pater, vbi cognoveris cuius sit filia. Tobae. Cuius▪ Tobi. Raguelis cognati nostri. Tob. Hem, bene, Ita me Deus amet. factum. Audin' vxor hic quid dicat? An. Oh, Quid ni audiam? at vbi illa est? Tobi. Acrieam re∣liquimus,* 1.119 Cum grege ancillarum, & seruorum, boves, oves, Asinos, & camelos huc ad nos trahentium. Quam simulsi adduxissem, multo huc venissë serius: Et sciebam quant opere vos nostra afflictaret mora. Tobae. Vnde tanta pecudum, & mancipiorum copia? Tobi. Cuncta haec Reguel gnatae dedit doti. An. Oh, lachymae mihi Erumpunt prae gaudio. Raph. Tum tantam auri, ar∣genti{que} vim, Ut regalem vos videre eredatis opulentiam. Tobae. O ingentem numinis divini munificentiam! I nunc vxor, ac Deum nos destituisse clamita. An. Mi vir, peccatum •• me maximum est▪ sed non oportuit A vobis relictam. Tob. Quid si nos nostrum Sy∣rum. Illis obviam mittamus? An. Certe si ille occurrerit▪ Multo propius ibunt, & minor futura erratio est. Nam viae peritissimus est. Tob. Mater, consulis probe.

An. Intrò igitur concedam, vt hoc illi dem negotij.* 1.120 Nisiquid dissentis mi vir. Tobae. Iube properet quan∣tum potest.

Actus V.

Scena VI.

TOB AEVS, TOBIAS, RAPHAEL.

Versus eiusdem generis.

NVne experior illos nequaquem frustrari Azaria Qui in Deo omnem spem fiduciam{que} collocant. Hoc si & tibi mi Tobia persuaseris,* 1.121 Ad cundem modum cuncta tibi suecedent bene. Tobi. Adnitemur pro virili mi pater. Raph. Nunc Tobia Fel quod dixi profer, eo{que} patris leniter Illinito oculos. Tobae. Quam rem tu nunc occipis Fili? Tobi. Sine pater, profuturū confido. Tobae. Vide Sodes ne malum proremedio nobis exasperes.* 1.122 Tobi. Nihil est quod metuas pater. Raph. Vin quod libenter audias Nunciem tibi Tobaee? hodie pristinum tuis Oculis visum restituet Deus. Toba. Mi hospes vti∣nam ratum Sit quod praedicas. Tobi. Cave eius pollicitationibus Diffidas: nihil enim vnquam consilio illius* 1.123 A me est susceptum, quod non successerit feliciter. Dic as divino aestro percitum: adeo nihil ipsum fugit: Huic vni hoc nostrum acceptum referri convenit bonum: Vtpote cuitts suasu, at que impulsu sunt transacta omnia.

To. Seio fili, at{que} ob id magis solicitus sum, quo mun••∣re Hanc tantam erga nos compensem beneficentiā. R. Si vobis quid feci, aut facio, mi senex, quod prosuit Istud haud mihi, sed divinae debetur gratiae: Ac proinde nihil àte pretij repeto. To. Ah, nimiū me putas Ingratum. Certū est, nunc tibi contrà referre gratiā, Vt penes me esse positum pietatis praemium scias. Quodcunque à me donum optaris, optatum feres. Ra. Nil moror munera: abunde mihi magnū praemiū Arbitror relatū, quando id quod feci gratū esse vobis Cōspicio. To. Tace sodes: non cōmittam ingratitudinis Vt crimen, quo vix scio an aliud detest••ndum magis Reperiatur flagitium, incurrisse videar: atque eo Genere prognat•• sumus, vt nos dedeceat admittere Quicquā, quod hominum vulgus merito irrideat: at Quid mihisolito acrius pūgant, ac pruriant (nescio) Oculi, vix manū abstineo. Rap. Fricaquantum potes: Mox sqammae, quae nunc inpediunt visum, decident. Tobae. Oh, vide amabò, ne me frustra in laetitiam cō∣ieceris. Raph. Itane parvā mihi apud te esse fidem? ah, absit dubitatio.* 1.124 Tobae. Nil dubito quicquam: tu modo quod facto est opus, impera. Raph. Nihil ad hanc rem necesse est amplius: vide Solùm, ne quod Deus indulget, tibi tua Intercipiat diffidentia, Sed intrò statim Hinc concedamus: volo vniversam familiam tuam Admirandū illud spectare prodigtū. Tob. Agedum, Duc me. Ecquis me fortunatior futuru•• est, (si lubet) Si quidē te ô coelumiterū mihi detur contempl••ri••r!

PERORATIO.

Iambici Trimetri.

NOn est quod hîe moremini diutius, Hos nostros qui spectastis ludos scenicos. Intus fi quid restat, peragetur clanculum: Ibi visus pio restituetur seni, Divinum{que} exhibebitur spectaculum,* 1.125 Ludis non exprimendum scenicis. Sed quid Mihi spectat••res occipitium obvertitis? Resistite paulisper. Prius quam hinc domum Vos recipiatis, audite, prec••r paucula. Quaecunque sacris continentur literis, Ad nostram sunt salutem prodita. Hic senex Tobaeus, invictae exemplar patientiae, Tot vndique circumseptus calamitatibus, Nec animum despondens tamen; quem non, licet Gravissimis intricatum infortunijs, Eò sua reducat toler antia, Ut temporarij iactura commodi aut Nihil quic quam moveatur, aut certe minus Se pergat affligere? ratus quod à Deo Immittitur, quamvis molestum ac asperum Appareat, nihilo minus tamen fibi Saluti fore: quin hunc suum luctum brevi In gaudium commutatum iri: cùm nihil Adeo in rebus terrenis firmum, stabileque Esse intueatur, quod non aestuario Quodam cursu modò huc, modò illuc fluctuet. Eant nunc mortales insipientissimi, ac Deo diffisi, ob res tam moment aneas

Coelum mari commisceant: his perditis Sese interijse clamitant, cùm tot Deus In hunc praeter spem olim contulerit commoda. Nec erit hodie ipsius manus contractior, Si nos hac dignos praebeamus gratia. Sed quidnam Tobiae monet connubium? Et interempti septem Sarae coniuges? Adeste huc adolescentuli, qui vxorijs Animum adiunxistis complexibus: audite quod In rem vestram futurum est maxime. Hi viri Septem, quos sacra caes••s narrant Biblia, Raram stupentes sponsae pulehritudinem, Brutorum animantium ritu, libidinis, Non procreandae prolis studio, amplexui Formosae inhiabant coniugis, salacium Canum in morē. Atque ob id vix dum ingressi torū▪ Pereunt, & in atrum protruduntur Tartarum. At Tobias pudicitiae memor, ac Deo Suam precibus vitam commendans, dolos Impuri evadit spiritus: & fructibus Exoptatitutus potitur connubij. At{que} haec ob id nunc repetimus verbosiùs, Vt & illorum interitus, exitium{que} miserabile,* 1.126 Et huius felicissimi in rebus omnibus Successus, à lascivia vos avocent: Ne ijsdem Asmodaei irretiti cassibus, Supremi vindictam incurratis numinis: At que ita tandem simili plectamini modo. Ualete, & si placuit quod actum est, plaudite.

FINIS.

Notes

• * 1.1

  Scaz.
• * 1.2

  Scaz.
• * 1.3

  Scaz.
• * 1.4

  Sept.
• * 1.5

  Scaz.
• * 1.6

  Dimet.
• * 1.7

  Septen.
• * 1.8

  Septen.
• * 1.9

  Scaz.
• * 1.10

  Sept.
• * 1.11

  Scaz.
• * 1.12

  Senar. 2
• * 1.13

  Senat.
• * 1.14

  Iamb.
• * 1.15

  Acat. 2.
• * 1.16

  Senar.
• * 1.17

  A••at.
• * 1.18

  Iamb.
• * 1.19

  Iamb.
• * 1.20

  Iamb.
• * 1.21

  Iamb.
• * 1.22

  Iamb 2
• * 1.23

  Octo.
• * 1.24

  Sept.
• * 1.25

  Septen.
• * 1.26

  Septen.
• * 1.27

  Sept.
• * 1.28

  Dimet.
• * 1.29

  Troch.
• * 1.30

  Sept.
• * 1.31

  Troch.
• * 1.32

  Septen.
• * 1.33

  Scaz.
• * 1.34

  Septen.
• * 1.35

  Sept.
• * 1.36

  Scaz.
• * 1.37

  Scaz.
• * 1.38

  Sept.
• * 1.39

  Scaz.
• * 1.40

  Troch.
• * 1.41

  Troch.
• * 1.42

  Sep.
• * 1.43

  Sept.
• * 1.44

  Scaz.
• * 1.45

  Sept.
• * 1.46

  Senar.
• * 1.47

  Troch.
• * 1.48

  Octo.
• * 1.49

  Octo.
• * 1.50

  Octo.
• * 1.51

  Octo.
• * 1.52

  Troch.
• * 1.53

  Octo.
• * 1.54

  Troch.
• * 1.55

  Octo.
• * 1.56

  Sena••. 2
• * 1.57

  Dime••
• * 1.58

  Octo.
• * 1.59

  Scaz.
• * 1.60

  Octo.
• * 1.61

  Scaz.
• * 1.62

  Octo.
• * 1.63

  Octo.
• * 1.64

  Dimet.
• * 1.65

  Rect.
• * 1.66

  Octo.
• * 1.67

  Sena••▪
• * 1.68

  ••••ar.
• * 1.69

  Scaz.
• * 1.70

  Troch.
• * 1.71

  Troch▪
• * 1.72

  Sept.
• * 1.73

  Sept.
• * 1.74

  Octo.
• * 1.75

  Octo.
• * 1.76

  Septem.
• * 1.77

  Octo.
• * 1.78

  Acatal.
• * 1.79

  Seaz.
• * 1.80

  Senat.
• * 1.81

  Sen.
• * 1.82

  Sen.
• * 1.83

  Senar.
• * 1.84

  Iamb.
• * 1.85

  Iamb. 2
• * 1.86

  Acatal.
• * 1.87

  Acatal.
• * 1.88

  Acatal.
• * 1.89

  Scaz.
• * 1.90

  Troch.
• * 1.91

  Sep.
• * 1.92

  Senar. 4
• * 1.93

  Sep.
• * 1.94

  Iamb.
• * 1.95

  Iamb 3
• * 1.96

  Septen.
• * 1.97

  Scaz.
• * 1.98

  Octo.
• * 1.99

  Scaz.
• * 1.100

  Troch.
• * 1.101

  Troch.
• * 1.102

  Scaz.
• * 1.103

  Iamb.
• * 1.104

  Acatal.
• * 1.105

  Iamb.
• * 1.106

  Iamb.
• * 1.107

  Sen.
• * 1.108

  Scaz.
• * 1.109

  Dimet.
• * 1.110

  Scaz.
• * 1.111

  Septen.
• * 1.112

  Scaz.
• * 1.113

  Septen.
• * 1.114

  Iamb. 2.
• * 1.115

  Acatal.
• * 1.116

  Acatal.
• * 1.117

  Senar. 3.
• * 1.118

  Iamb.
• * 1.119

  Senar.
• * 1.120

  Iamb.
• * 1.121

  Seuar.
• * 1.122

  Iamb.
• * 1.123

  Iamb.
• * 1.124

  Iamb. ••.
• * 1.125

  Sea••.
• * 1.126

  Septen.