Insectorum sive minimorum animalium theatrum olim ab Edoardo Wottono, Conrado Gesnero, Thomaque Pennio inchoatum ; tandem Tho. Movfeti Londinâtis operâ sumptibusq́[ue] maximis concinnatum, auctum, perfectum ; et ad vivum expressis iconibus suprà quingentis illustratum.

CAP. IX. De Asellis.

ARistotelis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Medicis Graecis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Theophrasto 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Diosco∣ridi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉,* 1.1 Absyrto 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Asiaticis (Galeno teste) 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, à forma fabae, cui similis videtur dum se in globum contrahit. Vel quod (se∣cundum doctissimum illum nostrum Staffordium Minoritarum Wi∣gorniensium sub Ricard. reg. 2. praesidem) è fabarum folliculis culmisq́ue solent prodire atque oriri: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Plinius vocat, à callo cutisq́ue duritie. Alijs 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉; quamvis & pedum paucitate (ultra enim 14. non habet) & quod ar∣cuare se nequit, longe alius à Scolopendra vel Iulo videatur. Valeant igi∣tur Guillerini, Vincentij, Plinijq́ue hac in parte insomnia, Iulorumq́ue ijs nomen liberè negemus. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 autem vocatur, non ab asini forma aut tardita∣te, sed quòd ad colorem ejus accedit, ut Pennius notavit. Est enim bestiola multipes, coloris asinini, nascens in locis humectis. Dioscorid. lib. 2. cap. 37. Galenus 3. de loc. affect. & 11. de simp. fac. cap. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Latini Asel∣lum, Cutionem, & Porcellionem vocant. Centipedem Plinius male dixit, quum 14. tantum pedes obtineat. Angli à forma Sowes, id est, Porculas: à loco ubi stabulantur, Tylers-lowse, id est, Tegulares pediculos appellant: Vocantur item Thurse lowse, sive Ioviales pediculi; à spiritu quodam non malefico, cui eos majores nostri superstitiosè ferebant acceptos. Alijs item in locis Chesbug & Cheslip dicuntur; sed nominis rationem nescio. Ger∣manicè Esel, Eselgen, Holtzwentle, id est, arborum pediculus, quia inter corticem & truncum saepius invenitur: dicitur etiam Shefflein Georgio Agricolae, & vulgò Keller esel, quasi asinum cellarium dixeris. Saxonicè Esel∣chan, à colore asi nino, ut Graeci 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Italicè, Porcelletto. Gallicè Cloporte. Hispanicè, Galmilha. Arabicè Harua Haura, Gauda schachalochada, Kiren, Grix, Sylvatico authore. Brabanti Piffe de suege appellant. Parvum qui∣dem Insectum est, digitum transversum vix longum, semidigitum fere la∣tum

[illustration]

(de grandioribus loquor) colore livido nigricante; praecipuè ille qui in sterquilinijs & terra reperitur; qui vero sub tegulis & hydrijs, plane asininum colorem refert; quatuordecim illi pedes, utrinque septem; singulis pedibus unica est junctura,* 1.2 vix percep∣tibilis; duas habet breves antennas, ut viam tentet: tactus se in globum colligit; vel (ut Galenus loquitur) ad fabae similitudinem, unde 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 no∣men indidit: latera circa pedes serrae modo dentata: sub tegulis, vasis aqua∣rijs, in medulla arborum exesa, inter corticem & caudicem putrescen∣tem nascitur; uti etiam sub petris, ex humido putrescente nati. Deinde coeunt, & à coitu ova deponunt (unde vermis) candida, splendentia, mar∣garitulis similia, multa, & eodem loco coacervata, ut anno 1583. observa∣vimus: tepido humore vivunt, in rimis parietum aut aedium latebris hyemem transigunt. Ex ovis primum vermes duriusculi excluduntur, qui aliquantis∣per ferè immobiles haerent & albicantes; tandem parentum more, liquorem atque rorem sugunt. In calidis regionibus & siccis etiam reperiuntur; sed ubi nocturno rore vaporeque resarciunt, quicquid per diem humoris fuerat ex∣haustum. Galenus hoc Asellum pacto describit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Aristoteli fuisse eum cognitum id probat, quod pediculum marinum huic si∣milimum dixerit, dempta cauda. Aselli attenuant, aperiunt & discutiunt,* 1.3 ut Galenus ex Aclepiade nos docet. Ad oculum contemptiles videntur, sed in oculorum remedijs praestantes. Intus item (carent quippe omni veneno) magno sunt usui; nam ex vino contriti & poti, Vrinae difficultati auxiliantur. Dioscorides; cui medicamento haec adjicit: ℞. asellos (inquit) duos vel tres; coque eos in modico garo, ipsumque garum ex aqua cyathis duobus bibito. Plinius ad calculum & Dysuriam ijs utitur hoc modo: ℞. stercoris murium & columbarum, ana ʒ. ss. porcellionum sive asellorum tritorum duorum cor∣pora contrita bibe, & sedato dolore vel calculum vel arenulas plurimas ex∣cernes. Idem Marianum Barolitanum affirmare, ex Gesneri schedis accepi∣mus. Galenus ex mulso eos propinat, & a regio morbo hoc pacto multos libe∣ravit. Asclepiades hujusmodi ad dyspnaeam & asthma medicamento faelicissi∣mè est usus: ℞. Elaterij ob. dimidium, asellos ex sterquilinio petitos, ac di∣ligentissime tritos n. 3. ex aquae cyatho propina. Gal. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Asclepiades item antiquorum medicorum authoritate fretus, asellos vivos & igne combu∣stos & cum cochlearis mensum melle sumptos plurimum commendat: asthma enim à proprietate curant: cui sententiae Hollerij & Ioannis Agricolae praxis fidem facit. Quidam torrent in patina sextarium illorum in cinerem albissi∣mum, deinde cum melle exhibent. Suspiriosis medentur (inquit Plinius) ter septeni cum melle Attico triti, & pauca calida per arundinem hausti, scilicet ne os & dentes nigrescant. Aetius ad idem quinque vel sex cum hydromelite exhibet; & praeter opinionem anhelosis, suspiriosis, suffocatis, etiam elephan∣siasi Asellos 21. cum melle optimo tritos, & ex aqua bibitos. Paralyticis me∣deri prodit Marcellus Empiricus cap. 35. In potu Phthisicis conferre author est Plinius; qui etiam eos ad denarij pondus ex vini cyathis duobus in potu exhibitos, lumborum atquae coxae doloribus prodesse affirmat: huic Alexius Pedemontanus ascribit. Caelius Aurelianus haec & similia tamen ab Insectis remedia improbat, rei potius insuetudine, quàm vilitate aut incommodo eò mētis perductus. Experientia constat asellos recentes multos bene contritos, ex vino, cervisia, Ala vel liquore convenienti haustos, vel extrinsecus adhibi∣tos, Omnes fereoculorū morbos ab adnatis vel innatis ortos (catarrhacta excepta) curare posse: quod superiori capite ex Arnoldi Breviario notavimus. In An∣gina cum melle lingendi sunt, inquit Gal. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉: & partes gutturis externae

ijsdem inungendae, Aselli cum rosaceo triti, & in malicorio calfacti, ac Auribus dolentibus infusi medentur. Dioscorides. Gal. lib. sec. loc. & eupor. 2. tres. vel 4. in oleo coqui jussit, atque expressum deinde oleum auribus sur∣dis, tinnientibus, dolentibus infundi. Oleum asellorum in propinquam denti dolenti aurem infusum, dolorem à calida causa factum certo tollit. Aetius. 24.27. Quidam cum unguento aliquo conveniente mixtum auribus instillant. Severus (inquit Galenus) ulceratis auribus cum fructu infudit. Faventinus ad frigidos aurium dolores, 21. Asellos in oleo omphacino coctos praescribit, quo loco circa aures ungendae, & parum etiam instillare praecipit. Cardanus idem medicamentum experientiae calculo ratum facit. Ad strumas Plinius accipit resinae terebinthinae quartam ad Asellos sterquilinarios partem: quo (inquit) medicamento parotides, Strumae, atque omnes ejusmodi tumores curantur. Eadem habet Marcellus Empiricus. Avicenna, 2.2. capite 729. idem docet, & ex aliorum authoritate adjungit, Asellos in potu sumptos sa∣nare Spasmum & Alcusez, quod à nemine proditum meminimus. Capiti do∣lenti si oleum vel butyrum Asellorum saepe adhibueris, dolorem tolles. Gal. Eupor. 2.91. & Apsyrtus de quadrup. Tonsillas faucium{que} mala triti percu∣rant. Dioscor. Vivus Asellus paronychiae appositus medetur. Panos item tol∣lit cum resinae terebinthinae 3. parte applicatus. Plinius, ℞. unguenti popul ℥j. olei rosacei in quo decocti sunt Aselli ℥j. ss. croci grana iiij. misce, fiat un∣guentum, ad haemorroidas dolentes atque tumentes, nobilissimum. Alij (inquit Alex. Benedictus) porcelliones cum adipe aut butyro coquunt, deinde ovi luteum addunt, atque hoc, dolorem illum saevum sedant. Duritias item (Plinio narrante,) Vlcerum & carcinomata, atque vulnerum verminationem curant, terebinthinae admixti. Ne vos autem nihil caelatum sinam, subjicere illud placuit; ipsum Pennium asthmate laborantem diu Asellis vino macera∣tis usum fuisse: sed cum semper sine fructu id faceret, meo tandem consilio fumum sulphuris per infundibulum bis terve hausit, & à Symptomate illo tam diro plenè convaluit. {rum}. olei violacei ℥iij. in quibus bulliant 4. Aselli ad 3. partis consumptionem. Salsum humorem reprimit extra inunctum. Incer∣tus. Gallinae item, lacerti aquatici, ranaque terrestris, & Serpentes (ut Theo∣phrastus refert) Asellis vescuntur. Bestiolam quandam Asello similimam per vomitum ejectam scribit Ambros. Paraeus Chirurgus Parisiensis; quale quid de muliere Solerius scripsit in secundum librum Aetij.

Notes

• * 1.1

  Nomen.
• * 1.2

  Descriptio.
• * 1.3

  Vs••s.