A speach, deliuered to the Kings most excellent Maiestie at his entrie into his good-towne of Edinburgh, vpon the xvi. of May, anno Domini 1617. In the name of the magistrates and citizens of the saide towne. By Master Iohn Hay, their clerke deputie.

[illustration]

ORATIO PER EVNDEM SERE∣NISSIMO REGI EXHIBITA.

REditum tuum (Rex Maxime) fortunatissimum, in Regnum hoc tuum, & vibem hanc diu & anxie probis om∣nibus expetitum, Obvius gratulatum tibi hic prodit confessus: O foelicem hunc diem, albo notandum lapillo, & altissimis pectoribus ad perpetuam divini beneficii memoriam insculpen∣dura, qui te sospitem & salvum iam pene post tria lu∣stra in patriam reducem tuis, tuosque tibi subditos arctissimo amore, & obsequio obnoxios, restituerit.

Venisti tandem tuaque expectata popello Vicit iter durum pietas.

Difficilis admodum mihi imposita est provincia pub∣licam omnium laetitiam, benignos singulorum affe∣ctus,

innatam animorum in patrem patriae benevo∣lentiam, coram Rege ipso non orationis elegantia∣rum modo, sed & rationis ponderum scientissimo, tanto etiam doctissimorum stipato comitatu verbis exprimere: In hanc tamen partem, vt officio promp∣tus dicar, peccare malui & paupertini ingenii maciem obsequendo publicare, quam sub rustico pudore in tanta omnium oblectatione, in tam celebri & quasi insperato totius patriae gaudio obmutescere: quam∣vis tuarum laudum testimonia, quae ego ingenii cul∣pa enarrando non deteram, in subditorum pectori∣bus inhaerescere, quam in linguis versari malueris. Ludet operam profecto & frustra fuerit, qui ineffabi∣lem Scotorum & devotissimae huius vrbis volupta∣tem sermone commemorare, nedum exaequare stu∣duerit

Verus amor nullum novit habere modum.

Quocunque oculos circumflexeris, quocunque gres∣sum contuleris, circumspice, omnium ora, oculosque in te vnum admiratione veneranda & amico intuitu defixa invenies,

—utinamque oculos in pectora posses Inserere & sanctos intus deprendere amores.

Herbae & semina hiberno frigore & nive obtecta, quae in terrae visceribus hieme, quasi sepulta & obruta de∣lituerunt, vbi primum ab austro ad Septentrionem mundi ille oculus, qui accessu & vitali calore suo in∣feriora reficit, vegetatque, ascenderit, protinus capi∣ta sua exerunt, & in dias auras luminis erumpentia

advenientem quasi Phoebum virore suo & colore ver. no salutant: Scotia tua illuvie, vastitudine, quotidia∣no moerore propter dilectissimi Regis absentiam huc∣usque squalida & lugubris in lessu & tristitia conta∣buit: verum exoptatissimo tuo in patriam audito re∣ditu, tanta omnium animos laetitia invasit, tam subi∣tum & certum exortum est gaudium, vt divino quo∣dam afflatu repente immutatos dicas: ipsaque

Scotia quae fuerat globus & sine imagine moles Nunc redit in faciem membraque digna Deo.

In risus abeunt lachrymae, sua gaudia quisque sermo∣ne & vultu celebrat: Quare, ne in tanta animorum exultatione, Nos, quos potissimum tua praesentia beasti, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in hac scaena videamur praefectus, Consules, Senatores, Populusque tuus Edinburge∣nus, quem vndatim ex aedibus erumpentem ad solis tui iubar spectandum: Cernis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 suum cla∣mant, fausta omnia & foelicia adventui huic & adven∣tanti ex intimo pectoris sensu comprecantur & vo∣vent: vt si prius torpore, in senium effaeta quasi, & desita haec tua vrbs (Serenissime Princeps) diutur∣na tua absentia vergere quotidie & marcescere huc∣usque caeperat, dum cui se ornaret, cui aedes instrue∣ret, cui lautius se decoraret: Te, suis orbata delitiis, non haberet. Gratissimi tamen reditus vix rumor le∣vissimus, incerto authore, fuerat dispersus, cum Tem∣pla, forum, compita, privatae aedes, quantum contra∣cti temporis tolerare posset angustia, ad testandam hi∣laritatem non aspernando nitore refecta sunt, quin &

caementa jam ipsa, & parietes gestire videntur & ad∣ventum tibi gratulari; quod fortasse vehementiore delibuti gaudio tui cives, licet explicata & serena fronte prodeant, iucunditatis magnitudine & nimie∣tate pene obruti viva voce explicare non possunt.

I am sylvae iamque antra loqui, iam vivere fontes, I am sacer horror aquis, aditisque effunditur echo Clarior, & faustae spirant praesagia rupes.

Tullianam fidem apud plerosque in hunc diem anci∣pitem, pro certa hodie confirmandam contendam: Diagoram Rhodium cum tres filios Athletas eodem die vincere & victores coronari vidisset, po∣pulumque gratulabundum flores in eum vndique ia∣cere, in stadio spectante populo in manibus & oculis filiorum animam prae laetitia efflavisse: Plerique sic proculdubio immensa aspectus tui voluptate correp∣ti ac meritissimae incolumitatis delectatione perfusi re∣pente exspirarent, si non salutiferâ regiae tuae muni∣ficentiae aura afflati: Respirare denuo & reviviscere cogerentur: Innumeris tuis beneficiis, quibus Sco∣tiam tuam praesens absens cumulate affecisti, maius aut gratius accidere nullum potuit, quam recens & continuata nativi soli recordatio, quam non maximi imperii altitudo, non charissimae coniugis amplexus, non dilectissimi filii lachrymae, non vicinorum tur∣batis suis rebus opem petentium preces, non vatica∣ni Iovis minae, non Harpyarum Societatis proditoris illius Iudae verius quam IESV subdolae fraudes, non longissimi itineris taedium, non quod in humanis ti∣bi

charissimum, extinguere aut delere valuerunt: Quin Scotos tuos, quorum frequenti sermone fide∣litatem, & amorem publice praedicâris, praedicando collaudâris, collaudando memori pectore collocaris, & natalitiam hanc tuam vrbem inviseres, & totius hujus regni administrationem, non auribus sed ocu∣lis subjiceres. Certe verius de te praesagiuisse, quam de se dixisse videtur Vespasianus, Imperatorem stan∣tem mori oportere: vtpote qui sicut militares statio∣nes in excubiis contra hostem, in perpetua es vigilia & assidua Reipublicae cura, nec tam praeesse, quam semper prodesse vis, nec tibi tam subditos datos quam te subditis arbitraris: vt non solum tui, sed & exteri dubitent, tuamne magis nunquam intermissam pro Reipublicae bono vigilantiam, in actionibus pruden∣tiam, in vita virtutem, an in omnibus foelicitatem admirentur, & vere exclament.

Quae te cum laeta tulerunt Secula; qui talem tanti genuere parentes!

Solus ex omnibus mortalibus placuisti; electusque es, qui supremi Regis vice in terris fungere, vitae ne∣cisque gentibus arbiter, cujus in manu qualem quisq. statum sortemque habeat, est positum: O dignitas vi∣carium Dei esse & non esse aemulum! In vnius ani∣mum totius Reipublicae curam admittere, & vniuer∣si populi suscipere fata, oblitumque quodammodo sui, gentibus vivere, innumerabiles vndique nuntios accipere, Totidem mandata dimittere, Noctes om∣nes, Diesque perpeti solicitudine pro salute omnium

cogitare: Absque quo esset antiquissima gens Scotia diuturna ista pace, sincero religionis cultu, Incorrup∣ta Iustitia tam placide non frueretur.

Nulla rel cta foret Scotorum nominis▪umbra Ni pater hic gentis iamiam ruitura subisset Pondera, turbatamque ratem, certaque levasset Naufragium commune manu.

Permagna equidem, immortales Deo Optimo Maxi∣mo, in perpetuum nobis agendi gratias offertur occa∣sio, sive illibatam illam iam quinquaginta annos aequissimi tui dominatus foelicitatem ante oculos proponamus, quum & ciuili dissentione & Ecclesiae exitio miserè labefactaretur respublica: Tu protinus vt alter Asclepiades exortus es, qui salutarem ei dex∣teram medicinamque porrexisti: A vi & tyrannide ex∣terorum qua frequentius infestabamur, vindicasti, sive elapsa á regni conditu revocemus tempora▪ Maiores tui strenui omnes & egregii licet principes praecipuis illa tempestate regibus quibuscunque aut Caesaribus conferendi vixerunt: Tibi tamen longe secundi ce∣dunt: quicquid enim in omnibus aut singulis insigne & divinum fuerat: Natura rerum opifex, id omne si∣mul & semel in te vnum tanquam archetypum con∣gessit: Illi equidem, vt tempora ferebant, domi, bo∣ni, militiaeque, foelicibus auspiciis imperitarunt, quorum tamen res gestas fulgore tuo ita praeradias, vt si cum tua regni gerendi peritia componantur

Quanto nauem qui temperat anteit Remigis officium, quanto dux milite major Tantum omnes superas.

Singulare etenim illud & eximium, si cum reliquis terrarum gubernatoribus conferantur, Majores tui tenuerunt, quod in tanta & tam frequenti, rerum & naturae ipsius vicissitudine, cum omnia susque deque multoties raperentur & migrarent, subitaeque regno∣rum mutationes euenirent, nulli vnquam externo im∣perio vi aut armis subacta Scotia tua paruerit, sed suo sibi regi hereditario (quod atavorum omnium bene∣ficium commune est) per duo millia annorum libera & obsequens, liberum & immune sceptrum conser∣varit. Illud tamen tui vnius proprium ac vnicum fa∣temur, quod vt acceptum & traditum per tot saecula regnum incolume retinueris: Ita solus & primus sis: qui vniversam insulam, armis & dissidiis antea distra∣ctam & inimicam, in amicam ditionem redegeris.

Avitamque insuper Hyberniam, cui primas Cu∣nas & Originem Scoti debent, vectigalem & morige∣ram reddideris. Neque enim Deus Optimus Maxi∣mus, Te tantummodo parta tueri voluit sed

Qua latam occidaus Naereus circumsonat oram

Augere dilatare, & venturis nepotibus per te subiice∣re decrevit. Quam iniqua conditione sub tuis (Rex Invictissime) natalibus haec patria vastitatem spectans iaceret, & quam exinde indulgentem tuo ductu for∣tunam habuerit, examussim si perpendamus, nemi∣nem

arbitror candidiorem paulo qui non privatim se fructum vberem imperii tui percepisse fatebitur: Nonne commune illud implacabilis odii incendium, quod vltroque citroque conflagrabat, restinctum est: Nonne absque furto & rapinis vnicuique fortu∣nis suis secura fruendi facultas est?

Tutus bos etenim rura perambulat Nutrit rura Ceres, almaque faustitas Pacatum volitant per mare navitae Culpari metuit fides.

Haec illa nimirum tantopere majoribus & toties exoptata tempora, nobis etiam priusquam obtige∣rant, suspiriis & fletu advocata sunt. EDINBVRGVM etiam Regiam tuam in se fusius munificentiam testa∣bitur: Cujus licet eadem cum Fergusio Cunabula & spectata in principes & Majores tuos (Rex Serenissi∣me) fidelitas & obsequium, novas subinde dignita∣tum accessiones & incrementa fecerunt, Solus tamen tu extitisti, qui paeonia manu Ecclesiae nostrae cla∣dem, Reipublicae eversionem, obductasque cica∣trices & plagas in integrum persanisti, Academiam insuper omnibus praeclaris florentem studiis, quae vt Hermodorus ille Ephesius virtute & aemulatione so∣lummodo displicet, ampliasti: Inhumanum esset & illiberale admodum hic consultissimam tuam silentio praeterire prudentiam, qui Consilio, solertia, longissi∣moque rerum vsu edoctos integerrimos huic Regno absens Consiliarios & Magistratus praefecisti, qui dies noctesque te tanquam prototypum, ad cujus exem∣plar omnem suam administrationem & actiones con∣forment,

statuisti ne quid temere aut inconsulto, sed omnia ad praescriptum tuae voluntatis, & rationis per∣pendiculum & subditorum emolumentum tanquam vnicam impositi muneris metam collimarent: vt si non praesenti nutu, Iussu tamen & mandato tuo tu ipse omnia dirigeres. Sed quid his terminis basilicas tuas circumsepio virtutes: Cujus fama orbem terra∣rum cum laude pervagata est, cum longissimi princi∣pes regendi prudentiam tibi debeant, Orthodoxae Ecclesiaete vt Cynosuram, vbique terrarum sequan∣tur, Constantinum{que} rediuivum praedicent: qui elo∣quio & stilo altae moenia Romae plus, quam prisci illi Gothi & Vandali cohortibus & armis dirueris & everteris: Tu tu es ille, quem Romuleus ille Triceps cerberus, qui latratu trifauci nationes personat, so∣lummodo praeter caeteros perhorrescit. Tu es, qui harpyas obscaenas illas volucres, quae rapinis conta∣ctuque omnia foedant immundo (Iesuitas scilicet vel Esuitas potius intelligo) tuis finibus abegeris, & ex∣terminaris: Atque utinam sicuti foeliciter hosce po∣lypos & stelliones profligare occaeperis, ita ad vltimum persequi perdures, praecamur. Proprias tuas, quibus te ornarit Deus, animi dotes enarrandas suscipere in∣genii esset nimium confidentis: Nemo adhoc opus aggredietur, qui non laborare mentis vitio existime∣tur, vbi & Demostheni facultas & Ciceroni suum elo∣quentiae flumen exaresceret, cui praemia virtutis exi∣mios honores, tria opulentissima & florentissima ••eg∣na adjecit sine internecione aut sanguine Don inus, vitam{que} tuam insidiis toties dolisque hinc inde peti∣tam▪ vltra proauorum omnium, qui sceptra 〈◊〉〈◊〉 ••ti∣nuerunt

aetatē, salvam & incolumem produxit produ∣catque vovemus ad perpetuam huius orbis tranquil∣litatem & continuum benefactorum in subditos in∣crementum. Sed quia singula percensere nequeo, Timanthem imitabor, quod dicendo consequi non possum, Taciturnitatis & silentii velo tectum invo∣lutumque relinquam, pa••ia facere non opis est no∣strae. Nos nostraque omnia salutem, libertatem, divini cultus indulgentiam, fortunas, opes, vitasque nostras secundum Deum tibi soli accepta referimus: Tua esse dona agnoscimus & fatemur: Pro quibus meritis quas tibi laudes gratesque persolvemus, quae vindici & assertori nostro praemia rependemus.

O qua Sol habitabiles Illustrat oras maxime principum Quo nihil majus meliusve terris Fata donavere bonique divi, Nec dabunt quamvis reddant in aurum Tempora priscum.

Quam in hodiernum diem maioribus tuis illabatam fidelitatem servavimus, quodque tibi obsequii nostri sacramentum inviolabile nosipsi diximus, in perpe∣tuum tibi tuisque praestituros nos vovemus. Quare quod reliquum est (Serenissime Princeps) cives tuos devotissimos ad pedes advolutos aeterno mancipi ne∣xu addictissimos quo solitus clementiae & benefi∣centiae favore dignare: Quaeque semel munifica li∣beralitate indulsisti, Religionem, Iustitiam, Immu∣nitates, Privilegia, Academiam, tuere, confirma,

adauge. Nos coelestem parentem suppliciter & jugi∣ter precibus & suppliciis, vt Patriae te patrem inco∣lumem, integrum, valentem, diu esse velit, & iubeat, comprecamur.

DIXI.