Tractatus de legibus et consuetudinibus regni Anglie, tempore Regis Henrici secundi compositus, Iusticie gubernacula tenente illustri viro Ranulpho de Glanuilla iuris regni & antiquarum consuetudinu[m] eo tempore peritissimo. Et illas solu[m] leges continet et consuetudines secundum quas placitatur in Curia Regis ad scaccarium et coram Iusticiis vbicunque fuerint. Huic adiectæ sunt a quodam legum studioso adnotationes aliquot marginales non inutiles

¶HIC INCIPIT LI∣ber septimus de heredibus legutimis et bastardis masculis aut feminis maioribus siue minoribus et de custodia et priuilegio minorum et de vltimi. heredibus qui sunt domini cum feodum cadi•• in ma∣num eorū et de heredibus intestati et de vsu∣rariis et eorum heredibus et de maritagiis et aliis donationibus antecessorum et e∣orum testamentis et debitis que om∣nia heredes eorum tenentur vvar∣rantisare. (Book 7)

Cap. i,

IN alia enim acceptione, acci∣pitur dos secūdū leges roma¦ nas secundum quas proprie appellatur dos, id quod cum muliere datur viro quod vul¦gariter dicitur maritagiū. potest itaque qui∣libet liber homo terram habens quandam partem terre sue cum filia sua vel cum aliqua alia qualibet muliere, dare in maritagium si∣ue habuerit heredem siue non, velit heres vel non, imo et eo contradicente et recla∣mante.

Quilibet etiam euicunque voluerit porest dare quandam partem sui liberi tene∣menti, in remunerationem seruitii sui vel lo∣co religioso in elemosinā, ita quod si donati∣onem illam seisina fuerit ••equuta, perpetuo remanebit illi cui donata fuerit terra illa et heredibus fuis, si iure hereditario suerit eis cō∣cessa Sivero donationem talem nulla sequuta fuerit seisina, nihil post mortem donatoris ex tali donatione contra voluntatem heredis ef¦ficaciter peti potest quia id intelligitur secū∣dum consuetam regus interpretationem po∣tius esse nuda promissio quam aliqua vera promissio vel donatio. Licet autē ita genera∣liter cuilibet de terra sua rationabilem par∣tē pro sua volūtate cuicunque voluerit libere in vita sua donare. In extremis tamen agenti non est hoc cuiquam hactenus permissum quia possit tunc immodica fieri heredita∣tis distributio si fuisset hoc permissum illi qui feruore passionis instantis et memoriā et rationē amitut quod non nunquā euenire so let vnde presumeretur quodsi quis in infirmit∣ate positus ad mortē: distribuere cepisset terrā suam, quod in sanitate sua minime facere

voluisset: quod potius proueniret illud ex furore animi quam ex mentis deliberatione posset tamen huiusmodi donatio in vltima voluntate alicui facta ita tenere si cum con∣sensu heredisfieret et ex suo consensu con∣firmaretur. Cum quis autem de terra sua in maritagium vel alio modo donat: aut haber hereditatem tantum, aut questum tantum, aut hereditatem et questum. Si hereditatem tantum poterit quidem ex eadem heredita¦te quandam partem donare vt dictum est cuilibet extraneo cuicunque voluerit. Si autē plures habuerit filios mulieratos, non pote∣rit de facili preter consensum heredis sui fi∣lio suo post nato de hereditate sua quantam∣libet partem donare. Quia si hoc esset per missum, accideret inde frequens prius nato∣rū filiorum exheredatio, propter maiorem patrum affectionem quam sepe erga post na∣tos filios suos habere solent. sed nunquid fi∣lio suo Bastardo potest quis filium et heredē habens de hereditate sua donare? Quod si verum est. tunc melioris condicionis est in hoc bastardus filius quam mulieratus post∣natus quod tamen verum est Si vero questum

tantum habuerit is qui partem terre sue do∣nare voluerit: tunc quidem hoc ei licet sed non totū questū non potest filiū suū heredē exheredare verūtamen si nullū heredē filiū vel filiā ex corpore suo procreauerit poterat quidē ex questu suo quicūque voluerit quan∣dā partē donare siue totum questū heredita∣biliter. Ita quod si inde seisitus fuerit is cui do natio illa facta fuerit in vita donatoris, non poterit aliquis heres remotior donationē il∣lā irritare. Potest itaque quilibet sic totū que∣stum donare in vita sua, sed nullum heredem inde facere potest, neque collegiū, neque ali∣quem hominem quia solus deus heredem facere potest non homo. Sin autem et he∣reditatem et questum habuerit: tunc indi∣stincte verum est quod poterit de quest•••• suo quantamlibet partem siue totum cui∣cunque voluerit donare, ad remanentiam de hereditate vero sua nihilominus dare potest, secundum quod predictum est dum scilicet rationabiliter hoc fecerit. Sciendum autem quod si quis liberum habens socagi∣um plures habuerit filios qui omnes ad he∣reditatem equaliter pro equalibus propor∣tionibus

sunt admittēdi, tunc iudistincte ve∣rum est quod pater eorum nihil de heredi∣tate vel de questu si nullam habuerit heredi∣tatem alicui filiorū quod excedat rationabi∣lem partem suam que cum contingit de tota hereditate paterna donare poterit. Sed tan∣••um donare poterit de hereditate sua pater, cuilibet filiorum suorū delibero socagioin vita sua, quantū iure successioni•• post mortē patris idē consequuturus esset de cadē here∣ditate. veruntumen occasione liberalitatis {quod} patres in silios vel etiam in alios exercere so∣lēt: iuris quidē questiones in huiusmodi do∣nationibus sepius emergūt. Esto enim quod aliquis miles vel aliquis liber homo quatuor vel plures habens filios ex eadē matre om∣nes legittime procreatos, et vni corum (verbi gratia) prius nato post heredē, quandā partē rationabilē de hereditate sua cū concensu e∣tiam heredis sui (ne super hocfieret contēti∣o) hereditabiliter donat ita quod scisinā in∣de idem filius recipiat, et cōmoditates et cri∣tu: in vita sua quādiu vixerit percipiat, et in rali seisina moriatur tam parre suo q̄ fratri∣bus omnibus adhuc viuentibus. Magna qui∣dem

iuris dubitatio et virorū iuris regni pe∣rotorū disceptatio et contētio super tali casu in curia domini Regis euenit vel euenire po¦test super hoc scilicet quis isti de Iure succe∣dere debeat et possit pater enim seisinā de∣functi filii sui sibi retinere contendit et itae torram que ex sua donatione processit, ad se iterum cupit reuerti. Super hoc habita con∣tentione in curia, patri ius in terra ipsa cla∣manti respōdetur a filio primogenito quod non est pater suus super hoc audiēdus. Quia generaliter verum est secundum ius regni, quod nemo eiusdem tenementi simul po∣test esse heres et dominus sed hac eadem ra∣tione querit filius medius: primogenitum filiū ab illa successione repellere. Cum enim iam heres sit totius hereditatis non potest simul esse dominus illius partis hereditatis et heres preterea si iam mortuus esset pater illius filii primogeniti, idem filius domi∣nus fieret totius hereditatis. Sed tune de iure regni non remaneret ei terra pre∣dicta ratione. Si ergo eam retinere non poterit ad remanentiam, quo mo∣do eam petere potest iure hereditario sed

pari ratione videtur quod post natus fili∣us omnes alios inde possit excludere. Si∣milis vero dubitatio cōtingit, cum quis fra∣tri suo postnato portionem terre suc heredi∣tabiliter concedit et donat; quo defūcto sine herede de cor••ore suo exeunte frater ipsius defuncti terram ipsam in manum capit su∣am. sicuti illā que de feodo suo est vacantē versus quem duo filii sui assisam petunt de morte auunculi sui procedente vero placito, primogenitus filius versus patrē, et post na∣tus filius versus fratrem primogenitum, pre∣monstrato modo placitare possunt. Sed sci∣endum quod pater ipse terram illam nullo modo de iure regniretinere potest, quia non potest simul esse heres et dominus. sed nec etiam ad donatorem licite reuertitur terra alicuisic donata, seilicet cum hamagio se∣quuto si aliquem heredem habuerit is cui facta est donatio ex corpore suo siue etiam remotiorem Preterea terra ista que sic do∣nata estsicut alia quelibet hereditas, natura∣liter quidem ad heredes hereditabiliter de∣scen dit. nunquam autem naturaliter ascen∣dit. Sic ergo remanet placitum inter patrem

et primogenitum filium, sed procedit inte∣primogenitū filium et postnatum predicto modo aliquando tamen super hoc vltimo casu in curia domini Regis de consilio cu∣rie ita ex equitate consideratū est, quod ter∣ra sic donata, filio primogenito remanea••. maxime si aliud feodum non habeat in ma∣nu sua donec hereditas deliberetur ei. Quia interim cum dominus non sit hereditatis paterne, non obuiat id quo dicitur q••od si∣mul non possit quis heres esse et dominus. Sed cum ex illa successione fiat dominus il∣lius partis here ditatis: nonne et heres eiusdē patris intelligitur esse, cum et heres sit totius hereditatis. ad hoc tamen res••ōdemus quod incertum est adhuc et in pendenti vtrum fi∣lius primogenitus heres sit an non Quia si premoriatur pater tunc const••ns est quia heres eius est. Quod si sic euenerit tunc qui∣dem desinit dominus esse illius terre quam ex successione auunculi sui prius acquisierat et tunc demum ad post natum filium tan∣quam ad heredem rectum reuertetur terra illa. Sin autem premo riatur filius primoge∣nitus, tunc satis constat quia ille non suit fu∣turus

heres patris sui: et ob id nunquam cō∣currunt circa eius personam ista duo accidē∣tia iuris, scilicet ius hereditarium et dominiū Notandum autem quod nec episcopus nec abbas quia eorum baronie sunt de aelemo∣sina domini Regis et antecesloium eius,* 1.1 non possunt de dominicis suis aliquam partem dare ad remanētiam sine assensu et confir∣matione domini Regis.

Cap. 2.

Tenentur auiē heredes donatorū donatio∣nes et res donatas siout rationabiliter facte funt illis quibus facte sunt et heredibus suis vvarrantizare.

Cap. 3,

Heredum autē alii sunt proximi, alii sunt remotiores. proximi heredes alieuius sunt quos ex suo corpore procreauetit. vt filius et filia Quibus deficientibus vocātur heredes remotiores scilicet nepos vel neptis ex filio vel filia recta linea descendens in infinitum. Itē frater et soror et ex illis ex transuerso de∣scendentes. Ite auunculus tam ex parte pa∣tris •• ex parte matris. et matertera similiter. et ex illis descendentes. Cum quis ergo he∣reditatem habens moriatur, si vnicum filiū

heredē habuerit indistinete verūest quod fi∣lius ille patri suo succeditan totū. Si plures re liquerit filios, tune distinguitur vtrū ille fue∣rit miles, siue per feodū militare tenens aut liber Sokemanus. Quia si miles fuerit vel per militiam tenens, tunc secūdum ius regni an∣glie primogenius filius patri succedit, in to∣tum. Ita quod nullus fratrum suorū partē in∣de de iure petere potest. Si vero fuerit liber Sokemanus, tunc quidem diuidetur heredi∣tas inter omnes filios, quotquot sunt per par∣tes equales si fuerit socagium et id antiquitus diuisum, Saluo tamen capitali mesuagio pri∣mogenito filio pro dignitate aesnecie sue. I∣ta tamen quod in aliis rebus satisfaciet aliis ad valentiam. Si vero non fuerit antiquitus diuisum, tune primogenitus secundum quo∣rundam consuetudinem totam heriditatem obtinebit. Secundum autem quorundā cō∣suetudinem postnatus filius heres est. Item si filiam tantum vnam reliquerit quis heredem tunc id obtinet in distincte quod de filio dic∣tum est. Sin autem plures filias, tunc quidem indistincte inter ips••s diuidetur hereditas siue fuerit miles, siue Sokemanus pater

earum saluo tamen primogenite filie capi∣tali mesuagio sub forma prescripta. Notan∣dum autē quod si quis fratrū vel sororē inter quos diuiditur hereditas sine herede de cor∣pore suo moriatur, tune illa portio que defūe ti eratinter ceteros superstites diuidetur. Ma∣citus autē primogenite filie homagiū faciat capitali domino de toto feodo. Tenentur au∣tē postnate fi••ie vel earū mariti seruitium suū de suo tenemēto capitali domino facere per manum primogenite vel cius mariti. Nul∣lum tamen homagium vel etiam fidelitatē aliquam tenentur mariti postnatarum filia∣rum marito primogenite filie inde facere in vita sua, nec earum heredes primi vel secundi Tertii vero heredes ex postnatis filiabus ex∣euntes, secundum ius regni homagium te∣nentur facere de suo tenemento heredifilio primogenite et rationabile releuium. Pre∣terea sciendum est quod mariti mulierum quarumcunque, nihil de hereditate vxorum suarum donare possunt sine consensu here∣dum suorum, vel de iure ipsorum heredum aliquid remattere possunt nisi in vita sua. Si vero filium habuerit quis heredē et preterca filiam habueritvel filias, filius ipse succedit in

totum vnde contingit quod si quis plures habuerit vxores et ex qualibet filiam vel fili∣as, extremo autem ex postrema vnicum filiū: ille filius solus obtinct hereditatem patris, quia generaliter verum est quod mulier nū∣quam cum masculo partem capit in heredi∣tate aliqua, nisi forte aliud speciale fiat in ali∣qua ciuitaate, et hoc per longam consuetudi∣nem eiusdem ciuitatis Si vero habuerit quis plures vxores, et ex qualibet earum filiam vel filias, omnes filie erunt pares ad heredita∣tem patiis eodem modo acsiomnes essent ex eadem matre. Cum quis autem moritus sine herede filio vel filia se habuerit nepotes vel neptes ex filio vel filia, tunc quidem in∣dubitanter succedunt ipsi eodem modo quo predeterminatum est supra de filio vel filia∣bus et sub eadem distinctione. Illi enim qui recta linea descendunt, semper illis preferū∣tur qui ex transuerso veniunt. Cum quis au∣tem moriatur habēs filium postnatum, et ex primogenito filio premortuo nepotē, mag∣na quidem iuris dubitatio solet esse, vter illo∣tum preferē dus sit alii in illa successiones ci∣licet vtrum silius an nepos. Quidam enim

dicere volebant filium post natum rectior∣esse heredem quam nepotem talem, ea vi∣delicet ratione, quiafilius primogenitus cum morte patris non expectaret nec expectauit quovsque heres eius esset, et ita cum post na∣tus filius superviueret tam fratrem quam patrem, recte vt dicunt patri succedit. A liis vere visum est nepotem talē de iure auun∣culo suo esse preferendum. Cum enim ne∣pos ille ex filio primogenito exierit, et de corpore suo exititerit heres in totū ius quod pater suus si adhuc viueret haberet:ipse patri suo succedere debet. Ita dico si pater suus non fuerit ab auo suo forissamiliatus potest siquidem filius in vita patris sui ab co foris∣familiari. Si quandam partem terre sue assig∣net pater filio suo et seisinam faci••t ei in vi••∣sua ad petitionem et bonam volūtatem ip∣sius filii ita quod de tanta parte sit ei satisfac∣tum tune enim non poterint heredes ipsius fili de corpore suo aliquid amplius petere contra auuneulum suum vel alium de resi∣dua parte hereditatis aui sui, quam partem patris sui licet patet eorum si ipse superuixis∣set eundem auū suū posset. Pretereá si filius

alicuius primogenitus de paterna heredita∣te capitali domino homagiū suū seceritin vi∣ta patris sui, licet premoriatur patri suo, nullae dubitatio est quin filius eiuidē auūculo suo sit preferendus. Verū super hoc poterit esse placitū inter nepotē ipsum et capitalē domi∣num si idem dominus ci homagium suum negauent vel inter capitalem dominum et auunculum ipsum si capitalis dominus ne∣poti homagium suum vvarrantizauerit. et ex hoc vtrinque rationabiliter possit perueniri ad duellū, nisi vero homagiū suum ita possit doceri: tunc quidem ita hodie obtinet inter auunculū et nepotem, quia melior est con∣fitio possidentis.

Cap 4.

Deficientibus autē hiis qui recta linea des∣cendūt: tunc frater vel fratres succedent. A ut si non reperiantur fratres, vocande sunt so∣rores. Quibus premortuis eorum liberii vo∣cantur, post hos vero vocantur auunculi, et eorū liberi, postremo matertere et eorū libe∣ri habita et obseruata distinctione superius prenotata, inter filios militis et filios Soke∣mani et nepotes similiter hab••ta quoque di∣stinctione inter masculos et feminas.

Cap. 5

Tenentur quoque heredes testamenta pa••∣••rum suorum et aliorum antecessorum suorū seruare, illorū scilicet cuius sunt heredes, et e∣orū debita acquietare. Potest enim quilibet homo liber maioribus debitis nō inuolutu∣de rebus suis in infirmitate sua rationabilē deuisam facere sub hac forma secundum cu∣iusdam patrie consuetudinem, quod domi∣num suum primo de meliore et principalio∣ri re quam habet recognoseat deinde eccle∣siam suam, postea vero alias personas pro vo∣luntate sua. Quicquid autē diuersirum pa∣triarum consuetudines super hoc teneant, se∣cundum iura regni non tenetur quis in te∣stamēto suo alicui persone precipue nisi pro voluntate sua ali quid relinquere libera enim dicitur esse cuiusque vltima voluntas, secun∣dum has leges sicut et secundum alias leges. Mulier etiam sui iuris, testamentum facete potest. Si vero fuerit in potestate viri consti∣tuta, nihil sine viri sui autoritate facere potest etiam in vltima voluntate de rebus viri sui. veruntamen pium esset et marito valde ho∣nestum si rationabilem diuisam vxori suae concessisset. scilicet vsque ad tertiam partem

rerum suarum quam viua quidem: obtinuis∣set si maritum suum superuixisset vt plenius infra liquebit. Quod plerique mariti facer•• solent. vnde marito commendabiles efficiū∣tur. Cum quis in infirmitate positus testamē¦tum facere noluerit, si debitis non sit inuo∣lutus tunc omnes res eius mobiles in tres partes diuidentur equales.* 1.2 Quarum vna de∣betur heredi, secunda vxori, tertia vero ipsi reseruatur de qua tertia liberam habebit dis∣ponendifacultatem. verum sisine vxore de∣cesserit medietas ipsi reseruatur. De heredita∣te vero nihil in vltima voluntate disponere potest vt predictum est.

Cap. 6.

¶Debet autem testamentum fieri coram duobus vel pluribus viris legittimis, clericis vel laycis et talibus qui testes inde fieri pos∣sunt idonei. Testamenti autem executores esse debent ii quos Testator ad hoc elege∣rit et quibus curam ipsam commiserit. Si ve∣ro testator nullos ad hoc nominauerit, pos∣sunt propinqui et consanguinei ipsius de∣functi ad id faciendum se ingerere. Ita quod si quem vel heredem vel alium rerum de∣functi reperierit detentorē, habebunt breue

domini Regis vicecomiti directum in he•• verba,

Cap, 7.

Rex vic̄ salutē precipio tibi quo iuste et si∣ne dilatione facias stare rationabilē diuisā N sicut rationabiliter monstrari poterit quod eā fecerit et {quod} ipsa stare de beat. T. &c.

Ca. 8

Si quis autē autorit••te huius breuis conuē∣tus, aliquid dixerit contra testamentū scilicet quod non suit rationabiliter factū, vel quod res petita non suerit ita vt dicitur legata, tūc quidem placitū illnd in curia christianitatis audiri debet et terminari Quia placitum de testamentis coram Iudice ecclesiastico fieri debet et per illorum qui testamēto interfu∣erint testimonia, secundum iutis ordinē ter∣minari. Si vero fuerit debitis oneratus is qui testamentū facere proponit, nihil de rebus suis (extra debitorū acquietationē) preter sui heredis consensum disponere potest, verū si post debitorū acquietationē aliquid residuū fuerit, tunc id quidē in tres partes diuidetur modo predicto. Et detertia parte suū vt dictū est faciat testamētū. Si vero nō sufficiunt res defuncti ad debita persoluēda, tunc quidem heres ipse defectū ipsū de suo tenetur ad im plere ita dico si habuerit etatē heres ipse.

Cap. 9.

Sunt enim quidā heredes, de quibus cōstat eos esse maiores, alii vnde cōstat esse mino∣res, alii de quibus dubiū est vtrū sint maiores an minores. heredes vero maiores, statī post decessū antecessorū suorū possunt se tenere in hereditate sua,* 1.3 licet domini possint feo∣dū suum cum herede in manus sua•• capere ita tamen moderate id fieri debet ne aliquā disseisinā heredibus faci••nt. possunt enim heredes si opus fuerit violencie dominorum resistere dum tamen parati sunt rele••ium et alia recta seruitia eis inde facere. Si vero con∣stet cos esse minores, tunc ipsi heredes tenē∣tur esse sub custodia dominorum suorū do∣nec plenam habuerint etatem, si fuerint he∣redes de feodo militari Quod fit post vice∣simum et vnum annum cōplerum, si fuerit heres et filius militis vel per feodum milita∣re tenentis. Si vero heres et filius Sokema∣nni fuerit, etatem habere intelligitur tunc cum quindecim compleuerit annum. Si ve∣ro fuerit filius burgensis, etatem habere tunc intelligitur cum discrete sciuerit de∣narios numerate, et pannos vluare, et ••li•• pa∣terna negotia similiter exercere plenam

itaque custodiam habent domini, filiorum et heredum hominum suorum et feodorum suorum, ita quod plenam inde habent dispo∣sitionem, vt in ecclesiis in custodiis ipsis con∣stitutis concedendis et in mulieribus, si que in eorum custodiam exciderint maritandis et in aliis negociis disponendis secundum quod propria negotia sua disponi solent. Nihil tamen de hereditate, de iure alienare possunt ad remanentiam. Ita tamen quod heredes ipsos, honorifice pro quantitate he∣reditatis interim habeant et debita etiam defuncti pro quantitate hereditatis et tem∣poris quo illis custodia deputatur acquietēt-vnde et de debitis antecessorum de iure re∣spondere tenentur. Negotia quoque ipsorū heredum agere possunt, et placita de iure e∣is acquirendo mouere et prosequi, si emissa fuerit de etate contra minorem exceptio. Respondere autem non tenētur pro ills, nec de recto nec de disseisina nisi in vnico casu. Cū quis scilicet minor habuerit custodiā mi noris post decessū patris sui, tunc enim si de∣negetur alii hereditas sua cū maior factus fu∣erit, poterit inde habere assisam et recogni∣tionem

de morte antecessoris sui. Nec pro etate domini minoris, remanebit inde re∣cognitio in hoc casu. Si vero appellatur mi∣nor de felonia aliqua, tunc attachiabitur per saluos et securos plegios, sed dū fuerit infra etatem inde non tenebitur respondere sed demum factus, maior. Restituere autem tenentur custodes hereditates ipsis heredibus instauratas et debitis acquietatas iuxta exigē∣tiam temporis custodie et quantitatis here∣ditatis.* 1.4 Si vero dubium fuerit vtrum fuerint heredes maiores an minores: tunc procul du∣dio domini tam heredes quam hereditates in custodia habebunt, donec etas rationabi∣liter probetur per legales homines de visine∣to et per eorum sacramentum.

Cap. 10.

¶Si vero plures habuerint dominos ipsi heredes sub custodia constituti, capitales eo∣rum domini id est illi quibus ligeantiam de∣bent sicut de primis eorum feodis eorum habebunt custodiam. Ita quod de ceteris feo¦dis releuia et alia recta seruitia dominis ip∣sorū feo dorū facere tenentur. Et sic custodia eis per totum sub forma prescripta remane∣bit.

Notandum tamen quod si quis in ca∣pite de domino Rege tenere debet. tunc e∣ius custodia ad dominum Regem plene per∣tinet siue alios dominos habere debeat ipse heres siue non. Quia dominus Rex nullum habere potest parem, multo minus superiorē. veruntamen ratione burgagii tantum non presertur dominus Rex Aliis in custodiis. Si vero dominus Rex aliquam custodiam alicui cōmiserit, tunc distinguitur vtrum ei custo∣diam pleno iure cōmiserit ita quod nullum eum inde reddere compotum oporteat ad scac c••rium, aut aliter. Si vero ita plene ei custo¦diā cōmiserit, tunc poterit ecclesias vacantes donare, et alia negotia sicut sua recte dis∣ponere.

Cap. 11.

Heredes vero Sokemannorū mortuis ante∣cessoribus suis, in custodia consanguineorum suorum propinquorum erunt. Ita tamen {quod} si hereditas ipsa ex parte patris descenderit, ad consanguineos ex parte matris descendentes, custodia ipsa referatur. Sin autem ex parte matris hereditas ipsa descenderit, tunc ad consanguineos paternos custodia pertinet.

Nunquam enim custodia alicuius de iure ali∣cui remanet, de quo habeatur suspitio quod possit vel velit aliquod ius in ipsa hereditate clamare.

Cap. 12.

Mulier vero vel mulieres si heredes altcuius remāserint, in custodia dominorū suorū re∣manent. Que si infra etatem fuerint in cus∣todia erunt donec plenariam habent etatem Et cum habuerint etatem, tenetur dominus earum eas maritare, singulas cū suis rationa∣bilibus portionibus Si vero maiores fuerint tunc quoque in custodia dominorū suorum remanebunt donec per consilium et dispo∣sitionem dominorum maritentur.* 1.5 Quia sine dominorum dispositione vel assensu, nulla mulier heres terre maritari potest, de iure vel cōsuetudine regni. Vnde si quis filiam vel filias tantum habens, heredem illam vel il∣las in vita sua sine assensu dominisui mari∣tauerit, inde iuste secundum ius et consuetu∣dinē regni perpetuo exheredatur. Ita quod inde de cetero nihil recuperare poterit nisi

per solam misericordiam et hoc ea ratione•• Quia cum maritus ipsius mulieris heredis ali cuius homagiū de tenemento illo facere te∣netur ipsi domino, requirenda est ipsius do∣mini ad id faciendū voluntas et assensus ne deinimico suo vel alio modo minus idonea persona: homagiū de feodo suo cogatur re∣cipere verum si quis licentiam querit a do∣mino suo filiam suam et heredem alicui maritandi, tenetur dominus aut consentire aut iustam causam ostendere quare consen∣tire non debeat aliter enim etiam contra ip∣sius voluntatem poterit mulier ipsa de consi∣lio patris sui et pro voluntate libere marita ri. Iuxta hoc quero si mulier aliqua dotem ha¦bens possit alicui pro voluntate sua sine assen su vvarranti sui nubere. et si fecit, vtrum totū ob id amitter. Non enim videtur quod debe at ideo dotem amittere, cum maritus suus in∣de nullum homagium vvarranto suo de iure et consuctudine regni facere debeat. Sed cū affidatione fidelitatem tantum ne si ante mortem viri sui mulier ipsa moriatur homa∣giū illud nullo tenemento retento periret. Tenetur tamen mulier cū assensu vvarranti

sui nubere, aut dotem amittet nisi mulier psa aliam terram habeat de mari••agio vel here∣ditate, tunc enim sufficit capitalis domini ha¦bere assensū. Et hoc ideosic obt net non prop¦ter homagium sed pro alia fidelitate quam maritus domino inde facere tenetur vt dictū est Si vero de feodo pluriū dominorum ipsa fuerit hereditas, tūc sufficiet adquirere assensū capitalis domini ad mulierem heredem ma∣ritandam. In custodiis autem constitute mu∣lieres heredes si de corporibus suis foriffece∣rint, et hoc probatum fuerit, tuncille que de liquerūt exhere dabuntur, ita quod portiones sue ceteris que non foriffecerint accrescent Si vero hoc modo omnes deliquerint tunc tota illa hereditas ipsis dominis tanquam escaeta remanebit. Veruntamemsi semel legittime nupte fuerint, tunc sividue facte fuerint, post∣modum non tenebuntur iterum sub custo∣dia dominorum esse licet teneantur assen∣sum eo••ū requirere in se maritandis predicta ratione. Nec etiam tunc per earum inconti∣nentiam hereditatem amittent. Quod autē generaliter solet dici putagium hereditatem non adimit, Illud intelligendum est de pu∣tagio

matris, quia filius heres legittimus est quem nuptie demonstrant.

Cap. 13.

Heres autem legittimus nullus Bastardus nec aliquis qui ex legittimo matrimonio non est procreatus esse potest Verum si quis versus aliquem hereditatem aliquam tanquā heres petat, et alius ei obiiciat quod heres in∣de esse non potest eo quod ex legittimo ma∣trimonio non sit natus tunc quidem placitū illud in curia domini Regis remanebit, etmā∣dabitur Archiepisco vel Episcopo loci quod de matrimonio ipso cognoscat, et quod inde in∣dicauerit, id domino Regi vel eius Iustiē seire fac̄ et per hoc breue.

Cap. 14.

Rex Archiepiscopo salutē veniens ••oram mo vv in curia mea petiit versus. R, fratrē suum quartum partem feodi vnius militis in illa villa, sicut ius suum, et in quo idem. R. ius nō habet vt. vv. diē eo quod ipse Bastardus sit na tus ante matrimonium matris ipsorū. Et quo∣niā

ad curiam meam non speetat agnoscere de Bastardia eos ad vos mitto mandantes vt in euria cristianitatis inde facias quod ad vos spectat. Et cum loquela illa debitum coram vobis finem sortita fuerit, mihi litteris vestris significetis, quid inde coram vobis actum su∣erit. T. &c.

Cap. 15.

¶Circa hec autem, orta est questio, si quis antequam pater matrem suam desponsa∣uerit fuerit genitus vel natus vtrum talis filius sit legittimus heres cum postea matrem suā desponsauerit. Et quidem licet secundum ca∣nones et leges romanas tali•• filius sit legitti∣mus heres, tamen secundum ius et consue∣tudinem regni nullo modo tanquam here∣in heredita••e sustinetur vel hereditatem de iure regni petero potest. Sed orta super hoe tamen contentione vtrum scilicet genitus an natus fuerit ante desponsationem an post di∣scutietur id vt dictum est coram iudice eccle∣siastico et quod ab eo iudicatum fuerit id domino Regi vel eius Iustiē scire faciet

Ita tamen quod secundum quod iudicatum fuerit in curia Christianitatis de matrimonio scilicet vtrum fuerit ille qui hereditatem pe∣tit natus vel genitus ante matrimonium con∣tractū vel post, in curia domini. Regis sppple∣bitur de adiudicanda vel abiudicanda ipfi, hereditate super qua contentio est ita quod per iudicium curie hereditatem ipsam obti∣nebit vel clameum suum perdet.

Cap. 16.

¶Queri potest de bastardo, qui nullum he¦redem habere potest, nisi de corpore suo ha∣buerit heredem. Si quis ei pro seruitio suo vel alio modo aliquam terram donauerit, et inde homagium suū receperit, ita quod in seisina eiusdē terre, sine herede de corpore suo obi∣erit. quis ei de iure succedere debet quia do∣minus non potest predictis rationibus. Cum quis vero intestatus decesserit. omnia catalla sua sui domini esse intelligūtur si vero plures habuerit dominos quilibetillorū catalla sua recuperabit que in feodo suo reperiet. vsu∣rarii vero, omnes res siue testatus siue intesta∣tus decesserūt domini Regis sūt viuus autem non solet aliquis de crimine vsure appellari

nec conuinci. Sed inter ceteras Regias inqui∣sitiones, solet inquiri et probari, aliquem in ta li crimine decessisse per duodecim legales homines devisineto et per eorum sacramen∣tum. Quo probato in curia: omnes res mo∣biles et omnia catalla que fuerunt ipsius vsu∣rarii mortui: ad vsus domini Regis capien∣tur penes quemcūque inueniantur res ille. H•• res quoque ipsius, haceadē de causa ex hereda∣tur secundum ius regni et ad dominum vel dominos reuertetur hereditas. Sciendum ta∣men, quod si quis aliquo tempore vsurarius fuerit in vita sua, et super hoc in patria publi∣ce defamatus, si tamen a. delicto ipso ante mortem suam destiterit, et penitentiam ege∣rit, post mortem ipsius illo vel res eius. lege vsurarii minime censebuntur Oportet ergo constare quod vsurarius decesserit aliquis ad hoc vt de eo tan quam de vsurario post mor∣tem ipsius iudicetur, et de rebus ipsius tan∣quam de rebus vsurarii disponatur.

Cap. 17.

Vltimi heredes aliquorum, sunt eorum do∣mini. Cum quis ergo sine certo herede mo∣ritur. quemadmodum sine filio. vel filia, vel

sine tali herede de quo dubium sit ipsum es∣se propinquiorem heredem et rectum, pos∣sunt et solent domini feodorum feoda ••lla tanquam escaetas in manus suas capere et retinere quicūque sint domini siue Rex, siue alius preterea vero si quis veniens dicat se inde heredem rectum, si per miscricordiam do∣mini sui, vel per preceptum domini Regis, hoc impetrare poterit, inde placitabit, et sic fi quod ius inde habuerit, diracionare poterit. Ita tamē quod interim terra illa in manu domini feodi remaneat. Quia quotiensounque dubi∣tauerit aliquis dominus de herede tenentis sui, vtrum sit rectus heres an non, terram il∣lam tenere poterit, donec hoc ei legittime constiterit. Idem quoque dictum est supra de herede vbi dubium sit an sit maior an minor in hoc tamen est differencia. quod in vno ca∣su intelligitur interim hereditas illa quasi escaeta ipsius domini. In alio vero casu, non intelligitur esse sua nisi de custodia. Sin autē nullus appareat qui hereditatem ipsam tan∣quam heres requirat tune illi domino rema∣net

hereditas ipsa escaeta ad premanentiam Itae quod de illa disponere potest, sicut de sua propria ad libitum suum. Preterea si qua mu∣lier aut heres alicuius in custodiam domini sui deuenerit: si de corpore suo forisfecerit, he¦reditas sua domino suo pro delicto ipsius re∣maner escaeta. Preterea si quis de selonia conuictus fuerit, vel confessus in curia, eo per ius regni exhoredato terra sua domino suo remanet escaeta. Notandum quod si qui•• in capite de domino Rege tenuerit. tūc tam terra quam omnes res mobiles sue, et catalla penes quemcunque inueniantur, ad opus do∣mini Regis capientur sine omni recupera∣tione alicuius heredi••. Sin autem de alio quam de Rege tenuerit is qui vtlagatus est, vel de felonia conuictus, tunc quoque omnes res sue mobiles, Regis erunt. Terra quoque per vnum annū remanebitin manu domini Regis, elapso autē anno: teira cadem ad rectū dominū scilicetad ipsū de cuius feodo est re∣uertetur veruntamen cū domorū subuersione

et arborū extirpatione. Et generaliter quo∣tienscunque aliquis aliquid fecerit vel dixerit in curia, propter quod per iudicium curie exheredatus fuerit, here ditas eius ad domi∣num feodi de quo illa tenetur tanquam esca∣eta solet reuerti. ••oriffactura aute filii ••t he∣redis alicuius: patrem non exheredat neque fratrem, neque alium, quam seipsum preterea si de furto fuerit aliquis condemnatus, res eius mobiles et omnia catalla sua vicecomiti prouincie remane resolent terra autem siqua fuerit dominus feodi recuperabit stat im, non expectato anno. Cum quis vero per legem terre fuerit vtlagatus, et postmodum bene∣ficio principis paci restitutus non poterit ea ratione hereditatem si quam habuerit ille vel heredes sui versus dominum sum (nisi ex misericordia ipsi us domini et beneficio) re∣cuperare Forisfacturam autem et vtlagariam solet dominus Rex damnatis remittere, nec tamen aliena iura ideo querit infringere.

Cap. 18.

Maritagium autem, aliud nominatur liberū, aliud seruitio, obnoxium, Liberum dicitur maritagium quando aliquis liber homo ali∣quam

partem terre sue dat cum aliqua mu∣liere alicui in maritagium ita quod ab omni seruitio terra illa sit quieta, et a se et heredi∣bus suis versus capitalē dominum acquietāda Et in hac quidem libertate, ita stabit terra il∣la vsque ad tertiū heredem nec interim tene buntur heredes inde facere aliquod homa∣gium post tertium vero heredem, ad debitū seruitiū terra ipsa reuertetur, et homagium inde capietur. Quia si fuerit pars seodi milita ris pro quantitate terre seruitium feodi inde prestabit, Solet autem quandoque terra ali∣qua dari in maritagio, saluo et retento debito seruitio ipsi capitali domino. Et tunc quidem tenebūtur maritus mulieris ipsius et heredes sui, seruitium id facere sed sinc homagio vs∣que ad tertium heredem. Tertius vero here•• primo inde faciat homagium et omnes here¦des sui post modum alia tamen fidelitas sub fidei vel sacramenti interpositione. A muli∣eribus vel earum heredibus interim fere sub eadem forma et eisdem verbis quibus homagium fieri solet prestare debet Cum quis itaque terram aliquam cum vxore sua in maritagium ceperat, si ex eadem vxore sua

heredem habuerit filium, vel filiam clama∣tem etauditum infra quatuor parietes si idem vir vxorem suam superuixerit, siue vixerit he∣res siue non, illi in vita sua remanet maritagi∣um illud post mortem vero ipsius ad dona∣torem vel eius heredes est reuersurum. Sin autem ex vxore sua nunquam habuerit heredem, tunc statim post mortem vxoris ad donatorem vel heredes eius reuert••tur mari∣tagium. Et hec est quedam causa quare de maritagio tali non solet recipi homagium. Si einim sie donata esset terra aliqua in mari∣tagiū vel alio modo quod inde reciperetur homagium tunc nunquā de cetero ad dona∣torem vel eius heredes licite possit reuerti vt supradictum est. Si vero secundum ceperit vi∣tum mulier ipsa, idem iudicium erit de secun∣do, quod dictum est de primo, siue heredem reliquerit primus siue non. Cum quis autem terram aliquam de maritagio vxoris sue pe∣tit, vel mulier ipsa, vel eius heres tunc distin∣guitur vtrum terra illa petatur versus dona∣torem vel eius heredem, vel versus extraneū quod siversus donatorem vel eius heredem petatur, tunc in electione petentis esse

poterit vtrum inde placitare voluerit in curia christianitatis an in curia seculari. Specrat enim ad iudicem ecclesiasticū placitum de marita∣giis tractare si pars petentis hoc elegerit, prop∣ter mutuam affidationem que fieri solet, quando aliquis promi••tit se ducturum in vxo∣rem, aliquam mulierem et ei maritagium promittitur ex parte mulie••is•• nec per curiam domini Regis defendetur placitum id in cu∣ria christianitatis, licet de laico feodo sit, si cō∣stiterit quod ad maritagium petatur. Si vero versus extraneū petatur, tūc in laica curia ter∣minabitur placitum id, eodem modo et or∣dine quo de aliis laicis feodis placitari solet illo tamē obseruato, quod sine vvarranto inde placitare non debet sicut supra de dotibus dictum est et ad similitudinem placiti de do∣tibus, quantum ad vvarrantum pertinet, inde placitari potest, et que ibi dicta fuerint quā∣tum ad hunc articulum hic locum habent Sciendum tamen quod tertius heres cū iam suum inde fecerit homagium, sinc vvarranti auctoritate inde placitari potest.

Notes

• * 1.1

  Heelex cō∣firmatur sta tuto vv. 2. Cap, 41.
• * 1.2

  Ita fuisse communē legē testa∣tur ex parte magna car∣ta. Cap. 18.
• * 1.3

  Vide pro a•• seueratione huius legi∣st••tuto Marleb••. Cap. ••.
• * 1.4

  ¶Hec lex restitutionis roboratur magna car∣ta. Cap. 5.
• * 1.5

  Hanc suisse communē legem ostēdit magna carta. cap. 7.