Tractatus de legibus et consuetudinibus regni Anglie, tempore Regis Henrici secundi compositus, Iusticie gubernacula tenente illustri viro Ranulpho de Glanuilla iuris regni & antiquarum consuetudinu[m] eo tempore peritissimo. Et illas solu[m] leges continet et consuetudines secundum quas placitatur in Curia Regis ad scaccarium et coram Iusticiis vbicunque fuerint. Huic adiectæ sunt a quodam legum studioso adnotationes aliquot marginales non inutiles

Liber quintus de questione status et dc natiuis. (Book 5)

Cap. 1.

SEquitur de questione status placitum, quod est inter ali∣quos quando quis trahit a∣lium a libertate in villena∣gium. vel quando aliquis in villenagio positus, petit libertatem, cum quis autem petit alium in villenagio positū tan∣quam natiuum suum, habebit breue de na∣tiuis vicecomiti directum. Et coram viceco∣mite loci eum per breue illud clamabit ver∣sus illum qui eum in villenagium tenet. Et in comitatu suo. Et si villenagiū suū coram vice∣comite in comitatu non contradicatur, tunc placitum illud super natiuo illo coram vice∣comite procedet, sicut inferius dicetur inter clamantem illum natiuū et tenētem. Si vero

liberum hommem se esse dixerit is qui peti∣••ur, et super hoc demonstrando fecurū fece∣rit vic̄, tunc ••emanebit loquela illa in comi∣tatu, quia. vicecomes de placito illo se am∣plius de iure intromittere non debet verun∣tamen si super hoc idem vicecomes loque∣lam illam au dire voluerit, tunc is qui petitur clamet se Iusticus et habebit breue Regis, quod sifecerit securum vicecomitem de de∣monstranda libertate sua, tunc ponatur lo∣quela illa coram Iusticus Regis in curia Re∣gis et interim pacem habebit is quiliberta∣tem petit breue autem tale erit.

Ca, 2.

Rex vic̄ salutem. Questus est mihi R. quod N trahit eum ad villenagiū, desicut ipse est li∣ber homo vt dicit. Et ideo precipio tibi quod siidem R. fecerit te securū de clamore suo prosequendo, tunc ponas loquelā illam co∣ram me vel Iustiē meis eo die et interim e∣um pacem inde habere facias. Et summone per bonos sūmonitores predictum N, quod tunc sit ibi ostensurus quare trahit eū ad vil∣lenagiū iniuste. Et habeas ibi. &c.

Cap. 3.

Summonebitur itaque per idem breue, is qui clamat eū in villenagiū et ei dies pone∣tur

quo clameū fuū prosequetur. Die autem statuta si non venerit is qui petitur ad ville∣nagium neque nunciū neque essonium mi∣serit, fiat inde secundum formam predictam in tractatu de loquelis per plegios attachia∣tis. Si vero se essoniare voluerit, hoc ei licet, eisdem et totidē essoniis et vicibus vt predi∣ctum est. Si vero is qui alium in villenagium clamat, neque venerit eo die neque miserit, dimittetur alius siue die si presens fuerit sub tali forina scilicet quod is qui clamat, talc re∣cuperare habeat quale de iure habere debet vnde superius dictum est plenius interim au∣tem in seisina libertatis erit is, qui ad ville∣nagium clamatur.

Cap. 4.

Vtroque autē presente in curia, hoc modo dirationabitur libertas in curia siquidē pro∣ducet is qui libertatē petit, plures de proxi∣mis et consanguineis suis de codē stipite vn∣de ipse exierat exeūtes per quorū libertates, si fuerint in curia recognite et probate: libe∣rabitur a iugo seruitutis is qui ad libertatem {pro}clamatur sivero cōtradicatur status liber∣tatis eorundē productorū vel de eodē dubi∣tetur ad visine tū erit recurrendum ita quod pe•• eius veredictum scietur vtrum illi liberi

homines sint an non. Et secundum dictum visineti iudicabitur. Si vero alios produxerit is qui eum ad villenagiū trahit ad proban∣dum contrarium eo scilicet quod illi homi∣nes quos ibi producit natiui sui sunt, ita {quod} de vno stipite communi cum illo quem ad natiuum clamat exierint tunc similiter siv∣trique producti recognoscantur communes consanguinei disquiretur per visinetum quis eorum eidem sunt proximiores et secundū hoc iudicabitur. Similiter quoquefietsi exva na parte producti, negentur cundem in ali∣qua parte consanguinitatis a••tingere vel si dubitetur super hoc omnis huiusmodi du∣bitatio per visinetū absoluetur. Probata au∣tem libertate in curia sufficienter tunc is de cuius libertate contentio facta est, a clameo petentis eum ad villenagium clamantis ab∣soluetur, et perpetuo liberabitur. Si vero in ••pbatione sua defecerit. vel si ab aduersario suo diracionetur tangā natiuus sine recupe∣ratione aliqua, domino suo adiudicabitur cūcatallis suis quecunque habet. Sub hac eadē forma et hoc eodem ordine tractandum est placitū, quando aliquis in libertate constitu∣tus

ad villenagium trahitur, vel quando aliquis in villenagium positus, propria sua deliberatione, petit libertatem ob id enim ad curiam domini regis veniens is de cuius libertate agetur, impetra bit loquelam ipsam in curiam Regis deduci quo impetra∣trato sub forma predicta, loquela procedet. Notandum etiam quod in placito isto locū non habet duellum, ad libertatem alicuius probandam a prima natiuitate.

Cap. 5.

Pluribus autem modis potest ad libertatē aliquis in villenagio positus deduciveluti si dominus eius volens eū ad libertatē perduci et a se et heredibus suis quietum clamauerit vel si eum ad liberandum, alicui donauerit vel vendiderit. Illud tamen notandum est {quod} non potest aliquis in villenagio positus, liber tatem suam proprus denar••is suis querere. Posset enim tunc a domino suo secundum ius et consuetudinem regni ad villenagium reuocari quia omnia catalla cuiuslibet nati∣ui, ita intelliguntur esse in potestate domini sui, {quod} propriis denar••is suis versus dominum suum a villenagio se redimere non poterit Si quis vero extraneus eum ad liberandum

emeret suis nummis, posset quidem per∣petuo versus dominum suum qui eum ven∣diderat, se in statu libertatis tueri. Cum quis enim natiuum suum a se et heredi∣bus suis quietum clamauerit vel extraneo vendiderit, poterit is qui libertatem, ita consequutus est erga dominum suum, vel quoslibet alios heredes suos dum mo∣do per cartam vell alio modo legittime hoc in Curia diracionauerit perpetuo se tueri: ad duellum etiam hic poterit per∣ueniri, si quis eum a villenagio liberatum contradixerit dum modo aliquis testis ido∣neus qui hoc viderit et audierit vbi libera∣tus fuerit libertatem suam voluerit diracio∣nare in curia. Notandum etiam quod potest quis natiuum suum quātum ad sui ipsius vel heredum suorum personas, liberum facere. non quantum ad alios. Quia si quis prius na∣tiuus hoc modo ad libertatem perductus contra extraneum aliquem ad diracionatio∣nem faciendam produceretur in Curia, vel ad aliquam legem terrae faciendam, pos∣set inde iuste amoneri si natiuitas sua ad

villenagium suum in Curia obiecta fuerit et probata etiamsi in tali statu miles fac∣tus esset a villenagio liberatur. Item si quis natiuus quiete per vnum Annum et vnum diem in aliqua villa priuilegiata manserit, ita quod in eorum commu∣nem Gyldam tanquam ciuis receptus fu∣erit, eo ipso a villenagio liberabitur.

Cap. 6.

¶Sunt autem natiui a prima natiuita∣re sua quemadmodum si quis fuerit pro∣creatus ex natiuo et natiuo et natiua, ille quidem natiuus nascitur. Idem est si ex patre li∣bero et matre natiua. Sed si ex matre li∣bera et patre natiuo idem est dicendum, quantum ad status integritatem, vnde si quis liber homo duxerit natiuam in vxo∣tem ad aliquod villenagium, quam diu fu∣erit ita obligatus villenagio eo ipso le∣gem terre tanquam natiuus amittit. Si qui ve to procreantur ex natiua vnius et natiuo

alterius proporcionaliter inter dominos sūt pueri illi diuidendi.