De laudibus legum Angliæ writen by Sir Iohn Fortescue L. Ch. Iustice, and after L. Chancellor to K. Henry VI. Hereto are ioind the two Summes of Sir Ralph de Hengham L. Ch. Iustice to K. Edward I. commonly calld Hengham magna, and Hengham parua. Neuer before publisht. Notes both on Fortescue and Hengham are added

Radulphi de HENGHAM Summa Magna.

LIcet ordo placitandi in Curia Do∣mini Regis, secundum leges & con∣suetudines regni a Primicerijs nostris {pro}∣tinus retro statutas, aequus & iustus ac in omnibus acceptabilis extiterit, Hoc ta∣men, quod idem ordo in forma commu∣nis scripturae non registratur, quampluri∣mos ipsum scire conantes aliquantisper impedit & retardat. Nam si mens hu∣mana singula cordetenus, quod ab∣surdum est, memorare valeret, sequere∣tur tunc quod scribere nil aliud esset quam laborem laboribus anticipare. Et quia frequenter scriptura & properè re∣memorat ea quae per labilitatem ingenij saepiùs subcidunt & vacillant, Ego non ad instruendū aliquem super huiusmodi

legibus regni, verum ad materiandum fu∣turis correctoribus quaedam introductu∣ra, non serie qua debui sed qua sciui, pro∣posui compilare. Cernentibus ea suppli∣cans, vt opera huic apposita, in scientiam acquietent operari & excusent. Breuia siquidem Regis de placito terrae; & qua∣liter & quibus dilationibus potest tenens differre litem, ante communē apparitio∣nem in Curia. & Quomodo debet Petens opponere, & respondere tenens; In qui∣bus casibus potest denegari visus terrae & in quibus Non; & natura exceptio∣num tam dilatoriarum quam peremptoria∣rum videlicet ante visum terrae factarum & post; & Modus Cyrograffandi si per finem factum lis decidatur necnon & exceptiones contra ipsum finem; ac Quae∣dam Exemplaria discussionem huiusmodi placitorum iu••antia suis locis continen∣tur inferi{us}. Et de Iurisdictione Curiae Ba∣ronis & Comitatus cum lis a tali Curia translata fuerit.

CAP. I. Breue de Recto cum suis Branchijs.

EDwardus dei gratia &c. Henrico Hussy salutem. Praecipimus tibi qu••d

sinè dilatione plenum rectum teneas Ric. le Iay de vna Carucata terrae cum pertinentijs in H. quam clamat tenere de te per liberum seruicium vnius d. per annum pro omni ser∣uicio quam I. de B. ei deforciat. & nisi fece∣ris, vicecomes de Sussex faciat, ne amplius inde clamorem audiamus pro defectu recti. T. &c. vel sic vnde W. de O. quatuor a∣cras B. de O. quinque acras & tu ipse de∣cem acras terrae &c. Et vnde I. de D. v∣nam medietatem & R. de P. aliam medie∣tatem terrae ei deforciat. Et nisi feceris &c. vel sic.

Rex tali salutem. praecipimus tibi quod sinè dilatione plenum rectum teneas Ri∣chardo le Iay de vno mesuagio vno molen∣dino decem acris terrae x. acris pasturae, x. acr. bosci & xx. acr. marisci cum pertinētijs in H. quae clamat tenere de te per liberum seruicium vnius denarij per annum pro om∣ni seruicio vnde W. de M. duas partes vni∣us mesuagij & vnius molendini, decem acras terrae, decem acras prati, x. acras pasturae & x. acras marisci, Et W. de B. tertiam par∣tem vnius mesuagij vnius molendini x. acr. terrae x. acras prati x. acras pasturae, x. acras marisci eidem deforciat & nisi &c. vel sic.

Rex tali salutem. Praecipimus tibi quod

sinè dilatione plenum rectum teneas R. le Iay de xx. acris terrae & mediet. vnius me∣suagij & vnius molēdini cum pertinentijs in H. quas clamat pertinere ad liberum tene∣mentum suū quod de te tenet in eadem vil∣la per liberum seruitium vnius librae Pipe∣ris vel Cumini per annum pro omni seruicio, vnde W. de I. decē acras terrae & medieta∣tem vnius mesuagij & W. de E. x. acr. terrae & medietat. vnius molendini ei deforciant. & nisi &c. vel sic.

Rex tali salutem. Praecipimus tibi quod sinè dilatione plenum rectum teneas Ric. le Iay de x. acris terrae x. acris prati x. acris pasturae cum pertinentijs in H. quas clamat esse rationabilem partem suam quae eum contigit de libero tenemento quod fuit E. de N. patris vel matris fratris vel sororis, a∣nunculi vel amitae consanguinei vel consan∣guineae suae in eadem villa & tenere de te per liberum seruitium &c. quas W. de C. ei deforciat. vel quas clamat esse de ratio∣nabile parte sua quae eum contingit de libero tenemento quod fuit E. de N. patris vel ma∣tris &c. in eadem villa & tenere de te &c.

Et si terra, quae petitur, pertinet ad eam quae tenetur sub eodem seruicio, tunc sic. Quam clamat pertinere ad liberum tene∣mentum

quod de eo tenet in eadem villa per liberum seruitium &c. quam talis ei defor∣ciat &c.

Vacante Archiepiscopatu vel Epis∣copatu, seu alio magnate extra regnum existente, tunc sic.

Rex Custodi Archiepiscopatus vel E∣piscopatus salutem. Praecipimus vobis &c. quas clamat tenere de praedicto Archiepis∣copatu vel Episcopatu per liberum seruiciū &c. quas O. ei deforciat &c. & nisi &c. vel sic, Rex Balliuis I. Lincolniensis Episcopi vel Balliuis G. de Clare Com. Glocestriae vel Balliuis I. filio Alani Comiti de Arundel salutem. Praecipimus vobis quod sinè dila∣tione &c. tali de xx. acris terrae cum perti∣nentijs in N. quas clamat tenere de praedicto Episcopo vel praedicto Comite, vel de praedi∣cto filio Alani &c. quas M. de N. ei defor∣ciat & nisi &c. vel sic.

Rex venerabiliin Christo patri I. eadem gratia Lincolniensi Episcopo, salutem. man∣damus vobis quod sine dilatione &c. A. de N. de x. acris terrae cum pertinentijs quas clamat tenere de vobis per liberū seruicium &c quas E. ei deforciat, & nisi &c. Vice∣comes &c. vel sic. Rex Balliuis suis Win∣toniae s. Praecipimus vobis &c. A. de N. de

vno mesuagio cum pertinentijs in W. quod clamat tenere de Nobis in liberum Burga∣gium vel maritagium.

Hic non dicatur, per annum, nec, pro omni seruicio. vel sic.

Rex Maiori & Vicecomi. London S. praecipimus vobis &c. A. de N. de vno me∣suagio cum pertinen••ijs in London quod cla∣mat tenere de nobis per liberum seruitium, &c. quod O. ei deforciat. Ne amplius &c. vel sic.

Rex A. de N. S. praecipimus tibi &c. de quatuor virgatis terrae &c. quas clamat te∣nere de te per liberum seruicium vnius Au∣sturconis vel vnius esperuarij sorij, vel vni∣us librae piperis vel Cummini per annum vel per liberum seruicium sequendi curiam tuam de N. de ••ribus septimanis in tres sep∣timanas vel per liberum seruicium portandi breuia infra regnum Angliae, vel infra ta∣lem comitatum, vel sequendi Comitatum talem, vel hundredum pro omni seruicio.

Hic non dicatur, per annum.

Sunt autem huiusmodi breuia infinita secundum diuersitatem eorundem serui∣tiorum & tenentium, quod non est opus inserere. vel sic.

Rex tali salutem. Praecipimus tibi &c.

de pastura ad centum oues &c. vel ad x. o∣ues in N. quam clamat pertinere ad liberum tenementum suum quod de te tenet in eadē villa per liberum seruicium &c. ne ampli∣us, &c. vel sic.

Rex tali salutem. Praecipimus tibi &c. tali de tribus carucatis terrae &c. quas cla∣mat tenere de te per seruitium vnius Mili∣tis, vel inveniendi tibi duos homines equites vel pedites ad eundum tecum cum arcu & sagittis in exercitum per tantum tempus, vel per seruitium decem solidorum quando XL. solidi capiuntur de scuto, vel per seruiti∣um vnde decem carucatae terrae, vel tot Hy∣dae terrae faciunt feodum vnius militis pro omni seruicio.

Hic non dicitur, per annum.

Breue de recto de dote semper debet dirigi haeredi viri vel eius custodi, si hae∣res infra aetatem extiterit, nisi tenementū illud denenerit in manus capitalis domi∣ni pro defectu haeredum; quia tunc debet dirigi capitali domino, vt inferius pate∣bit suo loco.

CAP. II. Quae placita pertinent ad Maiorem Cu∣riam Domini Regis, & quae ad Vice∣comites provinciarum pertinent pla∣citanda.

COnstat quod placita de Crimine lae∣sae Maiestatis, vt de Nece vel seditio∣ne personae domini Regis vel regni vel exercitus, homicidio, raptu, Incendio, robe∣ria, pace domini Regis fracta, crimine fal∣si, & si quae sunt similia, vbi scilicet immi∣net periculum vitae & membrorum, ad Curiam domini Regis Maiorem perti∣nent audienda & de terminanda. Placi∣ta vero de furtis, melletis, hutesio, plagis, verberibus, transgressionibus, vbi non agi∣tur de pace domini Regis fracta, ad Vice∣comites pertinent audienda & determi∣nanda. De placito verò terrae, similiter potest vicecomes cognoscere. quemad∣modum quando placitū aliquod diuer∣titur a Curia Baronis propter defectum ipsus Curiae, & quando conuenitur ipse tenens in Comitatu absolute. ex quo do∣minus feodi non potest ex officio facere

hanc Assisam in Curiam suam venire, vi∣detur quod non defuit petenti de recto, quando non falsat. Tunc ipse petens supplicabit capitali domino vt remittat ei Curiam suam. Et tunc potest ire bene ad Comitatum si velit. Et haec est cautela necessaria.

CAP. III. De iurisdictione Curiae Baronis & quali∣tur procedendum est in eadem.

QVodlibet autem breue de Rect••, praeterquam breue paruum secundū consuetudinem manerij, debet esse patens, & praecipe in capite clausum, & debet de∣ferri in Curia ipsius Baronis de quo ipse petens clamat tenere terram petitam. Po∣test autem petens si voluerit in Curia illa prosequi loquelam suam vsque ad discus∣sionem litis per narrationem narratam, vel feriationem duelli. Sed sitenens posu∣erit se in Magnam assisam domini Regis in Curia illa, remanebit loquela illa hoc modo. Tenens ille adibit Curiam & habebit breue Regis ad vicecomitem lo∣ci, per quod breue idem vicecomes pro∣hibebit

dicto domino feodi ne teneat placitum in Curia sua, nisi duellum fue∣rit inde vadiatū, eo ordine quo rex man∣dat quando huiusmodi placitum deduci∣tur in Comitatum. Et tenens semper gaudebit esionijs suis tam de malo venien∣di quam de malo lecti. Tamen in adop∣tione petentis erit, si voluerit in eadem Curia tam diu deducere placitum suum, vel non. Qui si voluerit abinde recede∣re, adeat balliuum Regis & probet sa∣cramento suo vel per duos testes Curiam domini sibi de recto def••cisse, & sic velit nolit dominus ipsius Curiae, etiam invito ipso tenente, potest huiusmodi loquela sic transferri ad comitatum. Et quid si Curia ipsius Baronis non defece••••t ipsi petenti de recto, qui sic transtulerit lo∣quelam suam ad Comitatum? Certe do∣minus illius Curiae, si voluerit, potest re∣trahere loquelam illam in Curiam suam, & eam ibi terminare ordine praedicto; Dum tamen sufficientèr probare poterit Curiam suam de recto dicto petenti non defecisse. Videtur autem quod idem Dominus Curiae potest adeo simpliciter procedere in huiusmodi probatione, si∣cut potest dictus petens in probatione

falsandi curiam suam. In Maiori autem Curia domini Regis, potest Idem Do∣minus facere consimilia; tamen rarò con∣tingit. Paruum enim seu nullum domi∣nis curiarum in huiusmodi placitis te∣nendis proficuum ascribitur. Et scien∣dum quod in Curia Baronis non debet Attornatus aliquis admitti sine breui do∣mini Regis. Potest equidem dominus a∣licuius curiae si voluerit ex gratia per li∣teras suas patentes scribere domino Regi quod remisit ei curiam suam, si tantum diligat ipsum petentem; qua litera porre∣cta in Cancellaria domini Regis, petens ipse habebit suum praecipe de recto▪ dire∣tum vicecomiti, per quod precipiet te∣nenti quod reddat terram petitam, & ni∣si tenens hoc fecerit & ipse petens fece∣rit ipsum vicecomitem securum de cla∣more suo prosequendo tunc summonea∣tur ipse tenens quod sit ad certum diem in Banco. Et sic ante aliquem ingressum litis in curiam comitatus vel Baronis, po∣test huiusmodi loquela vel placitum pri∣mo die diuerti ad Curiam domini Regis Maiorem.

CAP. IIII. Qualiter procedendum est in Comitatu post Curiam Baronis alicuius falsa••am. Breue de Pace. Recordum Comitatus. Falsum iudicium in Comitatu. Secta∣tores.

PRobata siquidem ea solennitate qua decet, quod Curia Baronis defecerit huiusmodi petenti de recto, potest ipse p••tens in eadem curia prose qui loquelam suam si voluerit in omni euentu, vsque ad diffinitam discussionem litis. Hoc t••. ex∣cepto, si tenens posuerit se in magnam as∣sisam domini Regis super repetita. Et si tenens sic se posuerit, ad proximum se∣quentem Comitatum, gaudere potest es∣sonio, ita quod in secundo comitatu pro∣tendat in pleno comitatu breue de pace quod vocatur prohibemus. Tunc rema∣nebit loquela ad petitionem tenentis vs∣que dum venerint Iustitiarij ad omnia pla∣cita. Ex hoc liquet quod nec dominus alicuius feodi, nec vicecomes regis, qui maior est in iurisdictione, pos••it aliquem liberum hominem ad corporale sacra∣mentum

ponere sine breui domini Re∣gis. quod si facere possent, & tam domi∣nus ille quam vicecomes ex officio sibi commisso huiusmodi magnas assisas ca∣perent suis locis. Caueat rursus reus sibi qui se sic in illam assisam regalem posue∣rit quod dictum breue de pace deferat ad proximum comitatū vel secundum, sal∣uato t••. per essonium primo Comitatu post talem positionem. Quod si non fe∣cerit, ad calumniā petentis per praecisam amissionis defaltam, se ipsum ac perpetu∣am eius successionem priuare iudicabitur de petitis. Hanc vero defaltam habet Comitatus determinare & inde Recor∣dum in omnibus * 1.1 Curijs reportare, quicquid erit in Comitatu in huiusmodi placito, ante positionem in magnam assi∣sam vel duelli vadiationem. Etiam, si ap∣parentibus partibus quereletur & re∣spondeatur, siue loquela per nontenuram vel per quemcunque * 1.2 bipertijocum ca∣uilletur lis illa, dummodo detur dies ad proximum Comitatum partibus, ad pe∣titionem petentis, per breue quod dici∣tur pone, potest transferri negotium, siue placitum illud fuerit, coram iustitiaris in Banco vel Itinerantibus in ipso Comitatu.

Et sic ad nihilabitur processus inde habi∣tus, & stat breue. Petens autem quicun∣que fuerit moderatâ gratia potest habe∣re Pone. Supponendum est n. quod pro∣crastinatio petitionis non praeiudicat oc∣cupāti. verbi gratia. si Peterem a te fundū hodiè mihi restitui, quod me procurante differtur, possit a casu tibi occupanti pro∣ficere. ideò quia ponere aliquam lo∣quelam extra comitatum vbi celerior li∣tis habetur determinatio quam in banco * 1.3 & quia presumitur quod petens petitio∣nem maturare debet. Et sic patet, quia prorogat quod * 1.4 congerere debet pe∣tens, ex gratia cursoria conceditur sibi Pone, Tenenti autem ne quaquam, nisi ex gratia maiori, & causa speciali, vtpote, si vicecomes loci fuerit de stipite consan∣guinitatis vel aliqua affinitate siue parti∣ceps in petitione petentis, vel aliquantisper rei offensa separauerit vicecomitem a te∣nente. ex dicta causa siue aliqua alia ra∣tionabili interueniente innuitur tenenti dictum Pone. A vicecomite vero prefixo die litigantibus in Comitatu, ad primum comitatum potest tenens facere defaltā. Caueat tn. quod infra XV. dies terram su∣am replegiet, quod si non fecerit, seisinā

perpetuā, nisi aliunde recuperet, amittet. vel ad primum Comitatum potest esso∣niari de malo veniendi, & ad secundum facere defaltam & ad tertium de malo le∣cti. Essonium autem de malo lecti sem∣per sequitur essonium de malo veniendi, & non econtra. Tamen vicecomes ex officio suo mittere debet qua••uor milites de eodem Comitatu ad videndum infir∣mum, eo ordine quo faceret si placitum esset in Banco; & ideo praecipietur ei hoc idem facere per breue de iudicio. Ipsi quoque milites, secundum quod infir∣mus surgere aut languorem capere elege∣rit, praefigant ei diem quindenae, vel vni{us} anni & vnius diei. Breue ad videndum infirmum.

Rex vicecomiti salutem. mitte quatuor legales milites de Comitaetu tuo vsque N. ad I. qui languidus est ad videndum vtrum in∣firmitas quase essoniauit de malo lecti ver∣sus B. de placito terrae quod est inter eos in Comitatu tuo, sit languor necne. Et si sit languor tunc ponant ei diem a die visus sui in vnum annum & vnum diem apud Tur∣rim London praefato B. inde responsurus, vel sufficientem per se mittat responsalem. Et si non sit languor tunc ponant ei diem a die

visus sui in XV. dies quod tunc sit ad proxi∣mum Comitatum tali praefato B. inde re∣sponsurū vel sufficientem &c. Et dic quatu∣or militibus illis quod tunc sint ibi ad testifi∣candum visum illum & quem diem ei po∣suerunt, & habeas ibi nomina militum & hoc breue.

Ante visum terrae petitum & factum, potest tenens essoniari de malo lecti, & post visum similiter, precedenti semper essonio de malo veniendi. Sed tantum v∣nus languor capi potest ante visum vel post, pro voluntate tenentis, & non plus, quamuis essonium de malo lecti in Maio∣ri Curia domini Regis, vtpote ad Bancū vel in Itinere Iustitiariorum, iaci debeat tertio die ante diem placiti prefixum & per duos essoniatores. Et hoc in praesen∣tia Cōstabularij Castri, ciuitatis, vel Bur∣gi vbi huiusmodi placita tenentur, qui in∣de Recordum portat coram eisdem Iu∣stitiarijs vel corā Maiore huiusmodi ci∣uitatis si Castrum non habeatur, nec per consequens Constabularius. Quia fre∣quentèr euenit quod comitatus tenentur in siluis, & Campestribus foris, villis & * 1.5 alibi. videtur n. quod calumniatio es∣sonij de malo lecti non proiecti ante ter∣tium

diem, nec per duos testes locum non tenet. quia in talibus locis nulla residet talis persona quae talia recordare vel te∣stificare posset vel deberet. Tamen si huiusmodi placitum fuerit coram Iusti∣tiarijs de Banco vel Itincrantibus, debet ex consuetudine & iure huiusmodi essoniū iaci ad Castrum Comitat{us} vel Burgi co∣ram Constabulario vel ad Turrim Lon∣doniae {pro} Banco, vel alibi in Itinere Iusti∣tiariorum propter huiusmodi reseantiam. Idem dico de Curia Baronis. Non n. te∣nens ignorat a quo domino tenet & cui feodo est annexus. Per duos autem esso∣niatores solemnizari debet tale essoniū, vt vnus per essonium excuset infirmum, & alius propter priorem excusationem in essonio de malo veniendi, in hoc esso∣nio quasi iterato de vna & eadem aegritu∣dine, testimonium perhibeat. Et idem ia∣ci debet tertio die ante diem litis, prop∣ter computationem dierum in anno bis∣sextili, vt cum detur dies languido a die visus sui in vnum annum & vnum diem per ipsum diem integrum ante tertium diem, ante diē litis possit saluari dies ex∣crescens in anno bissextili, & computari in integritate anni, quo dictum essonium

proiectum fuit, Teste consilio domini Hen∣rici Regis, ac breui suo inde directo Iusti∣tiarijs suis de Banco anno regni regis Henrici LIIII. Essonium autem de vl∣tra mare de iure locum non tenet nisi in prima excusatione iaceatur, & hoc intel∣ligito nisi reus iter arripuerit versus vl∣tra mare prius quam summonitionem re∣ceperit. si n. reciperetur huiusmodi esso∣nium de vltra mare post essoniū de malo veniendi, vel summonitionemsaltem, fre∣quentèr accideret quod ipse reus malitio∣se hoc faceret ad {pro}rogandum ius peten∣tis. Et ideò locum tenet in prima excu∣satione litis. Quia ex quo implacitatus ille iter arripuerit ante summonitionem receptam, videtur quod non constabat ei dies de placito praedicto. Et quid si reus de vltra mare essoniatus tali die essonij proiecti, fuerit in regno. Certè si petens hoc eodem die calumniet, ad aliud diem placito prefixum dummodo hoc suffici∣entèr probare poterit, reo adiudicabitur pro defalta. Interest autem Iustitiario∣rum inquirere huius rei veritatem. Vice∣comes autem in suo comitatu similiter fa∣ciat, aut probationem illius petentis reci∣piat sexta manu. Comperto siquidem

ipsum reum in die dicti essonij proiecti extitisse in regno, reus ille amittet seisinā terrae petitae per defaltam. Essonium de seruicio D. Regis semper admittitur & lo∣cum tenet ad alium diem, dummodo por∣rigatur breue domini Regis de warranto essonij praedicti. Et si reus non porri∣gat sic, cadit illud breue in defaltam a∣mittendi seisinam terrae. Et si placitum fuerit de captione aueriorū cadit in mise∣ricordiā tanquā indefensus, & petens ha∣bebit per iudicium retornum aueriorum. Quando dominus Rex est in exercitu, reo secum existente, & hoc liquet in Can∣cellaria domini Regis, warrantum habe∣bit, Sed si rege non existente in exercitu miserit aliquem talem in seruicio suo, si hoc in rotulis Cancellariae non inseratur oportet quod aliquis miles compatriota ipsius sacramento testificetur ipsum reum esse tali die in seruicio domini Regis an∣tequam breue de seruicio suo concedatur. Si n. sine rita examinatione concedetur tale breue, ordo iuris creberrimè peruer∣teretur. Nam in quocunque statu esset lis huiusmodi siue post vel ante positionem in magnam assisam aut duelli vadiationē, per talem warrantum posset ius petentis

retardari & casualitèr imperpetuum. Et ideò tali solemnitate fiat huiusmodi war∣rantizatio. De plerisque autem placitis potest Comitatus ferre recordum. Vt cum quis aliquē implacitauerit in Comitatu {per} breue domini Regis de Consuetudinibus & seruicijs, & ipse reus dedicit in pleno comitatu ipsi petenti huiusmodi seruicia petita, & ipsum disaduocet pro domino. Tunc dominus ille posteritate dierum petierit per breue domini Regis de Recto de petendo tenementum illud de quo de∣dicta sunt huiusmodi seruicia petita, ha∣bendum in dominico pro seruicio sic de∣dicto. Si reus ille hoc in responsione negauerit, siue in eodem Comitatu id ne∣get, siue in Maiori Curia, habet comita∣tus in hac causa ferre recordum. Et si Co∣mitatus sic recordatur, petens recupera∣bit de praedicto tenente seisinam perpe∣tuam, & si Comitatus econtrario recorde∣tur, petens amittet clamium imperpetuū. De his portat Comitatus Recordum. De positionibus in magnā assisam, duelli vadia∣tione, defaltis post defaltam, vtpote post vi∣sum terrae factum; vt in defaltis; si reus postquam se posuerit in magnam assisam, ad proximū comitatum non tulerit bre∣ue

domini Regis de pace quod vocatur prohibem{us}; vel essoniatus fuerit ad prox∣imum comitatum post huiusmodi posi∣tionem & ad secundum non deferat di∣ctum breue, & in singulis placitis terrae vbi tenens amittet per defaltam. Et in vt legarijs, & in prosecutione appelli sine bre∣ui, vel cum breui, habet comitatus portare recordum in eodem comitatu, & in maio∣ri curia domini Regis. Tamen si reus fe∣cerit defaltā in eodem comitatu post vi∣sum terrae factum, & ad calumniam ipsi{us} petentis summonitus esset ille reus ad au∣diendum iudicium suum, & deferat suum pone ad amouendam loquelam illinc co∣ram Iustitiarijs de Banco, quod {per} assigna∣tionem causarum superiùs expressarum facere possit ex gratia speciali, generali∣ter sunt reincipienda omnia retroacta in comitatu ante positionem in magnam as∣sisam vel duelli vadiationem. & cum per pone venerit loquela ad Bancū in praedi∣cta defalta post visum, comitat{us} non por∣tat recordū. Singula placita sine breui de∣ducta in Comitatum, extra comitatum ca∣rent Recordo ipsius comitatus. Et om∣nia placita deducta in Comitatum per breue transferri possunt per breue

coram Iustitiarijs de ••••nco, vel Itinere, & non econverso. Quia in ipsomet Pone semper sic dicitur; Pone ad petitionem pe∣tentis loquelam quae est in Comitatu tuo per breue nostrum de recto &c. Tunc igitur se∣quitur ex verbo illo [per breue nostrum] quod si pete••s non agat per breue, quod nulla est ibi loquela. Hoc autem dico ad adnulland••m opinionem Rusticorum rural••um qui frequenter ex impetuoso garritu, vt appareant quod non sint, su∣stinent econversò. Sin autem placitum fuerit in Comitatu sine breui vel cum bre∣ui, executiones Iudiciorum habitorum in comitatu fient & fieri debent per Bal∣liuos domini Regis eiusdem comitatus. Quemadmodum siue, {per} narrationem nar∣ratam, siue per defaltam post defaltam, adiudicetur ipsi petenti seisina de petitis, ex praecepto vicecomitis ponat dictus Balliu{us} petentem in huiusmodi seisinam, nec oportet ipsum petentem quaerere ali∣ud breue ad hoc faciendum. Quia viceco∣mes ex iudicio comitatus in hoc casu na∣turam & tenorem tam parui Cape quam magni ex officio sibi commisso habet sine breui. Ideo Iudicia siquidem comitatus pronunciari debent per aliquem Secta∣torem

ipsius comitatus. Et cum aliquoti∣ens euenit, quod quis queratur domino Regi de falso iudicio reddito in ipso Co∣mitatu, non intelligatur, si comperiatur ipsum iudicium falsum esse, quod viceco∣mes inde puniri debet, immó comitatus, id est communitas comitatus, vnde expe∣dit huiusmod: sectatoribus tale responde∣re quale pro iusto potetint aduocare. Si autem vicecomes possit reddere huius∣modi iudicium, quandoque pretextu lu∣cri, vel causa ignorantiae deuiaret, quod si sic faceret, indebitum esset & iniquum * 1.6 prosequentibus huiusmodi causam im∣pingere. Et alia subest causa. Sunt n. nonnulli vicecomites adeo simplices quod non habeant vnde respondere pos∣sint de misericordia assignata quando convincentur de tali iudicio in curia. Et ideò statuitur quod totus Comitatus red∣dat iudicium. Caueant nunc de iniustè procedere. Semper intelligendum est quod quaelibet summonitio fieri debet per bonos summonitores. Videamus ergo quid & quale sit officium summonitorum.

CAP. V. De officio summonitorum. Lex vadiata. Essonia,

CVm ordo placitandi in Curia Baro∣nis & Comitatu {per} breue domini Re∣gis de recto superi{us} in parte exprimatur, nunc cum huiusmodi loquela in pleno comitatu per breue quod vocatur Pone adiornata fuerit in Bancum, opus est do∣cere quomodo ipsi petens & tenens de caetero debent procedere. Cursorium est autem, quod quando cunque petens fece∣rit defaltam, tenens eat quietus sine die. Et tam petens quam plegij sui de prose∣quendo in misericordia. Et ideò de te∣nente & eius defensionibus loquamur. Primò de placito atterminato ad Bancū foris Comitatum per Pone. In primo die potest petens essoniari de malo veni∣endi ab initio & gaudere eodem esso∣nio, sed non decet propriam commo∣ditatem differre. Duo boni summonitores adibunt tenentem dicendo sic. Nos A. & B. summonemus te quod sis tali die apud London, corā Iustitiarijs de Banco respon∣surus

tali de tanto terrae cum pertinentijs in N. & specificare debent quantitatem. In iudicando autem essonio semper respici∣enda sunt breuia originalia & status pla∣citorum, ne fortè per iterationem es∣sonij nimis differatur petitio petentis seu per machinosam cautelam prosequentis aliquid huiusmodi essonium. sed si tale essonium irritum fuerit convertatur in de∣faltam. Et ideo Iustitiarij sic faciunt ad euitandum periculum & errorem. Et si summonitores non faciunt officium suum vt praedictum est, tunc non con∣ceditur secundum legem terrae. Et hoc idem dico, quod si summonitio non sit secundum legem terrae post terram cap∣tam in manum Domini Regis, reple∣giare eam potest reus & omninò dis∣aduocando omnia essonia cuiuscunque generis vel naturae fuerint & defendere summonitionem sic. Sire defaute ne poye ieo fere. Car ie ne su pas so∣mons selounley de terre. & ceo suy prest afere quant ke cest Court a∣gard que fere deueroye. Et tunc de∣bent summonitores, si sint boni, esse praesentes ad testificandum summonitio∣nem suam. Et nisi se representent ad

testificandam summonitionē, licet illam decenter fecerint non sunt boni summoni∣tores. Et tunc adiudicabitur reus ad le∣gem suam XII. manu quam facere potest secure, si non sit summonitus secundum legem ter••ae. Et haec est cautela necessa∣ria. Et si summonitores sint boni, adhuc dico potest reus esse ad legem contra eos, licet falso. Et summonitores non portant recordū in hoc causa ad destruendum le∣gem Rei. Ista autem vltima lex potest vadiari ad saluandū autumnalia aut Red∣ditū assisum. Et potest reus retrahere se de lege & esse in misericordia, & autum∣nalia lucrari. In omnibus autem curijs & singulis placitis potest fieri haec caute∣la. Qui rite summonent & eandem sum∣monitionem testantur, vocantur boni summonitores per legem ter••ae & non ali∣ter. Licet vero praesentia tenentis ex con∣suetudine regni debet in curia domini Regis vsque ad quartum diem expectari, infra quam tenens non adiudicabitur pro defalta, caueat tamen tenens quod essoni∣um suum primo die iaceatur, aut calumni∣ari potest & in defaltam reduci. Atta∣men secundo die possunt aliquando esso∣nia intrari in rotulo; quanquam ex gratia

Iustitiariorum quandoque propter nimi∣ctatem essoniorum primo die non possunt intrari.

CAP. VI. Modus essoniandi & reddendi essonia & dies communes in breui de Recto. Es∣soniatores. Atturnati.

MOdus essoniandi talis est. Talis versus talem de placito terrae per ta∣lem. & sic irrotulabitur. Modus red∣dendi essoniorum talis est. Dicat Prae∣notarius clamatori. Exige essoniatorem Richardi le Iay. respondeat es••oniator. Ecce Adsum. Irerum Praenotariu vbi est W. Husse, ac si diceret, petens, qui similiter dicat ecce adsum. Tu essoniator Richardi affida habendi hic warrantum tuum a die sancti Michaelis in XV. dies, & tu Willielme serua eundem diem. Affidatis in manibus vel super virgam clamatoris recedant v∣trique si velint. Potest autem tenens es∣soniatus, ante redditionem essonij, appa∣rere si voluerit, & respondere petenti si voluerit. Et si ipse tenens inuentus fue∣rit iuxta * 1.7 plebiscitum, antequam redda∣tur

essonium ad calumniam petentis, co∣ercetur respondere petenti, velit nolit, de de capitali placito. Et sic per propriam fatuitatem posset in prima tali appariti∣one amittere dilationes statutas. Sunt e∣tiam dies communes dati, ex consuetudine regni, in omnibus placitis secundum di∣uersitatem naturarum breuium. In hoc autem breui de recto generaliter dentur duo dies per annum tantum. Et ratio quare in isto breui assignatur pauciores dies per annum quam in alijs breuibus; quia de quovis potes dissilire ad istud, & non econverso. Istud n. stirps est alijs, ita quod quicquid per ipsum ritâ deter∣minatione concluditur stat imperpetuū. Et ideo per hanc moderatam dilationem parcitur tenenti. Curia namque domini Regis neminem vult decipere. De die∣bus omnibus in hoc breui sic distinguo. si breue primo venerit ad festum Sancti Michaelis de Octabis & Quindena San∣cti Michaelis adiornetur à die Paschae in XV. dies. De tertia septimana, in III. sep∣timanas Paschae, De mense in mensem, & quinta septimana in quintam septima∣nam. De in Crastino Animarum in Cra∣stinum Ascensionis domini. De crastino

Sancti Martini in crastinū Sanctae Tri∣nitatis, de quindena Sancti Martini in quindenam Sanctae Trinitatis, vltra quod quindenam Sancti Martini in hoc termino non recipietur breue. Et si breue venerit ad terminum Sancti Hil∣larij hoc ordine respondeat ei termi∣nus Sancti Iohannis Baptistae & econ∣verso. Pascha n. Sanctus Michael, Io∣hannes & Hillarius in hac regula con∣vertibilitèr se habent in omnibus breuib{us} & placitis. Essoniator autem, absente vel praesente aduersario suo, tantū potest fa∣cere quantum Attornatus omni die, nisi eo die quo oportuerit partes litigare. Li∣tigare autem pro domino suo non potest essoniator. Sed si petens essoniatus fuerit vel compareat essoniator tenentis, benè potest capere diem versus ••um adeò be∣ne sicut dominus suus vel eius attur∣natus, vel si petens fecerit defaltam i∣dem essoniator in redditione essonij potest calumniare defaltam, & sic per calumniam suam petens {per}det breue suum, & plegij sui in misericordia, & tenens & essoniatores quieti si∣ne die. Et si reus deficiat in redditi∣one essonij petentis, reuera essoniator

ille potest sequi defaltam versus cum & habere breue de iudicio ad capiendam terram in manū domini Regis per mag∣num Cape aut per Paruum de habenda sei∣sina vel de attachiando seu distringendo se∣cundum qualitatem & diuersitatem bre∣u••um & dierum, adeó bene sicut potest dominus suus vel eius attornatus. Aliter autem posset talis defalta transcurrere impunita frequenter ad damnum cu∣iuspiam & in illusionem regiae dignitatis. Quando autem essoniator sequitur defal∣tam pro domino suo vel pro suo atturnato, certum nomen eius irrotulabitur in Ro∣tulatione defaltae illius, propter * 1.8 tene∣rem statum ipsius essoniatoris qui in hoc casu tam solemnis efficitur in potestate. Quando autem atturnatus sequitur de∣faltam pro domino suo, non sic fit; nisi dubitetur de fraude atturnati.

CAP. VII. De Attornatis faciendis.

POst igitur essonium redditum, po∣test reus apparere in Curia & facere atturnatos. Securum est n. e•• facere duos

atturnatos pro periculo infirmitatis, seu mortis, vel etiam fraudis in quocunque statu esset lis illa. Ambo reus & petens possunt facere atturnatos & debent fieri per haec verba. Talis ponit loco suo talem versus talem de placito terrae. Et si prius fecerit attornatos quos amouere volue∣rit▪ sic Et amouet tales quos prius &c. Pos∣sunt autem per breue domini Regis de Cancellaria tam pro reo quam pro pe∣tente admitti Attornati. Et si reus aut petens infirmentur in provincia, & non pos••unt venire ad curiam coram Iustitia∣rijs, nec ad Cancellariam domini Regis ad faciendos attornatos, cum oporteat de necessitate facientem attornatos persona∣liter in Curia praesentem esse, tunc ad {pro}∣curationem volentis facere attornatos, mitt••t Cancellarius aliquem notum cle∣ricum de Cancellaria ad infirmum co∣ram quo faciat attornatos. Et Cancella∣rius quando eos recepit, mandabit Iusti∣tiarijs per breue domini Regis de huius∣modi attornati receptione. Et quando do∣minus Rex ex gratia sua dat alicui pote∣statem recipiendi huiusmodi attornatos tunc sic. Rex dilecto & fideli suo tali salu∣tem. Sciatis quod dedimus vobis potesta∣tem

recipiendi attornatos tales, quos loco suo atturnare voluerit, ad lucrandum vel per∣dendum in loquela quae est coram Iustitiarijs nostris apud Westmonasterium per breue nostrum, inter praefatum talem petentem & talem tenentem de tanto terrae cum pertinentijs in N. Et ideo vobis mandamus quod, cum Attornatos illos receperitis, de nominibus eorundem attornatorum constare faciatis remittentes nobis hoc breue &c. Si autem petens siue reus languidus fuerit, potest habere breue domini Regis de at∣tornato faciendo sic. Rex vicecomiti sa∣lutem. Mitte quatuor legales milites de comitatu tuo vsque N. ad F. qui languidus est ad videndum quem Idem F. loco suo at∣tornare voluerit ad lucrandum vel perden∣dum in loquela quae est in comitatu tuo co∣ram Iustitiarijs nostris Itinerantib{us} de tan∣to terrae cum pertinentijs in N. & dic qua∣tuor militibus illis quod sint coram Iusti∣tiarijs nostris tali die ad testificandum quem idem F. in praefata loquela loco suo attornare voluerit &c. Iustitiarij similiter in pro∣vincia possunt recipere atturnatum & hoc significare socijs suis per breue suum, & stabit atturnatus. Reus autem in nul∣lo placito quod determinari poterit per

legem, non potest facere atturnatū prop∣ter imprisonamentum quod subsequitur. quia non debet quis imprisonari pro de∣licto alterius. Ex quo illud est personale delictum, nec per consequens facere de∣bet pro eo legem, nec cum reus fecerit at∣turnatum, oportebit petentem se es••onia∣re versus illum Atturnatum, immò versus principalem, Attornatus autem si fuerit essoniandus, semper nomine suo es••onie∣tur & non in nomine principalis.

CAP. VIII. Secundus dies placiti. Defaltae. Magnum Cape. Paruum cape. Non Pleuine. Legis vadiatio.

SEcundo die placiti potest reus facere defaltam si velit ex consuetudine re∣gni, dum tamen essoniatus fuerit pri∣mo die ordine praemonstrato. Petens autem expectans quartum diem ipso die offerat se liti sic versus ipsum reum in haec verba. Richardus le Iay se pro∣fre vers William Huse de play de terre, & ils ent iour par son esso∣neur iekes ore, & ceo est huy le quart

magnum cape. Sed reo deficiente post∣quam comparauerit in Curia, capietur terra in manum domini Regis per par∣uum cape pro defectu rei qui summone∣batur ad audiendum iudicium suum & ex hoc petens consequetur seisinam de terra petita. Caueat rursus sibi reus de∣ficiens quod infra XV. dies terram suam captam in manum domini Regis reple∣giet, quod si non fecerit, ad calumniam petenti proximo die placiti amittet seisi∣nam terrae, sicut per defaltam post defal∣tam. & per magnum cape returnatum fiet huiusmodi probatio scilicet fiat collatio de die captionis indorsato a retro breuis illius returnati a vicecomite, & de reple∣giatione. Si districto compoto comperi∣atur terram non esse replegia••am infra XV. dies post captionem, amittet seisinam per defaltam. Et de hoc seruit hoc verbū Et diem captionis &c. Et ista defalta vo∣catur gallicè Non ple••ine, & aequipollet naturalitèr defaltae post defaltam. In quib{us} vtrisque defaltis, & defalta post primam summonitionem, defalta post visum, de∣falta post vadiationē duelli, defalta post positionem in magnam assisam, defalta post warrantum vocatum, & defalta si

non miserit certū responsalem post con∣summationem languoris, semper reus a∣mittet seisinam. Terra siquidem capta in manum domini Regis {per} visum, non po∣test replegiari nisi coram Iustitiarijs vel in Cancellari•• & hoc mandabit domin{us} Rex Iustitiarijs {per} breue suum. tamen v∣bicun{que} inv••••tus fuerit aliquis de tali of∣ficio priuilegiatus, siue fuerit hic coram quo dependeat placitū siue alius coram quo terra sic c••pt•• replegiabitur, ille mandabit socijs suis diem replegiationis. Sed non oportet eum in propria persona terram suam replegiare. Quilibet n. ex∣traneus pro noto, & econtra terram alte∣rius potest replegiare. Sciendum est au∣tem quod vicecomes nequitiam in officio sibi commissam potest facere multiplici∣ter. verbi gratia si reo non sūmonito teste∣tur & indorset vicecomes in breui remisso ipsum esse summonitū, vnde magnū cape exiuit. & si iterum in magno cape testetur captionē terrae quae non capiebatur, & diē captionis p̄textu cuiusdam fraudis, vnde dicta terra non fuit replegiata, eo qd re{us} inde nihil sciuit, & petens p̄cise se capi•• ad defaltam non pleuinae. Et quid si testetur vltimam summonitionē quae est in le cape,

reo non summonito, & petens per defal∣tam recuperet seisinam, cum de iure nullā potuit facere defaltam ex quo summoni∣tus non fuit? sciendum est quod pòst de∣faltam irritare potest per dedicere pri∣mam summonitionem per legem se XII. manu. Captio tamen, vt sanetur defalta non pleuinae, per legem dedici non potest. Nam si reus vellet dedicere captionem o∣portet prius euincere fraudem captorum dictae terrae per visores dictae captionis. & hoc ad impediendā vltimā summoni∣tionem contentā in le cape {per} qd reus re∣cuperauit seisinā dictae terrae petitae, non potest dedici per legem. Quia testifica∣tum fuit die quo petens recuperauit sei∣sinam terrae petitae cum reus non fuerit ibidem, & licet affuisset non expediret ei dedicere summonitionem, cum non pos∣set respondere de capitali placito nec posset vadiare legem de non summoniti∣one contra summonitores qui tunc non fuerunt ibi & sic recuperata seisina pe∣tentis re{us} non haberet partem adversam cui respondere deberet nec diem placiti vnde posset aliquid dicere vel legem va∣diare. Hic nullum habetur remedium nisi dare domino Regi de suo pro sic,

quod faceret venire summonitores ad at∣tingendum huiusmodi falsitatem, & ita posset recuperare dictam terram suam. Et licet summonitores testantur aduersus ip∣sum reum, secundum Henricum de Batho∣ria, reus potest tunc dedicere per legem se XII. manu contra summonitores de non summonitione quam testantur se fecisse & eorum testimonium infirmare, & licet reus perdat per defaltam non pleuinae vel per defaltam post defaltam, habet tamen recuperare pro hoc per breue de recto. Essonia siquidem de vltra mare de serui∣tio domini Regis & malo veniendi, si terra capiatur in manum domini Regis* quod debita hora replegietur, possunt infir∣mari, per dedicere primam summonitio∣nem, & sic de novo reincipiendum est. Et si terra capiatur in manum domini Regis & debitè replegiatur, tunc potest in ap∣parentia rei petens essoniari.

CAP. IX. Placiti Tertius dies. Essonij calumniatio. Fourcher. Pleuine. Recouery sur default. Breue de Scias. Paruum & magnum cape. Essoniorum formulae. De

malo lecti. Languor. quatuor milites missi ad infirmum. Defalt puis essoin de mal de lit, & auters defaults. Vi∣sores. Uiew de terre.

TErtio die apparente petente, si reus essonietur proculdubio essonium il∣lud disallo cabile est. quia non potest re∣us essonium gaudere, donec prima sane∣tur defalta postquam terra sua capta fuit. Et si sit essoniatus perdit seisinam terrae vt per defaltam post defaltam. Facto autem atturnato rei sequenti die placiti, ambo atturnatus petentis & reus essonia∣buntur, atturnatus autem rei requa∣quam. Si reus essonietur & atturnatus suus non vel tunc petens ad alium diem potest calumniare es••onium illius rei, vel non. Certè secundum Henricum de Ba∣thonia, non. Hora enim hoc faciendi iam praeterijt. Petens autem seu attornatus suus vel eius essoniator in redditione es∣sonij illius potuit hoc fecisse & allocare∣tur de iure. Hic autem probatur de iure quod quando que aufertur quod differ∣tur. licet tamen generalitèr dicatur, quod differtur non aufertur. Calumnia enim essonij proiecti die p̄ambulo hodie * 1.9 de∣voluta

in os petentis, quia expedit debi∣tum tempus calumniandi, hodie locum non tenet. Hic autem disputari potest quod essoniator in casu plus facere potest quam atturnatus. Si autem vir & mulier inveniātur in vno breui, quemadmodum si terra petita fuerit haereditas ipsius mu∣lieris vel data cum ea in liberum marita∣gium, seu est questus illorum viri & mu∣lieris coniunctìm, alter eorum primo die potest essoniari, & alter deficere. Con∣gruit tamen viro primò essoniari in hoc casu. Quid erit tunc de defalta mulieris? Terra capietur in manum domini regis aut deerit ordo iuris. Et quid si replegie∣tur hora debita? Et hoc comperiatur per indorsamentum breuis vicecomitis? Die dato essonio ipsius viri amitteturne terra petita per defaltam ipsius mulieris? Cum habeat virum sine quo de iure con∣iunctim non debet respondere, Cer∣tè licet vir praecellat mulierem genera∣liter, & in ore suo stet verbum mulie∣ris, si terra petita fuerit de haereditate ipsius mulieris, videatur quod debe∣at amitti. Sed si fuerit talis terrae questus viri & mulieris coniunctim, vel si donetur cum ea in liberum

maritagium, vbi vir tantum habeat in ter∣ra illa quantum mulier aut plus, non a∣mittatur tunc per defaltam illam. Non enim conven••t qd quis pro alterius con∣tumacia puniatur. Quid erit tunc de de∣falta ipsius mulieris? Resummoneatur v∣na cum viro suo quod tunc sit ad alium diem. quia hic ordo de viro primi••us es∣soniato * 1.10 in mulierem primitus essonia∣tam converti non potest. Caueant vir & mulier coniunctim implacitati quod semper in essonio alteri{us} alter compareat quamdiu furcare possint, &, cum vltra non possint, concurrant eorum essonia in suis locis. Alter autem illorum tantum vnum essonium de malo lecti habere po∣test. Haec autem omnia dico de pluribus participibus vbi terra impertita est seu te∣nementum. videlicet de furcatione esso∣nij & de defaltis inde prouenientibus; nu∣merantur in parte in * 1.11 starutis domini Henrici Regis. Si autem plures partici∣pes fuerint in breui, currat ordo commu∣nis. * 1.12 Et cum iste erant dilationes tem∣pore quo ista summa erat composita vbi plures erant participes tenentes per quos iusta petitio vltra quam debuit proroga∣batur, illustris rex Edwardu•• filius R. Hen∣rici

in primo parlamento suo decreuit in praemissis sicut plenius patebit in * 1.13 sexa∣gesimo articulo constitutionum illarum. Essonium autem de vltra mare si ritè ia∣ceatur semper exposcit inducias XL. die∣rum ad minus. Et semper debet praece∣dere essonium de malo veniendi & non econtra. Tertio die placiti post captio∣nem terrae per defaltam quam tenens fe∣cit die praecurso, aut tunc ipse tenens de∣fuit aut apparet. Siue autem appareat siue non ad pro••rum petentis inspiciat praenotarius indorsamentum vicecomitis a retro breuis per quod terra capiebatur. Et si reperiatur non esse replegiatam in∣fra XV. dies post captionem tunc petens offerat se liti sic Richard le Iay se {pro}ffre vers William Huse de play de terre. A tiel iour fu la terre prise in la main le rey par sa defaut de non pleuine de tout outre. Ita offerre se debet, si tenens fue∣rit praesens; & si se teneat ad defaltam, quod securè facere potest, hoc modo▪ ir∣rotulabitur {pro}frum suum. Richardus le Iay aut per se, aut per attornatum optulit se iiij. die versus Willielm. Huse de placito vnius carucatae terrae cum pertinentijs in H. quam clamat vt ius suum versus eum. & ipse non

venit & alias fecit defaltam ita quod prae∣ceptum fuit vicecomiti quod cap••ret praedi∣ctam terram in manum domini Regis & quod diem &c. & ipse suum &c. quod es∣set hic ad hunc diem. Et vicecomes manda∣uit diem captionis & quod summonitus fuit &c. & ideo consideratum est quod praedi∣ctus Richardus recuperet seisinam suam versus eum per defaltam & W. in miseri∣cordia. Et si tenens suerit praelens tale erit breue petentis de Iudicio quod vo∣catur Scias Rex vicecomiti salutem. scias quod Richardus le Iay in Curia nostra co∣ram Iustitiarijs nostris apud Westmonaste∣rium recuperauit seisinam suā versus Wil∣lielmum Huse de vna carucata terrae cum pertinentijs in H▪ pro defectu ipsius Williel∣mi. Et ideo tibi praecipimus quod praedicto Richardo de praedicta carucata terrae cum pertinentijs plenariam seisinam habere faci∣as sicut praedictum est &c. Et si tenens de∣fecerit post apparitionem, tunc exibit paruum cape sic. Rex vicecomiti salutem Cape in manum nostram vnam carucatam terrae cum pertinentijs suis in N. quam Ri∣chard{us} le Iay in Curia nostra coram Iusti∣tiarijs nostris apud Westmonasterium cla∣mat vt ius suum versus Willielmum

Huse pro defectu ipsius Willielmi, Et summoneas per bonos summonitores praedi∣ctum Willielmum quod s•• coram Iustitia∣rijs nostris apud Westmonasterium tali die ad audiendum Iudicium suum. Et habeas &c. Tunc autem ad proximum diem reo praesente petens habebit dictum bre∣ue Sci••s per quod adiudicetur ei ••eisi∣na. Et quid si vicecomes ad alium di∣em per magnum cape non ceperit terram in manum domini Regis vt praeceptum fuit ei, nec miserit breue ad bancum? Erit ne ipse tenens inde perdens, aut de∣rogabitur ne in aliquo ipsi petenti? Re∣spondeo. Tenens ob hoc non est pu∣niendus. Nam licet contumax extiterit vicecomes, negligent••a vicecomitis non debet ei impingi. Petens autem amit∣tet vnum diem. Et cadet hac negligentia vicecomitis in detrimentum vicecomitis sic. Rex vicecomiti salutem. Praecipimus tibi sicut alias tibi praecipimus quod capias per visum &c. vt supra in magno Cape & in fine sic. Et tu ipse tunc sis ibi ad audiendum iudicium tuum de hoc quod praedictam terram in manum nostram non cepisti nec praedictum Willielmum

summonuisti quod esset coram Iustitiarijs &c. nec breue nostrum quod inde tibi venit, praefatis iustitiarijs nostris ad praefatum di∣em non misisti, sicut tibi praeceptum fuit. Et habeas &c. Terra autem post primam vel iteratam captionem, vt moris est, re∣plegiata, tenens potest securè essoniari de malo lecti quod quidem essonium sic irrotulabitur. Richardus le Iay versus Willielmum Huse de malo lecti de placito terraeper talem & talem, et sic reddi de∣bet. exige essoniatorem Richardi le Iay. vbi ••st Willielmus Huse &c. vos essoniatores Richardi le Iay quia non constat vtrum dominus vester velit se capere ad languo∣rem necne vobis non datur certus dies. Sed tu Willielme sequere breue ad vicecomitē ad faciendum venire infirmum. Rex vice∣comiti salutem. Mitte quatuor legales mi∣lites de comitatu tuo vsque N. ad F. ad vi∣dendum vtrum infirmitas qua Willielmus Huse in Curia nostra coram Iustitiarijs no∣stris apud Westmonasterium se essoniauit de malo lecti versus Richardum le Iay de placito terrae in Comitatu Sussex, sit lan∣guor ••••cne, Et si sit languor tunc ponant ei diema die visus sui in vnum annum & v∣num

diem apud Turrim London quod tunc sit ibi responsurus vel sufficientem pro se mittat responsalem & si non sit languor tunc ponant ••i diem coram Iustitiarijs no∣stris a die visus sui in XV. dies quod tunc sit ibi responsurus vel sufficientem pro se mit∣tat responsalem. Et dic quatuor militibus illis quod tunc sint coram praefatis Iustitia∣rijs nostris ad praefatum diem ad testifican∣dum visum illū & quem diem ei posuerint. Et habeas ibi nomina militum & hoc breue teste t••li Iustitiario &c. Ex quo autē pla∣citum capitale est coram Iustitiarijs de Banco quare deb••nt visores ponere lan∣guido diem ••••ud Turrim London cum non sedeantibi Iustitiarij? Solutio. In hoc breui mitte quatuor legales milites sic dicitur si sit languor tunc ponant ei diem a die visus sui in vnum annum & vnum diem, & quia milites illi non habent cer∣tum diem videre infirmum, per conse∣quens non potest constare quem diem praefigent languido. Ergo cum constare non potest adhuc de certo die ponendo à visoribus quia accidentalitèr posset i∣stud essonium iaci in fine vel quasi in fine alicuius termini, sicut frequentèr, & forte infirmus deberet videri tali hora

quod oporteret ei praesigere diem tem∣pore vacationis; Et in vacationibus nul∣lus in Banco residet priuilegiatus quod possit vel debeat admittere responsalem languidi cum surrexerit; Ideo ad Tur∣rim London vt dictum est adiornetur lan∣guidus respondere coram Constabulario Turris London qui ibi residet per totum annum qui ipsum languidum adiornabit quod respondeat coram Iustitiarijs de Banco proximo die placiti. Et idem Constabularius testificari debet coram Iu∣stitiarijs in Banco praesente languido, vel responsali suo. Et quid si languidus il∣le, die a visoribus praefixo ad Turrim non venerit nec responsalem miserit? Hoc reuera testificato coram Iustitiarijs in Banco ab ipso Constabulario, ad pro∣frum petentis reus ex rigore iuris amittet seisinam hoc modo. Richard le Iay se {pro}ffre vers William Huse de play de ter∣re. William se fist essonier de mal de lyt a teu iour per cely e cely. Richard suist vn breif an viscont a fere le veu de IV. cheualers de counte les queux le virent e iour assisserent {per} languor quil prist a la Tou•• de Londres soloun le vsage d' Engleterre. Eil ne vent pase ceo est

bien testmoigne per le Constable de la tour que en ceo case port record & test∣moignage, d' ont nous demandons Iudgment de se defaute tout outre. Et tunc petens habebit paruum cape, ad ca∣piendam terram in manum domini Re∣gis & ad summonendum reum ad audi∣endum iudicium suum. Et sic recupera∣bit petens in hoc casu. Et licet reus com∣paruerit in Curia vel in Banco in hac ca∣lumnia actoris, & non seruauerit diem ad Turrim tunc ad consimile proffrum petens ipse recuperabit s••isinam per breue scias propter praesentiam rei qui in absentia sua iudicari non debet. Quia cum reus ita defecerit quod de∣beat seisinam amittere si praesens fuerit exibit scias, si absens, paruum Cape. Istud autem essonium de malo lecti non iacet nisi in hoc breui patenti vel clauso scilicet praecipe in capite. Tamen secundum Henricum de Bathonia iacet in breui de consuetudinibus & seruicijs & post vadiationem duelli vel positio∣nem in magnam assisam & non ante. Si sorores tres vel quatuor vel plures vel pauciores reae efficiantur coniunctîm, Hae omnes gaudere possunt hoc essonio

tamen vna tantū pro singulis capiat lan∣guorem. Ex quo tunc generaliter opor∣tet quod duo essoniatores ••aceant hoc esso∣nium pro vnico reo, & istae quatuor so∣rores vidēturesse quasi quatuor reae, quae∣ro si sigillatim per duos essoniatores debent hoc essonium i••ctari pro illis? Solutio. Ius permittet vnam pro se & re∣liquis sororibus languere ad cuius lan∣guorem cessabit placitum versus sorores complices vsque ad diem a visoribus p̄∣fixum. Ergo cum per languorem vnius, reliquae in hoc casu excusari possunt, Quae nam illarum debet capere languorem? Et primitus equidem visa à militib{us} lan∣guebit▪ Et quid si disgregentur? id est si inventae non fuerint in vna villa, & pri∣ma secunda & tertia velint surgere, tunc quarta vltimò visa a militibus capiet lan∣guorem. Dico autem per languorem vltimò visae cessabit placitum ac si omnes concordarent. In fine autem languoris, an ista languida si appareat die à visorib{us} praefixo, debeat ne pro se & alijs respon∣dere? vel responsalem mittere, ita quod in ore aliarum sororum responsio non ia∣cet? in hoc casu, si praesens fuerit langui∣da, dico quod opor••et illas comparere. Et

quic quid respondebit illa quae languebat tenebitur pro constanti. Et si miserit re∣sponsalem, aliae sorores benè possunt ab∣sentare. Esto tunc quod per collusionem inter petentem & languidam vel respon∣salem eius habitam, recognoscatur ius petentis in respondendo ad exhaeredaci∣onem trium sororum huiusmodi per cui{us} recognitionem petens recuperet seisinā. hic nisi per remedium Curiae attingatur illa collusio & Curiae deceptio, ad resti∣tutionem trium sororum huiusmodi nul∣lum habetur recuperare nisi per breue de recto. Quicquid autem dico de sororibus iunctis in vno breui, dico de viro & muli∣ere coniunctis & de participibus vbi terra impertita est. Die autem praefixo te∣nenti à visoribus, debent visores apparere in Curia ad testificandum visum suum, quia ex eorum testimonio procedendum est. Videlicet si testentur se vidisse infir∣mum tali die, & {per} districtum compotum liqueat tunc infirmum illum misisse re∣sponsalem suum die ab eis visoribus prae∣fixo, de quibus visu & responsali ita in Curia computandum est vt supra in ca∣pitulo de Ordine placitandi in Curia Baronis, penitus liquet quod admittend{us}

est responsalis eiusdem. Et si non vene∣rit tenens nec responsalem miserit, & hoc testificato à visoribus & comperto per certum compotum quod non seruauit di∣em ab eisdem praefixum vt suprascribi∣tur, offerat se petens & obtinebit seisinam per paruum Cape vel per scias. Et ad proffrum petentis calumniantis defaltam rei, sic intrabitur defalta illa. Richardus le Iay petit versus Willielmum Huse vnam carucatam terrae cum pertinentijs in H. vt ius suum &c. & alias se essoniauit de malo veniendi scilicet tunc, & habuit diem per es∣sonium suum in Octabis &c. ad quem diem W. essoniauit se de malo lecti, ita quod prae∣ceptum fuit vicecomiti quod mitteret qua∣tuor legales milites apud &c. ad videndum vtrum infirmitas &c. esset languor vel non. Et si esset languor tunc ponerent ei diem a die visus sui in vnum annum & vnum diem apud Turrim London apud tunc esset ibi vel per se vel per sufficientem responsalem &c. Et si non esset languor, tunc ponerent ci diem hic &c. vel sufficientem &c. Et Willielmus non venit nec responsalem ••isit. Ideò consideratum est qd praedictus Ricard{us} recuperet seisinam suam versus eum per de∣faltam ipsius W. & ipse in misericordia, &

praedictus Richardus sequatur breue suum ad vicecomitem▪ Et quid si Willielmus non compareret {per} se vel per attornatum suum secundo saltem die sibi dato per es∣soniatores suos? tunc post essonium de malo lecti procul dubio petens secure & praecise se capiet ad defaltam illam sic di∣cens. Willielmus fecit defaltam primò die placiti eo quod solemniter vocatus non com∣paruit, vnde idem petens petit iudicium de defalta rei praecise. Re••s tamen replican∣do requirere debet a petente vtrum velit se tenere praecise ad defaltam illam vel ad capitale placitum. Oportet quod si se teneat ad defaltam illam quod de toto re∣nunciet capitali placito et ecōverso. Nam inconsu••tum est quod quis in Curia do∣mini Regis duplici remedio siue baculo in vno casu simul & semel gaudeat siue pugnet. Si autem petens requisitus se te∣neat ad defaltam illam praecise, reus po∣test sic dicere, qd nullam fecit defaltam, quod venit ad Bancum primo die placi∣ti, & obtulit se versus praedictum peten∣tem de placito praedicto & ibi moraba∣tur quousque publico proclamatum fuit per seruientem de Banco quod omnes offe∣rentes s•• ibidem ad placitandum de quibus∣cunque

placitis, exceptis placitis vnde mag∣na assisa arramiata fuit, vel duellum vadia∣tum, sine occasione reced••rent in crastinum. Et dicit quod si solemniter vocatus fuerit per serui••ntē de Banco hoc fuit postquam clamatum fuit sicut praedictum est. Ista siquidem allegatio super hac defalta pe∣ni••us depende••a Recordo I••stitiariorū. Et si I••stitiarij recordarentur ipsum 〈…〉〈…〉 vt dictum est publicè clamas∣se proff••um in Banco, Reus eat inde sine die & petens amittet clamium illa vice & tenens in misericordia. quia praecise se te∣nuit ad defaltam. Et si Iustitiarij recor∣darentur qd non fuit publice clamatum proff••um in Banco sicut praedictum est, & qu••d omnibus horis primi diei placi∣ti v••que ad horam nonam praedictus reus solemni••èr vocatus non comparuit nec sufficientem pro se misit responsalem, con∣sideratum est quod praedictus petens recupe∣ret seisinam versus eum per defaltam, & te∣nens in misericordia. Sequatur autem pe∣tens breue suum. Caueat autem calum∣niator huius defaltae quod sit certus de recordo Iustitiariorum in hoc casu. In defalta quoque post essonium de malo le∣cti, post visum terrae factum, post positio∣nem

in magnam assisam & post vadiatio∣nem duelli, reus amittet seisinam per ab∣sentiam primi diei. Si visores illi non ve∣nerint ad testificandū visum suum, quid erit? semper distringantur donec vene∣rint. Primo per vadios & saluos plegios sic. Rex vice comiti salutem. Pone per va∣dios, & saluos plegios A.B.C.D. visores in∣firmitatis talis quod sint coram Iustitiarijs nostris, &c. ad testificandum &c. Quare autem debent primò attachiari cum non summoneantur vt videtur? quia in hoc breui Mitte quatuor legales milites &c. continetur versus finem istud verbum qd vilet summoneas; Et dic quatuor militi∣bus illis qui visui illi interfuerint quod sint &c. Et sic licet pateat quod non summo∣neantur, sunt quasi summoniti. Et ideo primò attachiantur {per} plegios ratione il∣li{us} verbi in breui contenti scilicet & dic. Secundo si Non venerint ad prosecutio∣nem petentis, sic. Rex vicecomiti, salutem. Pone per vadios & meliores plegios A.B. C.D. &c. Et tunc sunt primi plegij in mi∣sericordia. Tertio per corpora eorum; Et tunc sunt tam primi plegij quam se∣cundi in misericordia. Quartò per ter∣ras & catalla, ita quod vicecomes habeat

corpora & quod manum non apponant, & quod vicecomes respondeat de exiti∣bus, & interim taceat tenens. Si autem te∣nens ad diem sibi datum a visoribus non venerit personalitèr sed responsalem pro se miserit, admittendus est & eius respon∣salis audiendus quicunque fuerit respon∣salis ille, dummodò aetatem habuerit. ve∣runtamen si determinatiuè respondeat, vtpote si debeat iudicium fieri & loquela terminari, vt de duello vadiato vel de magna assisa summonita, vel aliquo alio modo vnde loquela debeat terminari•• Tunc debet iudicium illud poni in re∣spectu quous{que} per milites de nouo mis∣sos per breue domini Regis ad tenentem sciatur ab eo si aduocauerit responsalem suum praedictum an non. Quod si non fecerit reuertantur illi quatuor milites & id testentur coram Iustitiarijs de Banco & tunc procedendum est eodem modo ac si reus personaliter comparuisset & re∣spondisset. Et si negauerit responsalem & eius responsum dedixerit, tunc erit manifesta defalta rei, sicut saepé contin∣git, & debet ad calumniam petentis iudi∣cari & inde petens breue Scias habebit. Ista siquidem defalta, sicut omnes aliae,

* 1.14 per essonium de seruitio domini Regis, habito inde speciali warranto, saluari po∣test. Dato siquidem quod reus omisso hoc essonio de malo lecti, in adoptione sua erit quod appareat hodie & petat vi∣sum terrae sic. Richard le Iay se proffre per son attorne vers William Huse, de play de terre. Dicat Willielmus vel eius * 1.15 atturnatus v••ies ci William encontre Richard. Ceo vous monstre Richard que ci est &c. Et Willielmus respondet ita. Tort e force defend William que ci est & demande le oyer de breif. Lecto autem & audito breui sic. Nous emper∣lerons a vos congies. In regressu au∣tem eiusdem rei sic. Tort & force defend William a son issir e si fet il vncore a son entrer &c.

CAP. X. De Exceptionibus. Visu petendo.

MOdò videndum est de naturis ex∣ceptionum. Sunt quaedam dilatoriae & quaedam peremptoriae. Exceptio dila∣toria cassat breue, & non perimit ius. Per∣emptoria perimit ius & cassat breue. Ha∣rum

quoque exceptionum quaedam suf∣ficiunt ante visum terrae ad cassandum breue, quaedam post visum nihil operan∣tur. quia nulla dilatoria locum habet post visum [* 1.16 nisi exceptio nontenurae quae {pro}∣poni debet post visum.] Nescit enim reus petitionem petentis prius, & facto visu affirmatur breue, ita quod per dilato∣riam cassari non potest, nisi tantum per nontcnur••m. Ideo omissi•• hic pe••••mpto∣rijs antequam petamus visum, propona∣mus dilatorias quae ta••es sunt. Vitium scripturae, Rasurae literae in hoc bre••••i patenti, E••ror nominis pro nomine, Agnominis pro agnomine, vnius villae pro alia, & quando breue impetratur extranaturam ••ui ipsius, & consimiles cassant breue ante visum. Excussis autem istis exceptionibus, aut te∣nent locum aut non. Si tenent tunc ad praesens consumitur breue. nec oporter tunc plus facere, si non teneant locum, ni∣si petere visum. De visu petendo l•• quimur sic. Tort & force defend W. que cy est & demand vew de la terre ore a{per}meis∣mes. Concedetur, & irrotulabitur sic. Richardus le Iay petit versus Will. Huse vnam carucatam terrae cum pertinentijs in H. vt ius suum, & Willielmus venit & petit

inde visum & habeat; dies datus est ei & ••iat visus per hoc breue. Rex vicecomiti sa∣lutem. Praecipimus tibi quod sine dilatione habere facias Willielmo Huse visum de vna carucata terrae cum pertinentijs in H. quam Richardus le Iay in curia nostra co∣ram Iustitiarijs nostris apud Westmonaste∣rium clamat vt ius suum versus eum. & di∣cas quatuor militibus illis qui visui illi in∣terfuerunt quod sint coram praefatis Iustiti∣arijs nostris apud Westmonasterium tali die, ad testificandum visum illum, & habeas ibi nomina militum, &c. Opus est amodò ex∣primere in quibus casibus potest dene∣gari visus terrae & in quibus non. Vide∣licet quantū ad hoc breue & consimilia. Constat quod in hoc breue et in alijs bre∣uibus per quae potest de••••niri ad duellum vel ad magnam assisam, vi••us generalitèr iacet, si petatur ante duel••i vadiationem, vel positionem in magnam assisam, tamen si plures fuerin•• tenentes successiue, per vocationem ad warrantiam, nullus habe∣bit visum nisi primus tenens. & quomo∣do potest tam primus tenens quam ••uc∣cessiuus vocati visum amittere? sic. A. pe∣tit versus B. vnam carucatam terrae cum pertinentijs &c. vt ius suum, & B. venit &

vocat inde ad warrantiam C. qui summo∣nitus venit, & ante quam warrantizat vel post petit visum. Non iacet reuerà. Quia cum inculpauerit C. sic A tort ly deforce par sa garantie &c. Iuris ordo vult quod respondeat ad ca••••am suam vel ad cart••m antecessorum ••uorum, si in carta illa spe∣cificatur terrae illa petita. Et licet voca∣tor non habuerit cartam, vocatus debet bene scire de qua terra cepit homagium & seruitium vocantis. vnde cum warran∣tizauerit, petens petit eandem terram quam warrantizauit, & ideo non iacet vi∣sus. Et illud idem dicendum est de de∣cem tenentibus si de warranto in warran∣tum fierent tenentes. Campiones tamen si ad duellum vel ad magnam assisam {per}ue∣nerint habeant visum post duelli vadiati∣onem vel positionem in magnam assisam. Et dicctur eis qd infra diem sibi dictam, terram illam videant & hoc pro sacro∣mento suo quod facient secundum quod perpendi potest in forma sacramenti eo∣rundem. Et possunt quidam casus acci∣dere de campionibus in quibus denega∣bitur eis visus terrae. De visu quidem ha∣bendo in placitis intrusionis, dotis, & hu∣iusmodi suis locis tractabitur inferiùs.

Generaliter autem intellige quod vbi te∣nens potest vocare ad warrantiam, potest habere visum, nisi fuerint in casibus qui∣busdam specialiter exceptis vt fimulier petat dotem petens non habeat visum de tenementis vnde vir obijt seisitus, tamen potest vocare ad warrantiam & in breui∣bus de ingressu vbi fit mentio de gradibus ibi conceditur visus. * 1.17 veruntamen non potest ibi vocare ad warrantiam extra li∣neam sed tantum respondere ad ingres∣sum. & potest aliquando haberi visus v∣bi non potest vocari ad warrantiam vt in breui quod permittat. Periculum est au∣tem ante visum vocare ad warrantiam, verbi gratia. Quidam petijt versus quen∣dam vnam carucatam terrae cum perti∣nentijs in H. & tenens ille habuit duas carucatas in eadem villa, petens verò non habuit ius nec ad vnam nec ad aliam. Ip∣se tenens cum non potuit esse certus quid ab eo peteretur, ante quam visus inde sibi fieret, venit ante quam visum petijt & vo∣cat inde ad warrantiam C. qui summoni∣t{us} fuit, venit et petijt sibi ostendi {per} qd de∣beat ei warrantizare qui {pro}tulit quandā cartam {per} quam antecessores ipsius C. & haeredes sui debeant warrantizare vnam

carucatam terrae in ••adem villa & petens dicit quod non pe••••t dictam carucatam terrae sed aliam, & tenens cum hoc vidit voluit respondisse de capitali placito & petens petit iudicium si, post warrantum vocatum, possit tenens respondere de ca∣pitali placito, & consideratum fuit quod non, Sed quod ille quietus de warrantia, & quod petens recuperet seisinam suam versus tenentem tanquam inde••ensum & tenens in misericordia. coram Henrico de Bathonia.

CAP. XI. Quartus dies placiti. E••••onium de ser∣uicio domini Regis.

QVarto die, remisso per vicecomi∣tem breui, per quod visus terrae fa∣ctus ••uit, actore se liti offerente, praenota∣rius inspiciat indorsamentum breuis vi∣cecomitis; & si reperiatur {per} nomina mi∣litum qui visui interfuerunt quod visus terrae factus fuit, tunc ad proffrum peten∣tis clamabitur reus qui die illo iustè si ve∣lit es••oniari potest de malo veniendi, qd quidem es••onium iaci & reddi debet quemadmodum superiùs est expressum.

Et quid si habita collusione inter tenen∣tem & vicecomitem visus terrae factus non fuerit nec bre••e remissum? proculdu∣biò ita procedendum est erga vicecomi∣tem in hoc ••asu vt superiús distinguitur, quando vicecomes {per} coli••sionem omit∣t••t exequi magnum cape, nec ibi nec hic propter negligentiam vicecomitis r••us debet puniri, nec petens promoueri. Esto autem quod reus nullo modo venerit ad hunc diem▪ quid iuris? petens offerat se liti. Richard le Iay s•• prof••re vers Wil∣liam Huse de play de terre. William a∣uoit view de terre a teu iour, e la view est testmoniage per les quatre chiua∣lers queux a la view fuerente il ne vi∣ent pas, d'out nes demand••mous iudg∣ment de sa default. Quae de••alta sic in∣trabitur. Richardus le Iay obtulit se quar∣to die vers{us} Willielm Huse, de placito vni∣us carucatae terrae cum pertinentijs in H••quā clamat vt ius sunm versus eum & Williel∣mus petit visum terrae à die &c. & habuit diem hic post visum terrae factum ad hunc diem & per quatuor milites qui visui illi interfuerunt, testificatur hic nunc. & praedi∣ctus Willielmus non venit, & ideo conside∣ratum est quod praedicta terra capiatur in

manum domini Regis & ipse summoneatur quod sit hic tali die ad audiendum iudicium suum. & tunc exibit paruum cape quod su∣pra scribitur. Et sciendum quod isto die & alijs diebus praeteritis & futuris, absen∣tia rei saluari potest vt p̄dictum est, dum tamen reus ille excusetur {per} essonium de seruitio domini Regis, & inde praetendat ta∣le breue. Rex Iustitiarijs suis de Banco, sa∣lutem. Sciatis quod Willielmus de H. fuit coram nobis tali die apud N. per praeceptum nostrum ita quod eo die interesse non potuit loquelae quae est corā vobis per breue nostrum de recto inter R. petentem & ipsum Williel∣mum tenentem de vna carucata terrae cum pertinentijs in H. & ideo vobis mandamus quod praedictus Willielmus propter absen∣tiam suam illius diei non ponatur in defal∣tam, nec in aliquo sit perdens, quia diem il∣lum quoad hoc ei warrantizamus &c. Da∣to siquidem quod reus sequendo huius∣modi praedictum breue defecerit die ei dato de breui illo post visum terrae factū, gratia dilationis faciendae, quid hoc pro∣ficeret ei? Ex quo autem vt de plano constat, possit {pro}rogari huiusmodi loque∣la de vno termino in aliam & in casu lu∣crari autumnalia aut redditus assisus aut v∣trunque

& petens possit interim decede∣re, & sic breue & processus irruentur de toto, ideò, quia cauti sunt homines, fre∣quenter fit talis dilatio ex lege & princi∣pis beneficio.

CAP. XII. Quintus dies placiti. Capere languorem semel tantum licet.

QVinto die placiti, postquam reus es∣soniatus fuerit de malo veniendi post visum terrae factum, si reus ille hoc die si∣bi dato per essonium, nullo modo vene∣rit, quid iuris? Petens se offerat liti sic. Richard le Iay se proffre vers Willi∣am Huse de play de terre. William fust essoin a teu iour puis veu de terre fete, & auoit iour ieskes ore & il ne vient pas, d'unt nus demandomous iudgmēt de sa defaute. Ista siquidem defalta a{per}ta est per quam petens recu{per}auit seisinam, & sic irrotulabitur. Richardus le Iay op∣tulit se IV. die versus W. de Huse per ta∣lem de placito vni{us} carucatae terrae cum per∣tinentijs in N. quam clamat vt ius suum versus cum. Et ipse non venit, & habuit di∣em

per essonium suum postquam comparuit in Curia & petijt visum terrae. Iudicium. praedicta terra capiatur in manum domini Regis, & ipse summoneatur quod hic sic tali die ad audiendum iudicium suum, & tunc exibit paruum cape pro petente. Ex quo autem in iure permittitu•• quod in placi∣to terrae, vbi agatur de proprietate recti, vt in hoc breui & suis branchijs, post es∣sonium de malo veniendi generaliter se∣quitur essonium de malo lecti, per hanc regulam, cum ante visum terrae (vt supra in capitulo de IV. die) per idem essoni∣um caeperit languorem, tamen intelliga∣tur quod languor captus sit commoditas & exitus essonij de malo locti in litis pro∣rogatione, Quid iuris? Regula data, quod post es••onium de malo veniendi ge∣neralitèr subsequitur es••onium de malo lecti semper se tenet, sed semel potest reus tantum capere languorem & nonplus, & si reus essoni••t se hodie de malo lecti & prius cep••rit languorem, d••bitur ei dies per es••onium suum ad proximum diem placiti, & omittentur mi••tendi quatuor milite••, qu••a non p••••est r••us capere lan∣guorem p••••squam semel. & qui•• reus ali∣tèr, vt dictum est, vt sentio, non potest de∣dicere

demandam petentis quantum ad hunc diem, nisi aliquis respondeat, transe∣at per hoc essonium hodie & die sequen∣ti. Ad alia decurramus.

CAP. XIII. Sextus dies placiti. Uoucher. Recoue∣rie & counterpleas sur ceo. Uoucher d'enfant. Warrantia ex Dedi. ex ho∣magio & seruicijs receptis. Age.

SExto die placiti si reus se essonians de malo lecti defecerit, currat lex com∣munis contra eum sicut faciendum tertio die vt superiùs quando fecit defaltam post languorem. si autem reus appareat hodie, quid faciendum est? Si habeat warrantum est ne bonum quod vocet ho∣die vel non? Distinguendum est. Si iste reus ita recenter feoffatus fuerit vel an∣tecessor eius ab ipso warranto vel ante∣cessore suo qui nihil sciat vel possit dicere a se ipso contra tenentem, vt per quietum clamium vel huiu••modi, Tunc vocet ho∣die ad warrantiam si quem habuerit. Sed si aliquid actum fuerit inter ipsum reum & petentem vel antecessores eorum per

quod petēs excludi debet ab actione sua id proponat tenens vtpote si habet quie∣tum clameum ab ipso petente, vel si aliàs in Curia lis decidatur per aliquem finem inter eos, vel quod non possit respondere sine participibus, vel qood non teneat to∣tam terram petitam, si ita sit & alia similia bonum est {pro}ponere antequam vocet ad warrantiam. Si autem reus vocare vo∣luerit ad warrantiam cum petens loquut{us} fuerit per verba curiae. reus defendet vim & iniuriam & dicet. Ieo vouche a gar∣rant per aid de cest court B. & dicit hoc verbum per l'aid de cest court quia vo∣cator non potest facere vocatum ve∣nire ad Curiam autoritate sua propria & tunc petens habebit hoc breue ad facien∣dum warrantum venire. Rex vicecomiti salutē. Summon••as per bonos summonitores B. qd sit corā Iustitiarijs uostris apud West∣monasterium tali die ad warrantizandum W. vnam carucatam terrae cum pertinentijs in H. quam Richardus le Iay in Curia no∣stra coram Iustitiarijs nostris clamat vt ius suum versus praedictum W. & vnde idem W. in eadem curia nostra vocat praedictum B. ad warrantū versus eum, & habeas ibi sum∣monitores & hoc breue. Ad quem diem

tenens potest essoniari de malo veniendi sic. W. qui vocat B. ad warrantum versus Richardum le Iay de placito terrae per ta∣lem. Warrantus autem vocatus appareat sed nihil faciendum eo die quia non ha∣bet partem adversam, licet principaliter sequitur essonium illud, & tunc reddat essonium tenentis. dabitur petenti idem dies vt essoniatori & consimiliter; war∣ranto vocato vnus & idem dies. Ad quem diem warrant{us} potest essoniari de malo veniendi, sic. B. quem W. vocat ad warrantum versus R. de placito terrae per ta∣lem. quo die tenens non appareat sed da∣bitur sibi & petenti & essoniatori vocati vnus & idem dies. Nec plus fiat illo die quia primus tenens iam substituit sibi ali∣um tenentem per vocationem suam. Da∣to autem die per illud essonium potestne warrantus essoniari de malo lecti necne? de caetero non potest, nisi post vadiatio∣nem duelli vel positionem in magnam as∣sisam. Vocatio autem ad warrantum sic debet irrotulari. Richardus le Iay petit versus W. de Huse vnam carucatam terrae cum pertinentijs in H. vt ius suum &c. & Willielmus venit & vocat inde ad warran∣tum per auxilium Curiae B. & habuit dient

&c. & si B. vocatus venerit & vocat alium tunc sic. Richardus petit versus B. quem W. vocat ad warrantum et qui ei warranti∣zet vnam carucatam terrae &c. vt ius suum &c. & quotquot fuerint warranti vocati, tot successiuè essonia iactari debent. Et primus reus post singulorum apparitio∣nem semper potest essoniari de malo ve∣niendi; si autem warrantus defecerit post essonium, capiatur de terra ipsius ad va∣lentiam in manum domini Regis {per} mag∣num cape. Rex vicecomiti salutem, Cape in manum nostram per visum legalium ho∣minum &c. de terra B. ad valentium vnius carucatae terrae cum pertinentijs in H. quam Richard{us} le Iay in Curianostra coram Iu∣stitiarijs nostris apud Westmonasterium cla∣mat vt ius suum versus W. Huse, & vnde idem W. in eadem Curia vocat praedictum B. ad warrantum versus eum pro defectu ip∣sius W. & diem captionis &c. omnia vt su∣pra in magnum cape in prima defalta te∣nentis post primum essonium. haec defal∣ta intrabitur sic. Willielmus Huse obtulit se quarto die versus Richardum le Iay de placito vnius carucatae terrae cum pertinen∣tijs in H. quam Richardus le Iay in Curia nostra coram Iustitiariijs nostris apud west∣monasterium

clamat vt ius suum versus e∣um. & ipse non venit. & habuit diem per essonium suum vt supra. Iudicium. de terra praedicti Richardi capiatur in manum do∣mini Regis ad valentiam &c. ad quem di∣em si warrantus defecerit Richardus re∣cuperabit seisinam versus eundem W. & W. versus B. {per} equipollentiam statim & sine difficultate per Scias, & hoc erit de pluribus warrantis vocatis successiue. Si primus vocatus defecerit petens per de∣faltam recuperabit seisinam suam versus primum tenentem & primus tenens ver∣sus primum vocatum & ille versus secun∣dum & sic de singulis. Warrantus autem vocatus potest per exceptiones diuersas derogare ius petentis, sicut & tenens & ponere se in magnam assisam, vel defen∣dere ius suum per duellum in omni euentu, siue determinare negotium per diuersas responsiones, vtpote per finem in Curia domini Regis finem duelli, per quietam clamiam factam, exceptionem Bastardiae, & consimilia quatenus viderit expedire. Esto quod reus vocet ad warrantiam & reo essoniato, appareat warrant{us}, dico qd warrantus non potest intrare in warran∣tia sine suo vocatore, & sic per essonium

ipsius rei dabitur dies ipsi vocato. ad quem diem apparente vocatore ille vo∣catus facit defaltam. Quid iuris? Petens autem dico sequetur defaltam illam. ver∣sus quem? Certe versus vocatum ad war∣rantiam & non versus vocatorem. Quia vocator vbi & quando debuit vocauit & post vocationem suam essonium ha∣buit, & die sibi dato debitè comparuit, vnde constat quod nullus deliquit nisi vocatus ad warrantiam. Quaero tunc cu∣ius naturae debeat esse defalta. vtrum de∣beat exequi per magnum cape aut per par∣uum per paruum cape fiat huiusmodi exe∣cutio, non pro eo quod vocatus intrauit in Curiam sine responsione facienda (vt praedictum est in warrantia intrare non potest sine suo vocatore.) Sed quod die sibi dato in essonium vocatoris defecerit praecisè. Et ideo exeat super ipsum par∣uum cape pro vocatore & petens recupe∣rabit seisinam versus eum de petitis. Et sciendum quod vocatus non potest ha∣bere vi••um terrae quòd debet benè scire vnde vocatur ad warrantiam. Et gene∣raliter accidit quod vocator prius habet visum. Caueat rursus is qui vocat ad war∣rantiam quod non vocet minorem; nisi

habeat cartam de feoffamento in manib{us} per quam vocat. Quod si non fecerit a∣mittit pro se & haeredibus suis seisinam imperpetuum. Tamen ex officio suo Iu∣sticiarij possunt sibi facere gratiam si vo∣luerint. Quum autem supradictum est quod essonium de malo veniendi genera∣liter sequitur essonium de malo lecti; in∣de quaero si vocatus ad warrantiam post∣quam essoniatus fuerit primo die de ma∣lo veniendi possit se essoniare de malo lecti. Consequentèr non potest, antequā war∣rantizet sed post potest. Esto quod duae sorores tanquam vnus haeres, vna videli∣cet maior & altera minor vocentur ad warrantiam. quid iuris? appareant ambae in Curia & minor se alleget esse infra aeta∣tem & petat custodem & habebit. maior autem non respondebit, sine sorore mino∣ri. Et remanebit loquela illa sine die vs∣que ad aetatem minoris praedictae. Et cum minor maior fuerit, resummoneatur lo∣quela in eodem statu in quo dimissa fuit. Idem dico de quibuslibet participibus terrarum, de quibus quidam sunt mino∣res & quidam maiores. Ex iuris ordine siquidem habemus quod minor non ha∣bet legem, id est quod non potest facere

legem. & hoc sequitur quod non habet essonium de malo veniendi, nec per conse∣quens de malo lecti. Quid erit tunc cum aliquis minor implacitetur, possit gaude∣re huiusmodi essonio an non? si minor il∣le feoffatus fuerit infra aetatem, siue reus sit, si••e per reum vocatus ad warrantiam, ad euitandum dilationes suas non amittat propter teneritatem aetatis suae quia per feoffamentum iam efficitur maior in hoc casu & habeat essonia sua supradicta. Quum autem ple••ique sentiunt minus in∣structi in legibus terrarum quod warran∣tia non iacet in Chartis, vbi haec clausula Ego et haeredes mei warrantizabimus non in••erituro, pus est inde certitudinem ex∣ponere. In qualibet simplici charta de feoffamento per hoc verbum dedi quam∣uis plus de warrantia nonspecificatur, te∣netur donator vel eius haeres warrantiza∣re si ad horam vocati fuerint, nisi in feof∣famento i. in carta aliquod speciale huic contrarium apponatur. Sic contigit in∣ter A. & B. coram R. de Thurkelby vnde postea fuit duellum vadiatum & arraina∣tum. Non autem dico quod assignati do∣natoris debeant per illud verbum dedi warrātizare huiusmodi feoffato; nisi spe∣cificetur

in charta donatoris, quod ille & haeredes & assignati sui debeant warran∣tizare. verbi gratia. Si huiusmodi dona∣tor antequam feoffasset istum qui modo vocat ad warrantiam habuisset tres acras terrae, de quibus vnam dedit isti de quo loquor & posteà residuas duas C. vel D. nulla mentione facta in carta primi feof∣fati quod assignati dicti donatoris debe∣ant warrātizare. licet, dico, tertia acra an∣nexa fuerit praedictis duabus acris, non ••enetur assignatus ille warrantizare. Et quid si donator talis penitus donauerit & fuerit ita debilis quod non habeat vnde warrantizet, cum vocatus fuerit vt saepe contingit In hoc casu nihil scio consu∣lere, nisi quod ille feoffatus adquirat sibī confirmationem a Capitali Domino sī fieri posset. Et si capitalis dominus illud confirmauerit & vocatus fuerit inde ad warrantiam oportet quod warrantizet, licet non nominet donatorem. tali dico ratione. Iste capitalis dominus de quo tenementum illud tenetur, cum se obliga∣uerit ad hoc, per confirmationem suam, omnia verba in dicto feoffamento con∣tenta tam le dedi quam le confirmaui vna cum dicto donatore simúl firmat coniun∣gens

& obligans fortitèr seipsum ad pa∣ctionem tenendam dicto feoffato quasi pro defectu ipsius donatoris. Licet au∣tem superiùs in hoc capitulo dicatur qd minor respondere non debeat si implaci∣tatus fuerit, nec warrantizare cum voca∣tus fuerit, antequam peruenerit ad aeta∣tem, non debeat nisi in minore aetate fe∣offat{us} fuerit, dico in eadem aetate respon∣deat. In actione siquidem dotis respon∣deat minor semper, siue petatur ab eo dos, siue in dote petenda si vocatus fuerit ad warrantiam. Sed ista lex videtur esse contraria illi quae supra scribitur quae di∣cit quod minor respondere non debet donec peruenerit ad aetatem nisi in mino∣ri aetate feoffatus fuerit. Petitio siquidem dotis non praeiudicat proprietatem iuris haeredis a quo petitur dos. Quia cum mu∣lier petat dotem i. tertiam partem haere∣ditatis, haeres ipse manifestatur, & quod ea decedente pars tertia reuertatur ad duas, & quod hic non iacet huiusmodi exhaeredatio haeredis. Et si mulier expe∣ctaret aetatem minoris poterit interim in fata decedere & sic per consequens sem∣per dotem amittere, statuitur ex iure qd minor in hoc casu respondeat. Si quis

autem vocauerit minorem ad warrantiam non habens in promptu cartam vel aliud per quod ipse minor si maior es••et re∣spondere deberet, sine vlteriore dilatione ad calumniam minoris amittet ab eo pe∣tita. Dato siquidem quod sorores sint participes a••icuius haereditatis de quibus vna tantum vocata fuerit ad warrantiam quae se nihil tenere assereret nisi in pro∣partia & peteret iudicium desicut voca∣ta sola fuit ad warrantiam sine participe; Distinguendum est vltrum terra part••ta esset inter participes illas necne. Si im{per}∣tita fuerit, dicta responsio tenet locum, si vero partita & illa quae sola vocata fuerit ad warrantiam de proparte sua receperit homagium & seruitium vocantis, respon∣deo quod sine participibus respondere non debet non habet locum, sed debet war∣rantizare praecise. nisi aliud de nouo pro∣ponat versus ipsum vocantem. Adhuc autem de warrantia sic definio. Walte∣r{us} petit versus Thomam vnam carucatam terrae cum pertinentijs in H & versus R. tantum vt ius suum, & vnde quidam B. an∣tecessor suus fuit seisitus in dominico suo vt de feodo & iure tempore &c. & Thomas venit & vocat inde ad warrantiam quen∣dam

G qui praesens est & petit sibi ostendi per quod debeat ea warrantizare & dicit quod tenet dictum tenementum de ipso G. et ei inde fecit homagium, ita quod ipse est in seisina de homagio & similiter de seruito suo scilicet de tali redditu assiso & similiter de secta ad Curiam suam ibi de tribus septima∣nis in tres septimanas. Et prae••ictus Tho∣mas quesitus si habeat aliquam cartam vel instrumentum de dicto G. v••l ab antecesso∣ribus suis per quod teneatur praedictam ter∣ram ei warrantizare dicit quod non, & dicit quod non debet ei warrantizare vt sibi vi∣detur ratione homagij tantum de sicut nihil ostendit neque cartam neque instrumentum aliquod per quod teneatur ei warrantizare, tum quia in Cancellaria domini Regis nun∣quam conceditur aliquod breue de warran∣tia nisi expressè fiat mentio quod is qui vocat ad warrantiam habeat cartam illius quem vocat vel alicuius antecessoris ipsius, tum quia nec praedictus Thomas nec antecesso∣res sui inde fuerint se••siti ab eo nec ab ante∣cessoribus suis. Dicit enim quod quidam Richardus le Iay feoffauit quendam Wi∣donem auum praedictae Thomae cuius hae∣res ipse est de praedicto tenemento per praedi∣ctum seruitium per annum. Et idem Ri∣chardus

dedit cuidam Willielmo auo prae∣dicti G. cuius haeres ipse est homagium & seruicium Widonis de praedicto tenemento ita quod idem Wido sponte & voluntate sua atturnauit se de praedicto seruicio Wil∣lielmo, & postea descendit praedictum serui∣cium ipsi G. iure haereditario, & dicit quod quando recepit homagium de praedicto Tho∣ma recepit illud saluo iure cuiuscun{que} eò quòd audiuit quod Walterus qui modo pe∣tit vendicabat ius in praedicta terra, ea rati∣one quod antecessores sui & antecessores praedicti Thomae exierunt de duobus fra∣tribus et idem Walterus exijt de fratre an∣tenato vt asserebat & desicut idem G. cepit homagium & seruicium suum saluo iure vniuscuiusque, Iudicium si debeat ei war∣rantizare ratione praedicti homagij tantum versus ipsum Walterum qui clamat esse propinquior haeres de eodem stipite & ea∣dem linea parentelae. Adhuc autem vide∣tur quod non debeat ei warrantizare ra∣tione praedicti homagij tantúm. Hac ra∣tione homagium non obligat nec exclu∣dit aliquem ab actione nisi tantum perso∣nam illius quae illud homagium recepe∣rit. verbi gratia. si quis ceperit homagi∣um de aliquo tenemento ratione cuius

homagij excluditur quod non potest in vita sua tenementum illud petere in do∣minico, & si ius haberet in eodem haere∣des sui non excluderentur ratione dicti homagij quin bene possint tenementum illud petere in dominico si voluerint. Et si idem G. warrantizaret praedicto Tho∣mae praedictam terram & eandem terram per considerationem Curiae domini Re∣gis postea amitteret versus praedictum Walterum, tunc teneretur facere praedicto Thomae Exchambium ad valentiam prae∣dictae terrae, absque hoc quod idem G. nec haeredes sui aliquid possint recupera∣r•• versus praedictum Thomam & haeredes suos de praedicto exchambio in perpetu∣um. & sic contingeret quod haeredes ip∣sius G. excluderentur ab agendo de prae∣dicto exchambio, per praedictum homa∣gium quod idem G. ceperit quod mani∣festè est contra rationem praedictam. Ex cussis quae in praesenti recoluntur quo ad vocationem warran•••• & quoad excepti∣ones dilatorias de peremptorijs loqui con∣gruit isto loco. Ad primum autem distin∣guendum est vtrum fuerit principalis re{us} aut per vocationem substitutus qui re∣spondere debeat, quia vtrique compe∣tunt

exceptiones futurae quae tales sunt & vigent singillatim. Praescriptio temporis probata excludit petentem & haeredes suos ab actione quae talis est in hoc breui, si dicatur quod is de cuius seisina petit actor non fuisset in seisina rei petitae * 1.18 Tempore Regis Henrici patris Regis Edwardi nunc. peremptoriè discinditur actio actoris.

Radulphi de Hengham Summae magnae Finis.

Deesse videntur plurima; sed ita finiunt omnia, quae vidisse nobis contigit, exem∣plaria.

Notes

• * 1.1

  al. breuibus.
• * 1.2

  al. bipartiuo cum.
• * 1.3

  al. congrauare
• * 1.4

  al. congrauare
• * 1.5

  al. tales seu ••alas.
• * 1.6

  al. sectatori∣bus.
• * 1.7

  lege placit••.
• * 1.8

  ita codices queis vtimur.
• * 1.9

  al. locū non tenet in ore pet.
• * 1.10

  Locus ple∣ris{que} exempll. ••oriuptus.
• * 1.11

  Marlbrige cap. 14.
• * 1.12

  Desun quae his signis * * hinc distincta sunt, plerisque exempll.
• * 1.13

  West. 1. cap. 43
• * 1.14

  locus in ple∣risque cxx. depraua••us.
• * 1.15

  al. narrator, vt in nonnullis
• * 1.16

  Desuntin nonnul••is.
• * 1.17

  variatim se habent hîc codd. mss.
• * 1.18

  al. vltra tem∣pus Regis Ri∣cha••di 〈…〉〈…〉 Regis He••••••∣ci &c.