De laudibus legum Angliæ writen by Sir Iohn Fortescue L. Ch. Iustice, and after L. Chancellor to K. Henry VI. Hereto are ioind the two Summes of Sir Ralph de Hengham L. Ch. Iustice to K. Edward I. commonly calld Hengham magna, and Hengham parua. Neuer before publisht. Notes both on Fortescue and Hengham are added

Ad Lectorem.

HAùt importunum est, vt de Scriptore isthoc iam nunc publici iuris facto, de Opere ipso, de Sermone de∣ni{que} Aristarchis satis inviso, & instar portenti (vt reliquus fe∣rè, quo ius Anglicanum con∣scribitur) habito, paucula prae∣libentur. Ex iis erat RA∣DVLPHVS de HENG∣HAM Iustitiarijs qui, quòd lites suas fecissent postulati, & repetundarum damnati, non modò grauissimè anno XVI. Edwardi primi, cum in Ang∣liam ex Aquitania remearet, multabantur, sed etiam ordi∣nem amittebant. Priuatis, siue

Centumviralibus, iudicijs, hac tempestate, praeerat iudex pri∣marius (quem Capitalem Iusti∣tiariū de Communi Banco phrasi dicimus forensi) Thomas de Weylond, Publicis Radulphus; Capitalis Angliae Iustitiarius vulgò nuncupatus. Vterque ordine summotus. Radulphus VII.M. libris luebat. verùm Thomas ille bonis omnibus exutus exulabat, quod veteri etiam iure Romanorum erat nonnunquam repetundarum poena, vti ad legem Iuliam do∣cet Iulius Paullus. Hic autem, postquā in principis redierat gratiam, summus iudiciorum priuatorum suffectus est prae∣fectus. Et hunc & illum ita

memorat vetustus annalium scriptor,

Thomas de Weylōd en banc prīes nome Per agard de court, le reign ad foriure Sir Raufe de Hengham ad tant dispute Que du Banc le Roy perdu ad le see.

Plura de ijs, caeterisque, sub id tempus, Iustitiarijs poenae ob∣noxijs, habes apud rerum An∣glicarum consarcinatores ver∣naculos. Ex eadem ortus esse videtur familia, ex qua Williel∣mus filius Adae de Hengham & Richardus de Hengham; qui in pago Norfolciensi, plerunque Thetfordiae, Iustitiarij ad assi∣sas capiendas & ad Gaolam deli∣berandam, sub initijs Henrici tertij, in * 1.1 Archiuis saepius me∣morantur. Obijt anno salutis

reparatae M.CCC.IX, hoc est anno Edwardi secundi secun∣do; quod ex actis publicis transactionum, quas Fines appellamus, cognoscitur. Mar∣more eius sepulchrali, in D. Pauli aedibus, restant inscripti, literis fugientibus, versiculi hi miseri.

Per versus patet hos, Anglorū qd iacet hîc flos; Legum qui tuta dictauit vera statuta, Ex Henghā dict{us} Radulpl{us} vir benedict{us}.

Summas hasce, Magnam Heng∣ham, & Paruam Hengham vo∣cant. Vtraque in ius vocandi seu vadandi, excusationum, & exceptionum, in actionibus maximè de Recto, de Dote, & de Assisa, formulae & verba solen∣nia

continentur. quae tametsi aeuo nostro vix sint in vsu, praxi nimirùm iuris aliò ple∣runque vergente, inde tamen colligas licet quanta fuerint a∣pud priscos iuris Anglicani pe∣ritos autoritate, quòd in opti∣mae notae Codd. vett. statt. mss. ambas velut agendi normulas olìm à pragmaticis circum fe∣rebantur. Accedit etiam, quòd quisquis ille fuerit qui Magnam Chartam & quae se∣quuntur Latinè & Francicè conscripta in notissimo illo iuris enchiridio, primùm An∣glico donauerit idiomate, has etiam Radulphi, vt lectore an∣te alia dignas, transtulerit, al∣teramque Michele Hengham

alteram Luttle Hengham in∣scripserit. Manuscriptum ex∣emplar illius versionis aetatem Edwardi siue 11. siue 111. redo∣lentis, penes est virum CL. multijugae item eruditionis, & vetustatis peritissimū Fran∣ciscum Tate IC^tum. Stylus scrip∣toris, vel potiùs ipsa styli vo∣cabula, satis sunt à latinitate a∣liena, v••i & veteres ferè qui restant autores, constitutio∣nes, atque acta publica iuris Anglicani. Caeterùm, cum an∣te Normannos Anglicè, tem∣pestate verò citeriori, Frācicè, actiones heic intenderentur, & solennes pro tribunali disputationes haberentur, ser∣mo autem Latinus casu acce∣deret;

id fere necessum est e∣ueniret eis, qui, siue publicis actis siue priuatìm conscriptis libris, ius Anglicanum latio donare sermone sunt adgressi, quod olim Theophilo Ante∣cessori, Constantino Harme∣nopulo, autori Basilicôn, A∣thaliatae, Blastari, Photio, The∣odoro Balsamoni atque eius∣dem farinae alijs accidit, qui iura Romanorum & Ciuilia & Pontificia Graecè, in Orien∣talis Imperij vsum, verterunt, vt nimirùm quamplurima vo∣cabula merè Latina Graeco in contextu, mutatis tantummo∣dò elementis, retinerent. cu∣iusmodi sunt 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 pro Interdictum de quorum Bonorū, Aedilis actio, Bonorum raptorū, de Dolo malo, De inofficioso, In rem, Ipso iure, emancipare, vni∣uersitas, Fidei commissum, atque id genus sexcenta alia passim occurrentia. Minimè enim ig∣nari erant, non tam atticismos in oratione, nec graecas voces in nominum versione sectari se debere, quam Iuris perito∣rum quorum Responsa, atque imperatorum, quorū Sancti∣ones interpretarentur, men∣tem seruare. Ridiculum est, pharmacum à poculi materie aestimare. Insanum, Decembri eò repudiare lacernam, quòd

non ex lana sit siue Apula, siue Attica, siue Lemsteriana. id quod faciunt fermèij, qui ob orationis barbariem res ipsas reijciunt. quod optimè olim notauit magnus Plutarchus longè etiam charissimus Mu∣sarum alumnus, in eos, qui rebus seu docendis seu dicen∣dis sermonis puritatem fa∣stidiosi anteferunt. Inter ea autem scripta forsan haec Ra∣dulphi fuerint censenda, quae in antiquariorum loculis ser∣uata non tam reconditū quid aut inauditum docent, quam ideò maximè desiderantur, vt quae, quanta, & cuiusmodi do∣ceant, cum nimirùm magna prae se ferant nomina, studio∣forū

votis innotescat. Nec ta∣men desunt Radulpho, quae valorem ei concilient. Abs{que} illo esset & Henrico de Bra∣ctona (qui etiam plurima, nec tamen quae scitu digna omnia heic habentur, nec tam certo formularum ordine, tradidit) haùt pauca de Excusationibus praesertim & vadimonijs de∣sertis (Essoins & Defalts in foro vocant) prorsus forent incognita. Caeterùm his fruere quisquis es lector, & Vale. Ex aedibus Interioris Templi Prid. Cal'. Augusti▪ M.DC.XVI.

Notes

• * 1.1

  Rot. Pat. 11. Hen. 3. Memb. 11. & alibi eo∣dem Rot. & Claus. 11▪ Hen. 3. memb. 8.