Familiarium colloquiorum formulae. Et alia quedam per Erasmu[m] recognita

¶Colloquuntur autem in hoc libello Christianus. Augustin{us} poeta. Petr{us} puer. Erasm{us}. Theodoricus. Midas. Hospites.

• ¶Salutādi formula prima. Christianus
• Preceptor. Amice Pater.
• mi More Uir ornatissime.
• sodalis iucūdissime.
• candidissime Simon.
• meum delitium. Mea vita.
• meum suauium.
• mea lux. Meum decus
• Salue meum mel.
• mea voluptas vnica.
• meum corculum. mea Bacchis.
• multū mi Christiane.
• etiam at{que} etiam.
• iterum at{que} iterum.
• eternum mihi maxime Palla
• Quantum vis Plus millies Gerarde
• Plurimum vxor.

Sal{us} tibi. Salue regina formosissima: cū catulis te matre dignis. Salue turpissime nebulo. ¶Respon. Salue leuissime ganeo. Ut me salutas / ita resaluta∣bere. Ut me salutaris: ita resalutaberis. Saluus sis tu quo{que} Nicolae.

¶Salutare est dicere salutem. Resalutare est salu∣tationem reddere.

Obuios quos adimus colloquendi gratia / cenantes / oscitantes / singultientes / sternutantes / tussientes sa¦lutamus. nos{que} tū illi salutant. In ructu crepituue salutare: hominis est plus satis vrbani.

¶Absentibus hoc pacto salutē: aut mādamus aut precamur. formula secunda.

Christianū plurimū saluere iubeo. Christianum suū plurima salute impartit Erasmus.

Arnoldum meū mea causa fac diligentissime salutes Matri {quam} potes officiosissime ex me salutem dicito. Christiano bene esse cupio. Christiano vt bene sit pre cor. Augustinus tuus te plurimum saluere iussit. Gerardus me tibi suo noīe salutem dicere precepit.

Ab Erasmo iussus sum te magnopere salutare. Oēs tibi salutē comprecātur. Salutat te Petrus Egidi{us}. Henricū meis verbis saluta diligēter. Iacob{us} multā salutē tibi asscribi iussit. M.T.C. Tyroni suo S.D. Preceptorem meū fac meo noīe salutes. Salutabis ex me patrē tuū virū integerrimū. Adriano meo fac mea causa salutem nūcies diligentissime. Salutato homines quotquot de me / te percōtabūtur.

¶Annuentis formula.

Aug.

Faciam equidem / ac lubens. Curabo. Curabit. Haud negligam. Habebo cure. Haud pretermittam. Uolens faciam. Nihil eque libens fecero. Curabo di∣ligenter. Fiet. Cure erit. Ita faciam.

¶Alia salutandi formula.

Licebit interim honoris gratia mutare salutādi for∣mam. hoc modo.

• Prestantia Beatitudo
• maiestas sanctitas
• Salua sit tua clementia celsitudo
• excellentia amplitudo
• sublimitas.

¶Ualetudinis for.

Christianus.

Ut vales optime Augustine? Qui va∣les? Quo pacto tecum agitur? Ut habes?

¶Responsoria.

Aug.

Recte. bene valeo. belle. perbelle. bellissime. fe∣liciter. {quam}optime. pulchre. festiuiter. haud male quidē valeo. bene habeo. Sin minus recte valeas: caue di∣cas vulgato more taliter qualiter q̄ culinaria est ele∣gātia: haud oratoria. Sed sic respōde. Equidem vt∣cun{que} valeo. Mediocriter quidem valeo. Ut possum. quando vt volumus non licet. Ut soleo. Ita vt supe∣ris visum est. Nō optime sane. Plane infeliciter. Nō admodū ex sententia.

¶Alia de valetudine rogādi formula.

Aug.

At tu qua valetudine es? Ecqd valuisti vs{que}? Uerū tu christiane satin recte vales? Qua valetudi∣ne es preditus? sic forte recte dixeris. si de perpetua corporis temperatura percōteris: nō de presenti cor∣poris affectione.

¶Responsoria.

Chri.

Fausta. incolumi valetudine. felici. prospera. bona. optima. Basilica. Athletica. Pancratica.

¶Libens audio. For.

Aug.

Letus istud audio. Audire istud ex aīo gaudeo Ut idem facias semper opto. Est mihi istud auditu per{quam}iucundum. Uoluptatē magnam mihi nuncias Haud inuitus audio. Oppido letor istud audire ex te Oppido aduerbium .i. valde. Gaudeo tua causa. Le tor vicē tuam. Ita vt perpetuo facias precor. Ut sic {quam}diutissime valeas oro. Gratia deo. Laus superis. Gratiā habeo celitibus. Deo gratia. Deo gratias. ec¦clesiasticis relinquito pro cantilena.

¶De statu percontādi: formule.

Chri.

Quo tandē in statu res tue sunt posite? Quo pacto res tibi habent? Recte ne funt omnia? Satis ne omnia ex sentētia? Salua ne sunt omnia? Sunt ne vt vis oīa. An ex voto sunt omnia.

Responsoria.

Aug.

In optimo statu. In tolerabili. In felicissimo Mediocri. Oīa salua. Uelim quidē: at minime sunt.

Recte quidem vellem omnia. omnia prospera.

Chri.

Bene est. Recte. pulchre res habet. optime. be∣ne factum. Perplacet. est volupe. gaudeo. qui fit vt minus salua sint omnia?

¶Respon. Sic dijs visum est.

Caue dicas. bonum est. pulchrū est. est rectum. in hoc duntaxat sensu. Item.

Quid agitur? quid rerū agis? quid operis facis? qd negocij geris? quid rerū geritur? quid agis?

Responsoria. Nihil ago for.

Chri.

Equidem ocium ago. nihil quidem agitur. ni¦hil rerum ago. nihil sane fit apud me. id quod vides. nempe nihil.

¶Impedio te. For.

Aug.

Sum fortasse tibi impedimēto. ego te fortasse quippiā agentē interturbo. Ego fortassis tibi aliud conanti obturbo. forsitan negocia tua interrumpo. Remoror fortasse tuum negocium.

¶Responsoria.

Christia.

Imo in tēpore aduenis. Oportune ades.

expectatus aduenis. nā voluptati est mihi tuus aduē tus. haud impedimento.

¶Studes cōtinue. For.

Aug.

Tu perpetuo studes. Studes & noctes & dies. Assiduus in studio es. Nullum facis studendi modū. Immodico studio te maceras. Nullam studijs tuis quietem intermisces. nun{quam} studēdi laborē intermit∣tis. Nihil tibi parcis. Cōtinue studes.

¶Irrides me. For.

Christi.

Nūc tu plane rides me. Derides me. Ludis ne nunc me? Habes me risui. Iocaris mecū. Pro de∣lectamento me habes. Ludibrio sum tibi. Illudis mi¦hi. & illudis me: pro rides me.

¶Rem ipsam dico. For.

Aug.

Minime rideo: sed id quod res est dico. Non ri¦deo quidem: immo rem ipsam dico. Serio loquor. Ex animo dico. Ex animi sententia loquor. Haud (ita me deus amet) iocor.

Cur non visis nos. For.

Chri.

Quid cause est: {quod} iam prīdem nos nō viseris

Quid accidit: qd iamdiu ad nos nō accesseris? Quid sibi vult: quod post tantum dierum nos nō inuiseris Cur tam rarenter nos visis?

¶Non licuit. For.

Augu.

Non licuit per occupationes. Non licuit per ocium. Uolui quidem: at nō licuit mihi per mea ne∣gocia. Nō sinūt mea negocia: vt te aliquando visam. Ita sum occupatus: vt nū{quam} fuerim occupatior. Tot me res distinēt: vt nihil fuerit ocij. Occupatior fui: {quam} vt potuerim. Negocijs multis impeditus venire nō potui. Non licuit per valetudinem. Non licuit per tempestatem.

Chri.

Accipio excusationem: at ea lege. ne sepe vta∣ris. Excusationē tuam accipio. Habeo te excusatum: an latine dicatur / nōdum mihi quidē liquet.

¶Ago gratias {quod} lr̄as ad me dederis. For.

Aug.

Gratum mihi fecisti: {quod} aliquoties ad me scri∣pseris. Habeo gratiam: {quod} ad me crebrius scripsisti. Amo te: {quod} interdum ad me litteras dare nō dedigna∣tus es. Habeo gratias {quod} crebris litteris me viseris.

Ago tibi gratias: qui litterarū fasciculis nos onera∣ris. Maxima tibi a me habetur gratia: qui nos aliqū litteris lacessiueris.

Noua rogandi. For.

Chri.

Nihil ne nouarū rerū e patria affertur? Nun∣quid noui de nostratibus accepisti? Quid noui? Que noua fers? Num quid noui fertur? Nū que res noue e patria nunciantur?

Responsoria.

Aug.

Noui quidem permultū: at nihil veri. Nouarū quidem rerū satis: at nihil comperti. Noua {per}multa at explorati nihil. Non parū noui: at veri non multū Nihil affertur noui. Nouarū rerū nihil prorsus acce¦pi. Certi nihil. noui non nihil. Rumores afferuntur permulti: {sed} dubij. plurima est fama: at rerum nihil. firmi nihil.

¶An accepisti litteras. For.

Chri.

Nihil ne litterarū accepisti? Nū vllas e patria recepisti litteras? Nulle tibi sunt reddite littere? Nū qd scriptorū accepisti? Nū quas accepisti epistolas?

Respon.

Aug.

Litterarū nihil accepi. Equidem pecunias {quam} litteras malim. argentū accipere malim {quam} epistolas Nummos recipere malim / {quam} epistolia.

¶Credo. For.

Chri.

Facile credo. Haud difficile creditu est. Cred•• istud perfacile potest. Istud tibi quis non credat: Ad∣modū incredulus fuerit: qui hoc tibi non credat. At vtrū{que} malim {quam} neutrum.

Ad quid littere vacue. For.

Aug.

Quorsum spectant littere sine pecunia? Ad qd tandē inanes conducūt littere? Quorsum valent. ad quid conferunt. faciunt. littere vacue? Cui grate / cui accepte littere sine nummis? Quid emolumēti affe∣runt littere inanes?

Respon. vtilitatis. For.

Chri.

Podici tergendo vtiles. idonee. conducunt na tibus tergendis. Si vsuz nescis carū: ad anū expur∣gandum valent. ad nates tergendas. ad posticum purgandum.

¶Ut valent amici.

Aug.

Quid? valent ne amiculi? quid vxor agit tua?

¶Respon.

Christ.

Recte. eam apud matrem reliqui: et quidem pregnantem.

¶Bene esse illi precor. For.

Augu.

Bene et tibi / & illi vertat. tibi quod pater: illi quod mater futura sit. assit deus. vt vtri{que} vestrum faustū / felix{que} sit precor. opto. queso. oro superos om∣nes. vt incolumis prolem vobis dignā pariat. & pul∣chra faciat te prole parentem. Laudo te: {quod} virum te prestiteris. Gaudeo te virum prestitisse. Gallū te esse declarasti. Abi. virum te iudico.

¶Responso.

Christ.

Augustine facis tuo more. Age age: est tibi ius apud me loquendi que voles. Audio te patriā nu∣per reuisisse.

Aug.

Sic est factum. Nam diutiuscule iam abfuerā. nō ferebam tā diuturnū patrie desiderium. nō pote∣rā a parentū aspectu abesse diuti{us}. torquebat me diu∣tinum

amicorum desiderium.

Chri.

Pie fecisti. Pius es qui ista cogites. Ducimur enim om̄es admirabili quodam amore eius regionis que nos aluit / at{que} edidit. Et nescio qua natale solum dulcedine cūctos ducit: & immemores nō sinit esse sui Dic quonam in loco illic offendisti omnia?

¶Noua omnia. For.

Augu.

Nihil non nouum. Mutata omnia. Nouata omnia. Omnia noua. Uide {quam} repēte tempus res mu∣tet humanas. Uix dū decennium abfueram: & non se cus omnia admirabar / {quam} Epimenides somniatorum princeps. vix tandem expergefactus.

Chri.

Missas fac has nugas. quenamista est fabula?

Aug.

Dicam equidem si vacat.

Chri.

Nihil fuerit iucundius.

Augu.

Sellam igi∣tur vna cum puluino mihi poni iube.

Chri.

Recte admones. nā sedēs cōmodius mentieris.

Augu.

Fabulantur historici de Epimenide quodam Cretensi: qui deambulandi gratia / solus vrbe egres∣sus: quū in quadam spelūca obdormisset / quadragin∣ta

septē perpetuos annos somnū continuasse dicitur.

Non credo. For.

Chri.

Quid narras? Incredibile dictu. Nō verisimi∣le dicis. Somnium narras. Not fit mihi simile vero Quid tandem theologū tot annos somniasse reris?

Responsoria.

Aug.

Quid aliud {quam} que postea prodidit Scotus? vel potius fratralia omnia. Sed bene cum Epimenide actū est: qui vel tandē ad se redierit. multi Parrhysi∣is theologi nun{quam} expergiscūtur.

Chri.

Age. facis vt poete dignū est. sed perge mētiri.

Augu.

Epimenides igitur somno solutus e spelunca prodit. circūspicit. mutata videt omnia. syluas / ripas flumina: arbores: agros: breuiter nihil non nouum. Accedit ad vrbem. percontatur. manet illic aliquādiu ne{que} nouit quen{quam}. ne{que} a quopiam agnitus est. Nec miror hoc Epimenidi post tātum annorum euenisse. quando mihi idem propemodum euenerit: qui pau∣culos annos abfuissem.

Chri.

Quid vter{que} parens: viuunt ne?

Aug.

Uiuūt ambo: & valent vtcun{que}: senio. morbo. curis. deni{que} bellorū calamitate confecti.

Chri.

Cenabis hodie domi?

Augu.

Foris cena∣turus sum. foris cenandū est mihi.

Chri.

Apud quem?

Augusti.

Apud socerū meum. apud generum meum. apud nurum meam. apud affinem meum.

Affines dicuntur qui nō sanguinis. sed matrimonij coniunctione copulati sunt.

Chri.

Que sunt igitur vsitata vocabula affinitatū:

¶Nomina affinitatum.

Augustinus.

Maritus et vxor nota sunt.

Socer

vxoris mee pater est.

Gener

filie mee maritus.

Socrus

vxoris mee mater.

Nurus

filij mei vxor.

Leuir

mariti frater

Leuir

dicitur ab vxore. vt Helena Hectorem leuirum vocat: quod esset nu∣pta Paridi.

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

Fratria

fratris mei vxor

Glos

mariti soror

Uitricus

matris mee maritus

Nouerca

patris mei vxor

Priuignus

vxoris aut mariti filius.

Priuigna

filia alterutrius.

Riualis

qui amat eandem.

Pellex

que amat eundem

¶Cras prandeas. For.

Chri.

Ago gratias. laudo te. cras igitur te ad ce¦nam voco. cras ergo vt mecum cenes oro. cras igitur mecum prandeas oro, cras igitur te mihi conuiuam volo. Timeo ne non pos∣sim. Formula.

Augu.

At vereor ne non licuerit. Ut possum metuo: veniam si quidem licebit. at metuo ne non queam.

Chri.

Cur non licebit? qui sic? quid ita? quam ob rem? quo pacto? quid cause? quid obstat. quo minus potueris?

Domi me esse oportet. For.

Aug.

Tum quidem mihi domi manendum est. Ut domi nocte sim necesse est. Tum certe foris esse non licebit. Cras quo{que} mihi ire foras liberum non erit. A prandio abesse mihi integrum non erit. Aliquot ipse conuiuas eo die operior. Aliquot amiculi constituere ea nocte domi nostre cenare. Ipsi mihi conuiue sunt ea nocte tractandi. alioquin lubens venirem. ni id es∣set: haud grauatim facerem. quod ni esset: haud me ti¦bi difficilem preberem.

Chri.

Uel perendie apud me sis oportet. Saltem perendino die ad cenam venias necesse est.

¶Nō possum promittere. For.

Aug.

Non possum polliceri. Affirmare istud tibi nō possum. Promittere certo nequeo. Ueniam vbi vtri∣{que} nostrū videbitur cōmodissimum.

¶Diem dicere debes. For.

Chri.

Diem igitur mihi cōstituas volo: ad quē me∣cum sis cenaturus. Diem igitur assignes oportet. Diem igitur promittas: necesse est.

¶Nolo te prescire. For.

Augu.

Prescium te esse nolim. Prescire te nolo. De improuiso te opprimā. Inopinato te opprimam. Te nec opinantem oppressero. Te nihil suspicantem op∣pressurus sum. Non expectatus adfuero. Adoriar te nec opinantem.

¶Prescire volo. For.

Chri.

Biduū prescire volo. Biduum prescius esse cupio. Premoneto biduo prius{quam} venias. Fac me bi∣duo ante certiorem.

¶Tuo malo optas hoc. For.

Aug.

Equidē tuo detrimēto. Tuopte quidē malo. Iu¦damnū tuū istud optas. Incōmodo istud p̄caris tuo.

Christianus.

Quid ita? Quāobrem.

Aug.

Ego instructus accedā. Ego munitus veniā. Aggrediar te paratus. Instructus multa fame acce∣dam. Tu vide vt vulturē expleueris. Parabo vētrē acdētes exacuā. Tu vide quib{us} modis lupū exatures

Chri.

Age ad hoc certamē te {pro}uoco. Age fac pro viri∣bus. pro virili. si quid potes maxime.

¶Ea lege promitto. For.

Aug.

Ueniam quidē: at hac lege / vt tu postridie vicis∣sim apud me cenes. Faciam eo quidē pacto: vt tu dein de mihi quo{que} sis cōuiua. Ea lege cenā condico: vt tu rursum mihi sis conuiua. Spōdeo futurum. Recipio tibi facturum me. Do fidem futurum his quidem le¦gibus: vt tu mecū postridie prandeas.

Chri.

Age fiat. Esto. Sit ita vt vis. Si iubes faciam. Noui Gallorū magnificentiam. non vis gratis apud me cenare: nisi vices retuleris. Ceterū ego te detineo alio fortasse iturum.

Aug.

Imo ego te opinor. Sed cras latius & familiari¦us confabulabimur. Uerū crastino die plura nugabi¦mur. Interim fac valeas. Interim fac bene valeas.

¶Quo is. For.

Chri.

Quo tu nūc abis? Quo tu nūc {pro}peras? Quo tu tā celeri gradu tendis? Quonā te confers?

¶Eo domū. For.

Augusti.

Domum me recipio. Domum reuertor. Domum repeto. Domum me confero. Uiso quid do∣mi agatur. Accerso medicum. Rus hinc concedo.

Constitui ad hanc horā cum viro quodā grauissimo colloqui. Statui hac hora verba facere cum viro gra¦uissimo.

Chri.

Quonam?

Augu.

Curione multiloquo.

Christ.

Qua nam iturus es? Qua ibis?

Aug.

Hac ad sinistrā. hac. illac / per forū.

Chri.

Comitabor igitur te. Assectabor ac deducā te: ad diuerticulum vs{que}.

Aug.

Hic te superis cōmēdo. Nolo te lōgius comitē. Ulterius nolo me comiteris.

¶Cōmendandi. For.

Christ.

Tu me Curioni magnopere commendato. Fac me curioni multiloquo {quam} cōmēdatiss. Facias me Curioni cōmēdatū {quam} diligētiss. curato. Iube vt me si∣bi cōmendatiss. habeat. Ego me illi per te {con}mendatū facio. Me tibi etiā at{que} etiā commēdo. Me tue huma¦nitati {quam} possum diligentiss. commēdo. Recōmēdo au∣licis pro vrbanitate rustica relinquito. Uide ne pau∣ca cum multiloquo loquaris.

¶Obsequij. For.

Augu.

Uis me tibi morem gerere? Uis me tibi obse∣qui? Uis tibi obsecundē? Te igitur imitari me iubes? Quandoquidē ita vis: faciam libentissime. Sed pri∣us{quam} abeas queso te / ne graueris me docere: quo pacto est his (in culpa. in mora. in causa) vtendum. Opinor tibi obseruatum apud autores / quibus modis soliti sint his vti. Christianus Quin tu potius id aperi qui soleas elegātie studiolissim{us} esse. Quare age do∣ce obsecro. Dissere amabo.

In culpa In causa. In mora.

August.

Mos gerendus est tibi. Non est culpa ī me. Non est culpa in te. Mora est in te. in te causa est grā¦matice quidem dicitur at multo elegantius.

¶In culpa.

Non sum in culpa. Culpa non est mea. Uaco culpa. Quod nihil proficis: tua desidia in causa fuit. nō pre∣ceptor. nō pater tuus. In culpa omnes estis. Utri{que} in culpa estis. Utri{que} culpandi estis. Ambo accusan∣di estis. Ambo in culpa estis. Incidisti in morbū tuo ipsius vitio.

¶In causa.

Quo minus ad te scripserim: morbus in causa fuit. Quod rarius ad te scripserim / mea negocia in causa fuerūt: nō negligentia. Quid in causa fuit? Quid cau¦se fuit? Ego non sum in causa. Qd nullas a me litte∣ras acceperis: tabellarius in causa fuit. Qd tā maci∣lentus es: amor / nō studiū in causa est. Hoc est ī causa

¶In mora.

Non ero vobis in mora. Quidnam vobis in mora fu∣it? Tu nobis in mora fuisti. Tu semper in mora es. Quid te remoratū est? Quis te remoratus est? Habes quod petebas: tuum est memorie insculpere. Uale mi Christiane.

Christia.

Uale in crastinū: & tu mi Au∣gustine. Salue multum iucundissime Augustine.

Augustinus.

Salue tantundem mi humanissime Christiane. Felix sit tibi huius diei exortus. Prosper sit tibi hic dies. Quid tandem agitur?

Christi.

Sua∣uiter: vt nunc res nostre sunt. Et cupio omnia q̄ vis.

Augu.

Merito te amo. Amo te. Amandus es. Beni∣gne dicis. Habeo gratiam.

¶Irascor tibi. For.

Chri.

At ego non nihil tibi succēseo. At ego tibi sabi∣rascor. Uerum ego tibi sum subiratus. Atqui ego suz in te stomachosior. Atqui nō nihil est: vel habeo / quod tibi succenseam.

Qua causa. For.

Aug.

Quidnam est istud obsecro? Quid ita? Quam ob rē tandem oro? Quid admisi sceleris? qd cōmerui? Demereor bona / aut laudē. cōmereor mala / aut cru∣cem dicitur. ilud in bonā: hoc in malā partē sumitur.

¶Quia non curas me. For.

Chri.

Quod nulla mei tibi cura sit. Quod nihil nos respicis. Quod tā raro nos reuisas. Quod nihil nos cures. Quod me plane negligis. Quod nostri curam videris abiecisse.

¶Respon.

Augu.

At nihil est cause cur succēseas. At preter me∣ritum meum. At immerito succenses. Ne{que} enī mea culpa accidit: quod te rarius visam▪ Da veniam occu¦pationibus meis: per quas mihi nō licet toties quoti∣es cupio te reuisere.

Christianus.

Ita demum tibi ignoscam: si hodie apd me cenes. Ea conditione purgat{us} mihi eris: si vespe∣ri ad cenam venias.

Aug.

Haud iniquas pacis leges prescribis Christia¦ne: quare haud inuitus faciam. equidem faciam vo∣lens. Istud quidem fecero perlibenter. Nihil hac re fe¦cero libentius. Animo faciam lubenti.

Chri.

Laudo tuam facilitatem: et in hac re / et in cete¦ris omnibus.

Aug.

Sic soleo amicis obsequi: presertim non iniqua petentibus. Ridiculum: an tu me recusaturū putabas oblatum / quod vltro etiā erat rogandum?

¶Ne fefelleris me. Forma.

Chri.

Age: at caue ne me deluseris. Caue fallas. Ca∣ue spem frustra foueam. Caue luseris expectantem.

Augu.

Nihil opus iureiurando. In ceteris. in alijs time perfidiam. hac in re non fallam. Sed heus tu: caue quicquā paraueris preter cotidiana. mea causa dies festos nolo. Scis me cōuiuam minime edacem / bibacem multo minus. Nosti enim me conuiuam nō

multi cibi: sed ioci plurimi.

Chri.

Curabitur diligenter. Ego te pythagorica cena excipiam. aut fortasse frugaliore.

Augu.

Immo diogenica: si me delectare voles.

Christi.

Placet. fiat vt mones. Tu vide om̄es curas tuas: ac rugas etiam istas domi relinquas. Huc pre∣ter nugas: et risum nihil afferas. Et (vt inquit Iuue¦nalis) Protinus ante meū quicqd dolet exue limen.

Augu.

Quid? litteras mecum venite non vis? Mu∣sas meas mecū adducam: nisi quid aliter censes.

Christia.

Tetricas musas vna cum negocijs domi claudas. Blandas camenas omnes. deinde sales tu∣os. dicteria. scommata. facetias. lepores. ridicula om¦nia tecum adducito.

Aug.

Ita fiet. Exporrigemus frontē. Bellos homū∣culos agemus. Ridebimus affatim. Curabimus cu∣tem. Indulgebimus genio. Genialiter cenabimus. Epicureos agemus.

Bonū vultum faciemus: et erimus boni socij. fratrū elegantie sunt / qui suam habēt linguā sibi peculiarē.

Chri.

Quo nūc properas?

Aug.

Ad generū meum.

Christi.

Quid illuc. quid eo. quid illo?

Augu.

Audio: nescio quid turbe inter eos natum / vt redigam eos in gratiam. vt reducam in concordiam. pacem inter eos componam.

Chri.

Benigne facis: {quam}{quam} nihil te opus esse arbitror. Nā ipsi inter se melius hoc bellum composuerint.

Aug.

Fortasse et inducie indicte sunt. Noctu de pa∣cis legibus agetur. Sed nunquid aliud me vis?

Chri.

Uocabo te per puerum meum.

Augu.

Ubi voles domi ero. Bene vale. bene sit tibi.

Chri.

Fac hic ad quintam horam adsis. Heus Petre accerse ad cenam Augustinū Barrettum: qui mihi hodie (vt scis) cenam condixit.

Puer Petrus. Eo. Salue poeta. Cena iamdudū pa∣rata est: te herus expectat domi. vbi voles accedas.

Aug.

Uenio. Salue mi christiane.

Chri.

Bū factū qd venisti. Gaudeo te aduenisse. Gratulor aduentui tuo. Nondū quinta sonuit credo. Puer. Immo iam dudū preterita est. Haud longe sexta abest. Instat ho∣ra

sexta. Mox sextam audies.

August.

Parui refert: an post quintam venerim nec ne. modo ne post cenam. Nam post festum venire mi serum est. At quorsum tot apparatus? Quorsum tot epule? Num me lupum existimas? Num tibi lupus videor? Num me vulturē putas? Haud ita conuene∣rat. Lōge aliter pollicitus es.

Chri.

Age inepte: nec ipse conuenta seruas. Cōuene∣rat enī: ne quid preter nugas inferres. Quin hec mis∣sa faciamus. Lauemus: ac discūbamus. Heus tu ga¦neo ministra aquā: qd cessas: Laua Augustine.

Augustinus.

Laua prior.

Chri.

Hoc anno perpetuo illotus cenare mallem.

Augu.

Ridiculum. non honoratiori: sed turpiori ante alios lauandum est. laua igitur vt immundior.

Christi.

Tu es vrbanus plus satis. Es vrbanior / {quam} sat sit / {quam} par est. Quorsum attinetista vrbanitas? In¦terim cena corrumpitur.

Augusti.

Uiuamus nunc: ac cutem laute curemus. Simus nūc Epicurei. Nihil nobis cū frōte Stoica.

Ualeant cure.

Chri.

Quinam sunt isti Stoici at{que} Epicurei Augustine?

Stoici at{que} Epicurei qui.

Aug.

Stoici philosophorū quoddam genus est tri∣ste. seuerum. ieiunum: qui hominis summum bonū honesto nescio quo / metiuntur. Epicurei his longe di∣uersi felicitatē hominis voluptate terminant.

Chri.

Tu igit cuias es tandē. Stoic{us} an epicure{us}?

Aug.

Xenonem laudo: at Epicurum viuo.

Chri.

Quod tu ioco dicis Augustine: id serio factitāt hodie non pauci cucullati.

Aug.

Immo isti vel asotos superant luxu.

Consecratio cene.

Chri.

Heus Dromo ades huc. Tuo munere fungere. consecra cenam.

Puer.

Benedicite. Hospites. Dominus.

Puer.

Quicquid appositum est et quicquid appone¦tur: felix ac sacrū esse iubeat. qui sua benignitate pas∣cit vniuersa. Amen.

Chri.

Appone epulas. Quid cūctamur hūc capū de¦cerpere?

quid trepidamus hunc gallum lacerare?

Aug.

Ego Herculē prestabo: ac belluam hanc confici¦am. Utrū mauis de ala: an de poplitibus?

Christia.

Utrum vis: nihil mea refert.

Aug.

In hoc genere: alis prime partes tribuuntur: in ceteris poplites lautiores putat vulgus.

Chri.

Tu multum laboris mea causa capis. Tu per¦multū laborem mea causa sumis. Quid si ego vicis∣sim tibi de his clunibus ministrem?

Augu.

Non amo.

Chri.

At nihil lautius?

Aug.

Tu igitur tuos clunes istis clunib{us} pasce. Ti∣bi igitur istas delicias habe.

Christ.

Tu omnib{us} mi∣nistras: ipse nihil edis. Ego tibi hāc alam ministrabo at ea lege: vt dimidium mihi restituas.

Aug.

Ita ne agitur? At istud est tibi ministrare: non mihi. Tibi serua. Ego enī sum impudētior / {quam} cui mi ninistrari quicquam debeat.

Chri.

Probe facis.

Aug.

Eho. tu lupo tibum mini¦stras? Uulturem inuitas?

Christ.

At pitissas: non cenas.

Aug.

Immo me vno nihil edacius.

Chri.

Immo mendacius nihil. Perinde agito: ac si domi sis tue.

Aug.

Istud iam plane mihi persuasi. istud iam in animum induxi. sic stat sententia. consi∣lium est istud facere.

Chri.

Quid tibi hoc vinum placet? Quid te hoc vini delectat?

Augu.

Mihi quidem perplacet. Mecerte vehementer iuuat. Me satis delectat. Me non medio¦criter iuuat.

Chri.

Utrum mauis rubrum an candidum?

¶Parui refert quo sit colore.

Aug.

Equidē vtro{que} iuxta delector. Nihil refert quo sit colore: modo sapor placeat. Non labor•• quantum oculis placeat vinum: modo palatū iuuet. Nihil me mouet aspect{us}: si sapor placeat. Parui refert: quo sit colore. quem habeat colorem: si sapiat bene. Non co∣nor oculos pascere: si palato satisfacere queat. modo palatum iuuare possit.

Chri.

Credo: tamē iudicium tuum audire cupio: ho¦minis his in rebus peritissimi.

¶Iudicium de vino rubro & albo.

Augu.

Album nostrates rubro preferunt: {quod} album paulo sit acerbius / & alterum exilius quidem: sed illd mitius & (vt arbitror) salubrius.

Chri.

Heus puer vbi cessas? Nos hic plane negligis nō vides quanta sit hec siccitas? quid si hoc rerum sta¦tu incendium contingeret: quo restingueremus? Da to singulis plenos cyathos. Augustine quid habes {quod} parum es hilaris? Quid accidit tibi / {quod} sedes tristior? Quid tibi est / {quod} minime gaudes? Aut doles: aut car∣mina condis.

Aug.

Tu nūc Chrysippū agis. Melissa tibi opus est.

Chri.

Quam hic mihi fabulam narrat?

Aug.

Scio me surdo asello narrare fabulam. Nihil enim intelligis: qd studio. ex industria. de industria interdū facio: ne tibi placere incipias. Sed {quod} tristior tibi videor: nihil est. Om̄ia recte / benignitate diuina: at{que} opera tua. Sed cur natura paulo taciturnior sim nō est opus expresso. Scis opinor: quid sibi velit.

Chri.

Memini. Recte admones: liberalius bibēdum.

¶Rem attigisti. For.

Aug.

Remacu tetigisti. Recte iudicas. Scopū attigi¦sti. Nā fecundi calices quē nō fecere disertū?

Chri.

Perdocte tu quidem Augustine: vt omnia. Sz quoniam in sermonem vinarium. in mentionem in∣cidimus vinorum. libet interrogare: quonā cōsilio ve¦teres illi Bacchum: quem vini autorem videri vole∣bant / poetarum deum dixerint.

Aug.

Questio (ita me Bacch{us} amet) poculis digna. verū quorsum tue questiones spectēt / saris intelligo.

Chri.

Quorsum amabo?

Augu.

Astute de vino disputationem inijcis Gallica astutia / quā didicisse Parrhisijs te suspicor. Abi: vi∣rum te iudieo. nō frustra in tanta schola versatus es.

Christ.

Accipio tua dicta: referant paria scommata / vbi erit commodum. Sed ad rem.

Augu.

Dissoluā vbi bibero. Siquidē absurdū fue∣rit sicco palato de questione vinosa disputare. Prebi∣bo tibi Christiane. Propino tibi hunc cyphum dimi∣diatum. Christian{us}. Accipio abs te libēter. Sit sa∣luti.

Prosit. Aug. Iam accingor: vt missum facias. Ego meo more prepostere faciaz. qd Baccho pueritie effigiem tribuerint / id habet mysterij: qd vinum potū curas / et sollicitudines animis nostris eximit: hilari∣tatem{que} quandam inducit. Quare senib{us} quo{que} ip̄is iuuentam quandam reddere videtur: dum et hilario∣res facit et formosiores. Id quod Horatius cum mul∣tis in locis: tum precipue his versib{us} aperte testatur. Ad mare cum veni: generosum et lene requiro. Quod curas abigat / quod cum spe diuite manet. In venas: animū{que} meum: quod verba ministret. Quod me Lucane iuuenem cōmendet amice. Nam quod huic poetas dicarunt deo / id significatum voluisse suspicor: {quod} vinum et ingenium excitat / et fa∣cūdiam ministrat. que duo poete sunt aptissima. Ha∣bes quod querebas.

Chri.

Nihil vn{quam} audiui verisimili{us} dici ab homine poeta. dignus es qui bibas gemma. Heus puer tolle hanc patinam: at{que} appone cetera.

Augu.

Puerum habes admodum inurbanum.

Chri.

Est veterator nequissimus.

Aug.

Cur non instituis alio pacto?

Christ.

Difficile est canem vetulum loris assuescere. Difficillimum est veteratoris mutare mores. Uetu∣lus canis non facile assuescit loro.

¶Si cognoscerem quid te oblectet / tibi seruirem. For.

Aug.

Decerperem tibi quippiam / si palatum tuum tenerem. Ministrarem tibi / si gula tua mihi satis co∣gnita esset. Apponerē tibi / si quid potissimū iuuaret: scirem. Equidē tātundē palato sepe quantū aīo sapio

Chri.

Palatum habes eruditissimum. Nihil tuo pa¦lato doctius: eo te quo{que} miseriorem puto. De cuius singulari peritia testatur Satyricus.

Ostrea callebat primo deprendere morsu.

Et semel aspecti dicebat littus echini.

Augustin{us}.

Et tu mihi Christiane (vt par pari refe∣ram) ipsum audiuisse Epycurū: aut in schola Catia∣na institutus videris. Quid enim tua gula aut sapi∣entius aut fastidiosius.

Chri.

Si oratoriam eque artem / vt culinariā callerē nec Cicero ipse me vinceret. Equidē si alterutra carē∣dum esset: culinariam / {quam} rhetoricam mallem.

Augu.

Non stolide eam partem selegisti: grauiter. acute. vere{que} iudicas. Quid enim Oratorū confert lo quacitas? nisi {quod} aures ociosas inani voluptate demul cet. Culinaria tum palatum / tum ventrem / tum to∣tum hominem (quantus est) pascit: ac reficit. Conce∣dat laurea lingue (inquit Cicero) at vtra{que} cōcedat cu¦line. Nun{quam} mihi Stoici illi magnopere placuerunt: qui omnia ad suum: nescio quod honestum referētes. cutis ac palati nullam rationem habēdam putāt. Di¦ci non potest quanto Diogene sapientior Aristippus mihi fuisse videtur. Ego Stoicos cum suis ieiunijs contemno. Epicurum magis laudo ac probo / {quam} Dio∣genem illum Cynicum: qui oleribus incoctis / ac simplici aqua victitabat. Quare nihil miror: si Ale∣xander rex fortunatissim{us} se Alexandrū / {quam} Diogenē esse maluit. Nec•••••• 〈◊〉〈◊〉 homūcio cum Diogene me∣am philosophiam

commutarem: fortassis et Catius tuus facere recusa ret. Melius nostri temporis Theologi sentiunt: q̄ cō∣tenti Stoicorum more disputare: viuendo ipsum eti∣am Epicurum vincūt. At ego quidē rem ī primis pre∣claram philosophiam puto. Nimium philosophari nō laudo. Est enim res per{quam}ieiuna / sterilis at{que} tristis. Ubi in calamitatem aut egritudinem incidi: tum de∣mum ad philosophiam tan{quam} medicā cōfugio. Ubi cō∣ualui: rursum illi vale renuncio.

Chri.

Tuam rationem probo. Te laudo. Quid tan∣dem habes Erasme: {quod} parū sis hilaris? An mihi succē ses / {quod} te frugaliore cena exceperim?

Eras.

Immo iam tibi sum iratus / {quod} tantum impē∣dij mea causa sit factum. Interminat{us} erat Augusti∣nus: ne sua causa dies festos faceres. vis nos posthac redire nun{quam}. Nā talem cenā dare solent ij / qui vnam duntaxat dare constituissent. Quos tandem cōuiuas videris accepisse? Non amiculis: sed satrapis cenam parasse videris. An nos vultures credis?

Christi.

Etiam tu pergis esse Demea. Cras vt lubet

disputa: hodie Mitionē te prebeas oro. Deim pendio cras sobrij disputabim{us}. nūc nil nisi meras nugas au¦dire libet.

Aug.

Christiane vtrum de bubulis an de ouillis carnibus mauis?

Chri.

Bubulis quidē magis delector / at ouillas ma∣gis salutares arbitror. Ita ingeniū est hominum / vt perniciosissima que{que} appetant vehemētissime.

Augu.

Galli suillas carnes mirū in modum amant.

Chri.

Galli amāt que paruo constāt.

Aug.

In hoc vno iudeus suz. Nā nihil eque odi / at{que} carnes suillas

Chri.

Nec iniuria. Quid enim insalubrius? Ego in hoc non cum Gallis / sed cum iudeis sentio.

Eras.

At ego ouillas pariter amo / & suillas: sed diuer sa ratione. Nam ouillis quod amem: libenter vescor. Suillas pre amore non tango: ne quid offendam.

Chri.

Bellus homo es Erasme ac festiuus. Equidē mirari mecū sepe soleo: vnde tanta in palatis huma∣nis diuersitas. Nam vt Horatiano carmine vtar. Tres mihi conuiue prope dissentire videntur. Poscentes vario multum diuersa palato.

Quan{quam} (vt ait Comicus) quot homines / tot sentētie et suus cui{que} mos. Tamē nemo me adduxerit: vt cre∣dam plus ingenio inesse varietatis / {quam} palato.

Erasmus.

Ita vix duos reperias / quos eadē iuuent Permultos vidi: qui butyri ac casci ne olfactum qui∣dem ferrent. Sunt quibus carnes nausee sint. Alius elixis / alius assis abstinet. Multi aquā vino preferūt. Et (quod incredibile est) vidi hominem / qui nec pane nec vino vteretur.

Aug.

Et quibus tandē miser ille victitabat? quibus vescebatur.

Eras.

Ceterorū nihil fastidiebat / nō car¦nes. non pisces. non olera. non poma.

Aug.

Uis vt istud tibi credam.

Erasmus.

Si lubet.

Aug.

Credo. at ealege: vt vi∣cissim mihi mentienti fidem sis habiturus.

Eras.

Age faciam: modo verecunde mentiaris.

Aug.

Quasi vero sit quic{quam} tuo cōmento impudēti{us}.

Erasmus.

Quendam in Italia: cum illic agerē vi∣dere memini: qui nullo ne{que} cibo: ne{que} potu adiutus / somno saginabatur.

Augusti.

Ut nihil pudet. Non possum illud Satyri∣cum non dicere.

Tunc immensa caui spirant mendacia folles.

Tu poetaris. Tu nunc poetam agis. Nam mentiris dicere: mihi religio est. Mentiris dicere: religione pro hibemur.

Eras.

Mentiar: si nō Plinius autor certissimus scri∣psit vrsum xiiij. dies solo somno mirū in modū sagina ri: quo tamen ita alte premitur / vt ne vulnerib{us} qui∣dem queat excitari. Immo quo magis mireris: addā quod Theophrastus scribit. per id tempus vrsorū car¦nes coctas quo{que}: si asseruentur / reuiuiscere.

Augustinus.

Uereor ne Parmeno ille Terentian{us} ista non contineat.

Christia.

Mihi facile fidem facis. Ministrarem tibi de ceruinis carnibus / si satis essem vrbanus.

Eras.

Unde tibi nunc venatio?

Christi.

Midas hominum omnium qui viuunt libe∣ralissimus nostri{que} amantissimus / mihi misit. Idem suo more nudiustertius hunc ceruum venatus est.

Quid tu / qui soleas istius studij esse amantissimus▪

Eras.

Equidem hoc studio plane relicto: iam preter litteras nihil venor.

Augu.

At mihi videntur quouis ceruo fugaciores. Duobus tamen potississimum canibus assequimur: admiratione scilicet / at{que} improbitate laboris. Nam et admirari plurimum discendi ardorem ministrat: & vt facundissimus poeta scripsit. Labor improbus om¦nia vincit.

Eras.

Amāter admones Augustine / vt soles: propte rea non desistam. non quiescam. non defatigabor do nec consequar.

Chri.

Carnes ceruine sunt nūc admodū tempestiue. Meminit Plinius de hoc animāte quiddam admira¦bile.

Augu.

Quidnam obsecro?

Christi.

Quoties arrexere aures. acerrimi esse audi tus. at contra cum remisere. surdos.

Augustinus.

Istud ipsum persepe numero euenit. Nam si quando mihi fiat sermo de dandis mihi aure is. nihil tam auritum. Hic enim cum Pamphilo illo

Terētiano aures arrigo: vbi de recipiendis a me ver¦ba fiunt: illic remitto.

Chri.

Laudo te. Facis vt te decet.

Aug.

Uis de his leporinis clunibus?

Chri.

Tibi sumito.

Augu.

An de tergo mauis? Hoc animal preter ilia / & clunes: nihil habet appetendū.

Christia.

Uidisti ne vn{quam} leporem candidum?

Augu.

Sepe numero Plinius / in alpibus candidos reperiri scribit: quibus hybernis mensibus niuem {pro} cibatu esse sit creditum. An verum sit Plinius ip̄e vi derit. Quod si leporis cutem cādidam reddit nix. sto∣machum habeat candidum necesse est.

Chri.

Mihi verisimile non fit.

Aug.

Accipe magis admirandum: at fortasse tibi non inauditum. Idem vtran{que} vim singulis inesse testatur maris & femine: ac femellas sine mare eque gignere. Istd ipsum mul¦ti asseuerant: presertim venandi studiosi.

Chri.

Est ita vt dicis. Sed hos cuniculos (si placet) tentem{us}: quia pinguiusculi sunt ac tenelli. Ministra∣rem illinymphe: si propius assiderem. Austustine isti∣us

tibi vicine curam age / silibet. calles enim quo ge∣stu sit ministrandum istis veneribus.

Aug.

Teneo quid dicas nasute. quid te anserine car∣nes delectant? Me quidem non mediocriter iuuāt: vt sum minime fastidiosus. At hic anser: nescio quo pa∣cto nihil me iuuat. Nihil enī in vita vidi siccius. Sic∣cior est pumice. aut etiam nouerca Furij illius: ī quē Catullus multum iocatur. Ligneus mihi videtur. Et mehercule (quantū suspicor) veteranus miles immo∣dicis excubijs sese mace••auit. Aiūt enim anserem in∣ter omnia animalia longe esse vigilantissimū. Et pro fecto (nisi cōiectura fallor) hunc anserē ex eorū nume∣ro fuisse suspicor: qui canibus vna cum excubitorib{us} somno sopitis / Romanum olim Capitolium defende runt.

Chri.

Uerisimile (ita mede{us} amet) dicis. nā ex eo seculo relictum arbitror.

Aug.

Hec quo{que} gallina aut parcū saginatorē habu∣it / aut amauit / aut certe zeloty pa vixit: quo quidem morbo hoc animantis genus maxime laborat. Hic ca∣pus longe melius pinguit. Uide cure quid faciant.

Quod si ex Theodorico nostro gallo faceremus capū multo citius pinguesceret.

Theodoricus.

Non sum gallus.

¶Enigma de gallo.

Augu.

Fateor non es gallus Cybeles / ne{que} gallus gallinaceus. At forte gallus gallaceus.

Theo.

Quid hoc verbi est?

Aug.

Hoc enigma tibi coniectandum relinquo. Ego Sphingen prebui / tu Edippus esto.

Chri.

Dic mihi bona fide Augustine / nulla tibi cum gallis vn{quam} necessitudo fuit? Nihil ne affinitatis tibi eū gallis contraxisti? Nullum fuit cōmercium?

Aug.

Nihil. Nihil sane.

Chri.

Tāto es nequior. Libet ne de iecore anserino? qd apud veteres in delicijs cum primis habebatur.

Aug.

Liberalis es. benignus es Christiane.

Chri.

Has perdices nemo attingit: ne columbos qui∣dem. Cras est dies ieiunij ab ecclesia indictus: aduer∣sus hanc esuriem munite vos. Agite hospites huma¦nissimi. queso vt cenulā nostrā (lz tenuē) equi boni{que}

consulatis. Prebete vos hilares ac lubentes: quā{quam} cō¦uinium tenue sit et frugale. ego vestra facilitate fret{us} familiariter vos vocare suz ausus. Et est sane vester mihi aduētus conspectus{que} nō modo gratissimus: ve∣rum etiam iucundissimus.

¶De conuiuio opiparo et poetico.

Aug.

Cena tua Christiane optime. multis modis elegans lauta{que} nobis videtur: quod excusas id vnū habetur excusandum: quod magnificentior sit / {quam} sat est. Nam hoc conuiuium opiparū in primis / ac lau∣tum iudicarim: quod primū simplicibus epulis: dein de liberalitate. risu. iocis. salibus sit cōditū: que om̄ia nostro conuiuio non defuerunt. Uerum conuiuarum de numero / hic mihi quiddam in mentem venit: quos ne{que} pauciores tribus / ne{que} plures nouem esse oporte re scripsit Uarro. Tres enim sūt charites. id est Gra¦tie: humanitatis ac beuiuolētie presides: & nouē sunt muse honestiorum studiorum duces. At hic decem cō¦uiuas esse video: virginibus exceptis. Nihil conueni entius accidere potuit. Nos sum{us} Uarrone ipso pau¦lo

sapientiores. Nam tres puellas lepidissimas / tā{quam} tres Charites adhibuimus. Deinde qr a nouem Mu¦sarum choro Apollo abesse nun{quam} credendus est: iure decimum adiecimus conuiuam.

Christ.

Poetice dixisti. Si mihi laurus adesset / lau∣rea corona caput tuum cingerem.

Aug.

Laudo te. probo te. Non improbandus es.

Chri.

Uultis ne hospites singuli tantundē mea cau∣sa facere / quantum vestra sum facturus?

Hospites.

Uolumus: ac libentes quidem.

Christ.

Ebibetis igitur ordine suum quis{que} calicem. A me exēplū capietis. Tibi hoc primū {pro}pino Mida.

Midas.

Accipio a te libēter. Pro quo vulgus presto∣lor dicit. Equidē nō recuso. Nihil tua causa recusabo.

Chri.

Tu deinceps ceteris propina.

Midas.

Erasme prebibo tibi dimidiatū cyphum.

Eras.

Precor vt sit tibi bono. Sit tibi bonū / at{que} com¦modū. Prosit tibi. Proficiat durius dicitur.

Puer.

Erasme salue. quidam pro foribus te conuen∣tum expetit.

Chri.

Quisnam est?

Puer.

Mori famulum se dicit: herum eius ex Britā¦nia aduenisse / cupere vt se visat Erasmus. quādoqui¦dem prima luce iter parat in germaniam.

Eras.

Christiane subducatur ratio. Nam mihi qui∣dem abeundum.

Chri.

Rationē Erasme doctissime huius cene ego confecero. Non est quod calculum fru¦stra teras (gratiam habeo) qui dignatus sis nostro ad esse conuiuio.

Eras.

Ego pariter tibi gratias ago / {quod} pro tua hu∣manitate ad hoc conuiuium longe suauissimū me vo∣caris. Ualete sodales optimi.

Chri.

Heus dromo? Sedetis iamdudū ociosi omneis Libet ne cui{quam} quicquam amplius.

Hospites.

Nihil omnino. Strenue mun{us} nostrum administrauimus.

Christ.

Tolle igitur hec / ac bellaria appone. Muta quadrulas at{que} orbes. Tolle cultrum meuz quihumi decidit. Pira vino perfunde. Adsunt mora precoqua etiam domi nostre nata.

Hospites.

Tanto erūt suauiora / quod vernacula.

Aug.

En pruna cerea. en damascena: rarū apud nos spectaculum. En mitia mala. En mali nouum gen{us} / cuius matrem ego hisce manibus cōseui. Nuces ca∣stanee / omne delitiarū (quas horti nostri benigne effū¦dunt) genus. Sed f••osculi desunt.

Midas.

Isti Gallici sunt apparatus / qui magnificē tiam eam potissimū amāt: que minimo cōstet. Nobis non est ea mens aut ingeniū. Sed heus tu Augusti∣ne / nū tu credis te hic immunē bibisse? Ego te meis im¦munem reddā poculis. at Christiano dimidiū cyphi¦debes.

Aug.

Christianus iamdudū me missum facit

Chri.

Ita fiet. Sed quorsuz iste euasurus est hodie? Impendiū reddas oportet / vnus noīe omniū. Ne ve∣rere: {per}facile poteris. Fac qd sepe fecisti / vt aliqua ele∣gantia: doctiores a cena surgamus. Ne{que} enī clam te est / veteres illos in secundis mēsis hilariora quedam disputare solitos. Age igitur. Quib{us} modis hec ora∣tio potest enūciari. Indignum auditu?

Indignū auditu. For.

Augu.

Dixti pulchre per posterius supinū. Auditu

minime est dignū. Indignū est audiri. Haud dignū est {quod} audiatur. Est vt audiatur indignū. Leuius est / {quam} quod audiri debeat. Uix opereprecium est scribere Non tanti est / vt audiatur. Ineptius est / {quam} quod au∣diatur. Non est opereprecium narrare.

Chri.

Quot modis hec sententia verti potest? That costeth me moche labour / tyme / or money.

¶Uariandi ratio hanc orationem multo mihi constat.

Augu.

His verbis: impendo. insumo. impertio. con¦stat. Ut: multum in te docendo insumpsi laboris. Plu¦rimum in ea re opere insumpsi. Non minus pecunie {quam} cure in eam rem impendi. Non parum insumpsi pecunie. temporis permultum. laboris plurimum. in∣genij nonnihil. Multū lucubrationis impendi. Mul∣tis vigilijs hecres mihi constat. multo sudore. multa opera. plurimo labore. sumptu ingenti. pecunia ma∣gna. Pluris mihi constat / {quam} credis. Minoris mihi cō∣stat vxor / {quam} equus meus.

Christianus.

At quid sibi vult Augustine / {quod} verbo

isti (constat) modo ablatiuum / modo genitiuum ca∣sum apponis?

Aug.

Questionem plane perutilem / ac late patentē mouisti. verū ne {con}uiuas loquacitate mea premā pau¦cissimis absoluam. Sed cupio singulorum hac dere audire sententiā: ne cui{quam} (vt dixi) sim molestus.

Chri.

Quid ni cupiant idem vel puelle?

Augu.

Scis verba emendi ac vendendi / alia{que} esse consimili significatu: quibus apponantur hi genitiui soli / tanti / quanti / pluris / minoris / tantidem / quanti¦uis / quanticun{que}. At ita si substantiua non apponan¦tur: que si accedant / vtra{que} in ablatiuum casum ver∣tuntur. Quod si precium certum apponatur / pones in ablatiuo. Si per adiectiuum / substantiuum in ab∣latiuo pones: nisi per aduerbium loqui malis.

Chri.

Quenam verba sunt de quibus precipis?

¶Emendi / estimandi{que} verba.

August.

Hec fere sunt. Emo / mercor / redimo aut ca∣ptum aut perditum / vendo / venundo / reuendo / rur∣sus vendo quod mihi venditum erat. Ueneo .i. ven∣dor:

in preterito veniui vel venij / in supino venum. Hinc venalis. Ab illo .i. vendo vendibilis manat. Me¦reo pro inseruio / et stipēdium facio. Comparo .i. emo¦vel committo / cōmuto / muto / permuto (to chaunge). Cambire penitus barbarum in hoc sensu. Estimo / ta∣xo / indico / censeo (to prayse / or to set pryce). Liceor / eris. licitor / aris. anglice (to aske pryce of a thyng). Addico (to depute). Distrahor .i. circūferor vt veneā. Metior pro estimo aut taxo. anglice (to set pryce). Cō¦stat pro emitur. Cōducere (to hyre). Locare quando∣{que} est ad appensionem dare. Fenero ad fenus do. Fe∣neror ad fenus accipio. Paciscor pactus sum. Pango pepigi pactum facio.

Christianus.

Da exemplum.

¶Uendendi et emendi. For.

Aug.

Quanti istū agrum in singulos annos locas? Respondebimus. Uigenis francis. Hui nimio locas. Immo locaui olim multo pluris. At ego tanti non cō¦ducam. Si cōduxeris minoris. pereā. Immo iam vi¦cinus tuus Chremes agrū obtulit / ac rogat. Quāti?

Tantidem quantum tu petis. At multo meliorē. Mē¦tiris. Facio vt solent / quilicentur. Tu ipse tanti possi¦de. Quid liceris vel licitaris cum nihil sis empturus? Quanticun{que} addixeris / soluam optima fide.

Christianus.

Alterum exemplum.

Aug.

Congrum istum Syra quanti vēdis? Decem obolis. Nimio turpissima. Immo minimo: nulla tibi vendet minoris. Moriar si non tanti mihi cōstet: aut certe nō multo minoris. Mētiris venefica: quoniam duplo vis vendere / aut triplo. Et centuplo si queam / at fatuos non inuenio. Quid si liciter teipsam. Quāti estimas te? Ut lubet: quanti me liceris? Quanti esti∣mas te? Dic quantite taxas? Decem scutatis. Hui tā¦ti? Eho: an tu minoris me estimas? Ego olim nō semel pluris vna nocte sum conducta. Credo. at nūc nō pau¦lo minoris estimo / {quam} piscem. Abi in malam rem ga∣neo: tantidem te estimo / quanti tu me. Qui te terun∣tio emerit / nimio emerit. Aut pluris emar / aut non vendar. Si magno venire cupis / larua tibi opus est. nam ruge iste non sinunt / vt charius vendaris.

Ei qui tanti me nolit / nō sum venalis. Ego ne culmo quidem te emero. Constiti pluris.

Chri.

Tertium exemplum.

Aug.

Auctioni hodierne interfui. Ain tu? Licitatus sum vectigalia. Quanti tandem? Decē millibus. Hui tanti? Ne mireris: erāt qui multo pluris licerentur / pauci qui minoris. Cui tandem addicta sunt vectiga¦lia? Chremeti vxoris tue summo et maximo amico. Sed diuina quanti sunt addicta. Decē: immo quin∣decim deus bone. Ego mihi hominē ipsum cū tota fa∣milia dimidio addictum nolim. At ille vxorem tuā du¦plo emptā cupit. Aduertisti ne in his orationib{us}: vbi∣cun{que} adsit substantiuum precij / id in ablatiuo poni: ceteris aut in genitiuo positis / aut in aduerbiū muta¦tis? Cōparatiuū nun{quam} audisti sine substantiuis: exce¦ptis illis duobus / pluris et minoris. Uerum vbi has Erasmi tui elegātias leges / rectius intelliges. ille enī hunc nodū explicuit luculētissime. Sunt et alia ver∣ba his (de quibus sumus locuti) nō admodū dissimi∣lia. Sum / facio / habeo / duco / estimo / pendo: que idē

fere significant: fio itidem. Iūgūtur aūt his fere ge∣nitiuis multi / parui / magni / pluris / plurimi / mino∣ris / minimi / maximi / tāti / {quam}ti / flocci / pili / nihili / nau∣ci & si qua sunt his similia.

Chri.

Da exempla.

Estimandi. For.

Aug.

Scis quāti te semper fecerim? Tāti fies apud hoīes / quāti virtutē facies. Preceptores meos sem{per} feci plurimi. Aurū hac tēpestate magni penditur. lit∣tere nihili ducūtur. Aurum minoris habeo {quam} credas. Tuas minas flocci facio. Promissa tua duco minimi Non pili te facio. Si tanti sapientia penderetur / quā¦ti pecunia: nemo auro egeret. Pluris apud nos fit au¦rum sine sapientia / {quam} sapientia sine auro. Hoc pluris te habeo / {quod} doctus sis. Minoris hic fies / {quod} mentiri minime calleas. Hi multi fiunt / qui nigrum in candi∣dum vertunt. Hoc mihi pluris es / {quod} litteras amas. Tanti apud omnes eris / quantum possidebis. Tan∣ti vbi{que} habeberis / quantum habebis. Nō quanti ha∣bearis / sed quanti sis interest. Tanti Christianū me∣um facio / quanti alium neminem. Inueniuntur et

alia verba cum his genitiuis & ablatiuis. Petrus os∣culum puelle scutato emit. Sit illi faustum▪ nolim ego basiare tanti. Quanti luditis? quanti cenastis? Quosdā sexcētis sestercijs cenasse legimus: at galli se penumero Liardo cenitant. Faustus quanti docei? Paruo. At pluris / {quam} denis. Quanti igitur? Undeui∣ginti aureis. Non discam mentiri tāti. Phedria apud Terentium / et rem & seipsum perdidit. At nolim ego amare tanti. Equi / boni{que} consulas oro (I praye ta¦ke this aworthe). Est et aliud verborum genus que acusatiuum vna cū genitiuo aut ablatiuo casum exi¦gunt: que sunt accuso. id est obijcio crimen / aut culpo etiam absentē. Incuso īculpo extra iudicium. Arguo reprehendo. Insimulo. impingo suspicionem culpe. Postulo / in ius voco. Damno / condemno / pronuncio illum esse in culpa. Exempli causa.

¶Accusandi. For.

Scipio accusatus est ambitus: aut de ambitu. Argu∣is me impudētie ipse impudētissimus. Lepid{us} postu¦latus

est repetundarū. Si hominē insimulabis auari¦tie / male audies. Admoneto eū pristine fortune. Mor¦tales ipso suo vocabulo sue conditionis admonentur. Sunt plera{que} que actm̄ geminū admittāt. Doceo te litteras. Exorat te veniā. Dedocebo te istos mores. Poposcit me mutuū. Hic eius rei mihi admonendus es: quod secundū actm̄ etiam passiua obtinent: in ali∣is genitiuus manet. A me doctus es litteras. Postu∣lant me furti: postulor furti. Accusas me sacrilegij. ac¦cusor sacrilegij. Scio te nondū expletū. Scio animo tuo nondū esse satisfactū. Quando enī tantus helluo satiari neqs. Erasmi cōmentarios legito: qui si nequi bunt explere te: nun{quam} expleberis. Sed cōuiuis parcē∣dum est / quos hec non oēs perinde delectant. Cenate inter deambulandū: id quod rationi deerit / persolue∣mus: nisi quid aliud censes.

Chri.

Agamus deo gratias īmortali: deinde paulis∣per deambulaturi.

Midas.

Pulchre dicis. Nihil enī hoc vespertino celo amenius. nihil salubrius.

Chri.

Petre adesdum. Tolle suo que{que} ordine: ac vi∣num cyphis infunde. Qui nos creauit. redemit. ac pa¦uit. benedictus sit ineternum.

Hospites.

Amen.

Chri.

Gratias agimus tibi omnipotens deus: qui {pro} tua largitate nos alis tuos famulos: miserere viuo∣rum / pacem{que} dones ecclesie tue: ac requiem in tuo re¦gno animabus defunctorum largiaris eternam.

Hospites.

Amen.

Chri.

Habeo vobis hospites candidissimi gratiam / qui ad hoc cōuiuiolum venire dignati sitis. Oro equi¦boni{que} consulatis.

Hospites.

Nos vicissim gratias referre volumus nō tantum habere. Proinde ne multis agantur gratie. Quin potius surgamus et expatiemur.

Aug.

Ducamus nobiscum virgines: nam eo minus molesta erit deambulatio.

Chri.

Recte sentis. Utrū mauis nostris ī hortis mo∣re poetico reptare / an foris adamnem expatiari?

Augusti.

Habent quidem horti tui amenitatis per∣multum / verum eam voluptatem matutinis deam∣bulationibus

serua. At sole inclinato: amnium aspe∣ctus oculos mirum in modum iuuat.

Chri.

Antecede igitur Augustine / vt poeta dignū est ego latus tuum claudam.

Augu.

Bone deus quantum comitum / quantā pom¦pam nobiscum ducimus. Dici non potest Christiane quantū mihi placeā. Satrapes mihi videor.

Chri.

Age nūc {pro}missum presta. Solue qd recepisti.

Aug.

Quid me potissimū vis dicere?

Chri.

Eho quondam in Erasmi oratione cum multa tum illud in primis solebā admirari {quod} tam facile / tā¦crebro / tam venuste orationē verteret: que res nō mo∣do singularis ingenij / verumetiam multi vsus mihi videtur.

Aug.

Haud iniuria istud in Erasmo admiratus es

Christiane.

Ille enim tum hac in re diuinā quandam vim obtinet / quam quidem illi cum ingenij dexterita te quadam: tum plurimo / et dicendi / & legendi et scri∣bēdi vsu contigisse (opinor) potius {quam} ratione aliqua aut preceptione.

Chri.

At ego rationem aliquam istius rei si fieri pōt expecto.

Augu.

Ita vt dixi / res habet. Uerum quia te tantopere video velle: quoad potero morem geram eas{que} ratiunculas / quas in Erasmi orationibus mihi visussum animaduertere vt porero / reddam.

Chri.

Age percupio.