Hali Meidenhad : an Alliterative Homily of the Thirteenth Century / edited by F.J. Furnivall

HALI MEIDENHAD. MS. Bodley 34

[leaf 52b] [ At the foot of leaf 52, is this heading in very faint red, hardly noticeable: "Epistel of meiden-had, meidene frome."--A. F. Parker.]

AVDI, filia, & uide, & inclina aurem tuam; & obliuiſcere populum tuum, & domum patriſ tui. Dauið, þe pſalm-wruhte, ſpekeð i þe ſawter towart godeſ ſpuſe, þet iſ, euch meiden þet haueð meiið þeaweſ, & ſeið:

"I-her me, dohter! bihald, & bei þin eare; & forȝet ti folc & tineſ feader huſ!"

Nim ȝeme hwet euch worð beo ſunderliche to ſeggen.

"I-her me, dohter,"

he seið.

"dohter"

he cleopeð hire, for-þi þet ha underſtonde, þet he hire luueliche liueſ luue leareð, aſ feader ah hiſ dohter, ant heo him, aſ hire feader, þe bliþeluker luſtin.

"I-her me, deore dohter"

: þet iſ, ȝeornne luſtne me wið earen of þi heauet;

"Ant bihald"

: þet is, opene, to underſtonde me, þe ehnen of þin heorte.

"Ant bei þin eare"

: þet is, beo buhſum to mi lare. `Ant hwet is nu þis lare, þet tu nimeſt ſe deopliche, & learſt me ſe ȝeone [sic]?' low, þiſ:

"forȝet ti folc, & tineſ

feader huſ."

"Þi folc,"

he cleopeð, dauið, Þe ȝederunge inwið þe of fleſchliche þonkes, þe leaðieð þe, & dreaieð wið har procunges to fleſliche fulðen, to licomliche luſteſ, ant eggið þe to brudlac, & to wereſ cluppunge, ant makied þe to þenchen hwuch delit were þrin, hwuch eiſe, i þe richedom þet þeoſ leafdiſ habbeð; Hu muche mahte of inker ſtreon [leaf 53] awakenin. A, falſ folc! of ſwikel read aſ þi muð uleð, [ ? for uſeð.] aſ þu ſchaweſt forð al þet god þuncheð, ant heleſt al þet bittri bale þet iſ þer under, & al þet muchele lure þet ter of ariſeð.

"Forȝet al þiſ folc, mi deorewrðe dohter,"

seið dauið þe witege: þet is, þeſ þonkeſ warp ut of þin heorte. þis iſ babiloneſ folc, þe deofleſ here of helle, þet iſ umbe forte leaden in-to þe worldeſ þeowdom, Syoneſ dohter.

Syon weſ ſumhwile icleopet þe hehe tur of ierusalem; & ſyon, aſe muchel on engliſche ledene, aſe heh sihðe. & bitacneð þiſ tur þe hehneſſe of meiðhad, þe bihald, aſ of heh, alle widewen under hire, ant weddede baðe. for þeoſ, aſe fleſcheſ þrealleſ, beoð i worldeſ þeowdom, & wunieð lahe on eordðe. ant meiden ſtont þurh heh lif i þe tur of ierusalem; Nawt of lah on eorðe, ah of þe hehe in heouene, þe iſ bitacnet þurh þiſ. of þet ſyon ha bihalt al þe worlt under hire; & þurh englene lif lade, & heouenlich, þet ha lead, þah ha licomliche wunie up on eorðe, ant iſ, aſ i ſyon, þe hehe tur of heouene, free ouer alle from worldliche weanen. Ah! babiloneſ folc

þet ich ear nempnede, þe deofleſ here of helle,—þet beoð, fleſcheſ luſtes, þ feondeſ eggunge—weorrið & warpeð eauer [leaf 53, back] towart tis tur, forte keaſten hit adun, & drahen into þeowdom þet stont ſe hehe þerin, & iſ icleopeð for-þi `Syoneſ dohter.'

Ant niſ ha witerliche akeaſt, & in to þeowdom idrahen, þe,—of ſe ſwiðe heh ſtal, of ſe muche dignete & ſwuch wurðſchipe, aſ hit iſ to beo godeſ ſpuſe, ihesu criſteſ brude, þe lauerdeſ leofmon, þet alle þingeſ buheð,—of al worlt leafdi, aſ he iſ of lauerd,—ilich him in halſchipe, vnwemmet aſ he iſ, & þet eadi meiden hiſ deorrewurðe moder; ilich hiſ hali engleſ, & hiſ heſte halhen; ſe freo of hire ſeoluen, Ha nawhit ne þearf of oðer þing þenchen bute ane of hire leofmon, wið treowe luue cwemen; For he wule carie for hire, þet ha haueð itake to, of al þet hire bihoueð, hwil ha riht luueð him wið ſoðe bileaue ;—Niſ ha þenne ſariliche (aſ ich ſeide ear) akeaſt, & into þeowdom idrahen, þe, of ſe muchel hehſchipe & ſe ſeli freodom, ſchal lihte ſe lahe into a monneſ þeowdom, ſwa þet naueð nawt freo of hire ſeoluen, & trukien, for a mon of lam, þe heouenliche lauerd, & lutlin hire leafdiſchipe, aſe muchel aſ hire leatere were iſ leaſſe wurð, & leaſſe haueð, þen hefde ear hire earre; & of godeſ brude, & hiſ freo dohter—for ba to ȝedereſ ha is— biki [leaf 54] með þeow under mon, & hiſ þrel, to don al & drehen þet him likeð, ne ſitte hit hire ſe uuele; & of ſe ſeli ſikerneſſe aſ ha weſ, & mahte beon under godeſ warde, deð hire in to drechunge, to dihten hus & hinen—

& to ſe monie earmden, to carien for ſe feole þing, teonen þolien, & gromen & ſcheomen, umbe ſtunde, drehen ſe moni wa, for ſe wac hure Aſ þe worlt forȝelt eauer ed ten ende. Niſ þeoſ witerliche akeaſt? Niſ þiſ þeowdom inoh, Aȝein þet ilke freolec þet ha hefde hwil ha weſ Syoneſ dohter?

Ant þah niſ inempnet her nawt of heouenliche luren, þe paſſið alle wið-uten euenunge. Sikerliche ſwa hit feareð.

"Serue godd ane, & alle þing ſchule þe turne to gode."

& tac þe to him treowliche, & tu ſchalt beo freo from alle worldliche weanen, ne mei nan uuel hearmi þe; for, aſ ſeinte pawel ſeið, alle þing turneð þen gode, to gode; ne mei na þing wonti þe þe bereſt him þet al wealt in wið þi breoſte. & ſwuch ſwettneſſe þu ſchalt ifinden in hiſ luue & in hiſ ſeruiſe, & habbe ſe muche murhðe þrof, & licunge i þin heorte, þet tu naldeſt changin þet ſtat þet tu liueſt in, forte cwen icrunet. Se hende iſ ure lauerd, þet nule he nawt þet hiſ icorene beon her wið-ute mede. [leaf 54, back] for ſe muchel confort iſ in hiſ grace, þet al ham ſit, þet ha seoð; Ant þah hit þunche oþre men þet ha drehen hearde, hit ne derueð ham nawt, Ah þuncheð ham ſofte; & habbeð mare delit þrin þen ei oðer habbe i licunge of þe worlt. þiſ ure lauerd ȝeueð ham her, aſ on earnneſſe of eche mede þet ſchal cume þrefter. þuſ habbeð godeſ freond al þe frut of þiſ worlt, þet ha forſaken habbeð, o wunderliche wiſe, & heouene ed ten ende.

Nu þenne, on oðer half, nim þe to þe worlde; & eauer ſe þu mare haueſt, ſe þe ſchal mare trukien; & ſeruin, hwen þu naldeſt godd, þeſ fikele worlt ant frakele; & ſchalt beo ſare ideruet under hire, aſ hire þreal, on a þuſent wiſen; Aȝeineſ an licunge, habben twa of-þunchunge, & ſe ofte beon imaket earm of an eðlich mon þet tu liſt under, for nawt oðer fornohtunge, þet te ſchal laði þi lif, & bireowe þi ſið þet tu eauer dudeſt te in-to ſwuch þeowdom for worldliche wunne þet tu wendeſt to biȝeotene, ant haueſt ifunden weane þrin, & wontreðe riue. Al iſ þet tu wendeſt golt, iwurðe to meaſtling. Al iſ nawt þet ti folc—of hwam i ſpec þruppe—biheten þe to ifinden. Nu þu waſt þet ha hab [leaf 55] beð bichearret te aſ treitreſ; for under weole, i wunneſ ſtude þu haueſt her ofte helle; ant bute ȝef þu wiðbreide þe, þu bredeſt te þet oðer.

Aſ doð þeſ cweneſ, þeſ riche cuntaſſeſ, þeoſ modie leafdiſ of hare liflade. Soðliche, ȝef ha biþencheð ham riht, & icnawlecheð soð, ich habbe ham to witneſſe, Ha lickið honi of þorneſ. ha buggeð al þet swete wið twa dale of bittre; & þet ſchal forðre i þiſ writ beon openliche iſchawet. Niſ hit nower neh gold al þer ter ſchineð, Nat þah na mon bute ham ſeolfen hwet ham ſticheð ofte. Hwen þus iſ of riche, hwet weneſt tu of þe poure, þe beoð wacliche iȝeuen ant biſet on vuele, aſ gentile wummon meaſt alle nu on worlde, þe nabbeð hwer-wið buggen ham brudgume o-nont ham, & ȝeoueð ham

to þeowdon of an eðeluker mon, wið al þet ha habbeð. weilawei! ihesu godd! hwuch unwurðe chaffere! wel were ham, weren ha on hare brudlakeſ dei iboren to bi-burien ! for-þi, ſeli meiden,

"forȝet ti folc,"

aſ dauið bit; þet iſ, do awei þe þonckeſ þe prokieð þin heorte þurh licomliche luſteſ, & leaðieð & eggið towart þullich þeowdom for flecſliche fulðen.

"forȝet ec þi feader huſ,"

aſ dauið read þrefter:

"þi fea [leaf 55, back] der,"

he cleopeð þet unþeaw þet ſtreonede þe of þi moder, þet ilke unhende fleſcheſ brune, þet bearninnde ȝeohðe of þet licomliche luſt, biuore þet wleatewile werc, þet beſtelich gederunge, þet ſcheomeleſe ſompnunge, þet ful of fulðe stinkinde & untohe dede.

Hit iſ þah i wedlac ſummeſ weieſ to þolien, aſ me ſchal efter iheren. ȝef þu eaſkeſt hwi godd ſcheop ſwuch þing to beonne, Ich þe ondſwerie: Godd ne ſcheop hit neauer ſwuch; Ah adam & eue turnden hit to beo ſwuch þurh hare ſunne, & merden ure cunde, þet iſ unþeaweſ huſ, & haueð mare hearrm. iſ al to muche lauerdom & meiſtrie þrinne, þiſ cunde merreð [þ]uſ, þet dauið cleopeð

"þi feadreſ huſ,"

þet iſ, þe luſt of lecherie þet rixleð þerwið-innen.

"forȝet,"

& ga ut þrof wið wil of þin heorte; & godd wule, efter þe wil, ȝeoue ſtrengðe sikerliche of hiſ deore grace. Ne þearf þu bute wilnin, & leote godd wurchen. haue truſt on hiſ help. Ne ſchalt tu na þing godeſ biſechen, ne luuien, þet he hit nule endin. Eauer bidde hiſ grace. & ouerkim, wið hire help, þe ilke wake cunde þe draheð in-to

þeowdom, & in to fulðe fenniliche akeaſteð ſe monie.

"Et concupiſcet rex decorem tuum."

ant þenne wule, ſeið dauið, þe king wilni þi wlite: þe king of alle kingeſ deſiri þe to leofmon; Ant tu, [leaf 56] þenne, eadi meiden, þet art iloten to him, wið meiðhadeſ merke, ne brec þu nawt þet ſeil þet seileð inc to-gedereſ! Hwalt þi nome þurh hwam þu art to him iweddet; Ne leoſ þu neauer, for a luſt & for eðelich delit of an hondhwile, þet ilke þing þe ne mei neauer beon acoueret.

Meiðhad iſ þet tresor, þet, beo hit eaneſ forloren, ne bið hit neauer ifunden. Meiðhad iſ þe bloſtme, þet, beo ha fulliche eaneſ forcoruen, ne ſpruteð ha eft neauer; Ah þah ha falewi ſum chere, mid miſliche þonkeſ, ha mei eft grenin neauer þe leatere. Meiðhad iſ þe ſteorre, þet, beo ha eaneſ of þe eſt igan adun iþe weſt, neauer eft ne ariſeð ha. Meiðhad iſ þet an iȝettet te of heouene: do þu hit eaneſ awei, ne ſchalt tu neauer nan oðer ſwuch acourin; for meiðhad iſ heouene cwen, & worldeſ aleſendneſſe, þurh hwam we beoð iborhen. Mihte ouer alle mihteſ, & cwemeſt criſt of alle. forr-þi þu Aheſt, meiden, ſe deorliche witen hit; for hit iſ ſe heh þing, & ſe ſwiðe leof godd, & ſe licwurðe. & þet an lure þet iſ wituten couerunge. ȝef hit iſ godd [leof], þet iſ, him ſeolf ſwa ilich, hit na wunder; for he iſ leoflukeſt þing, & buten eauer-euch bruche, [ MS. bruge; correction [che] in different ink.] & weſ eauer, & iſ, cleane ouer alle þinge, & ouer alle þinge luueð cleainneſſe. & hwet iſ lufſumre þing, & mare to herien bi-mong eordlich þing, þen þe mihte of meiðhad,

[leaf 56, back] bute bruche & cleane, ibrowden on him ſeoluen, þe maked of eordlich mon & wummon, heouene engel; of heame, hine; of fa, freont; help, of þet te hearmið. vre fleſch iſ ure fa, & heaneð uſ, & hearmið, ſe ofte aſ ha uſ fuleð. Ah ȝef ha wit hire wið-ute bruche, cleane, ha iſ uſ ſwiðe godd freond, & help, of treowe hine; for in hire & þurh hire, þu of-earneſt, meden, to beon englene euening i þe eche bliſſe of heouene, & wið goð rihte, hwen þu hare liflade i þi bruchele fleſch bute bruche leadeſt.

Engel & meiden beoð euening i uertu i meidhadeſ mihte, þah eadineſſe ham twinni ȝetten & totweame. Ant þah hare meiðhad beo ed[i]ure [ The i has been erased.] nuðe, þin iſ þe mare ſtrengðe to halden, & ſchal wið mare mede beo þe for-ȝolden. þiſ mihte iſ þet an, þet iſ þe deadliche lif, ſchaweð in hire an eſtat of þe bliſſe undeadlich i þet eadi lond, aſ brude ne nimeð gume, ne brudgume brude, & teacheð her on eorðe, in hire liflade, þe liflade of heouene; ant i þiſ worlt, þet iſ icleopet, lond of unlicneſſe, edhalt hire burde in cleanneſſe of heouenlich cunde. þah ha beo utlahe þreof, & i licome of lam, & i beſteſ bodi, neh liueð heouene engel. Nis [leaf 57] þiſ mihte, of alle ſwiðe to herien? Þiſ iſ ȝet þe uertu þe halt ure bruchele ueat, þet iſ, ure feble fleſch, aſ ſeinte pawel leareð, In hal halineſſe. & aſ þet ſwote ſmirleſ, ant deoreſt of oþre, þet iſ icleopet baſme, wit þet deade licome þet iſ þer-wið iſmiret, from rotunge, Al ſwa deð meidenhad, meideneſ cwike fleſch

wið-ute wemmunge halt alſe hire limen & hire fif witteſ, Sihðe & herunge, smechunge & ſmellunge, & euch limeſ felunge; þet ha ne merren, ne ne mealten, þurh licome luſteſt i fleſchliche fulðen. þe godd haueð, þurh hiſ grace, ſe muche luue ivnnen, þet ha ne beoð of þe ilich, bi hwam hit iſ iwriten þus þurh þe prophete, þet ha in hare wurðinge aſ eauereſ forroteden; þet iſ, eauer-euch wif þet iſ hire were þreal, & liueð i wurðinge, he & heo baðe. Ah niſ nawt bi þeoſ iſeid, þet ha forrotieð þrin, ȝef ha hare wedlac laheliche haldeð. Ah þe ilke ſari wreccheſ þe i þe fule wurðinge vnwedde waleweð, beoð þe deofleſ eauereſ, þet rit ham & spureð ham to don al þet he wule. þeoſ walewið i wurdinge, & forrotieð þrin, a þet ha ariſen þurh bireowſunge, & healen ham wid ſoð ſchrift & wið deadbote.

Eadi meiden! underſtont te in hu heh dignete þe mihte of meidhad halt te. Ah ſe þu herre ſtondeſt, beo ſarre offea [leaf 57, back] -aret to fallen, for, ſe herre degre, ſe þe fal is wurſe. þe ontfule deouel bihalt te, ſe hehe iſtihe towart heouene, þurh meiðhadeſ mihte, þet him iſ mihte laðeſt; For, þurh hire leafdi meiðhad, þe hit bigon earſt, þe meiden marie, he forleaſ þe lauerdom on moncun on eorðe; & weſ helle irobbet, & heouene bið ifullet. ſið þe folhin hire troden! Meiden! gan aſ heo dude, þe offrede hire meiðhad earſt to ure lauerd, for hwon þet he cheaſ hire bimong alle wummem forte beon hiſ moder, & þurh hire meiðhad moncun aleſen. Nu bihalt te alde feond, & ſið i þiſ mihte

ſtonde ſe hehe, ilich hire & hire ſune, aſ engel in heouene, i meiðhadeſ menſke; & toſwelleð of grome, & ſcheoted niht & dei hiſ earewen, idrencte of an attri healewi, towart tin heorte, to wundi þe wið wac wil, & makien to fallen, aſ criſt te forbeode. & eauer ſe þu ſtrengeluker ſtondeſt aȝein him, ſe he, o teone & o grome, wodeluker weorreð; For ſwa muche þe hokerluker him þuncheð to beon ouercumen; þet þing ſe feble aſ fleſch iſ, & nomeliche of wummon, ſchal him ouerſtihen.

Euch fleſchlich wil & luſt of leccherie þe ariſeð i þe heorte, iſ þeſ feondeſ fla. Ah hit ne wundeð þe nawt bute hit feſtni in þe, & leaue ſe longe þet tu waldeſt þet ti wil were ibroht to werke. Hwil [leaf 58] þi wit edſtont, & chaſtieð þi wil, þah þi luſt beore to þet te leof were, ne hearmeð hit te nawiht, ne ſuleð þi ſawle; for wit iſ hire ſcheld, under godeſ grace. Hwil þe ſcheld iſ ihal, þet iſ, þe wiſdom of þi wit, þet hit ne breoke ne beie, þah þi fleſchliche wil falſ beo þer-under, & walde aſ hire luſte, þeſ feondeſ flan beoð aȝein alle on him ſeoluen. & loke wel hweruore: vre licomeſ luſt iſ þeſ ſeondef foſter; vre wit iſ godeſ dohter; & ba beoð uſ inwið; forþi, her iſ áá feht, & mot beon áá nede; for ne trukeð neauer mare, hwil we her wunieð, weorre ham bi-tweonen. Ah wel iſ him þet folheð wit, godeſ dohter, for ha halt wið meidhad þet iſ ure ſuſter.

Ah þi wil, on oder half, of þet licomliche luſt, halt wið leccherie, þet iſ þe deofleſ ſtreon, aſ heo iſ, & ſunne hire moder. leccherie, o meiðhad,

wið help of fleſchlich wil, weorreð o þiſ wiſe: hire forme fulſt iſ ſihðe: ȝef þu bihaldeſt ofte & ſtikelunge on ei mon, leccherie anan riht greideð hire wið þet to weorrin o þi meiðhad, & ſecheð erſt upon hire, nebbe to nebbe. Speche iſ hire oþer help. ȝef ȝe þrefter þenne ſpeoked [sic] to-gedere folliche, & talkið of unnet, leccherie ſeið `ſcheome þe menſke of þi meiðhad,' & tukeð hire al to wundre, Ant [leaf 58, back] þreat to don hir ſcheome, & hearmin þrefter. & halt hire forewart; for ſone ſe coſ kimeð forð, þet iſ hire þridde fulht [sic]; þenne ſpit leccherie, to ſcheome & to ſchendlac, meiðhad o þe nebbe. þe feorðe fulſt to biſmere & to merren meiðhad, þet iſ unhende felunge. wite hire þenne! for ȝef ȝe þenne hondlið ow in ei ſtude untuliche, þenne ſmit leccherie o þe mihte of meiðhað, & wundeð hire ſare: þet dreori dede on ende ȝeueð þet deaðeſ dunt. weila þet reowðe! Ne acwikeð neauer meiðhad efter þet wunde. wei þe ſehe þenne hu þe engleſ beoð iſweamet, þe ſeoð hare ſuſter ſe ſeorhfuliche aueallet, & te deoflen hoppin & kenchinde beaten honden to-ȝedereſ, Stani were hiſ heorte ȝef ha ne mealte i teareſ.

Wite þe, ſeli meiden! Me ſeið þet eiſe makeð þeof. Flih alle þe þing, & forbuh ȝeorne, þet tuſ unbotelich lure mahe of ariſen; þet iſ, on alre earſt, þe ſtude & te time, þe mahten bringe þe on miſ forte donne. wið oþre unþeaweſ me mei ſtondinde fehten; Ah aȝein lecherie, þu moſt turne þe rug ȝef þu wult ouercumen, & wið fluht

fehten. & ſoðeſ, ȝef þu þencheſt & bihaldeſt on heh towart te muchele mede þet meiðhad abideð, þu wult leote lihtliche, & abeoren bliðeliche þe derf þet tu dreheſt onont ti fleſchliche wil, & ti licomeſ luſt, þet tu forbereſt her, [leaf 59] & ane hwile leaueſt, for bliſſe þet kimeð þreof, wiðuten eani ende.

Ant hwuch iſ þe bliſſe? low, godd him ſeolf ſeið þurh þe prophete:

"þeo þe habbeð from ham forcoruen fleſcheſ luſteſ, & haldeð mine ſabaz,"

þet iſ, haldeð ham i reſte from þet fleſchliche werc, & haldeð me forewart,

"Ich bihate ham,"

he ſeið,

"i mi kineriche to ȝeouen ham ſtude, & betere nome þen ſunen & dehtren."

Hwa mahte wilni mare? Eunuchuſ Qui ſeminauerunt ſabata mea, & cetera. hwa mei þenche þe weole, þe wunne & te bliſſe, þe hehſchipe of þiſ mede, þet teſ ilke lut word bicluppeð abuten?

"Ich chulle,"

he ſeið,

"ȝeouen ham ſtude ant nome betere þen ſunen & dehtren."

Sulli biheſte: Ah hit iſ ilich þet þet ham iſ bihaten to ſingen wið engleſ, hwaſ feolaheſ ha beoð, þurh liflade of heouene, þe ȝet þer ha wunieð fleſchliche on eorðe. to ſinge þet ſwete ſong ant þet englene drem, vtnume murie, þet nan habbe ne mei, bute meiden ane, ſingen in heouene; & folhin godd al-mihti, euch godeſ ful, hwider-ſe he eauer wendeð, aſ þe oþre ne mahe nawt, þah ha alle beon hiſ ſunen & alle hiſe dehtren. ne nan of þeſ oþreſ crunen, ne hare wlite, ne hare weden, ne mahen euenin to hare, ſe vnimete brihte ha beoð, & ſchene to bi-ſeon on.

Ant hwet bid hare aneſ ſong, ant efter godd hare aneſ ȝong, hwider-ſe he eauer [leaf 59, back] turneð? & hare fare, ſe feier biuoren alle þeoþre? vnderſtond, & nim ȝeme. al hare ſong in heouene iſ forte herien godd of hiſ grace & of hiſ goddede. þe iweddede þonkið him þet, ha lauhure hwen ha alleſ walden fallen dunewart, ne feollen nawt wið alle adun, for wedlac ham ikepte, þe ilke lahe þe godd haueð iſtald for þe unſtronge. for wel wiſte ure lauerd, þet alle ne mahten nawt halden ham i þe hehe of meiðhadeſ mihte: ah ſeide, þa he ſpec þrof,

"Non omnes capiunt uerbum iſtuð: Ne underuoð nawt,"

quoð he,

"þiſ ilke word alle. Quiſ poteſt capere, capiat. Hwa ſe hit mei underneomen, underneome, ich reade,"

quoð he. oþer iſ þet godd hat; & oþer iſ þet he reat. þe ilke þingeſ godd hat, þet mon mot nede halden, þe wule beon iborhen; & þeo beoð to alle men o liue iliche imeane: Hiſ readeſ beoð of heh þing, & to hiſ leoueſte freond, þe lut i þiſſe worlde, & derue beoð to fullen, & lihte þah hwa-ſe haueð riht luue to him, & treowe bileaue. Ah hwa-ſe halt ham, earneð him, ouerfullet ful & ouereorninde, met of heouenliche mede. Swuch iſ meiðhadeſ read, þet godd ne hat nawt, ah reat. Hwuch-ſe wule beon of þe lut of hiſ leoueſte freond, & al hiſ deorling deore, don hiſ read, & earnin him crune up-o crune. al-ſwa ſeinte pawel ȝeueð read to meidneſ, þe meidneſ beoð aſ he weſ, & ſeið, þet

"wel iſ ham [leaf 60] þet ſwa ham mahen halden"

; Ne hat he hit nan oþer weiſ. for eauer ſe deorre þing,

ſe iſ derure to biwitene. ant ȝef hit were ihaten, & nawt tenne ihalden, þe bruche were deadlich ſunne.

For-þi weſ wedlac ilahet in hali chirche, aſ bed te ſeke, to ihente þe unſtronge, þe ne mahen ſtonden i þe hehe hul, & ſe neh heouene, aſ meiðhadeſ mihte. þiſ iſ, þenne, hare ſong, þe beoð i lahe of wedlac, þonki godd & herien, þet he greiðede ham, lanhure þa ha walden of meidneſ hehſchipe, a ſwuch ſtude in to lihten, þet ha neren nawt ihurt, þah ha weren ilahet, ant hwet ſe ha þrin hurten ham, wið ealmeſ deden healden. þiſ ſingeð, þenne, iweddede, þet ha, þurh godeſ milce, & merci of hiſ grace, þa ha driuen dunewart, i wedlac etſtutten, & i þe bed of hiſ lahe ſofteliche lihten.

For hwa-ſe ſwa falleð of meiðhadeſ menſke, þet wedlakeſ heuel bedd nawt ham ne ihente, ſe ferliche ha driueð dun to þer eorðe, þet al ham iſ to-limet lið ba & lire. þeoſ ne ſchulen neauer ſong ſingen in heouene, Ah ſchulen weimereſ leo a mare in helle, but ȝef bireowſunge areare ham to liue, & heale ham wið ſoð ſchrift & wið deadbote.

For ȝef ha þus beoð acwiket & imaket hale, ha beoð i widewene reng, & ſchulen, i widewene ring, biuore þe iweddede ſingen in heouene: þet iſ, þenne, hare ſong, to herien hare drihtin, [leaf 60, back] & þonkin him ȝeorne þet hiſ mihte heolt ham i clennſchipe chaſte, efter þet ha hefden ifondet fleſcheſ fulðe, & ȝettede ham i þiſ worlt to beten hare ſunnen. Swete

beoð þeoſ ſongeſ. Ah al meideneſ ſong unilich þeoſe, wið engleſ imeane: dream ouer alle þe dreameſ in heouene. In heore ring, þer [iſ] godd ſeolf; & hiſ deore moder, þe deorewurðe meiden, þe heouenliche cwen, leat i þet eadi trume of ſchimminde meidneſ: ne meten nane buten heo hoppin ne ſingen, for þet iſ áá hare ſong, þonki godd & herien, þet he on ham ſe muche grace ȝef of him ſeoluen, þet ha forſoken for him euch eorðlich mon, & heolden ham cleane áá from fleſchliche fulðen i bodi & i breoſte; & i ſtude of mon of lam, token liueſ lauerd, þe king of hehe bliſſe; for hwi he menſkeð ham ſe muchel biuoren alle þe oðre, as þe brudgume deð hiſ weddede ſpuſe. þiſ ſong, ne muhen nane buten heo ſingen.

Al, aſ ich ſeide ear, folhið ure lauerd, & tah nawt ouer al; for, i þe menſke of meiðhad & in hire mihte, ne muhten nane folhin him, ne þet eadi meiden, englene leafdi, & meideneſ menſke, bute meidneſ ane. ant forþi is hare aturn ſe briht & ſe ſchene biuoren alle oþre, þet ha god eauer neſt godd, hwider-ſe [leaf 61] he turneð. & alle ha beoð icrunet, þe bliſſið, in heouene, wið kempene crune. Ah þe meidneſ habbeð up-o þeo, þe iſ to alle iliche imeane, a gerlondeſche ſchenre þen þe ſunne: `an-urle` ihaten o latineſ ledene. þe flurſ þe beoð idrahe þron, ne þe ȝimmieſ þrin, ne tellen of hare euene, Nis na monneſ ſpeche. þuſ feole priuilegeſ ſchawið ful ſutelliche Hwucche beoð þer meiðneſ, & ſundrið ham from þe oðre wið þus feole menſken, world buten ende.

ȝef of þeſ þreo hat, Meiðhad & widewehad, & wedlac iſ þe þridde, þu maht, bi þe degrez of hare bliſſe, icnawen hwuch, & bi hu muchel, þe an þasseð þe oþre. for wedlac haueð frut þrittifald in heouene; widewehad, sixti fald; Meiðhad, wið hundret fald, ouergeað baþe. loke, þenne, herbi, hwa-ſe of hire meiðhad lihteð in-to wedlac, bi hu monie degrez ha falleð dunewardeſ. Ha iſ an hundret degrez ihehet towart heouene, hwil ha meiðhad halt, aſ þe frut preoued; & leaped in-to wedlac, þet iſ dun neoðer to þe þrittuðe, ouer þrie twenti & ȝet ma bi tene. Niſ þiſ, ed en cherre, a muche lupe dunewart? & tah hit iſ to þolien. & godd haued & ilahet hit, aſ ich ear ſeide, leſte hwa-ſe leope, & þer ne ed-ſtode lauhure nawt nere þet kepte him, & driue adun ſwireuorð, wið-uten ike [leaf 61, back] punge, deope into helle. of þeoſ niſ nawt to ſpeokene, for ha beod iſcrippet ut of liueſ writ in heouene.

Ah ſchawi-we ȝet witerluker, aſ we ear biheten, hwet drehen þe iweddede, þet tu icnawe þer-bi hu murie þu maht libben, meiden i þi meiðhad, ouer þet heo libbeð, to eche þe murhðe & te menſke in heouene, þet muð ne mei numnen. Nu þu art iweddet, & of ſe heh ſe lahe iliht,—of englene ilicneſſe, of ihesu criſteſ leofmon, of leafdi in heouene,—into fleſcheſ fulðe, into beaſtes liflade, into monneſ þeowdom, & into worldeſ weane. Sei nu, hwet frut, & for hwuch þing meaſt Is hit: al for þi, oðer ane dale þer uore. beo

nu ſoð cwawes, forte keli þi luſt wið fulðe of þi licome; Forr gode, hit iſ ſpeatewile forte þenche þron; & forte speoken þrof, ȝet ſpeatewilre. loke, þenne, hwuch beo þet ſeolue þing, & þet dede to donne. al þet fule delit iſ wið fulðe aleid, aſ þu turneſt þin hond. ah þet ladliche beaſt leafeð & leſt forð; & te of-þunchunge þrof longe þrefter. Ant te vnseli horlingeſ þe vnlaheliche hit hantið in inwarde helle; for þet hwilinde luſt, Endeleſe pine, bute ȝef heo hit leauen, & hit on eorðe under ſchrift bitterliche beten. forhohe forte don hit þet te þuncheð uuel of, & eil forte heren. for hwen hit iſ þullich, & muchele ladluker þen ei wel itohe muð for ſcheome [leaf 62] mahe seggen, Hwet makeð hit iluuet bituhhe beaſteliche men, bute hare muchele vnþeaw, þet bereð ham aſe beaſteſ to al þet ham lusteð, aſ þah ha enfden wit in ham ne tweire ſchad aſ mon haueð, ba of god & of vuel, of kumelich, & vnkumelich, na mare þen beaſteſ, & dumbe neb habbeð. Ah, leaſſe þen beaſteſ ȝet; for þeoſ deð hare cunde (bute wit þah ha beon) in a time of þe ȝer. Moni halt him to a make, ne nule efter þet lure neauer neomen oþer. Ant mon þet ſchulde habbe wit, & don al þet he dude efter hire wilnunge, foheð þet fulðe in eauer-euch time; & nimeð an efter an, & moni þet iſ wurſe, monie to-ȝedereſ.

Lo nu hu þiſ vnþeaw ne eueneð þe, nawt ane to wittleſe beaſteſ, dumbe & broke-rugget, ibuhe towart eorðe; þu þet art i wit wraht to godeſ ilicneſſe, & i riht, bodi up, & heaued towart heouene; for

þi þet tu ſchuldeſt þin heorte heouen þiderwart aſ þin eritage iſ, & eorðe forhohien. Nim ȝeme hu þiſ vnþeaw ne makeð þe nawt ane euening ne ilich ham, Ah deð muchel eateluker, & mare to witen, þe forſchupteſt te ſeelf, willeſ & waldeſ, in-to hare cunde; þe leoſeð þenne ſe heh þing, þe mihte & te biheue of meidhadeſ menſke, for ſe ful fulðe aſ iſ iſchawet þruppe. Hwa-ſe, of engel, lihteð to iwurðen lahre [leaf 62, back] þen a beaſt, for ſe ladli cheaffere, loki hu ha ſpede!

"Nai,"

þu wult ſeggen,

"for þet fulðe, niſ hit nawt; Ah monneſ elne iſ muche wurð. & me bihoueð hiſ help to fluttunge & te fode; of wif & wereſ gederunge, worldeſ weole awakeneð, & ſtreon of feire children, þe gleadieð muchel þe ealdren."

Nu þu haueſt iſeid tuſ, & þuncheð þet tu haueſt iſeid ſoð. Ah ich chulle ſchawin hit al wið falſſchipe iſmeðet. Ah on alre earſt, hwet weole oðer wunne ſe þer eauer of cume, to deore hit bið aboht, þet tu þe ſeolf ſuleſt fore, & ȝeueſt þin beare bodi to tukin ſwa to wundre, & feare wið ſe ſcheomeliche, wið ſwuch uncouerlich lure. aſ meiðhadeſ menſke is & te-mede, for worldlich biȝete. wa wurðe þet cheaffeare, for ei hwilinde weole ſullen meiðhad awei, þe cwen iſ of heouene; for, al ſwa aſ of þiſ lure niſ nan acouerunge, al ſwa iſ euch wurð unwurð her towart.

Þu ſeiſt þet muche confort haueð wif of hire were, þe beoð wel igederet, & eiðer iſ alleſweiſ ipaiet of oðer. ȝe. ahi hit iſ ſelt ſcene

on eorðe. Beo nu þah ſwuch: hare confort & hare delit, Hwer-in iſ hit al meaſt, buten i fleſcheſ fulðe oðer in worldeſ vanite, þe wurðeð al to ſorhe & to ſar on ende? Ant nawt ane on [leaf 63] ende, Ah eauer umbe hwile; for moni þing ſchal ham wreaðen & gremien, & make to carien, & for hare oþreſ uuel ſorhin & ſiken. Moni þing ham ſchal twinnin ant tweamen, þet lað iſ luuie men; ant deaðeſ dunt on ende eiðer from oðer. ſwa þet ne bið hit naneſ weiſ þet tet elne ne ſchal endin in earmde; ant eauer ſe hare murhðe weſ mare to-ȝedereſ, ſe þe ſor-he iſ ſarre ed te twinununge. [ or twimmunge.] wa iſ him for-þi, aſ ſeint Auſtin ſeið, þet iſ wið to muche luue to ei eorðlich þing iteiet, for eauer bið þet ſwote aboht wið twa dale of bittre, ant a falſ wunne wið moni ſoð teone. Ah wel iſ hire þet luueð godd; for him ne mei ha naneſ weiſ,—bute ȝef ha lihe him, & hiſ luue leaue—neauer mare leoſen. Ah ſchal ifinden him áá ſwetture & ſauurure, from worlde into worlde, áá on ecneſſe.

Þu ſpeke þruppe of monneſ help to flutunge & to fode. wala! lutel þerf þu carien for þin aneſ liueneð, a meke meiden aſ þu art, & hiſ deore leofmon þe iſ alre þinge lauerd, þet ȝe ne mahe lihtliche, þet he nule gleadliche ifinde þe largeliche al þet te bihoueð. ant tah þu wone hefdeſt, oðer drehdeſt eani derf for hiſ deore-w [leaf 63, back] urðe luue, aſ þe oðre doð for monneſ, to goder-heale him þe hit þoleð, to fondi þe hweðer þu beo treowe; & greiðeð þi mede monifald in heouene. vnder monneſ help þu ſchalt ſare beon ideruet for hiſ & for þe

worldeſ luue, þe beoð ba ſwikele, & wakien i moni care, nawt ane for þe ſeolf, aſe þerf godeſ ſpuſe, ah ſchalt for monie oþre, aſe wel for þe laðe ofte aſ for þe leoue; & mare beon idrechet þen ei driuel i þe huſ, oðer ei ihuret hine, & tin aneſ dale bruken ofte wið bale, & bitterliche abuggen. lutel witen her of þe ſelie godeſ ſpuſeſ, þe i þe ſwote eise, wið-ute ſwuch trubuil, i gaſtelich eſte, & i breoſte reſte, luuieð þe ſoðe luue, & in hiſ aneſ ſeruiſe hare lif leaðeð. Inoh wel ham iſ her, Ah unlich elleſ hwer. alle worldeſ weole ham iſ inoh riue Al ha habbeð þer-of þet ha wel wilnið. Ah þet eauer godd iſið, þet ham wule freamien. Ne mei na worldlich unhap bireauin ham hare weole, for ha beoð riche & weolefule in-wið i þe heorte.

Aſ þe eſte & al þe eiſe iſ þer aſ þe oþre beoð god-leſe & ignahene, —nabben ha neauer ſe muchel wið-uten i þe worlde,—for þet ha beoð offearet eauer forte leoſen, & ȝiscið þah efter muchel, muche deale mare: wið earmðe bi winneð hit, wið fearlac biwiteð hit, for-leoſeð hit wið ſorhe. Swinkeð [leaf 64] to biȝeotene, Biȝeoteð forte leoſen, leoſeð forte ſorhin. þus þiſ worldes hweol warpeþ ham abuten. þeoueſ hit ſteoled ham. reauerſ hit hit robbið. Hare ouerherren witið ham ant wreaðeð. Mohðe fret te cladeſ, & cwalm ſleað þet ahte; ant tah nane of þeoſ ne makie to forwurden weole, þer aſe muchel iſ, Eauer ſe þer mare iſ, ſe ma beoð þet hit wastið. Ant nat ich neauer hwi me ſeið þet heo hit al weldeð, þet, wullen ha, nullen ha, biwinneð

& biwiteð to ſe monie oþre, nawt ane to hare freond, ah to hare fan fulle, ne habben ne mahen þrof, þah ha hit hefden isworen, bute hare aneſ dale. þiſ iſ nu for-þi iſeid, þet tu ſeideſt þruppe, þet ter walde wakenin of wif & wereſ ſomnunge, richeſce & worldeſ weole, þet tu underſtonde hu lutel hit freameð ham ȝet her, i þiſ worlt, teke þet hit reaueð ham þe hehe riche of heouene, bute ha poure beon þer-in, wið halineſſe of heorte.

Þus, wummon, ȝef þu haueſt were efter þi wil & wunne, ba, of worldeſ weole, þe ne ſchal itiden. ant hwet ȝef ha beoð þe wone, þet tu nabbe þi wil wið him, ne weole nowðer, & schalt grenin godleſ in-wið westi waheſ, & te breades wone brede þi bearn-team; & teke þiſ, liggen under la [leaf 64, back] ðeſt mon, þet, þah þu hefdeſt alle weole, he went hit te to weane; for, beo hit nu, þet te beo richedom riue, & tine wide wahes wlonke & weolefule, & habbe monie vnder þe, hirdmen in halle, & ti wereſ beo þe wrað, oðer iwurðe þe lað, ſwa þet inker eiþer heaſci wið oþer; Hwet worltlich weole mei beo þe wunne? Hwen he bið ute, haueſt aȝein hiſ cume, ſar, care, & eie. Hwel he bið et hame, alle þine wide wanes þuncheð þe to nearewe; his lokunge on ageaſteð þe; hiſ ladliche mirð, & hiſ untohe bere makeð þe to agriſen. Chit te & cheoweð þe, & ſcheomeliche ſchent te; tukeð þe to biſmere, aſ huler hiſ hore; beateð þe & buſteð þe, aſ hiſ ibohte þrel & hiſ eðele þeowe. þine baneſ akeð þe, & ti fleſch ſmeorteð þe,

þin heorte wið-inne þe ſwelleð of ſar grome, & ti neb utewið tendreið ut of teone. hwuch ſchal beo þe ſompnunge bituhen ow i bedde? Me þeo þe beſt luuieð, ham to-beoreð ofte þrin, þah ha na ſemblant ne makien ine marhen; ant ofte of moni nohtunge, ne luuien ha ham neauer ſwa, bitterliche bi ham ſeolf teonið eiðer. heo ſchal hiſ wil, muchel hire unwil, wið muche weane ofte. alle hiſ fulitohchipeſ & hiſ unhende gomeneſ—ne beon ha neauer ſwa wið fulðe bifunden, nomeliche i bedde—ha ſchal, wulle ha, nulle ha, þo [leaf 65] lien ham alle. Criſt schilde euch meiden to freinin oþer to wilnin forte witen hwucche ha beon! for þeo þe fondið ham meaſt, ifinðeð ham forcuðeſt, & cleopieð ham ſelie iwiſſ þe nuten neauer hwet hit iſ, ant heatieð þet ha hantið. ah hwa-ſe lið i leifen deope biſuncken, þah him þunche uuel þrof, he ne ſchal nawt up acouerin hwen he walde.

Biſih þe, ſeli wummon, beo þe cnotte icnut eaneſ of wedlac, beo he cangun oðer crupel, beo he hwuch-ſe eauer beo, þu moſt to him halden. ȝef þu art feier, & wið gleade chere bi-cleopeſt alle feire, ne ſchalt o nane wiſe wite þe wið unword, ne wið uuel blame. ȝef þu art unwurðliche ilatet, þu maht, ba to oþre & to þi were, iwurðen þe unwurðre. ȝef þu iwurðeſt him unwurð, & he aſ unwurð þe, oðer ȝef þu him muche luueſt & he let lutel to þe, hit greueð þe ſe ſwiðe þet tu wult, inoh reaðe, aſe monie doð, makien him poiſun, & ȝeouen bale ibote ſtude. oðer hwa-ſe ſwa nule don, medi wið wicchen,

& forſaken, forte drahen hiſ luue towart hire, criſt & hire criſtendom, & rihte bileaue.

Nu, hwet bliſſe mei þeoſ bruken, þe luueð hire were wel, & ha habbe hiſ laððe, oþer cunqueari hiſ luue o þulliche wiſe? Hwenne ſchuld ich al habben [leaf 65, back] irikenet þet ſpringeð bituhe þeo þe þus beoð iȝederet? ȝef ha ne mei nawt temen, ha iſ icleopet gealde. hire lauerd luueð hire & wurðgeð þe leaſſe; & heo, aſ þeo þet wurſt iſ, þrof bi-wepeð hire wurðeſ, & cleopeð ham wunne & weolefule þe temeð hare teameſ.

Ah nu iwurðe hit al þet ha habbe hire wil of ſtreon, þet ha wilneð; & loki we hwuch wunne þrof hire iwurðe. I þe ſtreonunge þrof, iſ anan hire fleſch wið þet fulþe ituket, aſ hit iſ ear iſhawet. I þe burðerne þrof, iſ heuineſſe, heard ſar, eauer umbe ſtunde; In hiſ iboreneſſe, alre ſtiche ſtrengeſt, & deað oðer hwileſ; in hiſ foſttrunge forð, moni earm hwile. Sone ſe hit lihteð i þiſ lif, mare hit bringeð wið him care þen bliſſe, nomeliche to þe moder; for ȝef hit iſ miſboren, aſ hit ilome ilimpeð, & wonti ei of hiſ limen, Oðer ſum miſ-feare, hit iſ ſorhe to hire, & to al hiſ cun ſcheome, upbrud in uuel muð, tale bi mon alle. ȝef hit wel iboren iſ, & þuncheð wel forlich, fearlac of hiſ lure iſ anan wið him iboren; for niſ ha neauer bute care leſte hit miſfeare, a þet owðer of ham twa ear leoſe oþer. ant ofte hit itimeð þet tet leoueſte bearn, & iboht bitterlukeſt, ſorheð & ſweameð meaſt hiſ ealdren on ende. Nu hwet wunne haueð þe

moder? þe [leaf 66] haueð, of þet for-ſchuppet bearn, ſar & ſcheome baðe; & fearlac of þet forðlich, a þet ha hit leoſe for gode, þah hit nere neauer for godeſ luue, ne for hope of heouene, ne for dred of helle.

Þu ahteſte, wummon, þiſ werc, for þi fleſcheſ halſchipe, for þi licomeſ luue, & ti bodieſ heale, ouer alle þing to ſchunien; for, aſe ſeinte pawel ſeið,

"Euch ſunne þet me deð iſ wiðute þe bodi,"

bute þiſ ane. alle þe oþre ſunen ne beoð bute ſunnen; ah þiſ iſ ſunne, & ec uncumelecheð þe, & unwurdgeð þi bodi, ſuleð þi ſawle, & makeð ſchuldi towart godd, & fuleð þi fleſch ec. gulteð o twa half: wreaðeſt þen al-wealdent wið þet ſuti ſunne, & deſt woh to þe ſeolf, & tu al willeſ ſe ſcheomeliche tukeſt.

Ga we nu forðre, & loki we hwuch wunne ariſeð þrefter i burþerne of bearne, hwen þet ſtreon in þe awakeneð & waxeð. & hu monie earmðen anan awakeneð þerwið, þe wurcheð þe wa inoh, fehteð o þi ſeolue fleſch, & weorrið wið feole weanen o þin ahne cunde. þi rudie neb ſchal leanin, ant aſe greſ grenin. þine ehnen ſchule doſkin, & underneoðe wonnin; & of þi breineſ turnunge þin heaued aken ſare. Inwið i þi wombe, ſwelin þi butte, þe bereð þe forð aſ a weater-bulge; þine þearmeſ þralunge, & ſticheſ i þi lonke, & i þi lendene ſar eche riue, [leaf 66, back] heuineſſe in euch lim. þine breoſteſ burþerne o þine twa pappeſ, & te milc ſtrunden þe þe of ſtrikeð. Al iſ, wið a weolewunge, þi wlite ouerwarpen. þi muð iſ bitter, & walh al þet tu cheoweſt. ant

hwet ſe þi mahe hokerliche underueð; þet iſ, wið unluſt, warpeð hit eft ut. In-wið al þi weole, & ti wereſ wunne, forwurðeſt. a, wrecche! þe careſt aȝein þi pinunge þraen bineomeð þe nahteſ ſlepeſ. Hwen hit þenne þer-to kimeð, þet ſore ſorhfule angoiſe, þet ſtronge & ſtinkinde [sic] ſtiche, þet unroleſ uuel, þet pine ouer pine, þet wondrinde ȝeomerunge. hwil þu ſwencheſt ter-wið, & þine deaðeſ dute, ſcheome teke þer ſar, wið þe alde wifeſ ſcheome creft, þe cunnen of þet waſið. hwas help þe bihoueð, ne beo hit neauer ſe uncumelich. & nede moſt hit þolien þet te þer-in itimeð. Ne þunche þe nan uuel of; for we ne edwiteð nawt wifeſ hare weanen, þet ure alre modreſ drehden on uſ ſeoluen; Ah we ſchawið ham forð forte warni meiðneſ, þet ha beon þe leaſſe efterwart ſwuch þing, & witen her-þurh þe betere, Hwet ham beo to donne.

Efter al þiſ, kimeð of þet bearn ibore þus, wanunge & wepunge, þe ſchal abute midniht makie þe to wakien, oðer þeo þe hire ſtude halt, þe þu moſt forcarien. & hwet þe cader fulðen & bearmeſ [leaf 67] umbe ſtunde? to feſkin & to foſtrin hit ſe moni earm hwile. & hiſ waxunge ſe let, & ſe ſlaw his þriftre; & eauer habbe ſar care, & lokin efter al þis hwenne hit forwurðe, & bringe on hiſ moder ſorhe. þah þu riche beo, & nurrice habbe, þu moſt, aſ moder, carien for al þet hire limpeð to donne. þeoſe & oþre earmðen þe of wedlac awakenið, Seinte pawel bilukeð in ane lut wordeſ: Tribulacioneſ carniſ, & cetera. þet iſ, on

engliſch :

"þeo þet þulliche beoð, ſchulen derf drehen."

Hwa-ſe þencheð on al þiſ, & o mare þet ter iſ, & nule wiðbuhe þet þing þet hit al of awakeneð, ha iſ heardre iheortet þen adamantineſ ſtan, & mare amead, ȝef ha mei, þen iſ meadſchipe ſeolf. hire ahne fa & hire feont, heateð hire ſeolfen.

Lutel wat meiden of al þiſ ilke weane of wifeſ wa, wið hire were; ne of hare were ſe wleateful þe ha wurcheð i meane; ne of þet ſar ne of þet ſuti i þe burþerne of bearn, & hiſ iboreneſſe; of nurriceſ weccheſ, ne of hire wa-ſiðeſ of þet fode foſtrunge; hu muchel hit iſ ed eaneſ, In hiſ muð famplin, nowðer to bigan hit, ne hiſ cader cluteſ; þah þiſ beon of to ſpeokene vnwurðliche þingeſ, þeſ þe mare ha ſchawið i hwuch þeodom wifeſ beoð, þe þullich mote drehen, [leaf 67, back] ant meidneſ, i hwuch freodom, þe freo beoð from ham alle. ant hwet ȝef ich eaſki ȝet, þah hit þunche egede, hu þet wif ſtonde, þe ihereð, hwen ha kimeð in, hire bearn ſchreamen, ſið þe cat et te fliche, & ed te hude þe hund? hire cake bearnen o þe ſtan, & hire kelf ſuken; þe crohe eornen i þe fur, & te cheorl chideð. þah hit beo egede iſahe, hit ah, meiden, to eggi þe ſwiðe þer-frommart, for nawt ne þuncheð hit hire egede þet hit fondeð. Ne þerf þet ſeli meiden þet haueð al idon hire ut of þullich þeowdom, aſ godeſ freo dohter, & hiſ ſuneſ ſpuſe, drehe nawiht ſwuccheſ. for þi, ſeli meiden, for-ſac al þulli ſorhe for utnume mede, þet tu ahteſt to don wið-vten euch hure.

For nu ich habbe ihalden min biheaſte þruppe: þet ich walde ſchawin wið falſchipe iſmeðet, þet te moni an ſeið & þuncheð þet hit ſoð beo, of þe ſelhðe & te ſy þet te iweddede habbeð; þet hit ne feareð nawt ſwa, aſ weneð þet ſið utewið; ah feareð al oðer weiſ, of poure ba & riche, of laðe ba & leoue; þet te weane ihwer paſſeð þe wunne, & te lure ouer al, al þe bigete.

Nu, þenne, ſeli meiden, þet dauið cleopeð

"dohter,"

iher þi feader, & hercne hiſ read, þet he þe i þe frumðe of þiſ writ readde:

"forȝet ti folc"

þet liheð þe of wereſ & worldeſ wunne,—þet beoð þine þohteſ, þe ſwikelliche lea [leaf 68] ðieð þe towart alle weane,—

"& forſac þi feader huſ,"

as hit iſ þruppe iopenet, & tac þe to him treowliche. wið him þu ſchalt wealden, aſ wið þi were iweddet, worlt buten ende, heouenliche wunnen. Eadi iſ hiſ ſpuſe, hwaſ meiðhad iſ unwemmet, hwen he on hire ſtreoneð; & hwen ha temeð of him, ne ſwinkeð ne ne pineð. Eadi iſ þe were hwen nan ne mei beo meiden bute ȝef heo him luuie, ne freo bute ȝef heo him ſerui; hwaſ ſtreon iſ undeaðlich, & hwaſ marheȝeue iſ þe kinedom of heouene. Nu, þenne, ſeli meiden, ȝef þe iſ weole leof, nim þe him to lauerð, þet wealdeð al þet iſ, & weſ, & eauer ſchal iwurðen; for þah he beo richeſt, him ane, ouer alle, þe alre meaſte poure þe him to were cheoſeð, iſ him wel icweme.

ȝef þet tu wilneſt were þe muche wlite habbe, nim him of hwaſ wlite beoð awundret-of þe ſunne & te mone, up-o hwaſ nebſcheft þe engleſ ne beoð neauer fulle to bihalden; for, hwen he ȝeueð feierlec to al þet iſ feier in heouene & in eorðe, Muchele mare he haueð, wið-uten ei etlunge, ethalden to him ſeoluen; & þah hwen he þus iſ alre þinge fehereſt, he underueð bliðeliche, & bicluppeð ſwoteliche, þe alre ladlukeſte, & makeð ham ſeoueſiðe ſchenre þen þe ſunne.

ȝef þe were leof ſtreon, nim þe to him, under hwam þu ſchalt, i þi meiðhad, te [leaf 68, back] men dehtren & ſunen of gaſteliche teameſ, þe neauer deie ne mahen, ah ſchulen aa biuore þe pleien in heouene; þet beoð, þe uertuz þet he ſtreoneð in þe þurh hiſ ſwete grace, aſ rihtwiſſneſſe & warſchipe aȝeineſ unþeaweſ; Meſure & mete, & gaſtelich ſtrengðe to wiðſtonde þe feond, Ant aȝein ſunne; Simplete of ſemblant, buhſumneſſe & ſtilðe, þolomodneſſe, & reowfulneſſe of euch monneſ ſorhe; gleadſchipe i þe hali gaſt, & peſ i þi breoſte of onde & of wreadðe, of ȝiſceunge & of euch unþeaweſ weorre; Metelec & miltſchipe, & ſwotneſſe of heorte, þe limpeð alre þinge beſt to meihadeſ mihte. þiſ iſ meideneſ team, godeſ ſune ſpuſe, þet ſchal áá libben & pleien buten ende biuoren hire in heouene.

Ah þah þu, meiden, beo wið unbruche of þi bodi, & tu habbe prude, onde, oðer wreadðe, ȝiſceunge, oðer wac wil, inwið heorte, þu forhoreſt te wið þe unwiht of helle, & he ſtreoneð on þe þe team

þet tu temeſt. Hwen þi were, al wealdent, þet tu þe to weddeſt, ſið & underſtont tiſ, þet hiſ fa forlið þe, & þet tu temeſt of him þet him iſ teame laðeſt, he forheccheð þe anan—aſ hit niſ na wunder—& cweðeð þe al cwite him þet tu of temeſt; Ne kepeð he wið na mon, & hure wið hiſ famon, nan half dale. þe luuieð eawiht [leaf 69] buten him, ant hwet-ſe ha for him luuieð, ha wreaðeð him ſwiðe.

Ouer alle þing, wite þe þet tu ne temi prude, bi þeſ deofleſ ſtreonunge, for heo, of alle unþeaweſ, iſ hiſſ ealdeſte dohter. Earſt ha wakenede of him þe ȝet he weſ in heouene, for neh wið him euen ald; & ſwa hire keaſte ure feader, ſone ſe ha ibore weſ, from þe heſte heouene into helle grunde bute couerunge, & makede of heh engel, eatelukeſt deofel. þe þus adun duſte hire heouenliche feader, hwet wule he don bi hire eorðliche modreſ, þe temeð hire in horedom of þen laðe unwiht, þe hellene ſchucke. Hwen godd ſe wracfulliche fordemde hiſ heh engel þe ſtreonede hire in heouene, hwet wule he don bi þet lam, & wurmene mete, þe of þe deofel temeð hire in eawbruche on eorðe?

ȝef þu haueſt, wið meiðhad, meokelec & mildſchipe, godd iſ i þin heorte. ah ȝef þer iſ ouerhohe oðer ei prude in, he iſ utlahe þrof; for ne muhen ha naneſ weiſ beddin in a breoſte; ne ne maken nawt ſomet eardin in heouene. þeonne godd weorp hire, ſone ſe ha iboren weſ; & aſ þah ha nuſte hwuch wei ha come þeonewart, ne con ha neauer mare ifinden nan wei aȝeinwart. ah earmðe her

on eorðe, bihalt eche wununge alle hire modreſ, al beon ha meidneſ, wið hare awen [leaf 69, back] riede [sic] feader in inwarde helle. wite þe, meiden, wið hire! ha cwikede of cleane cunde, aſ iſ in engleſ euene, & cleaneſte breoſten bredeð hire ȝetten. þe beſte ha aſaileð; & wel ha der hopien to beo kempe ouer mon, þe ouercom engel. Niſ ha nawt i claðeſ, ne i feahunge utewið, þah hit beo merke þrof, & makunge oðer hwileſ; ah under hwit oðer blac, & aſe wel under grei, aſe under grene, & áá ha luteð i þe heorte. Son ſe þu teleſt te betere þen an oðer— beo hit hweruore ſe hit eauer beo,—& haueſt of ei ouerhohe, & þuncheð hofleſ & hoker of eawt þet me ſeið þe oðer deð ȝetten, þu merreſt þin meiðhad, & brekeſt ti wedlac towart godd, & of hiſ fa temeſt.

Ne tele þu nawt eðelich, al beo þu meiden, to widewen ne to iweddede; for, alſwa aſ a charbuche iſ betere þen a iacinct i þe euene of hare cunde, ant þah iſ betere a briht iacinct þen a charbucle won, al-ſwa paſſeð meiden, onon te mihte of meiðhad, widewen & iweddede; & tah iſ betere, a milde wif oðer a meoke widewe, þen a prud meiden; for þeoſ, for hare ſunnen þet ha i fleſcheſ fulðe folhið, oþer fulieð, leoteð ham lahe & eðliche, & beoð ſare of-dret of godeſ luðere eie; Ant al þe eadi ſunegilt Marie magdaleine, wið bittre wopeſ, bireowſeð hare gulteſ, & in-warðluker luuieð godd, alſwa aſ heo [leaf 70] dude, for hare forȝeueneſſe; & te oðre þe haldeð ham unforgult, & cleane, beoð aſe ſikere unluſti & wlecche, unneaðe i godeſ luue, wið-uten euch heate

of þe hali gaſt, þe bearneð ſe lihte, wið-vte waſtinde brune in alle hiſ icorene; & te oþre, in an heate of an honthwile, beoð imelt mare & iȝotten i godd, þen þe oþre in a wlecheunge al hare lif-ſiðen.

For-þi, eadi meiden, godeſ ſunes ſpuſe, ne beo þu nawt truſt ane to þi meidhad, wið-uten oðer god & þeawfule mihteſ, & ouer al, miltſchipe & meokeſchipe of heorte, efter þe forbiſne of þet eadi meiden ouer alle oðre, Marie, godeſ moder. for, þa þe heh engel Gabriel grette hire, & brohte hire to tidinge of godeſ akenneſſe, Loke hu þah ha lette hire, þa ha ontſwerede þus, bi hire ſeoluen:

"Efter þi word,"

quoð ha,

"mote me iwurðen! low, her mi lauerdeſ þrel."

ant tah ha ful were of alle gode þeaweſ, ane of hire meokelec ha ſeide & ſong to elizabeth:

"for mi lauerd biſeh þiſ þufteneſ meokelec, me ſchulen cleopien,"

quoð ha,

"eadi, alle leoden."

Nim ȝeme, meiden, & underſtont her-bi, þet mare for hire meokelec þen for hire meiðhad, ha lette þet ha ifont ſwuch grace ed ure lauerd. for al meiðhad, meokelec iſ muche wurð; & meiðhad wið-uten hit iſ eðelich & unwurð; for alſwa iſ meiden i meiðhad, bu [leaf 70, back] te meokeſchipe, aſ iſ, wid-ute liht, eolie in a lampe. Eadi godeſ ſpuſe! haue þeoſ ilke mihte, þet tu ne þunche þeoſtri, ah ſchine aſe ſunne & ti wereſ ſihðe. feahi þi meiðhad wið alle gode þeaweſ, þe þuncheð him feire.

Haue eauer i þin heorte þe eadieſte of meidnes, & meiðhades moder; & biſech hire áá þet ha þe lihte, & ȝeoue luue & ſtrengðe forte folhin

i meiðhad hire þeaweſ. þench o ſeinte katerrine, o ſeinte Margarete, ſeinte Enneiſ, Seinte Iuliene, & ſeinte cecille, & o þe oþre hali meiðneſ in heouene; hu ha nawt ane-ne forſoken kingeſ ſuneſ & eorleſ, wið alle worldliche weolen & eorðliche wunnen, ah þoleden ſtronge pinen ear ha walden neomen ham, & derf deað on ende. Þench hu wel ham iſ nu, & hu ha bliſſið þeruore bituhe godeſ earmeſ, cweneſ of heouene! ant ȝef hit eauer timeð þet tu licomeſ luſt, þurh þe falſe feont, leaðie towart fleſliche fulðen, ontſwere i þi þoht þus. `Ne geineð þe nawt, ſweoke! þullich ich chulle beon in meideneſ liflade, ilich heouene e engel. Ich chulle halde me hal, þurh þe grace of godd, aſ cunde me makede, þet paraiſe ſelhðe underuo me, al ſwuch, aſ weren, ear ha agulten, hiſ eareſte hinen. Allunge, ſwuch ich chulle beon aſ iſ mi deore leofmon, mi deorewurde la [leaf 71] uerd, & aſ þet eadi meiden þe he him cheaſ to moder. al ſwuch ich chulle wite, treowliche unwemmet, aſ ich am him iweddet. ne nulle ich nawt, for a luſt of ane lutle hwile, þah hit þunche delit, awei warpe þet þing, hwaſ lure ich ſchal biremen wið-vten couerunge, & wið eche brune abuggen in helle. þu wrenchfule ful wiht! al for nawt þu prokeſt me to for-gulten, & forgan þe bliſſe up-o bliſſe, þe crune up-o crune, of meideneſ mede; & willeſ & waldeſ warpe me aſ wrecche i þi leir-wite; &, for þet englene ſong of meiðhadeſ menſke, wið þe & wið þine greden áá, & granin, i þe eche grure of helle.

ȝef þu þus ontſwereſt to þi licomeſ luſt & to þe feondeſ fondunge, he ſchal fleo þe wið ſcheome. ant ȝef he alleſ efter þiſ, inoh reaðe, et-ſtonde & halt on to eili þi fleſch & prokie þin heorte, & ti lauerd godd hit þeaueð him to muchli þi mede; for, aſ ſeinte pawel ſeið, `ne bið nan icrunet, bute hwa-ſe treoweliche i þulli feht fehte, & wið ſtrong cokkunge ouercume hire ſeolf' ; for þenne iſ þe deofel, wið hiſ ahne turn, ſcheomeliche awarpen. hwen þu, aſ þe apoſtle ſeið, ne ſchalt tu beon icrunet, bute þu beo aſailet; ȝef godd wule cruni þe, he wule leote ful wel þe [leaf 71, back] unwiht aſaili þe, þet tu earni þer-þurh, Kempene crune. for-þi hit iſ þe meaſt god, þet, hwen he greued þe meaſt, & towart te wið fondunge wodeluker weorreð, ȝef þu wel wriſt te under goder [sic] wengen; for, þurh hiſ weorre, he ȝarkeð þe, unþonc in hiſ teð, þe bliſſe & te crune of criſteſ icorene. Ant ihesu criſt leue hire, þurh þi bleſcede nome, alle þeo þe leaueð luue of lami mon, forte beon hiſ leofmon; & leue ham ſwa hare heorte halden to him, þet hare fleſcheſ eggunge, ne þe feondeſ fondunge, ne nan of hiſ eorðliche limen, ne wori hare heorte wit, ne wrenche ham ut of þe wei þet ha beoð in iȝongen; & helpe ham ſwa in him to hehin towart heouene, a þet ha beon iſtihe þider, aſ hare brudlac ſchal, in al þet eauer ſel iſ, wið þene ſeli brudgume þet ſiheð alle ſelhðe of, ſitten buten ende!

AMEN!