The storie of Asneth : an unknown Middle English translation of a lost Latin version / [ed. Henry Noble MacCracken].

Vincenti Bellovacensis Speculum Historiale ex Libro vjto., cap∣itulis cxviii-cxxiiii.

cxviii.

De sublimacione eiusdem (Josephi) et arrogancia As∣senech. Joseph xxx annorum erat cum stetit coram pharaone somnoque eius exposito, sublimatus & dux egipti constitutus .s. anno iacob cxxi, ut postea potebit ac pro hoc anno tercie etatis .cclxxxvi. mundi uero secundimillesimo .cc. et .xxix. Dedit autem ei pharao uxorem assenech filiam putifar uirginem ex qua nati sunt ei filii manasses & effraim. Inter hec autem apis rex argiuorum in egipto menphin condidit. Ex historia Assenech. In primo autem anno .vii. annorum pubertatis misit pharao ioseph ut congregaret frumenta, qui uenit in fines elyopoleos, cuius regionis princeps erat putifar sacerdos princeps satraporum, & consiliarius pharaonis huius filia erat assenech pulcra super omnes uirgines terre per omnia similis filiabus hebreorum. elata & superba. despiciens omnes virorum quam etiam nullus unquam uiderat uirorum. Erat enim turris coniuncta domni putifaris magna

& excelsa. super quam erat cenaculum, habens Thalamos x. quorum primus magnus & decorus lapidibus porfireticis stratus. parietes lapidibus preciosis induti loquearia aurea & erant intus egipciorum (decorum) aurei & argentei quos colebat assenech & timebat & quotidie eis immolabat. Secundus Thalamus seruabat ornatus assenech in auro & argento & lapidibus et lintheaminibus preciosis. Intercio Thalamo erant omnia bona terre erat enim promptuarium assenech. reliquae vii.vii. uirginum erant quae illi seruiebant pulcre uirgines quibus locutus non erat uir. neque puer masculus. In Thalamo as∣senech erant tres fenestre. prima magna ualde perspiciens ad orientem.

secunda ad meridiem. tercia ad aquilonem. erat ibi lectus aurens stratus peplis purpureis. auro tetis ex iacincto & purpura & bysso. in quo dormiebat assenech sola. & uir nunquam sederat super illum & erat atrium magnum in circuitu domus. cuius paries excelsus ualde. lapidibus quadratis erat constructus. in quo atrio erant quatuor porte

ferree quas custodiebant simul xviii uiri fortissimi iuuenes armati. erat in dextra parte atrii fons aque uiuentis & deorsum fontis cisterna suspiciens eius aquam. et irrigans omnes arbores in atrio plantatas. que pulcre erant et fructiferi. erat autem assenech magna ut sara speciosa ut rebecca, formosa ut rachel.

cxix.

De hoc quod ioseph de cultura ydolorum redarguit. Misit ergo ioseph ad putifarem nuncium quod uellet diuertere ad domum eius. et gauisus est putifar. et dixit filie sue quod ueniret ioseph fortis dei et uellet eam illi tradere uxorem. Que indignata respondit. se nolle dari uiro captivo. sive filio regis. illis autem loquentibus uenit qui diceret ioseph adesse. & fugit assenech in cenaculum sursam. et

uenit ioseph sedens in curru. secundo. pharaonis qui erat totus aurens quem trahebat quatuor equi albi sicut niu. frenis deauratis & erat ioseph indutus tunica candida splendidissima. & palleo purpureo et auro texto. et corona aurea super caput eius. et in circuitu corone erant xii. lapides electi. super quos erant .xii. astra aureo et uirga regia in manu et ramus oliue fructu pinguissimo & uenerunt putifar & uxor eius in occursum eius & adoraverunt eum. & intrauit ioseph in atrium

& clausa sunt ostia atrii & uidit assenech ioseph & conturbata est super sermone quem dixerat de eo. & dixit. Ecce sol uenit de celo ad nos in curru suo. nesciebans quod ioseph filius dei erat. Quis enim hominum tantam potuit generare pulcritudinem. aut quis uentus mulieris tantum portare lumen. & intrauit ioseph in domum putifaris & lauerit pedes eius & ait ioseph. que est mulier illo que erat in

cenaculo ad fenestram abeat nunc de domo ista timebat enim ne molesta esset illi sicut omnes alie que certatim mittebant nuncios amoris ei cum muneribus diuersi generis.

Quos periciebat cum indignacione & iniuria & ait putifar. Domine filia mea est uirgo & odit homines omnes uirorum quem unquam uidit uir nisi ego & tu hodie. siuis ueniat & salutet te. Cogitans ergo

ioseph quod si odiebat omnem uirorum numquam ei importuna esset .ait patri eius. si uirgo est filia uestra diligo eam sic sororem meam. et ascendit mater eius ut adducaret quam statuit in conspectu ioseph, & ait pater eius. Saluta fratrem tuum qui odit omnes mulieres alienigenas sicut tu omnes uiros. & ait assenech. aue benedicto a deo excelso. benedicat te deus qui viuificat omnia. & dixit putifar filie sue

ut oscularetur ioseph quod cum illa uellet facere extendit ioseph manum suam & posuit ad pectus eius dicens. non decet uirum colentem deum uiuentem & manducantem panem uite. & calicem incorrupcionis bibentem osculari mulierem alienigenam. osculantem ore suo ydola surda & muta, et manducantem a mensa eorum panem anchonis & bibentem de spondis eorum, calicem anedras, calicem occultum. & unguentem se oleo inscrutabili.

CXX DE PENITENCIA ASSENECH ET CONSOLACIONE ANGELICA.

Avdiens assenech uerba ioseph contristata est ualde. et plorauit. et miseratus est ioseph et posuit manum super caput eius et bene∣dixit eam. & gauisa est assenech in benedictione et misit se super

lectum suum et infirmitata est pro timore et gaudia. et egit penitencias a diis quos colebat & abrenunciauit eis. Et manducauit ioseph et bibit. et cum uellet recedere uoluit eum putifar retinere una die et non posuit. sic recessit ioseph promittens se .viii. die reuersurum et accepit assenech tunicam nigram. quod erat indumentum tristicie eius quam mortuus erat frater eius minor. et clauso super se ostio fleuit

et proiecit omnia idola sua per fenestram que respiciebat ad aquilonem et omnem cenam suam regiam proiecit canibus. et posuit cineres super caput suum et super pauimentum. et fleuit amare per .vii. dies et viii. die dluculo galli cantauerunt et canes latrauerunt et prospiciens assenech per fenestram que respiciebat ad orientem uidit. et ecce stella lucifer. et prope eam fissum est celum. et apparuit lux magna. et uidens assenech cecidit in faciem suam super cineres. et ecce uir descendens de celo stetit super caput assenech. et uocauit eam ex

nomine, que pro timore non respondit. et uocauit eam secundo assenech assenech. que respondit ecce ego domine. quis es. annuncia michi. Qui ait. ego princeps domini dei. et princeps exercitus domini. surge et sta super pedes tuos et loquar ad te. at leuauit assenech caput. et ecce uir per omnia similis ioseph. stola et corona et uirga regia cuius uultus sicut fulgar. et oculi eius sicut radii solis. capilli

capitis ut flamma ignis et uidens assenech timore percussa cecidit in faciem suam. quam confortans angelus et eleuans ait. depone cilicium istud nigrum quo induta es. et cinctorium tristicie tue. saccunde lumbis tuis. et excute cineres de capite tuo. et laua faciem tuam. et manus tuas aquo uiuente et orna te ornamentis tuis et loquar ad te. que cum ornasset se festinanter rediit ad angelum. cui angelus. denuda caput tuum a tristro quam uirgo es. confortare et gaude assenech uirgo. quum nomen tuum scriptum est in libro uiuencium et non delebitur in eternum ecce ab hodierna die renouata es et uiuificata. et man∣ducabis

panem benedictionis et potum bibes incorrupcionis que ungeris crismate secundo. Ecce dedi te hodie sponsam ioseph et nomen tuum non uocabitur amplius assenech sed multi refuggi. nam penitencia exorauit pro te altissimum que est filia altissimi. uirgo hylaris ridens super et modesta. Cumque quereret assenech ab angelo nomen eius. respondit nomen meum scriptum est digito dei in libro altissimi. et

omnia que in libro illo scripta sunt ineffabilia sunt. nec conuenit homini mortali ulla auoire illa ulla dicere.

CXXI DE MENSA ET FAVO QVEM ILLA APPOSVIT ANGELO.

Et ait assenech tenens summitatem pallii eius. si inueni gratias in oculis tuis sede nunc paululum super lectum istum super quem nemo unquam sedit et preparabo tibi mensam. et dixit angelus affer

cito. et apposuit panem et uinum suaue oleris uetus et mensam nouam. et ait angelus affer michi et fauum mellis Cumque illa contristata staret eo cum fauum non haberet, ait ei angelus. intra in cellarium tuum et inuenies fauum mellis super mensam tuam. et inuenit fauum candidum sicut niuem et mel mundissimum et odor eius suauis. et ait assenech. domine non haberam, sed dixisti ex ore tuo sancto et

factum est. unde et odor eius est sicut spiramen oris tui. et subrisit angelus super intelligenciam assenech. et extensa manu tetigit eius dicens. beata es tu quam dimisisti idola et credidisti in deum unum et beati aduenientes domino deo in penitencia. quam comederet de hoc fauo quem fecerunt apes paradisi dei, de rore rosaru, in paradiso.

et ex hoc comedunt omnes angeli dei. et quicunque ex illo comederint non morientur in eternum. et extensa manu confregit de fauo partem minimam et conedit ipse. reliquum—que dedit in os assenech et dixit. Ecce comedisti panem uite et uncta es crismate sacro. et ab hodierno die carnes tue renouabuntur et ossa tua sanabuntur. et uterus tua erit indeficiens. et iuuentus tua senectutem non uidebit. et pulcritudo

tua non deficiet et eris sicut metropolis edificata omnium confugiencium ad nomen domini dei omnipotentis regis seculorum et extendit manum et tetigit fauum quem fregerat et factus est totus integer sicut prius. Extensaque manu dextra tetigit digito suo indice summitatem mellis prospicientem uersus orientem. et retraxit digitum suum ad seipsum. et induxit super extremum faui quod respiciebat ad occasu, et uia

digiti eius facta est in sanguinem. Extendit manum suam secundo & tetigit summitate digiti sui fauum mellis iuxta partem respicientem ad aquilonem. & traxit eum super partes respicientes ad meridionem et facta est uia digiti eius in sanguinem. aspiciente assenech et ait. inspice fauum. et exierunt de fauo apes multe candide sicut nix. et ale earum purpuree sicut iacinctus circumdederunt omnes assenech &

operabant in manibus eius fauum mellis & manducauerunt ex eo. et ait angelus apibus. ite in locum uestrum. & abierunt omnes uersus orienten in paradisum. & ait angelus. sic erunt omnia uerba que locutus sum ad te hodie. et extendit tercio angelus manum suam & tetigit fauum. et ascendit ignis de mensa & comedit fauum & mensam non tetigit. & fragrancia faui dulcis ualde facta est.

CXXII DE BENEDICCIONE VII. VIRGINUM ET CONIUGIO ASSENECH.

Et dixit assenech ad angelum. domine sunt michi vii. uirgines nutrute mecum ab infancia & una nocte mecum genite. uocabo eas & benedices eas sicut me. quas ille iussit uocari. & benedixit eas dicens. benedicat uos dominus deus altissimus & sitis sicut vii columne ciuitatis refugii. & iussit angelus assenech ut leuaret mansas. quam cum leuatam

se ponere pergeret recessit angelus ab oculis eius. & reuersa uidit sicut currum. iiii, equorum procedentem uersus orientem in celum. Cumque oraret assenech ut indulgeret ei cum tam audaciter locuta erat cum eo. ecce unus adolescens ex famulis putifaris nunciauit dicens. ecce ioseph dei fortis uenit. iam enim procursor eius est ad portas atrii nostri. festinauitque assenech in occursum ioseph & stetit in ypodromio

domus & cum intrasset ioseph atrium saltauit eum assenech. & dixit ei uerba que erat locutus angelus ad se & lauit pedes eius. Crastina die rogauit ioseph pharaonem assenech in uxorem & dedit eam illi pharao & imposuit eis coronas aureas meliores quas habebat & fecit eos osculari ad inuicem & fecit eit nupcias & cenam magnam ultra vii. dies & precepit ut nemo faceret opus in diebus nupciarum ioseph. &

uocauit filium dei & assenech filiam altissimi. COMMESTOR. Nati sunt ei filii duo priusquam e ueniret fames. & uocauit primum manasses quod est obliuio. dicens obliuisci me fecit deus laborum meorum & domus prioris mei. secundum uocauit effraim quod est fructificacio dicens Crescere me fecit dominus in terra paupertate mee.

CXXIII. DE DESCENSU ISRAHEL IN EGIPTUM ET SEDVC∣CIONE DAN & GAD. EX HISTORIA SACRA.

Itaque cum per vii annos ubertatis collegisset ioseph frumentum & ingrueret fames super omnes terrarum. Iuxta somnii coniectura. apperuitque horrea. uendiditque egipciis. insuper & hisque de aliis ad emendum ueniebant prouinciis. inter quos fratres suos agnoscens. sed ab eis incognitus. durius allocutus est eos. exploratores eos esse dicens id est explora∣torum

pena dignos maximeque si de beniamin uera non dicerent de quo timeret quod & in eum aliquid deliquissent. quo tandem ab eis cum muneribus adducto. seipsum illis cum fletu innotuit. uultuque ac uerbus placidissimum. Datis insuper muneribus patrem ad se uenire mandauit iacob itaque per uisionem a domino confortatus descendit in egiptum cum lxvi animalibus. ita quod ipse cum eis & ioseph cum

duobus filiis simliter fuerunt lxx. Eratque cxxx annorum quam ioseph eum in conspectu pharaonis introduxit. eique terram gesen ad habitandum dedit.

EX PARVA GENESI.

In anno secundo famis mense ii xxi die mensis uenit israel in egiptum eum uniuersa cognacione sua. intrauit terram gesen. uidit que assenech iacob & admirata. quum senectus eius

erat speciosa sicut iuuentus. Erat quippe caputeius candidissima sicut nix. et barba candida sedens super pectus eius. oculi eius ful∣guarantes. & nerui eius & humeri et brachia firma. genua & crura et pedes ut gigantis et benedixit eis iacob et osculatus est. Et reuersi sunt post prandium ioseph et assenech in domum. et leui cum eis et symeon. Et cum uidisset filius pharaonis assenech in domo patris sui

deambulantem. exarsit in pulchritudine eius. et locutus est leui et symeon ut interficeret ioseph. et haberet eam uxorem quam illi debebatur. et daret eis aurum et argentum multum. Qui non intend∣erunt in sermones eius. et cepit filius pharaonis accusare ioseph apud fratres suos dan .et gad. qui erant filii ancilarum iacob. dicens se audisse ioseph dicentem apud pharaonem quod post mortem patris sui destrueret eos. ne esset heredes cum fratribus suis. eo quos filii ancillarum. et eum uendidissent ysmahelitis et inuiderent ei. per∣suasitque eis ut interficerent ioseph. et ipse interficeret pharaonem

patrem suum qui tanquam pater ioseph. Quod cum uellet facere nocte prohibuerunt custodes patrus sui introire ad eum dicentes. pater tuus doluit caput et non dormit et prohibuit nobis ne quis ad eum intraret. nec etiam armatis perrexit ad locum insidiarum ubi erant dan et

gad. quum illuc debebant pergere ioseph et assenech dc. viris qui omnes ab insidiis trucidati sunt preter unum qui fugit ad symeon et leui. assenech autem fugit in curru et cum ea beniamin. Symeon autem et leui assumentes omnes qui secum erant armatos persecuti sunt eos. Et irruerunt in eos subito et plurimos occiderunt. Dan autem et gad absconsi sunt in densitate calami.

CXXIIII DE MORTE PHARAONIS ET IACOB ET IOSEPH. HELINANDUS IIII LIBRO.

Anno principatus ioseph xii mortuus est pharao sub quo uiverat ioseph. quem commestor altero nomine dicit appelatum nefrem. De huius autem morte sic dicit historia assenech. post illud bellum sive superius memoratum inter filium pharaonis et

symeonem et leui, beniamin inquit sedens in curru cum assenech uidens filium pharaonis uenientem contra se ut tolleret assenech lapidem de torrente arripiens, percussit eum in ceruice sinistra. et ededuxit eum de equo super terram. qui mortuus postea uidens beniamin symeonem et leui uenientes confortatus est. qui querebant fratres suos dan et gad ut interficerent eos. quorum ira conpescuit. illi uero leuantes filium pharaonis a terra. lauerant plagam eius ligauerunt eam et

duxerunt eum ad patrem suum pharaonem. et narrauerunt omnia uerba hec. pharao uero gratias egit quod non interfecerunt eum. tercio die uero mortuus est filius pharaonic de uulnere. Et pharao non multo post mortuus est dolore mortis filii sui annorum, xcix. Et reliquit regnum suum ioseph qui regnauit pro paruo in egipto annis xlviii. et post hoc dedit dyadema filio pharaonis qui erat ad ubera quum mortuus est pharao et ioseph nuncupatus est pater eius in terra egipti.