Page [unnumbered]
George Ashby's Poems.
I. A Prisoner's Reflections, A.D. 1463.
MS. R. 3. 19, Trin. Coll. Camb., leaf 41 a.
The University of Michigan Library provides access to these materials for educational and research purposes. These materials are in the public domain. If you have questions about the collection, please contact [email protected]. If you have concerns about the inclusion of an item in this collection, please contact [email protected] .
DPLA Rights Statement: No Copyright - United States
MS. R. 3. 19, Trin. Coll. Camb., leaf 41 a.
MS. Mm. IV. 42, leaf 2 a, Cambridge University Library.
[P]resens Libellus compilatus, extractus et anglicatus in Balade per Georgium Asshby, nuper Clericum Signeti [George Ashby, late Clerk of the Signet to Queen Margaret,] Suppreme domine nostre Margarete, dei gratia Regine Anglie, etc. ex bona voluntate, Amore et cordiali affec∣cione, quos ipse naturali iure gerit, tam erga celsitu∣dinem & regiam maiestatem suam & prepotissimum et excellentissimum dominum suum Edwardum, eadem [written for Edward,] gratia suppremi domini nostri Regis Henrici et eiusdem regine Consortis filium progenitum, principem wallie, [Prince of Wales.] ducem Cornubie, et comitem Cestrie, pro cuius amore et complacencia fit ista compilacio . . . . . (illegible) suum nobilem Sanguinem, sub quo Ipse a iuuentute sua hucusque & nunquam tota vita sua in alio servicio fuit tentus (?) et nutritus. Dividitur in tribus tempori∣bus, [To be divided into three parts: Past,] videlicet in tempore preterito, presenti & futuro. Tempus preteritum exortatur, sepius meminire de rebus preteritis, ita bene in legendo sacram scripturam et Cronica, sicut alias speculaciones & experiencias . . . . . . . . . Ipse potest perfecte condere bonorum factorum
bonitatem & opinionem librorum. Et miserimam ruinam malefactorum & miserorum, . . . nde se sapienter & feliciter gubernare. Tempus presens facit quomodo [Present,] se gerriet (sic) in sapiencia & pollecia deo placenti∣bus & populis suis & pro suimet ipsius securitate. Tempus futurum prouidet discrete & prudenter pro [and Future.] rebus futuris . . . . diendo se in honore beata fama et bona gubernitate et euitando dampna vituperia et in∣conueniencia . . . . etiam fore activum in pollecia et sapi∣encia . . . . subditorum securitate & bona custodia sub debita et fideli obediencia per aduisamenta edicta & [Opinions of Philosophers.] opiniones diuersorum Philosophorum, quorum nomina . . . in tractatu breuiter subscribuntur. (Much defaced.)
Docet [Perhaps for decet.] Regem satisfacere / de stipendiis stipendiariis suis [Plato.] Alioquin societas despiciet eum & dominium suum; hec Plato.
Fundamentum timoris dei est pietas hec Pitogoras.
Sitis intra et extra idem ab hiis que loquimini; [The English version runs, "Be all one within and without in that ye shall speak."] ad inuicem ne sit quod linguis exprimitis diversum ab eo quod reconditis in corde; hec Hermes.
Satis cito sit quidquid bene [MS. benet.] sit.
Facias aliis quod tibi vis fieri & non facias aliis [Do unto others as you would be done by.] Quod tibi non vis fieri; hec Socrates.
Inferas cito penam malefactoribus terre ex quo tibi constiterit de delictis (illegible) impediet regnum tuum, decapita eum publice vt alii terreantur; [MS. terrenant.] hec Hermes.
In deum statuas principia tuorum negociorum & fines; hec Gregorius.
Cum inceperis aliquid bene operare incipias deum rogare quod tibi bene succedat; hec pitagoras.
Aspectus ostendit quod iacet in corde plus quam verbum; hec Omerus.
Non exponas te ad dormiendum donec consideres opera que fecisti eadem die vt scias si errasti, et in quo, et si feceris quod non debuisti, et si inueneris quod male feceris, tristeris, et si quod bene leteris et per hoc peruenies quod sis circa deum; hec Aristotiles.
Rex iustus bene regit. Rex faciens re(c)tum & seruans iusticiam regit volunt[at]es populi et ille qui facit iuiusticiam & Violenciam regimen illius querit alius qui regnet pro eo. Oportet dominum rectificare prius seipsum quam populum suum; hec Zelon.
Decet Rem agere de nocte cogitare in bono regimine et in die perficere cognatum; et qui seruos habet seu subiectos & eos bene gubernat hunc super tuam miliciam statue principem, et qui hereditates possidet et eas de∣center procurat super prouenientibus tuis ipsum pro∣cu[ra]torem constituas; hec Plato.
Iusti nullum timent; qui heret iusticie non habet vnde aliquem v[er]eatur; quare dixerunt aliqui quod iusti non habent ex quo deum non formident ex quo quod Imita[n]tur et suo obediunt mandato. Et si Rex iustus non est, non est Rex sed predo & violens spoliatur; hec Aristoteles.
Gubernare populum non conuenit puero, nec ei qui est mundanorum negociorum ignarus, nec suam inmu∣tanti concupiscenciam, nec ei qui plurimum vincere con∣cupiscit. Non est differencia inter pue[ro]rum etate & pue[ro]rum moribus, quia mores hominum non pendent ex tempore, sed ex eo quod in suis actibus concupiscen∣cias muta[n]tur. Qui concupiscencias vbi quum quan∣tum et vt conuenit, non mutatur bonus ad gubernandum existit; hec Aristoteles.
Recorderis semper anime tue ut stet in nobili cogitatu. Pauci enim sunt allegantes aduersus hunc sublimem statum; hec Pitagoras.
Cauete ab eis qui non gubernant se veritate, sed tamen audiunt eam & non operantur per illam. Et non paretis Laqueos vt noceatis hominibus nec conemini ad dampnificandum eos nam ista est res que non abscon∣detur que licet non cognoscatur a principio cognoscetur finaliter; hec Hermes.
Infelix in hoc mundo & malus [MS. malio.] est qui caret sensu Sapiencia & doctrina; hec Hermes.
Conuenit vt honores quemlibet iuxta condicionem suam & ipsius discrecionem et iuxta sui scienciam pub∣licando honorem quem feceris ei vt populo manifesten∣tur bona merentes; hec Hermes.
Honoranti fit honor. Aristoteles.
Non infligas incontinente penam peccatori sed inter∣mittas [MS. intermittere.] spacium ad exculpandum: hec Hermes.
Quando rex non potest exprimere suas cupiditates, qualiter potest cupiditates reprimere aliorum; et qui non potest suos defectus proprios reprimere non poterit suum reprimere populum a se distantes. Ergo decet Regem incipere dominare sibi deinde intendere dominio aliorum; hec Hermes,
Te non rectificato prius tuum populum rectificare non potes, nec gubernare ipsum poteris te errante, / nam qualiter poterit cecus alium ducere pauper ditare alium, Inhonoratus seu honore carens aliquem honorabit & debilis qualiter poterit suis viribus debilem confortare? Certe numquam poterit aliquis alios dirigere [MS. diligere.] nisi qui sciat & dirigat principaliter seipsum. Igitur si im∣mundicias aliorum volueris abstergere primo cor tuum illis abstergas eo quod anima tua existente inmunda, non poteris alium expiare nisi agere velis vt medicus qui a morbo quo periuntur curare nititur alium, et seip∣sum ab eodem curare non potest; hec Aristoteles.
In vetendo vt non debet dominio Inuidia oritur. Inuidia mendacium prouenit, mendacio odium, odio, vero, iniusticia nascitur, iniusticia, inimicicia erumpit, inimicicia bellum, bello lex perit, et heredita[tes] per∣duntur et in vetendo vt debetur vero dominio veritas procreatur, veritate procedit iusticia et iusticia amor pululatur. Amore [MS. Amor.] vero dona procedunt et tutela cum quibus lex manutenetur et mundus populis adaugetur. Aristoteles.
Quomodo adquiruntur amici? honorando eos cum presentes fuerint & benefaciendo eis & commendando eos cum fuerint absentes; hec Zelon.
Qui est bonorum morum, est bone vite & secure, & homines diligunt eum; et qui est malorum morum, est male vite, & fugiunt eum homines; hec Socrates.
Qui dominatur hominibus necesse habet habere me∣moriam semper trium. Primum est gentis plurime que subest ei. Secundum est quia licet sint sub suo dominio liberi sunt & non serui. Tertium est quod sua dominacio durare non potest nisi modico tempore; hec Hermes.
Sciatis quod populus obedit benefacienti sibi, nec potest accidere Regno bene nisi quum benefacias populo; nam quum populus [MS. dominus; but the English version runs, "For when the people is gone, the prince abideth lord of himself alonlie."] carebit eo erit dominus sui tamen; hec Hermes.
Non egrediatur ex ore vestro Indignacionis tempore verbum turpe, quia hec est Res dehonestans, et ducens ad penam; hec Hermes.
Melius & nobilius in hoc mundo est bona fama & in alio mundo exclusio a pena. Valencius est tacere quam loqui cum ignorante & solitudinem querere quam iungere se malis. Sapiencia adquiritur humilitas bona voluntas pietas & priuacio peccatorum; hec Hermes.
Qualis sit sensus ostendit eloquium; hec logmon.
Et ex habundancia cordis os loquitur; hec Omerus.
Et os ostendit quod iacet [MS. iacit.] in corde; hec Socrates.
Tribus de causis honorantur Reges, ex legum Institu∣cione bonarum, ex bonis Regionibus conquerendis et ex desertarum populacione terrarum; hec Aristotiles.
Opera hominum non ad vnguem discucias, quia cum homines non possunt erroribus omnino excludi si mul∣tum examinentur et districte confundetur tua discrecio; igitur a aliquibus eorum auertendi sunt oculi, ad in∣dulgendum eisdem. Hiis enim penes te existentibus corda dirigentur ipsorum & procedent ad melius facta tua. Aristoteles.
Ignorancia hominis tribus causis cognoscitur. In non habendo cogitatum in rectificacione sui ipsius, & non repugnando suis cupiditatibus, et gubernando se consilio sue consortis in eo quod scit & quod nescit; hec Socrates.
Decet regem cognoscere adherentes sibi quorum quemlibet statuat suo loco iuxta cuiuscumque discre∣cionem Sapienciam et felicitatem, prouidens vnicuique iuxta exigenciam meritorum; nec sint talia dona que non acceptentur nec placeant; hec Hermes.
Hillaritas est intelligendum signum & e contra; hec Hermes.
Decet hominem non odire nec offendere illum qui eum offendit; immo bene faciat & mitiget motus & verba eius; hec hermes.
Quando errabit amicus penes te non recedas ab eius amicicia donec remaneat ad in eo quo (sic) ipsum videris posse Rectificari; hec Aristoteles.
Rex sapiens imperat cum mansuetudine & placabili∣tate; quod non imperat displicitate & superbia & perpere [MS. proprie.] cum bonis propter illud quod putat facere iusticiam rectam et equam; hec hermes.
Si Rex aggregavit thesaurum & non expenderit illum vbi conuenerit, aut perdet illum aut Regnum; hec hermes.
Duo sunt laudabilia & bona, lex & Sapiencia, quia lege cohibemur a peccatis et Sapiencia adquiremus cunctas bonitates; Rex est bonus qui non permittit vnum alium offendere; hec Aristoteles.
Non rideas multum, nec irasceris, quia ista sunt duo opera fatuitatis. Aristoteles.
Decet Regem ad sua seruicia sucepere quem prius∣quam regnaret bonum et fidelem cognouit. Cum Rex postquam regnauerit non valet eos bene cognoscere quia omnes ei postmodum adulantur & honorantur eundem; hec Socrates.
Qui reputat omnes Homines equaliter, Amicos habere non potest; hec Socrates.
Qui gubernat bene seipsum, expedit esse gubernator; hec Plato.
Tribus de causis dolet homo, de diuite qui venit ad paupertatem, de honorabili qui dispeccionem incurrit, & de sapiente quem ignorans derisit; hec Plato.
Non expectes merentibus benefacere quousque requi∣rat illud, sed eis benefacias a tempore; hec Plato.
Non irasceris subito, quia si facere consueueris do∣minabitur tibi Ira. Cum posse habes vites Iram que non permittet rei inspicere finem; hec Plato.
Si volueris scire naturam alicuius super aliquo, con∣sulas eum, et ex hoc cognosces suam iniquitatem vel equitatem, & suam bonītatem vel maliciam; hec Plato.
Scias quod inter dei dona, Sapiencia excellencior est. Dilige sapienciam, et audias sapientes, et obedias deo; hec Plato.
Aduersarium tuum contra te machinantem, nitaris ad equita[te]m reducere, pocius quam procurare vindictam; nam vindicta est utrique dampnosa, & preseruans equi∣tas vtilis est vtrique; hec Plato.
Reduc homines ad equitatem suauiter; al[i]oquin eris in labore & pugna cum eis; hec Plato.
Qui non mansuescit vel acquiescit castigacione blanda, fac eum mansuefieri correpcione turpi vel aspera; hec Hermes.
Noli seruiri ab aliquo de eo quod non est a natura sibi licet debite teneatur, quia plurimum tecum turba∣bitur, cum labor[ar]e oporteat in faciendo eo ad quod non est aptus; hec Plato.
Non tuearis illum qui per te defendi intendit in eo per quod tua bonitas minuatur vel minus apprecieris. Propterea ymmo in aliis rebus promoneas & iuues eun∣dem; hec Plato.
Modicum non reputes vnum Inimicum habere, quia malum magis quam cogites tibi poterit oriri ab eo. Res que est contra naturam, vires habet in suo inicio for∣ciores, et res naturalis forciores suo fine; hec Plato.
Non est conueniens prauorum dominium, quia licet bonum videatur aliquo tempore, ad malum tamen deuenit finem; hec Plato.
Magis detrime[n]tum quod regnum habere potest, est propter elatos corde habentes meliorem quam merue∣runt statum; nam alios se meliores despiciunt, et tali modo ordinacio Regis peruertitur et turbatur; hec Plato.
Saluus est qui seruit Regibus in fidelitate, & cum pietate populo; nec status in quo est decipit eum, nec propter bonum quod possidet, nec propter malum aliquatenus desperat quo grauatur; hec Plato.
Consulas in negociis equalem tibi, quia ipse maxime intelligit quod opus est tibi; hec Plato.
Moderata verecundia facit hominem omitti quod non competit sibi; nimis superflua facit omitti quod competit sibi, sed diminuta et modica, ad quod non competit cogit incedi; hec Plato.
Non vtaris operibus cum verba sufficiant; hec Plato.
Res regi prohibita censetur ebrietas. Quia Rex regni sit custos: quam turpe erit ipsum sui custodia indigere. Inter Reges est felix ille, in quo dominium predecess∣orum dirigitur; & infelix est ille, in quo ipsum subsi∣ditur & priuatur; hec Plato.
Non te intromittas ad aliquid faciendum quousque sensus prouiderit illud delectabiliter faciendum; hec Plato.
Oportet iudicem non rigidum esse sermone contra maleficii patratores, quia si non se haberet hoc modo abuteretur auctoritate scensoris; hec Plato.
Qualis Rex, talis populus. Cupiditates & hominum voluntates reperiuntur iuxta Regum cupiditates & vo∣luntates ipsorum; hec Plato.
Quid est quo cognoscitur iustus? Ex eo quod non agat aliquid dampnosum alicui, nec loquitur mendacium ob sui profectum; hec Plato.
Si Rex omittit inuest[ig]are populi sui facta milicie sue & inimicorum, non vno die securus de regno suo; hec Hermes.
Quam bene est populo, cuius Rex est bone discrecionis & boni consilii, et sapiens in scienciis; & quam male est ipsi quum ad eo predictorum deficit ei! hec Hermes.
Quando Rex despiciet aliquid modicum de quo facere debet, augebitur illud, sicut debilis infirmitas corporis, cui non occurritur cum medicina, magnificabitur, & totum corpus molestabit; hec Hermes.
Interest regis informare filium scienciis qualiter suum Regnum conseruet, et qualiter sit rectus in populo suo, et qualiter dirigat miliciam suam; nec permittit eum multum vti venacione nec aliis vagac[i]o[n]ibus; & in∣struat eum loqui composite, & vitare faciat vanitates; hec Hermes.
Interest Regis quod sua beneficia in bonis viris apar∣eant, et in hiis qui scire intuentur [MS. intuitur.] vt ob hoc ad predicta melius mutantur; hec Hermes.
Interest Regis, cum vult sibi seruiri ab aliquo de suo ministerio, scire prius mores ipsius & qualiter se guber∣net, & domum suam et socios. & si percepit eum esse bonorum morum, et gubernatorem status sui, & obserua∣torem legis, & tollere [MS. tolleret.] pacienter qui contingunt sinistros euentus, faciat sibi seruiri; si non, de[te]stetur eum; hec Hermes.
Purum Animum diligentem te dilige, meliorem enim fratre ex patre et matre optante mortem tuam vt here∣ditet bona tua. Hec Hermes.
Qui deficit in eo quod tenetur Creatori suo, quanto magis deficit in omnibus aliis bonis operibus. Hec Hermes.
In multum dormiendo non est profectus sed damp∣num. Assuesce igitur benefacere nocte et die, ad hoc quod medium vite tue in ocium non expendas.
Beatus est ille Rex qui mutat suas leges in melius; et melior & nobilior est Rex qui in regno suo commutat legem malam propter bonam; hec Hermes.
Dic bona de amico tuo cui vis occurrere, eo quod inicium amoris est benedicere, et Inicium odii maledi∣cere; hec Socrates.
Maior rectificacio est dirigere Regem elongare se a malis, ne mala que fiunt imputentur eidem; hec Socrates.
Rex est uelud est magnus fluuius, nascens de paruo; vnde, si dulcis est, dulces sunt omnes parui; et si salsus, omnes erunt salsi; hec Plato.
Non iudices priusquam vtrosque audias contenden∣tes; hec Plato.
Cum habueris amicum, expedit quod sis suimet Ami∣cus; nec expedit quod sis inimicus inimici ipsius; hec Plato.
Si pius es, non cum ea pietate que conuertatur in dampnum. Et penam merentibus inferre non differas; et ad roborandam Legem labora, quia in ea domini timor constat. Aristoteles.
Debiliorem ex inimicis tuis, forciorem te reputas, eo modo requirens tuam miliciam, [MS. maliciam.] velud qui ex magnis causis emergentibus egens ad sui tutelam Requirit ean∣dem; hec Aristoteles.
Si sapiens Rex fieri volueris, ad Rudos & inscios non auertas, Sed ad illos qui sapiencia te transcendunt; hec Asseron.
Mundus [MS. Mumdus.] non est perpetuus; ergo, cum poteritis bene facere, non differatis nitentes ad habendam famam bonam; hec ypocras.
Non sis dissipator sicut ignorans quod habeat; nec sis parcus vt non fias seruus; sed in omnibus habeas moderanciam, quia in omnibus vtilis est mensura; hec Pitogoras
Ne sis suspiciosus; quia suspicio inter te & amicorum quemcumque, amorem abscindit; hec Logmon.
Amicus cognoscitur in necessitatibus, quia in gaudio quilibet est amicus; hec Diogenes.
Regna perduntur propter quatuor. Quia si a Rege necligantur Radices / et solummodo ad Ramorum guber∣nacula [ 1] intendatur, Regna perdiunt; & vt fortuitis atten∣datur fiduciis que expedirent omissis operibus Regna [ 2] perduntur; et vt ad populacionem terre minime inten∣datur, Regna perduntur; & propter diuternitatem bello∣rum, [ 3] Regna perduntur; hec Plato. [ 4]
Tua beneficia bonis collata, Retribucionem expetunt, et impensa vili ad plura petenda inducunt; hec Plato.
Non oportet Regem in eum despicientem confidere, nec in avido [MS. opido, but the English versions have "in him that is covetous;" and the following phrase is not rendered.] multum, nec in eo pro quo (sic) meruit pena[m] et commisit errorem, nec in illo quem dominio priuauit et bonis, nec in eo qui suo regimine passus est dampna, nec in eo qui amiciciam contraxit cum inimico; ymmo necesse est talibus nullam concedere potestatem; & si est possibile eorum carere suffragio in nullo eis incumbit; hec Asseron.
Decet Regem studiosum siue solicitum esse, Requirere suum Regnum et suum populum, sicut dominus orti suum Ortum requirit. & conuenit Regi quod sit primus ostendere leges pertinentes populo, in bonum exemplum populi; hec Pitagoras.
Decet regem non multum appreciare seipsum, nec gubernari suo consilio, nec vti frequenter venacione, nec incedere semita quam ignorat, nec angusta, nec nocte obscura; et quod sit hillaris vultus, & aspiciens libenter homines, & salutet eos et quod placite conuersetur, quia populus multum attendit ista; hec Pitagoras.
Fac omnia cum consilio; hec Salamon. [Caxton's Salon.]
Caueas a comedendo & bibendo a manu multum ha∣bencium zelotipiam, et ab aliis vilibus, nisi ab illis de quorum securus est credencia et sensu, et qui diligunt eum & dominium suum; hec Pitagoras.
Si cum volueris aliquem corrigere, non te geras velut homo optans de alio habere vindictam, ymmo agas velut volens curare seipsum; hec Diogenes.
Sciatis pro certo quod timor dei est maior sapiencia & maior delectacio & est illud a quo fluit omne bonum & aperit portas intellectus et sensus legis et non poter∣itis esse iusti nisi habueritis timorem dei. Vtamini sapiencia & sequimini legem assuescatis mansuetudinem et ornetis vos bonis documentis & cogitetis bene in vestris rebus et excludentur anime vestre a seruitute ignorancie et seruitute Iuventutis; hec Hermes.
Fac filios tuos a sua prauitate addiscere, priusquam precedant multum & trahantur a malicia, & non pecca∣bitis in eis; hec Hermes.
Cum festa celebrabitis existe[n]s hyllares in domibus vestris cum familia, Recordemini pauperum, largientes elemosinas & beneficia, & confortemini angustuosos & tristes; Redimatis captiuos, curetis infirmos, induatis nudos, cibetis famelicos, sicientes potetis. Recipiatis perigrinos, satisfaciatis Creditoribus, tueamini iniuriam pacientes, non addatis affliccionem afflictis, ymmo con∣fortemini & mutetis eos placitis et ornatis operibus; hec Hermes.
Cauete a societate malorum & inuidiorum, ebriorum & ignorantum; hec hermes. (C.)
Malo te non associes, quia tua natura absque tui noticia aliquid subripiet de natura ipsius; hec Plato.
Non iurare faciatis mendaces, quia participes eritis peccatorum quando scietis eum veritatem denegasse. Eciam decet Regem non vti homine men[daci] nec prauo; hec Hermes.
Si percipiatis in aliquo aliquam lesionem vel aliquam maculam, non dehonestatis vel derideatis eum, sed rece∣datis ad deum quod omnes estis creati ex vna materia; & qui deridet, non assecuratur, vt ad tempus non incidit in idem, quia decet, quum videritis, eleuare oculos ad deum, gratifica[n]tes eidem de salute vobis concessa, & petentes misericordiam, quod vos custodiat & caue[at] a derisione, quia per hoc nascitur odium; hec Hermes.
Tria sunt opera sapientis, facere de inimico amicum, de nesciente scientem, de malo bonum; hec Hermes.
Nullus debet dominari, nisi pius. Decet reges non dare posse, nec dominium, nisi pietatem habentibus; et ex hoc diliget omnes, sicut bonus pater, bonos filios; hec Hermes.
Vita hominis est tam breuis quod quis non haberet [MS. haberent.] alium in odio; hec hermes. Et tractetis amicos [MS. tragemicos.] vestros cum amore vero, nec ostendatis vna hora signum odii. Socrates.
Qui non bene faciat Amicis cum potest, deserent eum cum indigebit eisdem; hec Plato.
Tria sunt que Regibus obsunt, superflua vini potacio, Musicorum frequens auditus, & amor nimis mulierum; hec hermes.
Rex qui suum regnum statuit seruum legis, debet regnare; et qui legem subiectam Regno efficit, Regnum angustiatur propter eum; hec Aristoteles.
Quando volueris consulere aliquem super factis tuis, Inuestiga illum qualiter seipsum gubernet in suis; quia si videris eum non dirigere animam suam, nec studere, quod aliquas bonitates adquirat, multo plus tui negligens erit, cum te minori precio reputet quam seipsum; hec Socrates.
Sis vigilans in tuo consilio, quia dormire in eo est participare cum morte; hec Pitagoras.
Caueas ne innitaris tui tantum consilio, sed consulas qui fuerit bone discrecionis & etatis prouecte, qui in pluribus est expertus; & plurium vtaris consilio & in∣uento, quod rectum sit in aliquo eorum, illud assumas, alioquin vtilioribus consilio comprehensis ab omni habito per te dirigas, et deus te diriget; hec Hermes.
Quare sensatus petit consilium? Quia sui volun[ta]∣tem veretur, que suo sensui sine racioni miscetur; hec Socrates.
Non est danda potestas super se, [Underlined in MS.] quia si dederis potestatem amico, vt suos pedes tuis pedibus superponat, superponet in erastinum collo tuo; hec Diogenes. [Caxton gives this quotation as applying to wives particularly.]
Oportet dominum secedere a populo suo, & non fami∣liariter conuersari cum eis. Alioquin despicietur, cum de natura populorum sit despicere se inuicem, & conuer∣santes cum eis, unde quemlibet conuersantem unum et idem Reputant sibi Ipsius. [Underlined in MS.] Nimia familiaritas [MS. familialitas.] parit contemptum; hec Plato.
Non intromittas te nisi de veris rebus, vt sint tua opera veritas & non derisio; hec Hermes. Et assume illos in amicos qui veritatem sectantur; hec Pitagoras.
Sapiencia adquiritur humilitas, bona voluntas, pietas & priuacio peccatorum. Non recte agit qui querit Sa∣pienciam non legendo; et ille qui cogitat habere eam cum multa habilitate, est ignorans; hec Hermes.
Bonum consilium ostendit In principio finem rei; hec Socrates.
Qui obseruat Secretum est discretus & qui patefacit est insipiens. Oportet hominem occultare Secretum quod si reuelatur (sic) & magis gratus est ille, qui occul∣tat licet ex secreto non obligetur, et occultare secretum est nobilitas anime. Cum tuum secretum cor tuum non continet multum minus tenebitur in cordibus aliorum; [Underlined in MS.] hec Socrates.
Cotidie addiscit homo experiendo que contingunt; sufficit homini scire que intuetur de contingentibus mundo, & per id die quolibet potest nouam scienciam habere; hec Socrates.
Deum recto amore diligens & amans sapienciam ipsius et opera bona. Deus honorat eum, & curiosus est bene∣facit eidem; hec Aristoteles.
Alium rectificare si poteris cupiat sicut cupis rectifi∣care te ipsum, quia honor est & nobilitas anime tue. Aristoteles. (C). Oportet dominum rectificare prius se∣ipsum quam populum suum; hec Zelon.
Si amorem tuum volueris cum aliquo durabile esse, eum bene agendo informes; hec Enesius.
Potens est homo suos dirigere cum agnouerit seipsum, [Underlined in MS.] nam excellentis est sapiencie hominem sui ipsius habere noticiam, nec ex dileccione quam habet in seipso fal∣latur et bonum se reputet cum non sit; videmus enim plures reputare se robustos et liberales, cum non sint, et vniuersaliter, quasi omnes discreciores aliis reputant. Et qui in se cogitat ista, minoris discrecionis existat; hec Galienus.
Quis est iustus et quis sensatus? Justus est ille qui potest iniusticiam agere, & non agit; & sensatus sive discretus est Rex omni[s] qui nouit id quod humana natura sufficit; hec Galienus.
Vt non irascatur homo, memoretur assidue qualiter sua non interest vt obediatur ei continue, sed vt quisque obediat, nec vt serviatur ei iugiter, sed vt aliqui alteri seruiat, nec vt inferatur eidem; et quod deus circum∣spicit omnia quibus consideratis non vexaberis ira, vel modico turbeberis si turberis; hec Tesilius.
Cum inimico pacificare studeas, licet fortitudinis et tue potencie sis securus; hec Maedarges. [Caxton's Sacdarge.]
Si rex egerit iustum & Rectum populi sui, principa∣bitur animis; et si iniustum & iniquum commiserit ipsum suum Regem ostendit exterius, sed ad alium principantem ipsorum corda dec[l]inant (sic); hec Enesius.
Qui te bonum existimat, eum stude Reputare veri∣dicum; & pro bono [MS. bone.] habeas qui te pro bono elegit, siue sit humilis siue altus. Non potest multis p[re]cipere, qui anime sue non precepit cum sit vna; hec Enesius.
In mundo nihil deterius est quam generositate & doctrina carere; hec Maedarges.
Oportet quemlibet assudue scrutari opera sua, & scire niti quod refrenantur de eo vicini, et hii specialiter qui mercantur et conuersantur cum eo, & in quo vituperant aut laudant eundem; quia cum incedit tali via, non latebit eum aliquid viciorum suorum; hec Aristotiles.
Decem modis de[o] seruitur, & sunt hii: Gratias age [Serve God in 10 ways.] si aliquid impenditur tibi; Si male habueris, s[us]tine [1. 2.] pacienter; Si loqueris, loquare veritatem; Quod promi∣seris, [3. 4.] perfice. Si iudicaueris, Recte iudica; mensuram [5. 6.] habeas siquam potes; Benefacias priusquam requiraris; [7. 8. 9.] Amicum honora, Indulgeas amici & inimici errori. Non [10.] nisi quod tibi vis, amico consideres; hec Arcules (sic).
Cum tua discrecio prohibuerit aliquid te facturum, inobediens esse non debes; quia maius peccatum quod potest accidere est quod investiget te id agere quod vetauit; hec Plato.
Ex tribus cognoscitur sapiens, [MS. sapience.] quod per ea que nouit; quod non se magno habeat precio, nec ob vituperantem aliquem irascatur, nec cum laudatur fiat elatus; hec Plato.
Cum rex vincit suos inimicos, oportet eum sequi bonas consuetudines, scilicet in iusticia, in largitate pecunie, in paciencia, in diligencia, et in aliis consu[e]∣tudinibus bonis; hec hermes.
Cum seruieris alicui domino, noli fieri equalis sibi, nisi in fide, in sensu, in paciencia, in aliis vero nequa∣quam caueas, ne te aspiciat sibi equalem in statu, aut vestitu, aut in suis deliciis; hec Plato.
Si quesieris facere facere (sic) despeccionem inimico; non offendas teipsum pro inimico; hec pitagoras.
Bonus gratificat de bonis receptis iuxta possibili[t]a∣tem conferentis et satisfaccionem recipientis. vilis vero non gratificat nisi iuxta qualitatem benefactorum; hec Plato.
Aliqui Reges habent pro bono conseruare semper statum vn[i]us generis ex subditis tantum, et in hoc valde falluntur et errant, quia vnum genus hominum non neccessario est in condicione & statu eodem, ymmo minuuntur, bonitas ipsius assimilans terre in qua seritur continue semen vnius generis, quod temporis processu corrumpitur et imitatur; hec Plato.
Bonum est loqui dicere modicum Racione, completum est respondere laudabiliter et confestim; hec Aristoteles.
Fornicator laudari non potest, nec esse hillaris ira∣cundus, nec liberalis inuidus, nec cupidus esse diues; [Underlined in MS.] hec Aristoteles.
Sapiencia exornat diuitis diuicias, et pauperis pauper∣tatem occultat; hec Aristoteles.
Hominis lingua sue discrecionis est Scriba; quia quidquid dici voluerit, ipsa scribit; & compescere linguam est virtus prima; hec Aristoteles.
Non est apud Regem minus decencius quam predari, cum Regis intersit vice patris se gerere; hec Aristoteles.
Mali timore obediunt, boni beneficio; ergo hos duos modos agnoscens, libenter vni beneficia; Reliquo vero penam infligas; hec Aristoteles.
Benefaciendo populo domineris, quia tuum dominium durabilius erit, prouide quam aggrauando eosdem; nam cum eorum dominareris ante corporibus, deinde domina∣beris animis propter beneficia que concedis. & scias quod populus dicto presumptuosus, facile ad factam collabitur; igitur nitere quod non labatur ad dictam, & sequitur quod non ad factam labetur; hec Aristoteles.
Obseruatores fidei siue leges Fideles promoueas, et ex hoc Reputaberis in hoc mundo compositus, et in alio finem consequeris optatum; & malos refrena, quia, cum hoc, et leges diriges & populum; hec Aristoteles.
Quam turpe est pronunciare aliquod, et opere non complere; & quam pulcrum apparere operibus prius dictis; hec Tholomeus.
Philosophi dixerunt Alexandro imperatori, quomodo in etate tam tenera [1 MS. teneri.] potuisti, & vt regna perquirere. Respondit: quia reconsilians inimicos amicos feci, & amicis beneficiis satisfeci; hec Tholomeus.
Si regis consultor & phisicus eiusdem in cunctis vota sequantur, dampnificabitur semper, et erit infirmus con∣tinuo boni finis exspec[ta]cione fraudatus; hec Asseron.
Decet Regem sua negocia illi committere quem fidem et sensu probauit; et si talem habere non poterit, qui cum sapientibus & bonis [1 MS. bonus.] conuersatus est, illi com∣mittat; hec Asseron.
Qui sp[l]endide viuit cum Rege et persistit magni∣fice, Impossibile est in aliquem non conuenire defectum, propter quod, Regem Sapientem esse oportet vt cum aliquem audierit de suis contra se commisisse delictum. Hora non transeat quin de veritate aut falsitate constet eidem. Et similiter de quant[it]ate delicti, & si conscien∣cia fuerit aut errore commissum, et si condicionis est talis quod ad illud redeat, vel non indulgendo; hec Asseron.
Regi famulantibus expedit suam ostendere virtutem et fidem et nobilitatem generis, vt conscius Rex status et condicionis vn[i]us cuiusque ipsorum, cum eis poterit sua promouere negocia, & vt expedit execucioni mandari. Et si Rex obedienti & fideli, & e contra de merentibus pro meritis non respondet, vt aliqui ob retribucionem vtantur, & alii terreantur acerbitate penarum, nec Rex reputari debet, nec agendorum director; hec Asseron.
Qui Regem a fraude non [MS. nor.] eripit, & medico ueritatem occultat, et debitum pandere secretum non pandit amico, interimit seipsum; hec Asseron.
Si Rex felix constiterit, sua bene agentur negocia; et si sapiens, sapiencia suo in tempore roboratur; & si verus, letabitur populus; & si iustus, sua regnacio durat; hec Asseron.
Plurimum est graue Regnum adquirere, sed est scire grauius conservare; hec Asseron.
Expedit sapienti qui Regi adheret, vt si viderit eum aliquid agere sibi aut Regno aut populo suo nociuum, recitare historias & exempla que simili negocio con∣tingunt, vt a tali facto desistat, Eo tamen referat modo quod ille percipiat enunciata pro eo; hec Asseron.
Bonos honora, ex hoc enim populi optinebis amorem; hec Aristotiles.
Bone discrecionis est, & fortis animi & laudabi[li]s fidei, qui tolleret aduersitates cum venerint; quia qualis sit homo in prosperitatibus, non probatur; Confortare igitur ex eo quod frater est tibi, et eo quod dominus te absoluit a pestibus, et que tibi contulit non abneges dona; hec Aristotiles.
Liberalitas est concedere indigenti & merenti iuxta possibilitatem donantis; quia qui vltra possibilitatem concedit, liberalis non est, sed vere vastator; et qui non indigenti concedit, non est acceptus, sed est velud qui aquam spergit in mari; hec Aristoteles.
Bonitatum Inicia Insipida sunt. Fine tenus vero sunt Dulcia. & prauitatum principia du[l]cia; fine tenus vero sunt amara; hec Plato.
Ex consuetudinibus, vnamquamque rem quidam ma∣lam reputant, quidam bonam, preter fidelitatem quam reputant omnes bonam; hec Plato.
Bonorum bonitatem inuicem bonos cogit diligere; malorum tum malicia in alios inuicem cogit odire. Nam videre potes quod ueridicus veridicum diligit, et fidelis fidelem. Mendax vero abhominatur mendacem, et latro latronem capit nullam cum eo, cupiens propter iniquitatem societatem habere; hec Plato.
Sis legalis committenti se tibi, & fidelis ei qui tui gerit fiduciam, et eris securus vitandi malum finem; & propter veritatem et legalitatem, honorabunt te tui amici; et propter omittendum quod non profuit, com∣plebitur tua bonitas; hec Socrates.
Non potes reuocare quod dixisti nec quod fecisti; ergo prouideas ante tibi; hec Socrates.
De tribus quibusdam esse pietas; quorum vnus est [3 pitiful things:] bonus, qui est in Regimine mali et iste est [MS. ist.] dolorosus [ 1] semper super eo quod videt et audit; et alter est sen∣satus [ 2] gubernatus per prauum, qui semper est in labore et tristicia. Tertius est liberalis, quem oportet petere [MS. peterere.] [ 3] ab auaro, quia est in magna angustia; hec Socrates.
Incedunt male negocia hominum, cum bonum con∣silium [3 evil things:] fuerit in eo qui non auditur; & Arma in eo qui (1) non utitur; & Diuicie in eo qui non expendit; hec (2) Socrates. (3)
Sequaris bona opera, & disce Sapienciam a melioribus [3 things to be observd: (1) (2) (3)] qui fuerint tuo tempore, vitans laqueum quem mulieres parant viris, qui est impeditor & disturbator sapiencie, et facit assequi malum statum; hec Socrates.
Non ponatis dona vestra nisi in locis propriis, quia plures simplices exhibent non indigentibus, sicut exhi∣bere deberent indigentibus; hec Socrates.
Melior est cognicio quam Ignora[n]cia / quia per cog∣nicionem vitat quis cadere in ignem; et per ignoranciam facit mergere in profundum; hec Omerus.
Iste mundus domus est mercacionis; & est infortuna∣tus ille [MS. illi.] qui recedit ab eo cum perdicione; hec Omerus.
Mansuetudo eloquii aufert tedium; hec Omerus.
Non extollat[ur] quis nobilitate habita diuiciis aut dominio et voluntas dicta et opera equentur; & sic asse∣curabit deus eum & procedentes ab eo Successores suos; hec hermes.
Error sapientis est sicut fraccio nauis, quod cum sub∣mergitur ipsa, facit submergi multos; hec hermes.
Prout decet Regiam dignitatem populum sibi com∣missum esse obedientem ei, sic decet vt sit Rex studiosus circa statum eorum prius quam circa statum suum, quia sic est ipse penes eos, sicut anima penes corpus; hec Hermes.
Qui incedit cum mundo secundum sui disposicionem non est requirendus ad danda consilia, quia non dabit nisi arbitrio voluntatis, pro eo quod illius qui non mu∣tatur mu[n]dum est amor intellectualis, et mutantis eum est Amor voluntarius; hec Socrates.
Si volueris quod non erret tuus filius vel seruus, Id queras quod est extra naturam; hec Pitagagoras (sic).
Securior est homo ex silencio quam ex multi-loquio, quia per l[o]cuciones potest incedi in errores. hoc non contingit scienti quid loquitur, sed ignorans errat qui loqui vult proflue aut diminute. Et commodum ta∣cendi est magis commodo loquendi. Et dampnum loquendi magis est dampne tacendi. Et sensatus cog∣noscitur ex multa taciturnitate, & ignorans ex multa loquacitate. Et qui per se non tacet, cogetur tacere per alium, & minus appreciabitur. Et qui tacet donec ad loquendum inducatur, est melior eo qui loquitur, donec tacere mandetur, loqucio est in posse hominis donec donec (sic) loquitur, & deinde euadit a posse Ip∣sius. Et si homo loquitur, cognoscitur si est perfectus aut diminutus; et si tacet, dubitatur qualis sit. Et qui vult loqui, prius consideret aspiciat suum verbum; quia melius est quod ipse suspiciat quam alter. Et eloquium tuum audietur, ergo nitaris recte pronunciare, aut taceas. Et qui tacet, scrutatur eloquia aliorum. Et qui dolet, ex eloquio assecuratur, quod sit percussus; hec Socrates.
Utere bonis moribus & diligeris, et licet sis turpis, pulcritudo morum superabit sanctificacione [MS. sanctificacionem.] figurarum. Hec Socrates.
Qui amore mundi suam animam replet, tribus replet cam, scilicet, paupertate quam nunquam vitabit, vt di∣uicias contingat; & fiducia, que numquam peruenit ad finem; et impedimento [MS. impedimentum.] sine expedicione. Hec Socrates.
Non est paciens qui tam gravatus est quam tollerare potuit, & sustinuit illud; sed ille qui grauatus est ultra possibilitatem sue nature, et sustinuit illud; hec Pitagoras.
Non quiescatis vestris operibus in optinendis magnis delectacionibus, quia sustinere non poteris aduersitates cum venerint; hec Pitagoras.
Adquesce tuis auribus, nam propter ca, Habuisti duas aures, & os vnum, vt plus audias quam loquaris; hec Diogenes.
Non confidas in mundo, quia numquam soluit quod promissit predecessoribus; & idem faciet tibi. Hec Socrates.
[MS. imperfect.]