Informacio Alredi Abbatis monasterij de Rieualle ad sororem suam inclusam: translata de latino in anglicum per Thomas N. [in Englische Studien 7 (1884)]

Cap. I

Cap. I vergl. lat. cap. 21 (die lat. capitelüberschriften lasse ich aus):

[Cap. 21] Sed jam nunc audiat et intelligat verba mea, quaecumque abrenuntians mundo vitam hanc solitariam elegerit, abscondi desiderans, non videri, et quasi mortua saeculo in spelunca Christo consepeliri. Primum tibi solitudinem hominum debeas prae∣ferre consortio, diligenter attende. Virgo, inquit Apostolus, cogitat quae sunt Dei, quomodo placeat Deo, ut sit sancta corpore ac spiritu (I Cor. 7, 34). Volun∣tarium hoc sacrificium est, oblatio spontanea, ad quam non lex impellit, non (Ed. sed) necessitas cogit, non urget praeceptum. Unde Dominus in Evang.: Qui potest capere capiat (Matth. 19, 12). Quis potest? Ille, certe, cui Dominus hanc in∣spiraverit

voluntatem et praestiterit facultatem. Primum igitur ut virgo bonum propositum tuum ipsi qui inspiravit, cum summa devotione cordis commenda, in∣tentissima oratione deposcens ut quod impossibile est per meritum, facile sentiat(ur) per gratiam. Cogita semper quam pretiosum thesaurum in quam fragili vasculo portes et quam mercedem, quam gloriam, quam coronam virginitas servata ministret; quam insuper poenam, quam confusionem, quam damnationem importet amissa, (indesinenter animo revolve). Quid hoc pretiosius thesauro? quo coelum emitur, quo angelus delectatur, cuius ipse Christus cupidus est, quo illicitur ad amandum, et ad praestandum provocatur, quid? audeo dicere, seipsum et omnia sua. Itaque nardus virginitatis tuae etiam in coelestibus dans odorem suum, facit ut concu∣piscat rex decorem tuum, et ipse est Dominus deus tuus. Vide qualem tibi spon∣sum elegeris, qualem tibi amicum attuleris. Ipse est speciosus forma prae filiis hominum; speciosior etiam sole et super omnem stellarum pulcritudinem. Spiritus ejus super mel dulcis, et haereditas ejus super mel et favum. Longitudo (dierum fehlt) in dextera ejus, et in sinistra ejus divitiae et gloria. Ipse te jam elegit in sponsam; sed non coronabit nisi probatam. Et dicit Scriptura: Qui non est ten∣tatus, non est probatus (Eccl. 34, 9). Virginitas aurum est, cella fornax, con∣flator diabolus, ignis tentatio, caro virginis vas luteum in quo aurum reconditur, nec vas ulterius a quolibet artifice reparatur.

Cap. II

[Cap. 22] Haec virgo jugiter cogitans pretiosissimum virginitatis the∣saurum, qui tam utiliter possidetur, tam irrecuparabiliter amittitur, summa diligentia,

summo cum timore custodiat. Cogitet sine intermissione ad cuius ordinatur thala∣mum, ad cuius praeparatur amplexum; proponat sibi agnum quem sequi habet quocumque ierit. Contempletur b. Mariam praecedentem choros virginum et prae∣cinentem dulce illud cum virginitatis tympano canticum quod nemo potest canere nisi utriusque sexus virgines—de quibus scriptum est: Hi sunt qui cum mulieri∣bus non sunt coinquinati, virgines enim sunt (Apoc. 14, 4). Nec sic hoc dictum aestimes quasi non vir sine muliere aut mulier sine viro possit foedari; cum de∣testandum illud scelus quo vir in virum, vel femina in feminam, omnibus flagitiis damnabilius judicetur. Sed et absque alienae carnis consortio virginitas plerumque corrumpitur, castitas violatur. Si vehementior aestus carnem concutiens voluntatem sibi subdiderit et rapuerit membra, cogitet virgo super (l. membra) omnia sua sanctificata Deo, incorporata Christo, Spiritui sancto dedicata. Indignum judicet, quod Christi est tradere satanae, et virginea eius membra erubescat vel simplici motu maculari. [Cap. 23] Itaque proinde in virginitatis suae custodiam totum animum tendat. Co∣gitationes expendat ut virtutis huius perfectionem esuriens, famem delicias putet, divitias paupertatem. In cibo, in potu, in somno, in sermone, semper timeat dispendium castitatis, ne, si plus debito carni reddiderit, vires praebeat adversario et occulto nutriat hostem. Sedens igitur ad mensam, decorem pudicitiae mente re∣volvat, et ad ejus perfectionem suspirans, cibos fastidiat, potum exhorreat; etiam quod sumendum necessitas judicaverit aut ratio dictaverit, cum dolore aut pudore, aliquando cum lacrimis sumat. Si ei sermo fuerit cum aliquo, semper metuat ali∣quid

audire quod vel modicum serenitatem castitatis obnubilet; deserendam se a gratia non dubitet, si vel unum verbum contra honestatem proferat.

Cap. III

[Cap. 24] Prostrata lectulo, pudicitiam tuam commenda Deo, et sic, signo crucis armata, revolve animo quomodo die illo vixisti. Si verbo, si opere, si affectu Domini tui oculos offendisti; si levior, si otiosior, si negligentior debito fuisti; si plus cibo crudior, potu dissolutior metas necessitatis excessisti: si subreptum tibi aliquid horum deprehendis, suspira, pectus tunde; et hoc sacrificio vespertino tuo reconciliatam sponso somnus (Ed. sponsus) excipiat. [Cap. 25] Si vigilanti subito, aut quiete soporis aut arte tentatoris calor corporis fuerit excitatus et in somnum (l. insom∣nem) callidus hostis invexerit diversisque cogitationibus quietem pudicitiae infestaverit proposueritque delicias, vitae durioris horrorem incusserit: veniat tibi in mentem b. virginis quae in tenera aetate tam crebro reportavit de impiissimo hoste trium∣phum. Cogita Agnem beatissimam a qua aurum, argentum, vestes pretiosissimae, lapides pretiosi et tota saecularis gloriae pompa quasi quaedam stercora sunt re∣putata: Vocata ad tribunal, non abfuit; blandiebatur judex, contempsit; minaba∣tur, irrisit, magis metuens ne parceret quam ne puniret. Foedumque lupanar vertit in oratorium: quod cum virgine ingrediens angelus lucem infudit tenebris et insectatorem pudicitiae morte mulctabat. Si igitur et tu oraveris et contra libidinis incentorem lacrimarum tuarum arma levaveris, non certe angelus tuo casto deerit cubiculo, qui prostibulo non defuit. Merito b. Agnem ignis iste materialis nequivit adurere, cui carnis flamma tepuerat, quam ignis succenderat caritatis. Quotiescun∣que nequam spiritus illicita quaedam suggesserit, vehementior incubuerit aestus:

illum qui scrutatur corda et renes, scito esse praesentem et sub ejus oculis esse quid∣quid agis vel cogitas. Habe proinde reverentiam Domino (l. angelo) quem tibi assistere non dubites, et depraedatori responde: Angelum habeo amatorem qui nimio zelo custodit corpus meum. Adjuvet conatum tuum in tali necessitate discreta abstinen∣tia; quia ubi multa carnis afflictio, aut nulla aut parva aliqua potest esse de∣lectatio.

Cap. IV

[Cap. 26] Nemo se palpet, nemo blandiatur sibi, nemo se fallat; nunquam ab adolescentibus sine magna cordis contritione et carnis afflictione castitas conquiritur vel servatur, quae plerumque aegris vel senibus (Ed. sensibus) peri∣clitatur. Nam licet continentia donum Dei sit et nemo possit esse continens nisi Deus det, nec ullis nostris meritis donum hoc sed ejus gratuitae sit gratiae ascri∣bendum, illos tamen tanto dono indignos judicat qui aliquid laboris pro eo subire detrectant, volentes inter delicias casti esse, inter epulas continentes. Inter pueros et puellas conversari et non tentari, in comessationibus et ebrietatibus foedis distendi humoribus et non coinquinari, ligare visum(!) suum cum flammis et non exuri—difficile hoc utrum aut impossibile, tu videris.

Cap. V

[Cap. 27] Novi ego monachum, qui cum initio suae conversationis, tam naturalibus incentivis, tam violentia vitiosae consuetudinis, tam suggestione callidi hostis tentaretur, ut pudicitiam suam periclitari timeret, erexit se contra se et ad∣versus

suam carnem gravissimum (Ed.: suavissimum) concipiens odium nihil magis quam quod ad eam affectaret, expeteret (!). Itaque inedia macerabat corpus et quae ei de se debebantur subtrahens, etiam motus ejus simplices comprimebat. Sed cum iterum nimia debilitas sibi plus indulgere compelleret, ecce caro rursus caput erigens acquisitam, ut putabatur, infestabat quietem. Plerisque (!) se frigidis aquis injiciens, tremens aliquandiu psallebat et orabat. Saepe etiam illicitos sentiens motus urticis fricabat corpus et nudae carni aperiens (!) incendium incendio superabat. Et cum haec omnia non sufficerent, nihilominus eum spiritus fornicationis urgeret, tunc, quod solum superfuit, prostratus ante pedes Jesu orat, plorat, suspirat, rogat, ad∣jurat, obtestatur, ut aut occidat vel sanet: clamat crebro: Non abibo, non quiesco nec te dimittam, nisi benedixeris mihi. Praestatur ad horam refrigerium, sed ne∣gatur securitas. (Quiescentibus enim paululum carnis stimulis affectiones illicitae pectus invadunt.) Deus meus, quas cruces, quae tormenta tunc pertulit miser ille, donec tanta infusa est ei dilectio castitatis, ut omnes quae sentiri possunt vel cogi∣tari, quasvis rejiceret voluptates; (et tunc quoque recessit ab eo). Sed usque ad tempus et nunc senectuti morbus accessit, nec sic tamen se de securitate blanditur.

Cap. VI

[Cap. 28] Unde non parum pudet quorundam impudicitiae, qui cum in sordibus senuerunt, nec sic suspectarum personarum volunt carere consortio; cumque, quod dictu nefas est, eodem lectulo cubantes inter amplexus et oscula de sua castitate se dicunt esse securos, quos frigescente corpore ad coelos (l. coitus) tepescen∣tia membra deficiant. Infelices isti et prae cunctis mortalibus miseri, quibus cum

desit sceleris perpetrandi facultas, adhuc manet in ipsa foeditate facultas. Non quiescit turpe desiderium, quamvis ei frigiditas neget effectum. Videat tamen utrum verum dicat, aut mentiatur iniquitas sibi, (et dum nititur velare unum, duplex in se prodat flagitium): cum et fere decrepitos nocturnum aliquando plasma deludat et emortuam senectutem intestinum hoc malum saepius inquietet. [Cap. 29] Te, soror, nunquam volo esse securam, sed timere semperque tuam fragilitatem habere suspectam, ad instar pavidae columbae frequentare rivos aquarum et quasi in spe∣culo accipitris cernere supervolantis effigiem, et cavere. Rivi aquarum sententiae sunt Scripturarum, quae de limpidissimo sapientiae fonte profluentes diabolicarum suggestionum produnt imaginem et sensum quo caveantur et eludant(ur). Nihil enim magis cogitationes excludit inutiles vel compescit lascivias quam meditatio verbi Dei, quod sic ad animum suum virgo debet assuescere ut aliud nolens, non possit aliud meditari. Cogitanti de Scripturis somnus obrepat, evigilanti primum aliquid de Scripturis occurrat, dormientis somnia memoria aliqua de Scripturis sententia condiat.

Cap. VII

[Cap. 30] Sed quidam a salutaribus excercitiis retrahuntur timore, ne videlicet propter nimiam abstinentiam vel vigilias immoderatas incidant in langu∣orem et ita efficiantur aliis oneri, sibi autem dolori. Haec excusatio nostra in peccatis nostris. Quam pauci sunt hodie quos talis fervor ignivit! Omnes sapien∣tes sumus, omnes providi, omnes discreti; procul oderamus bellum, et sic morbum

corporis antequam sentiatur, formidamus, ut languorem animae, quem praesentem sentimus, territi negligamus, quasi tolerabilius sit, flammam libidinis quam ventris tolerare rugitum, aut (non) multo melius sit, continuo languore carnis vitare lasciviam quam sanum et incolumem in ejus redigi servitutem. Quid enim interest utrum abstinentia an languore caro superbiens comprimatur, castitas conservetur? Sed remissio, inquis (Ed. inquit), cavenda est ne forte occasione infirmitatis incurramus illecebras voluptatis. Certe, si languet, si aegrotat, si torquentur viscera, si arescit stomachus, quaelibet deliciae oneri magis erunt quam delectationi.

Cap. VIII

[Cap. 31] Vidi hominem qui, cum poenitentia(!) sua, vi consuetudinis oppressus, continere non posset, tandem in se reversus supra modum erubuit: et mox concaluit cor ejus intra eum et in meditatione ejus exarsit ignis. Deinde salubriter irascens sibi, invectione gravissima irruit in se ipsum et bellum indicens corpori, etiam ei quae necessaria videbantur, ademit. Successit gravitas levitati, loquacitati silentium. Nemo eum postea vidit jocantem, ridentem nemo conspexit, nemo ex ore ejus otiosum sermonem audivit. Temporales consolationes et quid∣quid carni suave putabatur, ita contempsit et exhorruit ut nullam sibi requiem, nullam in cibo vel potu consolationem indulgere ei pateretur. Cogitationum suarum ita sollicitus et scrupulosus erat, ut in hoc solo nimius videretur. Ita demisso vultu oculisque dejectis stabat, sedebat, ut timens et tremens divinis tribunalibus videretur

assistere. Talibus armis gloriosum retulit de tyranno triumphum. Nam gravissi∣mum stomachi incurrens incommodum post diuturnum languorem, cum jam dormi∣tionis ejus hora instaret, Sine, inquit, ecce Jesus venit. [Cap. 32] Haec (non) dico ut discretionem, quae omnium virtutum et mater et nutrix est, detegam; sed (ut) vitiorum materias, gulam comprimamus, requiem corporis, feminarum et effeminatorum familiaritatem atque convictum intra metas necessarias cohibeamus; quia saepe falso nomine discretionis palliamus negotium voluptatis. Vera enim discretio est animam carni praeponere, et ubi periclitatur utraque nec sine huiusmodi incommodo illi potest salus consistere, pro illius utilitate istam negligere. Haec diximus ut, quanta tibi debeat in consideranda pudicitia esse sollicitudo, adverteres; quae, cum om∣nium virtutum flos sit et ornamentum, sine humilitate tamen aret et marcescit.

Cap. IX

[Cap. 33] Hoc est certum haud securum peccatorum omnium funda∣mentum (!), ex quo quidquid aedificas, ruinae patet. Initium omnis peccati superbia, quae angelum de coelo, hominem de paradiso expulit. Huius pessimae (!) cum multi sint rami, omnes tamen in duas species dividuntur, in carnalem sc. et spiri∣tualem. Carnalis superbia est de carnalibus, spiritualis est de spiritualibus superbire. Carnalis postea in duas subdividitur species, in jactantiam sc. et vanitatem. Vanitas est, si ancilla Christi intus in animo suo glorietur se nobilibus ortam natalibus, si se divitiis paupertatem praetulisse pro Christo delectetur, si se pauperioribus in ignobilioribus praeferre conetur (!), si se contempsisse divitum nuptias quasi aliquid magnum admiretur. [Cap. 34] Est etiam quaedam species vanitatis in affectata aliqua

pulcritudine, etiam intra cellulam delectari, parietes variis picturis et celaturis ornare, oratorium pannorum et imaginum varietate decorare. Haec omnia quasi professioni tuae contraria cave. [Cap. 35] Qua enim fronte de divitiis vel natalibus gloriaris, quae illius vis sponsa videri qui pauper factus est cum esset dives, pauperem matrem, pauperem familiam, domum etiam pauperculam et praesepii vilitatem elegit? Itane gloriandum tibi est quod Dei filium hominum filiis praetulisti, quod foedam carnem pro virginitatis decore sprevisti, quod aeternas coeli divitias atque delicias martyriis sanctorum (l. materiis sordium) commutasti? [Cap. 36] Si gloriaris, in Domino (glorieris), servias ei cum timore. Sed illam te nolo (Ed. noli) quasi sub specie devotionis sequi gloriam in picturis vel sculpturis, in pannis avium vel bestiarum aut diver∣sorum florum imaginibus variatis. Sint haec illorum qui nihil intus in quo glorientur, habentes, exterius sibi comparant in quibus delectentur.

Cap. X.

Omnis gloria filiae regis ab intus, (in fimbriis aureis circumamicta varietatibus) (Ps. 44, 14). Si autem tu jam filia regis es, utpote filii regis sponsa, pa∣trisque vocem audisti dicentis (Audi, filia, et vide et inclina aurem tuam): sit tua omnis gloria ab intus: vide ut gloria tua sit testimonium conscientiae tuae. Ibi sit pulcherrima virtutum varietas; ibi diversi colores sic conveniant et sic jungantur sibi ut alterius pulchritudinem alter augeat, et, qui in sua natura minus lucet,

alterius collatione lucidior appareat. [Cap. 37] Jungatur castitati humilitas, et nihil erit splendidius; prudentiae societur simplicitas, et nihil erit lucidius; copuletur misericordia justitiae, et nihil erit suavius; adde fortitudini modestiam, et nihil erit utilius. In hac varietate tuae mentis oculos occupa; hanc in anima tua omni studio forma: Cui si fimbrias aureas addas, vestem polymitam, in qua te sponsus cum summa dilectione conspiciat, texuisti. Fimbria extrema pars, quasi finis est vesti∣menti; finis autem praecepti charitas est de corde puro et conscientia bona et fide non ficta (Tim. 1, 5).

Cap. XI

[Cap. 38] In his glorieris, in his delecteris; intus, non foris; in veris virtutibus, non in picturis et imaginibus. Panni linei candidi tuum adornent altare, qui castitatem suo candore commendent et simplicitatem praemonstrent. Cogita quo labore, quibus tonsionibus linum terrenum, in quo crevit, colorem exuerit et ad talem candorem pervenerit ut ex eo ornetur altare, Christi corpus veletur. Cum terreno colore omnes nascimur, quoniam in iniquitatibus conceptus sum et in peccatis concepit me mater mea (Ps. 50, 7). Primum igitur, carissima, linum aquis immergitur: nos in aquis baptismatis Christo consepelimur. Ibi deletur iniquitas, sed necdum sanatur infirmitas. Aliquid candoris recepimus in peccatorum remissione, sed necdum plene terreno colore exuimur pro naturae, quae restat, corruptione. Post aquas linum siccatur: (sic nos), quia necesse est, post aquas

baptismatis corpus per abstinentiam maceratum illicitis humoribus (Ed. honoribus) vacuetur. Deinde linum malleis tunditur: et caro nostra multis tentationibus fati∣gatur. Post hoc linum ferreis aculeis discerpitur, ut deponat superflua: et nos dis∣ciplinae ungulis rasi vix necessaria retinemus. Adhibetur post hoc lino suavior stimulorum leviorque purgatio: et nos victis cum magno labore pessimis passioni∣bus, a levioribus et quotidianis peccatis simplici confessione et satisfactione mun∣damur. Jam tunc amentibus (!) linum in longum producitur: et nos in anteriora longanimitate extendimur. Porro ut ei perfectior accedat perfectio et pulcritudo, ignis adhibetur et aqua: et nobis transeundum est per ignem tribulationis et aquam compunctionis, ut perveniamus ad refrigerium castitatis. Haec tibi oratorii tui ornamenta repraesentent, non oculos tuos varietatibus mentis (l. vanis) pascant. [Cap. 39] Sufficiat tibi in altari tuo Salvatoris in cruce pendentis imago, quae passionem suam tibi repraesentet, quam imiteris. Expansis bracchiis ad suos te invitet amplexus in qui∣bus delecteris; nudatis uberibus lac suavitatis infundat quo consoleris. Et si hoc placet, ad commendandam tibi virginitatis excellentiam, virgo mater in sua, et virgo discipulus in sua juxta crucem curventur imagine, ut cogites quam grata sit Christo utriusque sexus virginitas, quam in matre et prae ceteris sibi dilecto dis∣cipulo

consecravit; unde eos pendens in cruce tanto foedere copulavit, ut illam dis∣cipulo matrem, illum matri filium delegaret. O beatissimum hoc testamento Jo∣hannem, cui totius humani generis decus, opes mundi, gloria coeli, miserorum re∣fugium, afflictorum solatium, pauperum consolatio, desperatorum erectio, peccatorum reconciliatio, postremo orbis domina, coeli regina testamenti auctoritate committitur. Haec tibi praebeant incentivum caritatis, non spectaculum vanitatis: his enim om∣nibus ad unum necesse est ut contendas: quoniam unum est necessarium. Illud est unum quod non invenitur nisi in uno, apud unum, cum uno, apud quem non est transmutatio nec vicissitudinis obumbratio. Qui adhaeret ei, unus cum eo spi∣ritus efficitur, transitus in illud unum quod semper idem est et cuius anni non de∣ficiunt. Adhaesio ista caritatis quasi specialis est ornatus finis et fimbria.

Cap. XII

[Cap. 40] Vestis quippe nuptialis, ex virtutum varietate contexta, oportet ut fimbriis aureis, i. e. caritatis splendoribus ambiatur, quae omnes virtutes contineat et constringat in unum, et suam singularem claritatem impertiens, de multis unum faciat et cum multis uni adhaereat, ut jam omnia non sint multa sed unum. Caritas autem in duo dividitur, in Dei sc. dilectionem et proximi. Porro dilectio proximi in duo subdividitur, in innocentiam et beneficentiam, sc. ut nulli noceas, benefacias quibus potueris: scriptum est quippe: Quod tibi non vis fieri, alteri ne feceris (Tob. 4, 16): et haec innocentia. Et Dominus in Evangelio: Omnia, inquit quaecumque vultis ut faciant vobis homines, et vos facite illis (Matth. 7, 12): haec beneficentia. Quantum ad te duo ista pertineant, diligenter adverte. Primum, ut nulli noceas; deinde, ut nulli velis nocere. Primum illud

facile tibi, cum nec id possis nisi forte lingua percusseris. Secundum illud non erit difficile, si propositum attendas tuum, si professam dilexeris nuditatem. Non enim poterit tibi erga aliquam esse malae voluntatis materia, ubi cupiditas nulla, ubi nihil diligitur quod possit auferri, (nihil tollitur quod debeat amari). Demum bene velis omnibus, prosis quibus possis. In quo? inquis, cum mihi non liceat vel modicum, quod egentibus tribuam, possidere.

Cap. XIII

[Cap. 41] Agnosce conditionem tuam, carissima. Duae sorores erant, Martha et Maria; laborabat illa, vacabat ista; illa erogabat, ista petebat; illa praestabat obsequium, ista nutriebat affectum. Denique non ambulans vel discurrens huc atque illuc, non de suscipiendis hospitibus sollicita, non cura rei familiaris distenta, non pauperum clamoribus intenta, sedebat ad pedes Jesu et audiebat verbum illius. Haec pars tua, carissima, quae saeculo mortua atque se∣pulta, surda debes esse ad omnia saeculi blandimenta audienda, ad loquendum muta, nec debes distendi, sed extendi; impleri, non exhauriri. Exsequatur partem suam Martha: quae licet non negatur bona, Mariae tamen melior praedicatur. Num∣quid invidit Marthae Maria? illa potius isti. Ita etiam quaequae optimae viden∣tur in seculo, tuam vitam aemulentur, non illarum tu. Ad illos spectat eleemosy∣narum largitio, quorum est terrena possessio, vel quibus credita est rerum eccle∣siasticarum dispensatio. [Cap. 42] Quae enim sacrosanctis ecclesiis a fidelibus collata sunt, episcopi, sacerdotes et clerici dispensanda suscipiunt, et non recondenda; non possidenda, sed eroganda. Quidquid habent, pauperum est, viduarum et orphanorum

et eorum qui altari deserviunt, ut de altari vivant. Sed ea quae in usus servorum Christi monasteriis conferuntur, a certis personis dispensari oportet, ut quod necessi∣tatibus superest fratrum, non includatur marsupiis, sed hospitibus, peregrinis et pauperibus erogetur. [Cap. 43] Et hoc illorum interest quibus pars Marthae est com∣missa, non qui salutari otio vacant cum Maria. Ita claustralibus nulla debet esse pro pauperibus sollicitudo, nulla pro hospitibus suscipiendis distentio, quippe qui∣bus nulla debet esse de crastino cura, nulla cibi vel potus providentia; nutriantur potius in croceis, spiritualibus pascantur. Altius (!) autem hi qui contemptibiles sunt constituti ad judicandum, amplexantur stercora. Ipsi quippe sunt boves quorum piger stercoribus lapidatur. [Cap. 44] Sunt enim quidam qui circa spiritualia desides et pigri instar populi peccatoris super manna coeleste nauseant, videntesque alios circa temporalia occupatos, invident, detrahunt, murmurant et pro stercoribus qui∣bus ipsi foedantur, zeli et amaritudinum stimulos ferunt: de quibus, si forte ali∣quam temporalium dispensationem fuerint adepti, convenienter dici potest: Qui nutriti erant in croceis, amplexati sunt stercora (Thren. 4, 5). Cum igitur nec illis qui in coenobiis sunt, quibus in Martha non parva communio est, circa plurima occupari conceditur, quanto minus tibi, quae te totam de saeculo exuisti, cui non solum possidere, sed nec videre nec audire licet quae saeculi sunt. [Cap. 45] Si enim nihil tibi quisquam det ad erogandum, unde habebis quod eroges? Si vero ex

tuo aliquid habes labore, da non tua, sed alterius manu, si abunde tibi provenit victus. Unde tibi aliena distribuere, cum nihil tibi supra necessarium liceat usur∣pare? Quid ergo beneficii impendes proximo? Nihil ditius bona voluntate, ut ait quidam sanctus: hanc largire. Quid humanius pietate? hanc impende. Quid utilius oratione? hanc largire. [Cap. 46] Itaque totum mundum uno dilectionis sinu complectere, ubi simul omnes qui boni sunt, considera, congratulare; ubi mali, intuere et luge. Ibi occurrant animo miseria pauperum, orphanorum gemitus, viduarum desolatio, tristium moestitudo, necessitates peregrinantium, pericula navi∣gantium, vota virginum, tentationes monachorum, praelatorum sollicitudo, labor militantium. Omnibus pectus tuae dilectionis aperias: his tuas impende lacrymas, pro his tuas preces fundas. Haec eleemosyna Deo gratiosior, Christo acceptior, tuae professioni aptior, his quibus impenditur, fructuosior. Huius munus beneficii tuum propositum adjuvat, non perturbat; dilectionem proximi auget, non minuit; mentis quietem servat, non impedit. (Quod nihil est appetendum, ut habeatur ad largiendum, cum nihil habere sit perfectum.) Quid his plura dicamus? Cum sancti, ut perfecte possent proximos diligere, studuerunt in hoc mundo nihil habere, nihil vel sine appetitu possidere. Agnoscis verba b. Gregorii. Vide quam contra multi sapiunt: ut enim caritatis impleant legem, quaerunt ut habeant quod erogent; cum ejus perfectionem ipsis adscribat qui nihil habendum, nihil vel sine appetitu possidendum arbitrantur.

Cap. XIV

[Cap. 47] His de proximi dilectione praemissis, de dilectione Dei pauca subjungam. Nam licet utraque soror Deum proximumque dilexerit, specialiter tamen circa obsequium proximorum occupabatur Martha, ex divinae vero lectionis fonte hauriebat Maria. Ad Dei vero dilectionem duo per∣tinent: affectus mentis et effectus operis. Et opus hoc in virtutum exercitio, affectus vero mentis in spiritualis gustus dulcedine. Exercitium virtutum in certo vivendi modo, in jejuniis, in vigiliis, in opere, in dilectione (!) in oratione, in pau∣pertate et ceteris huiusmodi commendatur; affectus salutari meditatione nutritur. Itaque ut ille dulcissimus amor Jesu in tuo crescat affectu, triplici meditatione opus habes: de praeteritis sc., praesentibus et futuris, i. e. de praeteritorum recordatione, de experientia praesentium, de consideratione futurorum. Cum igitur mens tua fuerit ab omni cogitationum sorde virtutum exercitio purgata, jam oculos defaecatos ad posteriora retorque. Ac primum cum b. Maria ingressa cubiculum, (libros quibus Virginis partus cum Christi prophetatur adventu, evolve). Ibi adventum angeli praestolare, ut videas intrantem, audias salutantem; et sicut repleta stupore et ex∣tasi dulcissimam dominam tuam cum Angelo salutante salutes, clama dicens Ave gratia plena, dominus tecum, benedicta tu in mulieribus. Hoc plenius repetens, quae sit haec gratiae plenitudo de qua totus mundus gratiam mutuavit, quoniam Verbum caro factum est et habitavit in nobis plenum gratiae et veritatis (Joh. 1, 14), contemplare, et admirare dominum qui terram implet et coelum, intra unius

puellae viscera claudi, quam Pater sanctificavit, Filius fecundavit, obumbravit Spi∣ritus sanctus. O dulcis domina, quanta inebriabaris dulcedine, quo amoris igne succendebaris, cum sentires in mente et ventre tantae majestatis praesentiam; cum de tua carne sibi carnem assumeret et membra (in) quibus corporaliter omnis plenitudo divinitatis habitaret, e tuis sibi membris aptaret! Haec omnia propter te, virgo, ut Virginem quam imitari proposuisti, diligas et Virginis fructum, cui nupsisti. Jam nunc cum dulcissima domina tua in montana conscende et sterilis et virginis suavem intuere complexum, et salutationis officium, in quo servulus dominum, praeco judicem, vox verbum intus anilia viscera conclusus in virginis utero clausum agnovit et indicibili gaudio salutavit. Beati ventres in quibus totius mundi salus exori∣tur pulsisque tenebris tristitiae sempiterna laetitia prophetatur. Quid agis, o virgo? Accurre, quaeso, accurre et tantis gaudiis admiscere, prosternere ad pedes utrius∣que et in unius ventre sponsum tuum amplectere, amicum vero ejus in alterius utero venerare. Hunc euntem in Bethleem cum omni devotione prosequere et in hospitium diver ens, cum illa assiste, et obsequere parienti, locatoque in praesepio parvulo, erumpe in vocem exsultationis, clamans cum Isaia: Parvulus natus est nobis et filius datus est nobis (Js. 9, 6). Amplectere dulce illud praesepium. Vincat verecundiam amor, timorem depellat affectus, ut sacratissimis pedibus figas labia et oscula gemines. Exinde pastorum excubias mente pertracta, angelorum

exercitum admirare, coelesti melodiae tuas interpone partes, corde simul et ore de∣canta: Gloria in excelsis Deo.

Cap. XV

[Cap. 48] Noli in tua meditatione Magorum munera praeterire, nec fugientem in Aegyptum incomitatum relinque. Opinare verum esse quod dicitur, eum a latronibus deprehensum in via et adolescentuli cuiusdam beneficio ereptum. Erat is, ut dicunt, principis latronum filius, qui praeda potitus, cum parvulum in matris gremio comperisset, tanta ei in ejus speciosissimo vultu splendoris majestas apparuit, ut eum supra hominem esse non ambigens, incalescens amore amplexatus sit eum. Et o, inquit, beatissime parvulorum! si aliquando se tempus obtulerit mihi miserendi, tunc memento mei et huius temporis noli oblivisci. Ferunt hunc esse latronem qui ad Christi dexteram crucifixus, cum alterum blasphemantem cor∣ripuisset, dicens: Neque tu times Deum, qui in eadem damnatione es? Et nos quidem juste, nam digna damna factis recipimus, hic autem nihil mali fecit: con∣versus ad dominum, eum in illa quae in parvulo apparuerat intuens majestate, pacti sui non immemor: Memento, inquit, mei, cum veneris in regnum tuum (Luc. 23, 40-2). Itaque ad incentivum amoris, non inutile arbitror hac uti opinione, remota omni affirmandi temeritate. [Cap. 49] Praeterea nihilne tibi suavitatis aestimas accessurum, si eum apud Nazareth puerum inter pueros contempleris? si obsequentem matri, si operanti nutritio assistentem intuearis?

Cap. XVI.

Quid si duodennum cum parentibus Jerosolyman ascendentem et illis redeuntibus et nescientibus in urbe remanentem per triduum cum matre quaesieris? O quanta copia fluent lacrymae, cum audieris matrem dulci quadam increpatione filium verberantem: Fili, quid fecisti nobis sic? ecce pater tuus et ego dolentes quaerebamus te. [Cap. 50] Si autem virginem vis sequi quocunque ierit, de∣lectet altiora ejus et secretiora scrutari: ut in Jordanis flumine audias in voce Patrem, in carne Filium, in columba videas Spiritum sanctum. Ibi tu ad spirituales initiata nuptias sponsum suscipis datum a Patre, purgationem a Filio, pignus amoris a Spiritu sancto. Exinde solitudinis tibi secreta ditavit, sanctificavit jejunium, ibi subeundum docens cum calido hoste conflictum. Haec tibi facta et pro te facta et quomodo facta, diligenter attendas. Dilige a quo facta sunt, et imitare quae facta sunt. [Cap. 51] Occurrit jam nunc memoriae mulier illa deprehensa in adulterio, et Jesus rogatus sententiam, quid egerit quidve dixerit, recordare. Cum enim scribens in terra terrenos eos, non coelestes, prodidisset: Qui sine peccato est, inquit, vestrum, þrimum lapidem in illam mittat. Cum vero omnes sententia tenuisset et expulisset de templo, imaginare quam pios oculos in illam levaverit, quam dulcem sua voce sententiam absolutionis ejus protulerit. Puta quod suspira∣verit, quod lacrymatus sit, cum diceret: Nemo te condemnavit, mulier? Nec ego

te condemnabo. Felix, ut ita dicam, haec quae in adulterio deprehensa mulier, quae etiam de praeteritis absolvitur, secura efficitur de futuris. Jesu bone, te di∣cente non condemnabo, quis condemnabit? deus qui justificat, quis est qui con∣demnet? Audiatur de cetero vox tua: Vade et jam amplius noli peccare (Joh. 8, 7). [Cap. 52] Jam nunc domum ingredere Pharisaei, et recumbentem ibi Dominum tuum attende. Accede cum illa beatissima peccatrice ad pedes ejus, lava lacrymis, terge capillis, demulce osculis et fove unguentis. Nonne jam sacri illius liquoris odore perfunderis? Si tibi adhuc suos negat pedes, insta, ora, et gravidos lacrymis oculos attolle imisque suspiriis et inenarrabilibus extorque quod petis. Luctare cum Deo sicut Jacob, ut ipse se gaudeat superari. Videbitur tibi aliquando quod avertat oculos, quod aures claudat, quod desideratos pedes abscondat. Tu nihilominus insta opportune, importune, clama: Usquequo faciem tuam avertis a me? Usque∣quo clamabo et non exaudies? (Ps. 12, 1)? Redde mihi, bone Jesu, laetitiam salutaris tui, quia tibi dixit cor meum: Quaesivi faciem luam, faciem tuam requiram (Ps. 26, 8). Certe, non negabit pedes suos virgini, quos osculandos praebuit peccatrici. [Cap. 53] Sed et domum illam non praeteribis ubi per tegulas paralyticus ante pedes ejus submittitur, ubi pietas et potestas obviaverunt sibi. Fili, inquit, remittuntur tibi peccata tua (Matth. 9, 2). O mira clementia, o indicibilis miseri∣cordia! Accepit felix remissionem peccatorum, quam non praecesserat confessio,

non meruerat satisfactio, non exigebat contritio. Corporis salutem petebat, non animae: et salutem recepit corporis et animae. Vere, domine, vita in voluntate tua. Si decreveris salvare nos, non est qui audeat dicere cur ita facis? Pharisaee, a te quid murmuras? an oculus tuus nequam est, quia ipse bonus est? Certe miseretur cui voluerit; ploremus et oremus ut velit. Bonis etiam operibus pin∣guescat oratio, augeatur devotio, dilectio excitetur. Leventur purae manus in ora∣tione, quas non sanguis immunditiae maculavit, tactus illicitus non foedavit, non exasperavit avaritia. Levetur et cor sine ira et disceptatione, quod tranquillitas sedavit, pax composuit, puritas conscientiae animavit. Sed nihil horum paralyticus iste legitur praemisisse, qui tamen legitur remissionem peccatorum meruisse. Haec est ineffabilis ejus misericordiae virtus, cui sicut blasphemum est derogare, ita et hoc sibi praesumere stultissimum. Potest cuicumque vult hoc ipsum efficaciter dicere, quod dixit illi paralytico: Dimittuntur tibi peccata tua. Sed quicumque sine suo labore vel contritione vel confessione vel etiam oratione sibi hoc dicendum expectat, nunquam ei remittentur peccata sua.

Cap. XVII

[Cap. 54] Sed exeundum est hinc et ad Bethaniam veniendum, ubi sacratissima foedera amicitiae auctoritate domini consecrantur. Diligebat enim Jesus Martham et Mariam et Lazarum, quod ad speciale amicitiae privilegium quo illi famili∣ariori adhaerebant affectu, dictum nemo qui ambigat. Testes sunt lacrymae illae dulces,

quibus lacrymatus est cum lacrymantibus, quas totus populus amoris interpretatur indicium—Videte, inquiunt, quomodo amabat eum. Et ecce ponunt ei coenam ibi et Martha ministrabat. Lazarus autem erat unus ex discumbentibus. Maria autem sumpsit alabastrum unguenti et fracto alabastro effudit super caput Jesu (Joh. 11, 36). Gaude, quaeso, huic interesse convivio; singulorum distingue officia. Martha ministrat, discumbit Lazarus. ungit Maria. Hoc ultimum tuum est. Frange igitur alabastrum cordis, et quidquid habes devotionis, quidquid amoris, quidquid desi∣derii, quidquid affectionis, totum effunde super sponsi tui caput, adorans in Deo hominem et in homine Deum. Si fremit, si murmurat, si invidet, si proditor per∣ditionem vocat devotionem, non sit tibi curae. Utquid, ait, perditio haec? posset hoc unguentum venumdari multo et dari pauperibus. Pharisaeus murmurat, invidens poenitenti, murmurat Judas, invidens effusioni unguenti. Sed judex accusationem non recipit, accusatam absolvit. Sinite, inquit, illam, bonum enim opus operata est in me. Laboret Martha, ministret, paret hospitium peregrino, esurienti cibum, vestem algenti. Ego solus Mariae, et illa mihi: totum praestet quod habet; a me quidquid optat, expectet. Quid enim? Tunc Mariae consulis relinquendos pedes, quos tam dulciter osculatur? avertendos oculos ab illa speciosissima facie quam contemplatur? amovendum auditum ab ejus suavi sermone quo reficitur? [Cap. 55] Sed jam surgentes eamus hinc. Quo, inquis? Certe, ut insidentem asello coeliterrae∣que dominum comiteris, tanta fieri pro te obstupescens, puerorum laudibus tuas

inseras clamans et dicens: Hosanna filio David, benedictus qui venit in nomine Domini (Matth. 21, 9). Jam nunc ascende cum eo in coenaculum grande stratum et salutaris coenae interesse deliciis gratulare. [Cap. 56] Vincat verecundiam amor, timorem excludat affectus: ut saltem de micis mensae illius eleemosynam praebeat mendicanti. Vel a longe sta et quasi pauper intendens in divitem, ut aliquid accipias, extende manum, famem lacrymis prode. Cum jam surgens a coena linteo se praecinxit posuitque aquam in pelvim, cogita quae majestas, quae potestas ho∣minum pedes abluit et extergit: quae benignitas proditoris vestigia sacris manibus tangit. Specta et exspecta, et ultima omnium tuos ei praebe abluendos—quia quem ipse non lavit, non habebit partem cum eo. Quid modo festinas exire? sustine paululum. Videsne quisnam ille est, rogo te, qui supra pectus ejus re∣cumbit et in sinu ejus caput reclinat? Felix quicumque ille est. O ecce video, Johannes est nomen ejus. O Johannes, quid ibi dulcedinis, quid gratiae et suavi∣tatis, quid luminis et devotionis ab illo hauriam (!) fonte, dicito. Ibi certe omnes thesauri sapientiae et scientiae, ibi fons misericordiae, domicilium pietatis et favus aeternae suavitatis. Unde tibi, o Johannes, omnia ista? Numquid tu sublimior Petro, Andrea sanctior, caeteris omnibus apostolis gratior? Speciale hoc virgini∣tatis privilegium, quia virgo es electus a Domino, atque inter ceteros magis dilectus. Jam misericordiae exsulta virgo, accede propius et aliquam tibi huius dulcedinis portionem vindicare non differas. Si ad potiora non potes, dimitte Jo∣hanni pectus, ubi eum vinum laetitiae in divinitatis cognitione inebriet: tu currens

ad ubera humanitatis, lac exprime quo nutriaris. Inter haec sacratissima illa ora∣tione discipulos commendans Patri dixerit Pater, serva eos in nomine tuo: inclina caput tuum, ut et tu mercaris audire (Volo ut ubi sum ego, et illi sint mecum) (Joh. 17, 11-24). [Cap. 57] Bonum est tibi hic esse. Sed exeundum est, praecedit ipse ad montem Oliveti, tu sequere. Et licet assumpto Petro et duobus filiis Ze∣bedaei ad secreta secesserit, vel a longe intuere quomodo in se nostram transtulit necessitatem; vide quomodo ille, cuius sunt omnia, pavere incipit et taedere—Tristis est anima mea, inquiens, usque ad mortem. Unde hoc, Deus meus? Com∣pateris mihi exhibens hominem, ut quodammodo videaris nescire quod Deus es: prostratus in faciem oras, et factus est sudor tuus sicut guttae sanguinis decurrentis in terram (Luc. 22, 44). Quid stas? accurre, et suavissimas illas guttas lambe et pulverem pedum illius linge. Noli dormire cum Petro, ne merearis audire: Sic non potuisti una hora vigilare mecum (Matth. 26, 40). [Cap. 58] Sed ecce jam proditorem praeeuntem impiorum turba subsequitur et osculum praebente Juda, manus injiciunt in Dominum tuum, tenent, ligant, et illas dulces manus vinculis astringunt. Quis ferat? Scio, occupat nunc cor tuum pietas, omnia viscera tua zelus inflammat. Sine, rogo, patiatur qui pro te patitur. Quid optas gladium? quid irasceris? quid indignaris? Si instar Petri cuiuslibet aurem abscideris, si ferro brachium tuleris, si pedem truncaveris, ipse restituet omnia; qui etiam si quem occideris, absque dubio

suscitabit. [Cap. 59] Sequere potius eum ad atrium principis sacerdotum et speciosissi∣mam ejus faciem quam illi sputis illinunt, tu lacrymis lava. Intuere quam piis oculis, quam misericorditer, quam efficaciter tertio negantem respexit Petrum, quando ille conversus et in se reversus flevit amare. Utinam, bone Jesu, tuus me dulcis respiciat oculus, qui te toties ad vocem ancillae procacis, carnis meae pessi∣mis operibus affectibusque negavi. Sed jam mane facto traditur Pilato; ibi accu∣satur et tacet, quoniam tamquam ovis ad occisionem ducitur et sicut agnus coram tondente se, sic non aperuit os suum (Isac. 53, 7; Act. 8, 32). Vide, attende, quomodo stat ante praesidem, inclinato capite, demissis oculis, vultu placido, ser∣mone raro, paratus ad opprobria, promptus etiam ad verbera. Scio, non potes ulterius sustinere nec dulcissimum dorsum ejus flagellis atteri nec faciem alapis caedi nec venerandum illud caput spinis coronari, nec dexteram quae coelum et terram continet, arundine dehonestari, tuis oculis aspicere poteris. Ecce educitur flagellatus, portans spineam coronam et purpureum vestimentum. Et dicit Pi∣latus: Ecce homo—vere homo est, quis dubitet? Testes sunt plagae virgarum, livor ulcerum, foeditas sputorum. Jam nunc cognosco, Zabule, quia est homo. Vere homo est, inquis, sed quid est quod in tot injuriis non irascitur ut homo, non movetur ut homo, non suis tortoribus indignatur ut homo? Ergo

plus est quam homo. Sed quis cognoscit illum? Cognoscitur certe homo im∣piorum judicia sustinens, sed cognoscetur Deus judicium faciens. [Cap. 60] (Sero animadvertisti, Zabule: Quid tibi per mulierem visum est agere, ut dimittatur? Tarde locutus es.) Sedet pro tribunali judex, prolata est sententia; jam portat propriam crucem, ducitur ad mortem. O spectaculum! Videsne? Ecce princi∣patus super humerum ejus (Js. 9, 6). Haec est virga aequitatis, virga regni sui. Datur ei vinum felle mixtum. Exuitur vestimentis suis, et inter milites dividuntur. Tunica non scinditur, sed sorte transit ad unum. Dulces manus ejus et pedes clavis perforantur et extensus in cruce inter latrones suspenditur. [Cap. 61] Mediator Dei et hominum inter coelum et terram medius pendens, ima superis unit et coe∣lestibus terrena conjungit. Stupet coelum et terra miratur—quid tu? Non mirum si sole contristato tu contristaris, si terra tremiscente tu contremiscis, si scissis saxis cor tuum scinditur, si flentibus juxta crucem mulieribus tu collacrymaris. [Cap. 62] Verum in his omnibus considera illud dulcissimum pectus, quam tranquillitatem servaverit, quam habuerit pietatem. Non suam attendit injuriam, non poenam reputat, non sentit contumelias; sed illis potius a quibus patitur, ille compatitur; a quibus vulneratur, ille medetur; vitam procurat, a quibus occiditur. Cum qua mentis dulcedine, cum qua spiritus devotione, in qua caritatis plenitudine clamat Pater, ignosce illis (Luc. 23, 34). [Cap. 63] Ecce ego, Domine, tuae majestatis adorator, non tui corporis interfector; tuae mortis venerator, non tuae passionis irrisor; tuae

misericordiae contemplator, non infirmitatis contemptor. Interpellet itaque pro me tua dulcis humanitas, commendet me Patri tua ineffabilis pietas. Dic ergo, dulcis Domine: Pater, ignosce illi. At tu, virgo, cui major est apud Virginis Filium confidentia quam mulieribus quae longe stant, cum matre virgine et discipulo vir∣gine accede ad crucem, et perfusum pallore vultum cominus intuere. Quid ergo? Tu sine lacrymis amantissimae dominae lacrymas videbis? Tu siccis oculis manes, et ejus animam pertransiit gladius doloris? Tu sine singultu audies dicentem matri: Mulier, ecce filius tuus; et Johanni: Ecce mater tua (Joh. 19, 26). Cum disci∣pulo matrem committeret, latroni paradisum promitteret? Tunc unus ex militibus lancea latus ejus aperuit, et exivit sanguis et aqua. Festina ne tardaveris, comede favum cum melle tuo; bibe vinum tuum cum lacte tuo. Sanguis tibi in vinum vertitur, ut inebrieris; in lac aqua mutatur, ut nutriaris. Facta sunt tibi in petra flumina, in membris ejus vulnera, et in maceria corporis ejus caverna, in quibus instar columbae latitas, et deoscularis singula. Ex sanguine ejus fiant sicut vitta coccinea labia tua, et eloquium tuum dulce. [Cap. 64] Sed adhuc exspecta donec

nobilis ille decurio veniens. extractis clavis manus pedesque dissolvat. Vide quo∣modo felicissimis brachiis corpus complectitut ac suo astringit pectori. Tunc dicere potuit vir ille sanctissimus: Fasciculus myrrhae dilectus meus mihi, inter ubera commorabitur (Cant. 1, 12). Sequere tu pretiosissimum illum coeli terraeque the∣saurum, vel pedes porta, vel manus brachiaque sustenta, vel certe defluentes minu∣tatim pretiosissimi sanguinis stillas curiosius collige et pedum illius pulverem linge. Cerne praeterea quod dulciter beatissimus Nicodemus sacratissima ejus vulnera tractavit digitis, fovit unguentis, et cum s. Joseph involvit sindone, collocavit in sepulcro. [Cap. 65] Noli praeterea Magdalenae deserere comitatum, sed paratis aro∣matibus, cum ea Domini tui sepulcrum visitare memento. O si quod illa oculis, tu in spiritu cernere merearis, nunc super lapidem revolutum ab ostio monumenti angelum residentem, nunc intra monumentum unum ad caput, alium ad pedes resurrectionis gloriam praedicantes, nunc ipsum Jesum Mariam flentem et tristem tam dulci respicientem oculo, tam suavi voce dicentem Maria. Quid hac voce dulcius, quid suavius, quid jucundius, Maria? Rumpuntur ad hanc vocem omnes capitis cataractae, ab ipsis medullis eliciuntur lacrymae, singultus atque suspiria ab imis trahuntur visceribus. Maria. O beata, quid tibi pro meritis fuit, quid animi, cum ad hanc vocem te prosterneres et reddens vocem salutanti inclamares Rabboni? Quo, rogo, affectu, quo desiderio mentisque ardore clamasti Rabboni? Nam plura dicere lacrymae prohibent, cum vocem occludat affectus, omnesque animae corporisque sensus nimius ardor absorbeat. Sed, o dulcis Jesu, cur a sacratissimis

ac desideratissimis pedibus tuis sic arces amantem? O verbum durum! Noli, inquit, me tangere (Joh. 20, 16). Utquid, Domine? Quare non tangam desiderata illa vestigia tua pro me perforata clavis, perfusa sanguine? Non tangam, non deoscu∣labor? An inimicior es eo quia gloriosior? Ecce, non dimittam te, non recedam a te, non parcam lacrymis, pectus singultibus suspiriisque rumpetur, nisi tangam. Et ille: (Noli me tangere.) Noli timere; non aufertur tibi bonum hoc, sed differ∣tur: vade tamen et nuntia fratribus meis quia surrexi. Currit cito volens redire, redit cum aliis mulieribus. Quibus Jesus occurrens blanda salutatione dejectas sic erigit, tristes consolatur. Adverte. Tunc est datum quod ante fuit dilatum. Accesserunt enim et tenuerunt pedes ejus. Hic quamdiu potes, virgo, morare; non has delicias tuus somnus interpolet, nullus exterior tumultus impediat. [Cap. 66] Verum quia in hac misera vita nihil stabile, nihil aeternum est, nunquam in eodem statu permanet homo: necesse est ut anima nostra, dum vivimus, quadam varietate pascatur. Unde a praeteritorum recordatione ad experientiam praesentium transea∣mus, ut ex his quoque, quantum a nobis sit Deus diligendus, omnes intelligere valeamus.

Cap. XVIII. Dies cap. fehlt im lat. texte bei Migne, bis auf das ende:

Haec omnia revolve animo, ut in eum totus tuus resolvatur affectus. Vilescat tibi mundus, omnis amor carnalis sordescat. Nescias te esse in hoc mundo, quae ad illos qui in coelis sunt et Deo vivunt, tuum amorem transtulisti. Ubi est thesaurus tuus, ibi est cor tuum. Noli cum argenteis simulacris vili marsupio tuum includere

animum, qui nunquam cum nummorum pondere poterit transvolare ad coelum: puta te quotidie moriturum, et de crastino non cogitabis. Non te futuri temporis

sterilitas terreat, non futurae famis timor tuam mentem dejiciat. Sed ex ipso tota fiducia tua pendeat qui aves pascit et lilia vestit. Ipse sit horreum tuum, ipse

apotheca, ipse marsupium, ipse divitiae tuae, ipse solus sit tibi omnia in omnibus. Et haec interim de praesentibus satis sint.

Cap. XIX

[Cap. 67] Qui autem tanta suis praestat in praesenti, quanta illis servat in futuro. Principium futurorum et finis praesentium mors. Hanc cuius natura non horret; cuius non expavescit affectus? Nam bestiae fuga, latibulis et aliis mille modis mortem cavent et vitam tenent. Jam nunc diligenter attende quid tua tibi respondeat conscientia, quid praesumat fides tua, quid spes promittat, quid exspectet affectus. Si vita tua tibi oneri est, si mundus fastidio, si caro do∣lori: profecto desiderio mors est tibi, quae jugum huius oneris deponit, tollit fasti∣dium, corporeos dolores absumit. Hoc unum dico omnibus mundi huius praestare deliciis, honoribus atque divitiis, si ob conscientiae serenitatem, fidei firmitatem, spei certitudinem, mortem non timeas. Quod ille maxime poterit experiri qui aliquo tempore sub hac servitute suspirans, in liberioris conscientiae auras evasit. Haec sunt futurae beatitudinis tuae primitiae salutares, ut morte superveniente na∣turalem

horrorem fides superet, spes temperet, conscientia secura repellat. [Cap. 68] Et vide quomodo mors beatitudinis principium est, laborum meta, peremptoria vitiorum. Sic enim scriptum est: Beati mortui qui in Domino moriuntur; amodo enim jam dicit Spiritus, ut requiescant a laboribus suis (Apoc. 14, 13). Unde propheta reproborum ab electorum morte discernens: Omnes, inquit, reges dormient (!) in gloria in domo sua tu autem projectus es de sepulcro tuo quasi stirps inutilis, pollutus et obvolutus (Js. 14, 18). [Cap. 69] Dormiunt quippe in gloria quorum mortem bona commendat conscientia. Quoniam pretiosa est in conspectu Domini mors sanctorum ejus. Dormit sane in gloria, cuius dormitioni assistunt angeli, occurrunt sancti et concives, suum praebentes auxilium et impertientes solatium, hostibus se opponunt, obsistentes repellunt, refellunt accusantes; et sic usque ad sinum Abrahae sanctam animam comitantes in loco pacis collocant et quietis. Non sic impii, quos de corpore quasi de foetenti sepulcro pessimi spiritus cum instrumentis infernalibus extrahentes pollutos libidine, obvolutos cupiditate, injiciunt ignibus exurendos, tradunt vermibus lacerandos, aeternis &oetoribus deputant suffocandos. Vere ex∣spectatio justorum laetitia; spes autem impiorum peribit (Prov. 10, 28). [Cap. 70] Sane qualis sit illa requies, quae pax illa, quae jucunditas de sinu Abrahae, quae illic quiescentibus promittitur et exspectatur, quia experientia non docuit, stilus explicare

non poterit. Exspectant felices, donec impleatur numerus fratrum suorum, ut in die resurrectionis duplici stola induti, corporis pariter et animae perpetua felicitate fruantur. [Cap. 71] Jam nunc intuere diei illius terrorem, quando virtutes coelorum movebuntur, elementa ignis calore solventur, patebunt inferi, occulta omnia nuda∣buntur. Veniet desuper judex iratus, ardens furor ejus, et ut tempestas currus ejus, ut reddat in ira vindictam et vastationem in flamma ignis. Beatus qui paratus est occurrere illi. Quid tunc miseris animis erit? quam tunc miseri erunt, quos nunc luxuria foedat, avaritia dissipat, extollit superbia. Exibunt angeli et separa∣bunt malos de medio justorum, istos a dextris, alios a sinistris statuentes. Cogita nunc te ante tribunal inter utramque hanc societatem assistere et necdum in par∣tem alteram separatam. Deflecte nunc oculos ad sinistram Judicis et miseram illam multitudinen specta. [Cap. 72] Qualis ibi horror, quis timor, quis foetor, quis dolor? Stant miseri et infelices stridentes dentibus, nudo latere palpitantes, aspectu horri∣biles, vultu deformes, dejecti prae pudore; prae corporis turpitudine et nuditate confusi latere volunt, et non datur; fugere tentant et non permittuntur. Si levant oculos, desuper judicis imminet furor; si deponunt, infernalis putei eis ingeritur horror. Non suppetit criminum excusatio, nec de iniquo judicio aliqua poterit esse causatio: cum quidquid decretum fuerit, justum esse ipsam eorum conscientiam non latebit. [Cap. 73] Cerne nunc quam amandus sit qui te ab hac damnata societate praedestinando discernit, vocando separavit, justificando purgavit. Retorque nunc ad dexteram oculos, et quibus te glorificando sit inserturus, adverte. [Cap. 74] Quis ibi decor, quis honor, quae felicitas, quae securi as? Alii die judiciaria sede sublimes, alii martyrii corona splendentes, alii virginitatis flore candidi, alii eleemosynarum largitione fe∣cundi, alii doctrina et eruditione praeclari, uno caritatis foedere copulantur. Lucet iis vultus Jesu Christi non terribilis, sed amabilis; non amarus, sed dulcis; non terrens, sed blandiens. [Cap. 75] Sta nunc in medio, nesciens quibus te judicis sententia

deputabit. O dura exspectatio! Timor et tremor venerunt super me et contexerunt me tenebrae (Ps. 54, 6). Si me sinistris sociaverit, non causabor injustum; si dextris adscripserit, gratiae ejus hoc, non meis meritis est imputandum. Vere, Domine, vita in voluntate tua. Vides ergo quantum in amore ejus tuus extendi debeat animus, qui cum juste posset in impios prolatam, in te quoque retorquere senten∣tiam, justis te maluit ac salvandis inserere. Jam te puta sanctae illi societati con∣junctam vocis illius audire decretum: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi. Miseris audientibus verbum durum, plenum irae et furoris: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum. Tunc ibunt hi in supplicium aeternum, justi autem in vitam aeternam (Matth. 25, 34). O dura separatio, o miserabilis conditio! [Cap. 76] Sublatis vero impiis ne videant gloriam Dei, justis quoque singulis secundum gradum suum et meritum angelicis ordinibus insertis, fiet illa gloriosa processio, Christo praecedente capite nostro, omnibus membris suis sequentibus; et tradetur regnum Deo et Patri, ut ipse regnet in ipsis et ipsi regnent cum eo, illud percipientes regnum quod paratum est illis ab origine mundi. [Cap. 77] Cuius regni status nec cogitari quidem potest a nobis, multo minus

dici vel scribi. Hoc sciendum quod omnino nihil aberit quod velis adesse, nec quid∣quam aderit quod velis abesse. Nullus igitur ibi luctus, fletus nullus, non timor, non dolor, non diffidentia, non invidia, non tribulatio, non tentatio, non aeris mutatio vel corruptio, non suspicio, non ambitio, non adulatio, non detractio, non aegritudo, non senectus, non mors, non paupertas, neque tenebrae, non edendi vel bibendi vel dormiendi ulla necessitas, nulla fatigatio, defectio nulla. Quid ergo boni ibi est? Ubi nec luctus nec fletus nec dolor est neque tristitia, quid potest esse nisi perfecta laetitia; ubi nulla tribulatio, nulla tentatio, nulla temporum mutatio, vel aeris corruptio, aestus vehementior nec hiems asperior, quid potest esse nisi summa quaedam rerum temperies, et mentis et carnis vera ac summa tranquillitas? ubi nihil est quod timeas, quid potest esse nisi summa securitas? ubi nulla discordia, nulla invidia, nulla suspicio, nulla ambitio, nulla adulatio, detrectatio nulla, quid potest esse nisi summa et vera dilectio? ubi nulla paupertas, nulla cupiditas, quid potest esse nisi bonorum omnium plenitudo? ubi nulla deformitas, quid potest esse nisi vera pulcritudo? ubi nullus labor vel defectio, quid erit nisi requies summa et fortitudo? ubi nihil est quod gravet vel oneret, quid est nisi summa facilitas? ubi nec senectus exspectatur, nec morbus timetur, quid potest esse nisi vera sanitas? ubi neque nox neque tenebrae, quid erit nisi lux perfecta? ubi mors et mortalitas omnis absorpta, quid erit nisi vita aeterna? Quid est ultra quod quaeramus? Certe, quod his omnibus excellit, id est visio, cognitio et dilectio creatoris. Vide∣bitur in se, videbitur in creaturis suis, regens omnia sine sollicitudine, sustinens omnia sine labore, impertiens se et quodam modo dispertiens singulis pro sua capacitate, sine sui diminutione vel divisione. Videbitur ille vultus amabilis et desiderabilis, in quem desiderant angeli prospicere; de cuius plenitudine,

de cuius lumine, de cuius suavitate quid dicetur? Videbitur Pater in Filio, Filius in Patre, Spiritus sanctus in utroque. Videbitur non per speculum et in aenigmate, sed facie ad faciem. Videbitur enim sicuti est, impleta illa promissione qua dicit: Qui diligit me, diligetur a Patre meo, et ego diligam eum, et manifestabo ei meip∣sum (Joh. 14, 21). Ex hac visione illa procedit cognitio de qua ipse ait: Haec est vita aeterna ut cognoscant te unum Deum et quem misisti Jesum Christum (Jd. 17, 3). Ex his tanta nascitur dilectio, tantus ardor pii amoris, tanta dul∣cedo caritatis, tanta fruendi copia, tanta desiderii vehementia, ut nec satietas de∣siderium minuat nec desiderium satietatem impediat. Quid est hoc? Certe quod oculus non vidit, nec auris audivit nec in cor hominis adscendit, quae praeparavit Deus diligentibus se.

Epilogus operis

[Cap. 78] Haec tibi, soror, de beneficiorum praeteritorum Christi memoria, de praesentium experientia, de exspectatione futurorum quaedam medita∣tionum spiritualium semina praeseminare curavi, ex quibus divini amoris fructus uberior oriatur et crescat: ut meditatio affectum exerceat, affectus desiderium pariat, lacrymas desiderium excitet (ut sint lacrymae tuae panes die ac nocte), donec appareas in conspectu ejus et suscipiaris ab amplexibus ejus dicasque illud quod in Canticis scriptum est: Dilectus meus mihi et ego illi (Cant. 1, 12). Habes nunc sicut petisti, corporales constitutiones quibus inclusa exterioris hominis mores com∣ponas; habes forman praescriptam qua interiorem hominem vel purges a vitiis vel virtutibus ornes; habes in triplici meditatione quomodo in te dilectionem excites, nutrias et accendas.

(Versus notabiles:

Dulcia sunt animae solatia, quae tibi mando. Nam prosunt minime, nisi serves haec operando.)

Si quis igitur in huius libelli lectione profecerit, hanc labori meo vel studio vicem impendat, ut apud Salvatorem meum quem diligo, apud remuneratorem meum quem exspecto, apud judicem meum quem timeo, pro peccatis meis intercedat.

BERLIN, Oct. 1883.

C. Horstmann.