Altenglische legenden ...

About this Item

Title
Altenglische legenden ...
Author
Horstmann, Carl, ed. b. 1851.
Publication
Paderborn,: F. Schöningh,
1875.
Rights/Permissions

The University of Michigan Library provides access to these materials for educational and research purposes. These materials are in the public domain. If you have questions about the collection, please contact [email protected]. If you have concerns about the inclusion of an item in this collection, please contact [email protected].

DPLA Rights Statement: No Copyright - United States

Subject terms
English poetry
Legends
Link to this Item
http://name.umdl.umich.edu/AFY7823.0001.001
Cite this Item
"Altenglische legenden ..." In the digital collection Corpus of Middle English Prose and Verse. https://name.umdl.umich.edu/AFY7823.0001.001. University of Michigan Library Digital Collections. Accessed June 22, 2025.

Pages

Page [175]

Scan of Page  [175]
View Page [175]

b. aus Ms. Egerton 1993.

Seint patrik com þorw god . to prechi in yrlonde, To teche þe riȝte bileue . of ihū to vnderstonde. So fol of wormes was þe lond, . þt mon ne miȝte gon In som stude for wormes, . þat nas wemmed an on. Seint patrik bad oure lord . þat lond deliuered were [Vor lond fehlt þe oder þat.] Line 5 Of þe foule wormes, . þat non ne come þere. Oure lord herde is bone, . vor þer miȝte neuer eft come No foul worm in þat lond, . þat is lif nas bi nome. Gras þat groweþ in þe lond, . ne erþe of þe lond al so, Ne þoleþ no venim in þe lond . neiȝ hem beo ido; Line 10 No worm ne comeþ þer, . þat he nis anon lif les, Bote alute schort euede, . & ȝut it is tail les. Muche clannesse and muche god, . whose vnderstonde, [folio 120] Vor þe loue of seint patrik . oure lord dude in þat londe. A god monnes schep was stole; . to seint patrik com tidinge; Line 15 He het, whose it hedde istole, . aȝen hit to bringe. þe gode mon het so ofte, . ac aȝen com hit nouȝt. [Am Rande : Miraculum.] In an heiȝ day, as þe folk . to chirche was ibrouȝt, Seint patrik het, ȝif in þe chirche . ani mossel were Of þe schep, þt it scholde blete . among hem alle þere. Line 20 þo gan it blete in is wombe . þt hedde þe schep istole, Among þe men, þat it ne miȝte . no leng ben ihole. Sore he was aschamed . þat men for þef him knewe; He bad milce and ore, . and bicom wel trewe. Now hadde seint patrik . awone, ofte ilome Line 25 To aloute to ech crois, . whar so he euer come. [Ueber crois ist im Ms.geschr.] A day, as he wende aboute . prechinge in þe londe, Seint patrik aloute to ech crois . þt he seiȝ owhare stonde. A crois þer stod, þt men seiȝe, . ac he ne seiȝ it nouȝt, þer fore he loutede not þer to . . men wondrede in here þouȝt, Line 30 And ashte whi he loutede noȝt . to þt crois þere. þis holi mon bi heol aboute . and ashte whare it were: [bi heol st. bi heold.] He ne miȝte þis crois seo; . in gret þouȝt he stod. Gret wonder hedde þe volk, . and wende he were wod.

Page 176

Scan of Page  176
View Page 176
þo seide a vois to hem: . ne misbileue ȝe nouȝt! Line 35 þeiȝ he ne mowe hit iseo, . ne wondreþ in oure þouȝt, [oure = ȝoure, vgl. V. 259.] Vor hit is vor mi sunne . þat mine bones liggeþ here, And mid ȝow i speke, . þis holi mon to skere; A sarzin ich was on erþe, . mi soule in helle is; Vor mine bones liggeþ so neiȝ, . he siþ not þe crois iwis. Line 40 Euere þe gode mon prechinde . þe contrei out souȝte. A stude he fond bare, . þt no fruit forþ ne brouȝte; þauȝ me sewe and sette, . þer ne com forþ non þere. Seint patrik bad oure lord . tokninge, whi it were. In þe erþe mid is staf . he made a cerle aboute: [Ms. cerle st. cercle.] [Ms. he made a cerle he made; das 2. he made zu tilgen.] Line 45 þer bicom a deop put, . þat men hedden of gret doute. þis godemon wondrede whi it was, . ac angel him sede: [Vor angel fehlt an.] þat þer was apurgatorie, . þt ech mon miȝte of drede; [Ms. þat mit Zeichen der Abkürzung von er über þ.] Soulen weren þer inne ido, . here sunnes vorto bete þat heo ne betten not on erþe, . ar heo here lif lete; Line 50 And, were aman quik oþer ded . þt þer inne come, He ne scholde habbe oþer purgatorie . ar þe day of dome, Ac after he scholde to heuene, . ȝif he were god ifounde, And al so, ȝif he luþer were, . into helle grounde. Oure lord tok seint patrik a staf . wiþ is owne honde, [a staf auch in Ms. Bodl. (u. Laud).] Line 55 þat he fond wiþ purgatorie, . iheried beo godes sonde. In yrlonde is ȝet þat staf . wiþ nobleie inow, And vor relike iholde, . and elles were wow. Seint patrik in þulke stude, . as þis purgatorie is, Of religion bi gan an hous, . þat ȝut stont iwis, Line 60 And chanons made þer, . as ȝet beþ also. þe put he lette vaste close, . þat nomon come þer to. In þe chirchȝard þe put is, . toward þe est side, Est vram þe heiȝe weued, . as men scheweþ wide. Walled hit is aboute, . and vaste loke þe ȝat; Line 65 þe prior witeþ þe keiȝe, . þat non come þer at. [Ms. nom st. non.] Biseint patrikes daiȝe . men wende þer inne ilome, And suþþe also moni on, . ac fewe aȝen þer come. And þilke þat come aȝen, . of þat heo seiȝen, tolde, As hit is in þe hous iwrite . and priueliche iholde. Line 70 þe manere is of ech mon . þt þer inne went, þat it beo to amende is sunne, . ȝif oure lord him grace sent. To þe bischop of þe londe . he schal him vurst schriue, And bidde leue to go þat wei, . to amende is liue.

Page 178

Scan of Page  178
View Page 178
Ac þe bischop rat aȝen, . and resons wole schewe, Line 75 And seþ þat vele þider goþ, . ac aȝen comeþ bote fewe. ȝif þe mon be stable . of þat he haþ ibede, þe bischop wole lettres make . to þe priour of þe stude. þe priour wole eke rede . vorto change is þouȝt; Ac, whanne he siþ him studefast, . þat he nele leuen nouȝt, Line 80 Mid gret procession . to þe put he worþ ibrouȝt. And ȝif me ne mai þere . ȝut change is þouȝt, Into chirche hi wolen him lede . & setten him on kneo; þere he schal vif(t)ene dawes . in is orison beo. [Ms. vifene.]
þe procession schal turne aȝen, . as riȝt is to done, Line 85 And after þe fiftene dawes(!) . bringen him þider eft sone. [Anders die and. Mss.] Bote he come in certein time aȝen, . wiþ gret deol and sore Heo torneþ aȝan, & siker beþ . þat he ne comeþ na more. [Ms. aȝan st. aȝen.]
HJt bi fel bi king steuens day, . þt now late was, [Ms. Eg. u. Bodl. haben hier eine Initiale.] Of akniȝt, þat het owein, . awel wonder cas. Line 90 To þe bischop to schrift . þat kniȝt owein com, And repentaunce of is sunne . & deol and serwe nom. þe bischop him gan to chide . vor þat he hedde mis do, And seide, he was manne worst, . vorto sunge so; Me ne miȝte do him such wo, . þat he nere worþi more. Line 95 þe kniȝt mid sor herte . wep and siȝte sore. Whanne, he seide, icham monne worst . & worst habbe ido, To þe sunne þat grettest is . mest penaunce mot þer to, Whanne among alle men . mest sunfol icham, alas, Strengest penaunce ichulle take . þt euere ifounde was: Line 100 Ichulle take godes grace . and in his name wende [folio 121] To seint patrikes purgatorie, . sende what god me sende. Ou, beu frere, quaþ þat bischop, . beo stille! whi seistou so? Crist for bede þat þou neuer . such folie ne do! Vnneþe comeþ ani aȝen . þat þider deþ wende; Line 105 Nolde god þt þou it dust, . bodi and soule to schende! And wend into religion, . & lef þer to þi liues ende: And þou schalt þi sunne bete, . such grace god wole þe sende. Certes, sire, quaþ þe kniȝt, . þow miȝt as wel beo stille, Vor ichulle þat dede do, . do god bi me is wille; Line 110 So muche as ichabbe iserued, . ine may habbe of wo; þer fore sei what ischal, . vor siker ichulle it go.

Page 180

Scan of Page  180
View Page 180
þe bischop prechede him faste, . vorte change is þouȝt; Ac ate laste, þo he saiȝ . þat it was al for nouȝt, To þe prior of þe stude . lettres he made sone, Line 115 þat he scholde bi him do, . as bi such was to done. þe priour of þe stude him prechede vaste . & seide resouns inowe, ȝif he miȝte chaunge is þouȝt, . þt he þer of wiþ drowe. Ac al was for nouȝt, . as seiþ(!) ate nende: [Vor seiþ fehlt hit.] He nolde for noþing leue . þat perylous wey to wende. [g in noþing überschr.] Line 120 þe priour him nom biþe hond . and to chirche him brouȝte. þer efel adoun akneo . & oure lordes grace bi souȝte; In fastinge and in orisons . viftene niȝt he lay, To bidde oure lordes grace; . & þe vifteneþe day, þe couent com abouten him, . & oþer prestes al so Line 125 And clerkes, wiþ procession, . þe seruise vorte do. Vor him heo songen an heiȝ masse. & on god crieden vaste, Oure lordes vlesch and is blod . heo ȝeuen him ate laste, And sprengden him mid holi water, . & here orisons sede. Wiþ crois and wiþ procession . to þe put heo gonnen him lede, Line 130 And heiȝe songe þe letanie, . & holi water bere, & alle godes halewen beden . þat heo is help were. þe prior vnlek þe puttes dore . among hem echon. Beufrere, eseide, her is þi wey . þat þu woldest gon; ȝif þow wolt do bi red, . þi þouȝt þou schalt wende Line 135 And oþer manere þi sunnes bete, . as god wole grace sende; Vor vewe þer comeþ aȝen . of hem þat wenden yn bifore, Ac for tormens and for wo . lif & soule for lore. Certes, sire, quaþ þe kniȝt, . rede what þow me rede, þe wei ich nime in godes name, . to amende mi mis dede; Line 140 Vor is loue þt vs bouȝte . biddeþ vor me echon! Lif & soule ic him bitake . & in is name yn gon. He blessede him, & ȝeode yn, . & bitok vlesch and bon. [Nach bitok fehlt god.] þe prior sprengde holi water, . & lek þe dore anon. þis gode kniȝt wende forþ, . baldeliche and vaste, Line 145 Bi an holw wey vnder erþe, . on god is herte ecaste; He ne seiȝ not vor derkhede, . ac nouȝt he him agaste. So longe, him þouȝte, þat e saiȝ . vair liȝt ate laste; þideward ewende, so þat ecom . þere neiȝ. [Ms. þideward st. þiderward; auch 241.] þe faireste feld þat miȝte beo . ate weiȝes ende e seiȝ. Line 150 þer inne he wente murie; . amidde þe feld e fonde þe nobleste halle þat miȝte beo . a whare in ani londe. Riȝt cler nas þe weder nouȝt, . bote as it were neiȝ eue. To bi holde þat noble werk, . astounde he gan bi leue;

Page 182

Scan of Page  182
View Page 182
þe walles were lowe, . ac þer aboute iwis [steht unten am Rande.] Line 155 Cointe pilers þer weren, . as monkes cloistre is. In he ȝede a godes name, . & sat al one an heiȝ, And bi huld abouten . and þt werk iseiȝ. As he bi huld þus aboute, . þer com yn at þe on ende Twelf men in white vestimens, . swiþe fair & hende, Line 160 Heore croune vaire ischore, . & vaire heo him grette, And seten alle faire adoun, . & þis kniȝt bi hem sette. þo spak on, þat was maister, . mildeliche and stille: Beu frere, hered beo god, . þat sende þe such wille, And lete þat þou hast bi gonne . þorw is grace wel ende! Line 165 Beu frere, now þou wolt þis wey . vor þi sunne wende: Oþer þou most beo studefast . and nouȝt torne þi þouȝt,
Oþer þou worþ al ilore . & adeuelewey ibrouȝt; [Ms. ilorore.] Vor, whanne we goþ henne, . deueles luþere and þicke [Die Reime sind umzustellen.] Wolleþ come aboute þe . in þis hous wel wicke, [Die Reime sind umzustellen.] Line 170 And do þe tormens inowe, . & bihoten þe wel more; Joie heo wolleþ bi hote þe, . ȝif þou wolt leuen here lore; And heo mid bi heste . mowe þe ouer come, Siker þou worþ lif and soule . a deuele wei inome; ȝif þou art stable in þouȝt . and in ihū dest þenche, Line 175 Ne vor biheste ne vor no wo . vram him neltou blenche, þou worþ quit of þi sunnes, . þt þu hast euere iwrouȝt, And þou schalt seo þe ioie . þt gode soules beþ inne ibrouȝt, & þe pine þat luþere men . habbeþ for here misdede; Ac, in what wo þat þou art in, . þench on god, ich rede! Line 180 Whanne heo þe tormenteþ, . crie ihū milce and ore, And, ȝif þou beo studefast, . hi ne schule tormente þe na more;
We bi takeþ þe ihū crist, . we redeþ þu do oure lore. þo nuste he war heo bicome. . he sat and siȝte sore, Elinge he sat al one, . ecriede on godes miȝte, Line 185 And armede him mid holi bedes, . aȝen þe deuelen to fiȝte; On þe holi gost e criede, . þat he him ne scholde faile. He lokede, whanne deuelen come, . him forte asaile. He sat in godes name, . bataile vorte abide. [folio 122] þer com a sori deolfol cri . abouten in eche side, Line 190 As al þe world to borste, . and, as him þouȝte, also: þeiȝ alle þe bestes of þe world . to gadere weren ido An as grisliche as heo miȝten . alle ȝellinge were,

Page 184

Scan of Page  184
View Page 184
Hi ne miȝte nouȝt alle make . so grisliche a bere; ȝif his hope & is herte . þe more in ihū nere, Line 195 He hedde wod bicome . and lore is wit for fere. Heo comen þicke abouten him . & grisliche þere, ȝellinge and grennynge . mid wel sori chere. Belami, quaþ on of hem, . þu hast ariȝt ido; We auȝten wel honure þe alle, . vor to vewe don so; Line 200 Oþer wolleþ abide, . vorte here lif be hem bi nome, And ȝet hit is aȝen here wille, . ar heo hidere come; Ac þou comest bi þi self, . & wiþ gode wille al so; Wel auȝte we þi wille ȝelden, . & gret þonk þe do; Whan þou hast bodi and soule . bitake vs liue, Line 205 Saunȝ faile we were vnkunde, . bote we it ȝolde bliue; ȝif þou wolt on erþe . ioie ȝet habbe more, Vor þu þus to vs art come . al bi þin owe lore, Sikere vs þt þou wolt . in oure seruise bileue, And we wolleþ aȝen þe lede, . ar it come eue; Line 210 þow schalt habbe ioie inow, . in halle and in boure, Vor non nis so murie þer . as þilke þat beþ oure; Noble mon þow schalt beo, . & men schulen honure þe; Whan þu art ded and hider comest, . þu schalt fare as wel as we. þis kniȝt þouȝte in ihū crist, . he nolde change is wille, Line 215 Vor þreting ne vor bi heste, . ac sat him euer stille. þo he nolde grante nouȝt . þat he wolde to hem wende, Heo grenneden on him foule, . & fuir heo gonnen tende. þe kniȝt heo bounden fot and honden, . & in þe fuir him caste; Wiþ irene hokes & newles . heo to drowen him faste. Line 220 þis kniȝt, þo he seiȝ nede, . loude criede anon: Ihū, ihū, help me now, . & schilde me vram mine fon! Anon þo þis was seid, . þe fuir aqueinte ech spronge; [Ms. spronge st. spronke.] þe deuelen drowe him na more. . oure lord he gan to þonke, And þe hardiere he was, . þo he þis iseiȝ, Line 225 And þe lasse þe deuelen dradde, . þt weren him so neiȝ. Grisliche þe schrewen ȝolle . þat hem failede here miȝte, Heo vlowen out of þe halle, . & drowe mid hem þe kniȝte. Heo drowen him aȝen þe grount . boþe fet and honde, Swiþe fer aboute . into a gret wast londe. Line 230 So blak and derk it was, . þat he noþing ne say Bote deuelen þat him to drowe, . þt were him þicke & neiȝ(!).

Page 186

Scan of Page  186
View Page 186
Ac a softe wind þer was, . þat he herde vnneþe; So scharp and cold it blew, . hit brouȝte him to deþe; Hit wende þorw is herte . and þorw bodi al so, [Vor bodi fehlt is.] Line 235 þt him were leuere þan al þe world, . & þe pine were ido. þus heo drowen him, as him þouȝte, . riȝt forþ est iwis, As þe sonne ariseþ, . whan þe day lengest is. þo heo comen, as him þouȝte, . riȝt to þe worldes ende, Heo tornden bi abrod valeiȝe, . & souþward gonnen wende, Line 240 þideward as þe sonne . at midwinter deþ arise; Wo was him for drawe . & pined on alle wise. þo þouȝte him þat he herde fer, . bifore him as it were, Swiþe deolfol cri . and swiþe reuþfol bere; Euer þe ner þat he com, . þe reulokere was þe cri; Line 245 So longe þat him þouȝte . þat heo weren þer bi. þo comen heo in to a feld; . more ne miȝte non beo, So long it was in eche side, . þt he ne miȝte non ende seo. Of men and wimmen þis feld . was fol in eche side, þe wombe toward þe grounde . abrod isprad wel wide, Line 250 Vet and honden al abrod . to þe erþe faste ibounde Wiþ nailes of yre, al furi, . ismite þorw to þe grounde. þes gostes þus ipined were . wiþ yrenes al of fure; So deolfol cri heo maden, . þat it was deol to hure; Heo crieden merci deolfoliche, . ac me nolde non hem do; Line 255 Vor anguise heo gnowe þe erþe . & here tonges al so. Deuelen ourne aboute . vpe hem al to grounde, Wiþ newles heo hem to drowe . wiþ moni a dep wounde. Alas, whi ne beo ȝe war, . oure sunnes her to bete, Ar ȝe come to purgatorie, . wiþ luþer gostes to mete? Line 260 Vor in purgatorie heo beþ . as wel as in helle, And worþeþ forte þe dai of dome, . telle what me telle. Heo seiden : as þou sist þese men pined, . þu schalt al so, Bote þu þi þouȝt turne . and after vs do. þo he nolde in no manere, . to grounde heo him caste, Line 265 To turmenten him, as oþer weren, . & to nailen him faste.
Ac he criede to ihū crist, . þo him smart so sore: þer nas non of hem þo, . þt miȝte greuen him more. þo þe schrewen ne miȝte . here wille habbe þo, Heo drowen him into anoþer feld, . ful of more wo, Line 270 Of men and wimmen fol, . vpriȝt sprad to þe grounde,

Page 188

Scan of Page  188
View Page 188
Vet and honden vpriȝt . to þe erþe ibounde, Wiþ furi nailes of yre . nailed vaste þer to; [folio 123] Eddren furi vpen hem sete, . and toden grete al so [vpen st. vpon. Die and. Mss. crapoudes st. toden.] Somme eddren hem bi clipte . so vaste al aboute, Line 275 þat hem þouȝte hem scholde berste, . so hei grunte(!) wiþ oute; [hem vor scholde st. heo.]
Somme sete anowarde, . and here vlesch to gnowe, And wiþ al furi teþ . wombe & breste to drowe; Summe bounde, somme gnowe, . & somme stronge bite. Line 280
þe todeden, þat weren so foule, . vpe here hertes sete, [Ms. todeden st. toden.] And stongen in þe hertes . wiþ here hertes grete. [das 2 te hertes st. wrottes verschrieben.] Luþere gostes ourne al so . abouten hem inowe, Wiþ newles and wiþ scorges . þe wrecches al to drowe. þe wrecche soules, þat weren . in þe pines brouȝte, [in überschr.] Line 285 Heo ȝollen & crieden deolfoliche, . & hem help riȝt nouȝte. þe deueles nome þe kniȝt, . & wolden him pine also, Ac, þo he criede on ihū crist, . heo brouȝten him not þer to. ȝut deuelen him nome . & to þe þridde veld him drowe. þer he seiȝ in tormens . wrecche gostes inowe Line 290 I preoned to þe erþe . & ismite þorw out echon, As þicke nailes in ech stude, . as þer miȝte stiken on, [Im An|fang fehlt wol wiþ.] þt me ne miȝte finde place . in here bodi so lute, þat me ne miȝte for þicke nailes . afingres ende pute. [ne, auch in Ms. Bodl., ist zu tilgen.] A smart wind to oþer wo . on hem blew wel faste, Line 295 þat hem þouȝte heo for barnden . þorw out mid eche blaste. Deuelen orne aboute . vram on to oþer inowe, And here vlesch to oþer wo . mid newles al to drowe. So weren þe wrecches ipined . & in tormens brouȝt; As heo miȝten heo crieden; : vnneþc me herde hem ouȝt, Line 300 Vor heo weren so ouercome, . þat heo ne miȝten vnneþe Bringen out ani vois, . bote as aman vpe þe point of deþe: Al in þe þrote heo crieden, . as here strengþe were bi nome
Mid muche pine, & no wonder . þei heo weren ouer come. Deuelen nomen þis kniȝt . and to grounde him caste; Line 305 Heo sworen, bote he tornde is þouȝt, . heo wolden him naile faste.

Page 190

Scan of Page  190
View Page 190
Ac he criede on ihū crist, . and nempnede is name; þe deuelen nadden no power . to don him more schame. Heo nomen & drowen him . in þe ferþe felde, Of brimston al berninge, . heiȝe sprong þe spelde. Line 310 Ech pine þat miȝte beo . in þilke felde he seiȝ: Somme wiþ irene cheines, . al furi, henge an heiȝ, Somme bi arme, somme bi fet, bi þe necke mani on, And henge in strong fuir . of pich and brimston; Sume hunge bi hokes, . iput in eiþer eiȝe, Line 315 And þorw þe þrote somme . weren ihonged heiȝe, Somme þorw þe derne limes, . & somme þorw þe tete; Hem were leuer þan al þe world, . here lif to lete; Somme on gredirens of yren . irosted weren al so: Summe as gees in spites, . þorw out hem ido, Line 320 Somme leiȝen vpard, . ȝeninde wel faste, Deuelen wellinge led and bras . in here hei (!) caste. He ne miȝte no pine þenche, . þat he ne seiȝ þere. Him þouȝte he seiȝ monie þer . þt he knew on erþe here. Deuelen him casten a doun . among þe oþere echon, Line 325 Ac he criede on ihū crist, . & deliuered was anon. ȝut deueles þis kniȝt . to anoþer place drowe. þer inne he seiȝ agrisliche whel . wiþ longe spoken inowe, þe on ende toward þe grounde, . þe oþer vp an heiȝ, Aboute was fol of pikes, . as he þere iseiȝ. [Vor was fehlt hit.] Line 330 þese hokes & þes pikes . weren riuen al so Wiþ wrecche gostes also (!), . þer on weren ido. [Statt also haben die and. Mss. aboute. Vor þer on fehlt þat.] Al berninge was þe wheol, . & stinkinge of brimston; þe gostes þat þer on were . berninge were echon. þe deuelen wenden forþ . & hokes þeron caste Line 335 In eiþer side, and wheol . turnde aboute so vaste, [Vor wheol fehlt þe.] þat þe gostes þt þeron honge . nouȝt heo ne seiȝe, So vaste turnde þe wheol . aboute(!) berninge leiȝe; [Nach aboute fehlt bote. Ms. scheinbar beiȝe st. leiȝe.] Ac deol foliche heo crieden . & ȝolle ech in is ende. Allas, whi nelle men beo war, . ar heo henne wende? Line 340 Her heo mid lute pine . miȝten beten here mis dede, & þere heo schulen deore abugge, . alas, þt wrechede. Vendes nomen þis kniȝt . & on þe wheol him caste, And mid oþer gostes him turnde aboute vaste; He criede on ihū crist, . and deliuered was anon. Line 345 þe deuelen stoden & him bihelde . mid dreri mod echon.

Page 192

Scan of Page  192
View Page 192
ȝut heo nome bitterliche . & ferþere him ladde, Heo harleden him forþ, . & loude ȝolle and gradde. A gret hous he seiȝ stonde, : long and brod inow; þe stench & hete, þt þer out com, . him þouȝte almest him slow. Line 350 He wiþ stod, & nolde is þonkes . vor stench go no ner. Vorþ þu schalt, þe deuelen seide, . þu ne schalt abiden her; A baþ it is þat þu sist, . þer inne þou schalt beo And baþie mid oþere þere, . þou ne schalt not vleo. þe gostes þat þer inne were, . deofoliche heo criede Line 355 And loude, as he herde, . abouten in eche side. þe kniȝt mid deueles . into þis hous com. Of tormen þat he þer seiȝ . gret ȝeme he nom; Vor vol of puttes & of diches . þt hous wiþ inne was, And al fol of tormens, . empti non þer nas: Line 360 He weren fol of well(i)nge led, . and of brimston, [Ms. wellnge st. wellinge.] [folio 124] Of bras, and of oþer tormens, . berninge euer vchon. Wrecche gostes þer inne he seiȝ, . turmens tilde so heiȝe: [heiȝe mit unorgan. h, vgl. v. 322.] Somme al aboue þe heued, . & somme to þe heiȝe, Somme to þe nese, somme to þe mouþ, . & summe to þe swere, Line 365 And somme to þe brestes, . heo bouȝten here sunnes dere, Somme to nauele, . and somme dounere more, And somme to þe kneo, . heo crieden and wepten sore.
Now þou sist, þe deuelen seden, . whoder þou schalt gon, Bote þou anoþer speke . & to vs torne anon. Line 370 Heo casten him in a put; . on ihū anon he criede, And com vp al sound, . him ne luste no leng abide. þe fendes in grete wraþþe . harleden vorþere more [fehlt him nach harleden.] And brouȝten him vpon agret hul, . ful of sorwe and sore. He bi huld al aboute, . þo he com vp an heiȝ; Line 375 Him wondrede of so fele gostes . þat he þer iseiȝe, þat alle þat he seiȝ raþere . þer aȝen noȝt nere; Vpe here ton heo seten i cluȝt, . & quakeden for fere. In þe souþ half of þe hul . a dep water was & lowe, þat voule stank & caldere was . þan ani ys oþer snowe; Line 380 A norþere wind þer blew, . him þouȝte is vlesch rende. [fehlt þat vor him.] Euere sete þe gostes . & aȝen þe wind hem wende, And quakeden vaste . vor drede & pine stronge, And abide as who seiȝ (!) time, . þe deþ vorte afonge. Lo, quaþ a foul fend, . þu nost not what þis is; Line 385 Bote þu þi þouȝt turne, . þu schalt wite iwis.

Page 194

Scan of Page  194
View Page 194
He nadde bote þat word sed, . þt þer ne com awind blowe And smot alle þe gostes . into þe water al lowe. þe norþerne wind hem blew adoun, . alle mid one blaste, þe gostes & þe kniȝt . a midde þe water caste. Line 390 More pine ne miȝte beo . of chele and of stenche, þan þe gostes þer hedde, . þer ne miȝte non ablenche. þo þe kniȝt þis stronge pine . of þis water felde, He gan to crie on ihū crist, . þat failede him wel selde: Anon wiþ oute lette out of þe water edrow. [fehlt . nach der Halbz.] Line 395 Ac þe gostes bi leuede þer in wo and serwe inow, [fehlt . nach der Halbz.] Vor in þe water, so colde, . & so stinkinge al so, þe gostes swommen vp & doun, . here wo was neuer ido. Deuelen orne on þe water, . as men doþ on londe, And, whanne ani clambrede vp . mid vet and mid honde, Line 400 Anon heo drowen hem adoun,.þt þer ne miȝte ascape non; þer was wo and serwe inow . among hem echon. ȝut þe deuelen wenden forþ, . & þis kniȝt heo nome And drowe him in to astude, . þer heo nouȝt er ne come. Heo comen and stoden ouer aput, . wid & dep inow; Line 405 Berninge smoke, þat voule stonk, . out of þat put drow, þat þe kniȝt vnneþe stod . vor sori stench ney. Wrecche gostes vpe þe put . in þat smoke he sey Vlen vp and doun, berninge, . as sparkles doþ of fure, And in to þe put wenden aȝen, . whan heo ne miȝten no leng dure. Line 410 Him þouȝte he was neiȝ ouercome . vor þe blast þt þer of drow, þer bi he wuste þat in þe ground . was wo and sorwe inow. þe deuelen asshden þe kniȝt: . þinkeþ þe her of wonder, Of þe swartnesse(!)þt her bloweþ, . & what beo her vnder? In þis put is oure woning, . vor helle þer vnder is, Line 415 And, for þou art come hider, . her þou schalt wone iwis, Vor, who þat serueþ vs wel, . hider he schal wende, And, be þu her inne brouȝt, . þou worþ wiþ outen ende; þer fore torn þi þouȝt . & do vs here manrede, And þe wei as þou come . al saf we schulen þe lede; Line 420 And þe tit on erþe al þi lif . richesse & ioie al so, Vor we þe schulen finde, . as riȝt is þat we do. Ac þo he vor sok here bi heste, . as he hedde do lome, Heo smiten doun in þis put, . & þe kniȝt mid hem nome. þe deppore þat heo þer inne come,.þe braddore þe put was, Line 425 þt al þe wo þt he er sey . þer aȝen noȝt nas. Of stench & of oþer wo . þis kniȝt was so ouercome, þat is wit toward ihū crist . him was almest binome;

Page 196

Scan of Page  196
View Page 196
So muche pine nas neuere, . him þouȝte, as he felde, þt he was vpe þe point . þe gost vorte ȝelde. Line 430 Ac oure lord in is wo . grace him ȝaf ate laste, So þat he þouȝte on ihū crist . & on him criede vaste. A smoke þer com out smite, . and mid stronge blaste þis kniȝt aboue þe put, . & moni gostes, caste; þe kniȝt wirlede in þe wing, : as sparclen doþ, wide, [Ms. wing st. wind.] Line 435 Ate laste he liȝte a doun . aboue þe put biside. þer he stod and bihuld . as man þt witles were, Vor pine þt he hadde . he nuste how he com þere. þo he hedde longe stonde . & biholde aboute, þer com vp of þe put . od deuelen a gret route, [Ms. od st. of, durch Assimilation?] Line 440 And alle abouten him stode, . al newe as þeiȝ e were; He seiȝ hem, as him þouȝte, . neuer bote þere. Heo bi hulden him grisliche, . & grenneden al a boute. Whi stanstou þer? heo seiden, . com forþ to oure route! What, tolden oure felawes . þt þe put of helle was þis? Line 445 Hit nis not so, ac þou schalt . wite whare it is;
Or felawes lowen, . þis nis not þe put of helle, Ac þu schalt þider wiþ vs, . as soþ as we þe telle. Vendes harleden him forþ, . wo was him to drawe: [folio 125] Him were leuere þan ani þing, . he were of lif dawe. Line 450 So heo comen to awater, . dep and brod inow; A strong mist, þat stonk voule, . out of þe water drow Of brimston & of oþer wo, . such stench he neuer seiȝ, Mid alle þe pine of þe world . he miȝte stonde þer neiȝ. [Nach he fehlt ne.] A brugge was ouer þe water, . smallere miȝte non beo; Line 455 þe smoke was so þicke, . vnneþe he miȝte it seo. Lo, seide þe deuelen, . we siggeþ þe iwis þat vnder þis depe water . þe put of helle is; And þou schalt iwite, . vorþ þu schalt anon [Nach And fehlt þat.] And ouer þis swete water . on þat brugge gon; Line 460 We þe schulleþ sende awind, . amidde þe to caste, And oure felawes bi neþe . schulen þe holden vaste And drawe þe wiþ hem . to helle grounde anon; Cum forþ, & þou schalt . vpe þe brugge gon. Heo nomen þe kniȝt anon . & to þe brugge drowe, Line 465 And bede him go þer on . wiþ wrecchede inowe. þreo þinges luþere inow . on þis brugge were:

Page 198

Scan of Page  198
View Page 198
þt on was þt it was so heiȝ, . þt vnneþe me miȝte for fere þer vpe go for heiȝ . to habbe þat grisli siȝte; [for heiȝ, mit unorgan. h, = for eie vor Furcht.] þt oþer þat (it) was so narw, . þt vnneþe me miȝte [Nach oþer fehlt was, nach þat : it.] Line 470 þer vpe setten afot, . þat he ne felle anon; þe þridde þt heo was so slider, . þt me ne miȝte þer on gon, Bote he slide and felle, . so wis neuer he nere. þese þinges brouȝten . þe kniȝt in grete fere: Narw it was, slider, and heiȝ; . how so me euer telle, Line 475 ȝif he slide bi ani side, . he fulle into helle. þer vpon he was brouȝt . & mad þer on to gon. Such drede, as him þouȝte, . nadde neuer mon non. Ac he þouȝte on ihū crist, . þt ofte him sauede er, He criede on is holi name, . þt he him holpe þer. Line 480 He ȝeode forþ baldeliche, . & þe innore þt ecom, þe hardiore he was, . & þe betere herte he nom, And þe braddore was is (wei). . so longe vorþ he ȝeode: [Nach is fehlt wei. Die Verse 485—567 fehlen im Ms. Bodl. 779.] Hit wax so brod, þt þer miȝte . gon acart for nede, And so longe þt twei cartes miȝten . meten wel inow. Line 485 þis kniȝt wel baldeliche . vorþ as maister him drow. Deuelen stoden bi neþe . and seiȝe him vaste gon. Of al þe wo þt heo him duden . him ouer com not on. Hoe þouȝten, it was for nouȝt . after to honti more; Grisliche heo gonnen ȝelle, . heo crieden & wepten sore. Line 490 Of þe ȝellinge þat heo made . he hedde grettore fere, þan of al þe oþer pines, . so grisliche was þe bere. Neules & hokes heo nome . & to him casten an heiȝ, Ac non miȝte him touche, . ne non come him neiȝ. So þat al saf wiþ ioie . ouer þe water he drow. Line 495 Deuelen were bi hinde . wiþ serwe & sori inow;
Heo letten him go forþ, . & fondeden him na more, And hulden hem ouer come, . & þat hem of þouȝte sore. þe kniȝt wende al saf, . þat he er deore abouȝte, And þonkede ȝerne ihū . þat heo him ne siwede nouȝte. Line 500 þe water he passede wel, . & vorþ is wei nom; þe contrei him þouȝte murie . þt he ouer com; þe vorþere þat he wente, . þe more ioie he seiȝ. So longe þat he seiȝ awal, . swiþe noble and heiȝ; Such werk nas neuer seiȝe, . him þouȝte, as þat was; Line 505 A noble ȝat he seiȝ þer on, . noblere neuer non nas;

Page 200

Scan of Page  200
View Page 200
þe ȝat schinede briȝte, . gold as it were, ffol of preciouse stones, . þat none richere nere. Him þouȝte, ar he þider com, . his wei longe laste. þo he com alutel ner, . he stod & bihuld vaste. Line 510 þe ȝat opnede aȝen him, . & mid þat selue dede þer sprong out aswete smel, . þt wide gan to sprede, þat him þouȝte, in al þe world . such spices nere þt suc swetnesse miȝten ȝeue, . as þat breþ þere. In such ioie him þouȝte he was, . þt, þeiȝ ehedde be brouȝt Line 515 In al þe wo þat he seiȝ euer, . hit ne scholde him greue nouȝt. In he bihuld ate ȝate, . þo he com þer neiȝ: More clernesse ne miȝte beo, : him þouȝte, þan e seiȝ. As he wolde in wende, . aȝen him þer com gon A prosession fair inow, . of noble men echon, Line 520 Wiþ crois and wiþ tapres, . wiþ baners swiþe clere, þat volk bihinde reuested, . euer vch bi is fere: Bischops & erchedeknes, . monkes & eke frere, And ech in þat abit . þt he werede on erþe here. Mid þe meste ioie þat miȝte be . þis kniȝt heo gonnen afonge, Line 525 And him yn mid ioie nome . of solas & of songe. þo þe song was ido, . to him sone þer come Tweiȝe, as heo maistres were, . & bi þe hond him nome, Heo welcomeden him faire, . & þonkeden oure lord faste, þat ȝaf him such bileue, . þt so studefastliche laste. Line 530 Heo ladden him to schewe . þe lond fer & ney: So muche clernesse and ioie . him þouȝte he neuer seiȝ; [folio 126] As þe sonne binimeþ þe liȝt . of þe candel at midday, Also bi nom þe sonne lem . þe liȝt þt he þer say. So muche þat place was, . þat he ne miȝte non ende se: Line 535 A meri mede wiþ floures, swettore miȝte non be, [fehlt . nach der Halbz.] Tren al so wiþ fruit, . þat smellede swete inow. So gret swetnesse aboute . of ech place þer drow, þat þer wiþ oute ech mete, . him þouȝte, euer mo He miȝte euer libbe wiþ ioie, . ȝif he miȝte þer among go. Line 540 Hit was euer iliche liȝt, . & euere þer was day. So muche folk in o place . neuer he ne say; Ech companie þer . murie to oþer drow Wiþ song & wiþ melodie . & oþer ioie inow, þat ech of oþer miȝte . þe more ioie afonge. Line 545 Al miȝti god heo herieden . ofte in here songe. And, as somm sterre briȝtere . þan anoþer is, Al so of hem somme schinede . briȝtere þan an oþer iwis;

Page 202

Scan of Page  202
View Page 202
Ak he þat derkest was, . him þouȝte, was more cler And briȝtere þan ani gold . þat he sei euer er. [fehlen 4 Verse, s. Ms. Laud.] Line 550
Somme hadden crounen of gold . on þe hed ido, Somme in honde beren . ȝerden of golde also. Alle þonkeden ihū crist, . þat studefast herte him sende, þat þe kniȝt mid no pine . is herte ne wende. Echone þo for him . in þe more ioie were. Line 555 He bi huld þat ioie, . as þei no wit in him nere. þo bi gan agret maistere . vndo is mouþ softe, [Ms. meiste mit der Abkürzung für er.] & welcomede him faire, . & þonkede oure lord ofte, þat such þouȝt him hedde send, . & such herte al so, þat he ne changede noȝt . vor al þat him was do. Line 560 Beu frere, ihered be god, . þt þe haþ hider ibrouȝt, And among alle þine fon . so stude fast were of þouȝt. [Nach And fehlt wol þat þou.] Of þe pine of sunfol men . fonded þu hast inow; þine sunnes beþ alle ibet, . vor elles it were wow; þow miȝt here somdel seo, . þat þou wilnest more, Line 565 Of þe ioie of gode soulen, . þt comeþ to milce & ore. þis place, þt we inne beþ, . þu ne knowest nouȝt: Hit is erþliche paradis, . þt adam was inne brouȝt; Her inne he was ipult, . ac suþþe for his mis dede I cast he was out vram henne . in alle wrechede; Line 570 Al þe ioie, þat her is, . he hedde to is wille, Ac, þo he was henne idriue, . hit nas not worþ afille. Of þe wrechede we beþ kend, . & of is sunfol blet come, Ac þat vs is bi godes grace . þorw godes grace(!) binome. [þorw godes grace st. þorw oure cristendom verschrieben.] And after oure cristendom . þe sunnes þat (we) wrouȝte, [Vor wrouȝte fehlt we.] Line 575 On erþe oþer in purgatorie . we it wel deore abouȝte: Vor we alle, as þou sist, . þer forþ hider come, And oure sunnes þer bette, . & harde penaunce nome, We neren not elles her; . as god biþe it is;
And alle þt þu þer iseiȝe . hider schulleþ iwis, Line 580 Ac non not how longe . his bileuing is; Ac, whose in erþe frendes haþ, . þe bet efareþ iwis,

Page 204

Scan of Page  204
View Page 204
Vor mid massen, & gode bedes, . & mid almesdede Me mai here pine alegge . & þer of hem lede. Whan ani hider comeþ, . aȝen him we wendeþ echon, Line 585 As we come aȝen þe, . & ledeþ him anon. [Nach him fehlt in.] Ac non of vs nis wurþe . ȝut to heuene wende, [Vor wende fehlt to; so auch Ms. Bodl.; vgl. v. 658.] Ne non not whanne oure lord . after him wole sende: Ech þat to heuene schal . þorw purgatorie mot, And suþþe to erþliche paradis, . þer we beþ, ichot; Line 590 Vor þis (is) oure eritage, . we weren wrouȝt þer to, [Nach þis fehlt is.] Vorte oure furste fader agulte; . &, ȝif he nedde mis do, [Vor agulte fehlt it.] Here we scholden habbe be bore, . & liued oure lif also, Vorte oure lord vs wolde . in more ioie habbe ido. Ac, whanne men beþ out cast, . her forþ heo moten wende Line 595 Aȝenward toward heuene, . after here liues ende. Ac al þe ioie, þt her is, . amounteþ not iwis Aȝen þe leste ioie in heuene; . wel muche þe meste is. Of heuene þu schalt somwhat seo . in aplace her neiȝ. He ladde him on an heiȝ hul, . & bad him loke an heiȝ, Line 600 And aschte of what colour . heuene were þere. He seide: it þouȝte as gold, . þat wellinge were. þei seiden: þat it was . þe ȝat of heuene, [fehlen in Ms. Laud und Bodl.; sie sind Zusatz.] þer þe soulen, þat gode weren, . scholden in fol euene; [fehlen in Ms. Laud und Bodl.; sie sind Zusatz.] þat is þe ȝat of paradis, . þat wiþ oute heuene is. Line 605 þe oþer seide: þis is þe wei . þat geþ to heuene blis. Ech dai somme of purgatorie . comeþ hider vs to, And somme of vs ech day . to heuene went al so, So þt we waxeþ ech day . & wanieþ þer to; We nuten of vs whoch is next, . bote as god wol haue do. Line 610 Ech day, while we beþ her, . oure lord vs fet ene Wiþ delicious mete of heuene, . þt swete is & clene; What þilk mete is, . ar þow henne wende, Wiþ vs þu schalt wite, . whan god it wole sende. Nadde he bote þt word seid, . þt þer ne com a liȝt Line 615 A maner breþ of heuene, . þat schinede swiþe briȝt, þat ouer spradde al þat lond, . & a cler leme þer wiþ oute; [folio 127] Vpe ech hed it liȝte . clerore ȝet þan aboute, And vpe þe kniȝt eke . þe leme smot anon, þorw ech lime, him þouȝte, . & þorw ech liþ gan gon, Line 620 þt in so muche delit and ioie, . him þouȝte, neuer e nas.

Page 206

Scan of Page  206
View Page 206
He stod, as he were inome, . he nuste whare ewas, Ne, ȝif he were quic oþer ded, . bote in meting as he were. Lord, muche is þi miȝte, . as þo was sene þere! Hit ne laste bote astounde, . þt þe leome ne wiþ drow; [541-625 fehlen in Ms. Ashm.] Line 625 Ac, þeiȝ it lute while laste, . heo weren ful inow. þe kniȝt stod & bihuld, . & is stat vnderstod; So fol he was of þe leme, . þt delicious was & god: Him þouȝte, þeiȝ he liuede euer . & no mete ne ete, He schulde to no mete luste . vor þe lem so swete. Line 630 Lo, seide þis maister . þat him schewede þat place, Now þou hast somdel iseiȝe . of oure lordes grace: Of pine what wrecche gostes . habbeþ for here misdede, [Ms. of of pine.] And of þe ioie þat gode soules . in paradis doþ lede, And somdel of þe ioie . þat in heuene is; Line 635 Eche day we beþ ones fed . mid such ioie & blis, þanne we beþ folle inow, . vorte god vs more sende; And heo þat in heuene beþ . han such wiþ outen ende, & ȝut in more, . vor it waneþ neuer mo; [in vor more ist zu tilgen.] We beþ bote enes ved adai, . vorte þt we þider go; Line 640 Whanne we þider comeþ, . we schulen wiþ outen ende, And ȝif wolt(!) deserui, . þider vorto wende; As þou wolt þou miȝt do, . whan þu comest to erþe iwis; þider þou most anon aȝe, . vor al time hit is; ȝif þou wolt god lif lede, . þi mede þou miȝt seo, Line 645 And also, whoche pines, . ȝif þou wolt luþer beo. Aȝen þow most wende, . go vorþ in godes name! Go baldeliche, for no deuel . ne schal do þe no schame: Adrad hi beþ of þe, . & aschamed bi eche side; [Vor und nach ȝif fehlt þou.] A godes name go þi wey, . þu ne schalt no leng abide! Line 650 Sire, merci, quaþ þe kniȝt, . what so me euer bitide, A fote inelle henne go, . wrechede geþ so wide; Lat me bi leuen her, . vor, ȝif ic from ȝou wende, Adrad icham of þe deuelen . mid sunne wolleþ me schende. [In der 2. Halbz. fehlt þat oder heo.] Beu frere, quaþ þis oþer, . þou miȝt as wel be stille, Line 655 Vor þu schalt to erþe go, . þer þow miȝt do þi wille; ȝif þou seruest oure lord, . siker þou miȝt beo Aȝen to come to vs, . & suþþe to heuene vleo; In godes half wende aȝen, . vor siker þou schalt so. Alas, alas, quaþ þe kniȝt, . what schal i now do? Line 660 þe ioie þt ich now iseiȝe . worþ me now bi nome, To þe wrecchede of þe world, . alas, ischal come.

Page 208

Scan of Page  208
View Page 208
Al wepinge out ate ȝate . brouȝt e was ate laste.
þo he was wiþ oute, . heo maden þe ȝate faste. As he com þideward, . þe wei aȝen he nom. Line 665 Ac, whanne ani deuel . aȝen him owhare com, As wode schrewen heo flowen . & dorsten abide nouȝt. þe kniȝt was ate laste . to þe halle aȝen brouȝt, þer þe holi companie . to him þere wende. A doun e sat softe, . vorte god him grace sende. Line 670 As he sat and bihuld, . sone þer comen yn þere Al þe noble companie, . comen as heo duden ere(!). [comen überflüssig.] Heo honoureden him faire, . & hereden god faste, Ihū crist, godes sone, . þt his bi leue so wel laste. Beu frere, he seide, now þou hast . such penaunce idriue, Line 675 Siker be þe þt þi sunnes . beþ clanliche for ȝiue; Loke, whanne þu comest hom, . clene lif þou lede, þat þu neuer in pine come . vor no misdede; þou most þe hiȝen, vor atom in þi londe [fehlt . nach der Halbz.] Hit daweþ cler, & is day, . as ich vnderstonde; [Vor day fehlt nei.] Line 680 þe prior wiþ procession . to þe ȝate comeþ sone, To loke ȝif þou beo come, . as riȝt is to done; ȝif he ne findeþ þe nouȝt, . he makeþ þe ȝat sone anon And lokeþ after þe namore, . ac dreri hamward gon(!). [Trotz der Veränderung der ganzen Stelle ist gon stehen geblieben.] þis kniȝt heo brouȝten forþ, . & blesseden him echon, Line 685 And bitauȝten him god, . soule, bodi, and bon. Vorþ he wende his wey, . he moste nede do. Riȝt as he com to þe ȝate, . þe priour com al so Aȝen him wiþ procession, . to loken hou it were. þo he hedde þe ȝat vnloke, . þe kniȝt he fond þere. Line 690 þer was ioie and blisse, . þo heo to gedere come. Wiþ song & wiþ orisons . þe kniȝt out heo nome, And ladden him to chirche, . & hereden god faste. þe kniȝt bi fore þe weued . anon on kneo him caste, And stabliche in orisons . viftene dawes he lay, Line 695 And heriede oure swete lord . vaste niȝt and day. And suþþe on is bare vlesch . þe holi crois enom, He ȝeode into þe holi londe, . & holi mon bicom; And tolde not of þe world, . ac euere he was in þouȝte; He ȝede euer simple liche, . as him nouȝt ne rouȝte. Line 700 Ac ofte he tolde of þe men . þt in paradis were;

Page 210

Scan of Page  210
View Page 210
As him þouȝte, greiȝe monkes . in mest ioie he seiȝ þere, None in so grete ioie, . ne in so gret honour eseiȝ: [folio 128] No wonder nis sikerliche, . vor þe ordre is so heiȝ. [Vor nis fehlt it.] Now ȝe habbeþ iherd, . hou oure lord sende is grace Line 705 Seint patrik, to finden . þe purgatorie in þat place, Vor to warnie men aboute . here sunnes to bete, An to leue on ihū crist, . & on is moder swete. Bete we our sunnes her, . as god wole grace sende, þt we wiþ oute oþer pine . to paradis henne wende. Line 710 God vs lete oure sunnes bete, . vor is holi wounde, So þat we in purgatorie . bileue lutel stounde. Amen.
Do you have questions about this content? Need to report a problem? Please contact us.